Monitoring vegetatie Lauwersmeer ivm bodemdaling door gaswinning

1. Monitoring vegetatie Lauwersmeer ivm bodemdaling door gaswinning 11 april 2012 Ronald Bakker, René Buijs, Wout Bijkerk

2. Monitoring vegetatie Lauwersmeer ivm bodemdaling door gaswinning • Opbouwpresentatie • Effectketens en onderzoeksvragen • Per onderdeel: werkwijze & resultaten tot nu • Gebruiktestatistiek en onderdelen 2012

3. Vragen 3 Is er een trend aanwezig in de vegetatieontwikkeling? Is deze trend te herleiden tot bodemdaling, via tussenstappen in de effectketens? Leidt deze trend tot een afname in kwaliteit of omvang van waardevolle vegetaties?

4. Conceptueel model Maaiveld-hoogte 2007 Neerslag & verdamping Meerpeil Grondwater-regime (GxG) • Bodem • Org. Stof • Kalkgehalte • Zoutgehalte Grondwater- stroming (kwel) Maaiveld-hoogte Vegetatie (-indicatoren) Inundatie (frequentie, duur) Bodemdaling Meerpeil 4

5. Grondwater - werkwijze 5 • Grondwaterstand: 17 waarvan 6 SBB buizen, grotendeels met 2 filters (continue) • Veelal 2 tot 3 buizen per pq-raai • Grondwaterkwaliteit start zomer en najaar (2008, 2010, 2012) • EGV • pH • macro-ionen (HCO3, Cl, SO4, Na, K, Ca) • Mg • CO2

6. Peil oppervlaktewater - werkwijze 6 • Data Noorderzijlvest: • Sluizen Lauwersoog • Brug Zoutkamp • Eigen meetpunten • Bantswal • De Rug • Zuidelijke lob

7. Grondwaterstand - resultaten 7 • Grondwaterregime best verklaard door: • Neerslag en evaporatie • Toevoegen meerpeil  zelden beter model • Toevoegen meerpeil + lineaire trend : iets beter model bij: • 2 van de 6 buizen Bantswal • 2 van de 3 buizen Juffouw Alie • Vooralsnog geen indicatie van effect bodemdaling op grondwaterregime

8. Grondwaterstand - resultaten 8 Vlakpeilverloop Zaktdiepweg in zomer Figuur: Ru5 Overstromings-grasland met Aardbeiklaver Maaiveld op 0,04 m -NAP

9. Grondwaterkwaliteit - resultaten 9 • 2010 verschilt weinig van 2008 • Chloride in 2010 iets hoger, niet sign.

10. Bodem - werkwijze 10 • Toplaag (2008, 2012: 26 pq-locaties): • pH • NaCl • % organische stof • Basenverzadiging • Profielen (2007, 2012: 11 buislocaties) • Kalkprofiel • Zoutprofiel

11. Vegetatie - werkwijze 11 • Vegetatiestructuur • Integrale kartering structuurtypen (2008, 2012) • Effect successie en beheer • Vegetatieveranderingen • PQ-meetnet: totaal 92 pq’s op 46 locaties (jaarlijks, 2007 t/m 2012) • Veranderingen plantensoorten op locatie • Transectkartering: 5 transecten (2008, 2012) • Verschuivingen in ruimtelijke vegetatiepatronen

12. PQ-meetnet 12

13. PQ-meetnet 13 • Verdeling over initiëlevegetatie en bodemdalingsklasse (tot 2040)

14. PQ-meetnet 14 • Indicatorenvegetatie • Totalebedekkingduinvalleisoorten • Totalebedekkingkweldersoorten • BedekkingKruipwilg • BedekkingDuinriet • Scores op assenordinatieplots

15. PQ-meetnet - resultaten 15 • Opvallendeveranderingen in bedekking • Toenamekweldersoorten (p<0,01; effect 0,04%/jr) • Toename Kruipwilg in duinvalleivegetaties (n.s.) • AfnameDuinriet (n.s.)

16. PQ-meetnet - resultaten 16 • Kweldersoorten • Zilterus erg bepalend • Verschil per locatie • Mate van verandering • nietbepaald door • initieelvegetatietype

17. PQ-meetnet - statistiek 17 • Linear Mixed Effect Model • Bedekking ~ jaar (fixed) + vegtype (random) • Random intercept (random variatiesnijpunt y-as) • Random slope (random variatie snijpunt y-as en richtingscoëfficient) • BedekkingArcsinus-wortelgetransformeerd • Alleenpq-locatieswaarineensoortsgroep op enig moment voorkomt • Modelselectieobv AIC

18. PQ-meetnet - statistiek 18 • Vooreindrapportage • (lineaire) verandering in de vegetatie? Correctievoor: • Initieelvegetatietype (random) • Dalingsklasse (3 klassen) • Als effect aanwezig nadereanalyse/integratie • Naastsoortgroepenook scores ordinatie-assen

19. PQ-meetnet - statistiek 19 • Lastigepunten • Dalingsklassen • Maaiveldhoogtepq • Nauwkeurigheid (± 3 cm) • Maaiveldhoogte<-> diepebodemdaling • Veranderingen in beheer (veebezetting)

20. Monitoring vegetatie Lauwersmeer ivm bodemdaling door gaswinning 11 april 2012 Ronald Bakker, René Buijs, Wout Bijkerk

21. PQ-meetnet - statistiek 21 • Linear Mixed Effect Model • Random intercept (random variatie snijpunt y-as) • model_mixedZp2b<-lme(ASKweldersoorten~Opn_Jaar, random=~1|Vegtype_InstJr/Pqlocatie, control=list(maxIter=200, msMaxIter=200, niterEM=50, msVerbose = TRUE)) • Random slope (random variatie snijpunt y-as en richtingscoëfficient) • model_mixedZp2a<-lme(ASKweldersoorten~Opn_Jaar, random=~Opn_Jaar|Vegtype_InstJr/Pqlocatie, control=list(maxIter=200, msMaxIter=200, niterEM=50, msVerbose = TRUE))

22. Uitgangspunten (wat) 22 • Richten op waardevolle vegetaties met • Kalkminnende vegetaties met Parnassia, Moeraswespenorchis, Knopbies (Knopbiesverbond) • Zilte pioniervegetaties met Zeekraal, Kweldergras, Schorrenkruid • Overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver en Zilte rus

23. Resultaten 2008 23

24. Resultaten 2008 24

25. Resultaten 2008 25 • Bodembemonstering opnieuw • Ook toplaag niet ontkalkt • Geringe verschillen org stof tussen de vegetatietypen

26. DCA plot 2007 en 2008 26

27. Vegetatieveranderingen t.g.v. bodemdaling 27 • Directe benadering met multipele regressie werkt niet bij 1 lineaire factor en aantal andere deels oscillerende factoren • Terugvoorspellen bodemdaling ahv vegetatieveranderingen? • Lastig: tijdsspanne tussen bodemdaling en meetbaar effect in vegetatie • Deductief