บทบาทขององค์กรระหว่างประเทศ ในเวทีการเงินโลกที่มีผลกับประเทศไทย

1. บทบาทขององค์กรระหว่างประเทศบทบาทขององค์กรระหว่างประเทศ ในเวทีการเงินโลกที่มีผลกับประเทศไทย จันทวรรณ สุจริตกุล ผู้อำนวยการอาวุโส ธนาคารแห่งประเทศไทย สำนักงานภาคเหนือ เมษายน 2552

2. หัวข้อการบรรยาย • ประวัติศาสตร์ของความร่วมมือทางการเงินระหว่างประเทศ • ความสำคัญของความร่วมมือทางการเงินระหว่างประเทศ • ความร่วมมือระดับโลก • ความร่วมมือระดับภูมิภาคและ อนุภูมิภาค

3. 1. ประวัติศาสตร์ของความร่วมมือทางการเงินระหว่างประเทศ เหตุการณ์สำคัญ • หลังสงครามโลกครั้งที่1(2473): ธนาคารเพื่อการชำระหนี้ระหว่างประเทศ (BIS) • หลังสงครามโลกครั้งที่ 2(2487): กองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF) และ ธนาคารโลก (World Bank) • วิกฤตเศรษฐกิจเอเชีย (2540): ความร่วมมือทางการเงินระหว่างประเทศในภูมิภาคเอเชีย

4. 2. ความสำคัญของความร่วมมือทางการเงินระหว่างประเทศ • วัตถุประสงค์: เพื่อเสริมสร้างเสถียรภาพเศรษฐกิจการเงินเพื่อสนับสนุนการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ซึ่งมี 2 ระดับ คือ • ความร่วมมือระดับโลกอาทิ IMF World Bank และ BIS • ความร่วมมือระดับภูมิภาคหรือ อนุภูมิภาคอาทิอาเซียน+3 และธนาคารกลางในภูมิภาคเอเชียตะวันออกและแปซิฟิก (EMEAP) GMS ACMEC BIMSTEC

5. 2. ความสำคัญของความร่วมมือทางการเงิน รูปแบบความร่วมมือทางการเงิน • ความร่วมมือที่ไม่ได้มีความช่วยเหลือทางการเงิน - ความร่วมมือในการสอดส่องดูแลเศรษฐกิจ (Surveillance eg.OECD) - ความร่วมมือในการจัดทำมาตรฐานสากล (Basle Core Principles) • ความร่วมมือเพื่อแก้ไขวิกฤตเศรษฐกิจ (Crisis resolution) - ความร่วมมือในการให้ความช่วยเหลือทางการเงิน (Financial assistance eg IMF WB ADB) 3. ความร่วมมือที่เน้นการพัฒนา เช่น GMS ACMEC BIMS-TEC

6. 3. ความร่วมมือระดับโลก: กองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF) ความเป็นมา • จัดตั้งขึ้นเมื่อเดือนธันวาคม 2485 • มีวัตถุประสงค์เพื่อดูแลรักษาเสถียรภาพระบบเศรษฐกิจการเงินของโลก ผ่านระบบเบรตตันวูดส์ (Bretton Woods) ในช่วงแรก • บทบาทปัจจุบัน: ป้องกันและแก้ไขวิกฤตการณ์ผ่านการสอดส่องดูแลภาวะเศรษฐกิจ และโดยให้ความช่วยเหลือทางการเงิน และทางวิชาการแก่ประเทศสมาชิก • ปัจจุบันมีสมาชิกจำนวน 185 ประเทศ

7. 3. ความร่วมมือระดับโลก: กองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF) กลไกการป้องกันวิกฤตเศรษฐกิจ • การสอดส่องดูแลเศรษฐกิจ: จำแนกเป็น 2 ประเภท คือ • แบบทวิภาคี (Bilateral surveillance): Article IV Consultation • แบบพหุภาคี (Multilateral surveillance): - รายงานแนวโน้มเศรษฐกิจโลก (World Economic Report) - รายงานเสถียรภาพการเงินโลก (Global Financial Stability Report)

8. 3. ความร่วมมือระดับโลก: กองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF) กลไกการแก้ไขปัญหาวิกฤตเศรษฐกิจ • การให้ความช่วยเหลือทางการเงิน: ผ่านโครงการเงินกู้ (facility) ต่างๆ แก่ประเทศสมาชิกที่ประสบวิกฤตเศรษฐกิจ - ประเทศที่กู้ยืมเงินภายใต้โครงการเงินกู้ของ IMF จะต้องปฏิบัติตามเงื่อนไข (Program) ที่กำหนดโดย IMF - การกู้จากกองทุนการเงินฯมีลักษณะเป็นพันธะสัญญาที่ประเทศสมาชิกผู้กู้แสดงเจตจำนงต่อ IMF ว่าจะดำเนินนโยบายหรือมาตรการใด (conditionality) ในหนังสือแสดงเจตจำนง (Letter of Intent)

9. ร้อยละของโควตา 3. ความร่วมมือระดับโลก: กองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF) การให้ความช่วยเหลือทางการเงิน

10. 3. ความร่วมมือระดับโลก: ธนาคารเพื่อการชำระหนี้ระหว่างประเทศ (BIS) ความเป็นมา • ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 2473 • มีวัตถุประสงค์เพื่อจัดการปัญหาเกี่ยวกับการจ่ายชำระค่าปฏิกรณ์สงครามของประเทศเยอรมนีหลังสงครามโลกครั้งที่ 1 • บทบาทปัจจุบัน: - ประสานงานระหว่างธนาคารกลางในการกำกับดูแลเพื่อส่งเสริม เสถียรภาพการเงินระหว่างประเทศ - หน้าที่เป็นธนาคารสำหรับธนาคารกลางและสถาบันการเงินระหว่างประเทศ • ปัจจุบันมีสมาชิกจำนวน 55 ประเทศ

11. 3. ความร่วมมือระดับโลก: ธนาคารเพื่อการชำระหนี้ระหว่างประเทศ (BIS) กลไกการป้องกันวิกฤตเศรษฐกิจ • การสอดส่องดูแลเศรษฐกิจ: - Committee on the Global Financial System และ Markets Committee • การจัดทำมาตรฐานสากล: - Basel Committee on Banking Supervision อาทิ Basel Capital Accord (ปี 2531) Basel Core Principle (ปี 2540) และ New Basel Capital Accord หรือ Basel II (ปี 2549) - Committee on Payment and Settlement Systems อาทิ Core Principles for Systemically Important Payment Systems (ปี 2544)

12. 3. ความร่วมมือระดับโลก: จุดอ่อนของ IMF • การดำเนินงานถูกชี้นำโดยประเทศอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ที่ใช้องค์การระหว่างประเทศเพื่อผลักดันผลประโยชน์ภายใน • เน้นการสอดส่องดูแลประเทศเล็ก ไม่ได้เข้มงวดจนเกิดวิกฤตในประเทศมหาอำนาจ • ยึดหลักกรอบแนวคิดเสรีนิยม ขาดประสบการณ์การผสมผสานการพัฒนาที่สมดุลระหว่างการเปิดเสรีแบบไม่มีข้อจำกัด และการกำกับดูแลให้เป็นไปตามกติกา • เมื่อสมาชิกต้องการกู้ยืมเงิน กำหนดเงื่อนไขปฏิบัติที่ยึดหลักแนวคิดตะวันตก

13. 4. ความร่วมมือระดับภูมิภาค: ความสำคัญของความร่วมมือระดับภูมิภาค จุดอ่อนของความร่วมมือระดับโลก แนวทางการแก้ไขโดยความร่วมมือระดับภูมิภาค • ถูกควบคุมโดยประเทศอุตสาหกรรมใหญ่ • กระบวนการสอดส่องดูแลไม่มีประสิทธิภาพ • มาตรฐานสากลที่ไม่เหมาะสม • เงื่อนไขเข้มงวดเกินไป • วงเงินช่วยเหลือไม่เพียงพอ • เพิ่มบทบาทของเอเชีย • พัฒนากระบวนการสอดส่องดูแลเศรษฐกิจในภูมิภาค • มีส่วนร่วมในการกำหนดมาตรฐานสากล • ใช้กระบวนการสอดส่องแทน • จัดตั้งความช่วยเหลือทางการเงินในภูมิภาค

14. 4. ความร่วมมือระดับภูมิภาค:อาเซียน+3 ความเป็นมา • อาเซียน+3 หรือการประชุมรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังอาเซียน จีน ญี่ปุ่น และเกาหลี • ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 2542 • มีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมและดูแลเสถียรภาพเศรษฐกิจการเงินในภูมิภาค • มีสมาชิกจำนวน 13 ประเทศ

15. 4. ความร่วมมือระดับภูมิภาค: อาเซียน+3 กลไกการแก้ไขปัญหาวิกฤตเศรษฐกิจ • การให้ความช่วยเหลือทางการเงิน: ผ่านแนวคิดริเริ่มเชียงใหม่ (Chiang Mai Initiative - CMI) จัดตั้งขึ้นเมื่อปี 2543 เพื่อสนับสนุนความช่วยเหลือทางการเงินจากองค์กรระหว่างประเทศ รวมทั้ง IMF สำหรับประเทศสมาชิกที่ประสบปัญหาดุลการชำระเงิน - ปัจจุบัน CMI มีวงเงินรวมจำนวน 120 พันล้านดอลลาร์ สรอ. - สามารถกู้ได้ 20 % แรกของวงเงินกู้รวมโดยไม่มีเงื่อนไขเหมือน IMF

16. 4. ความร่วมมือระดับภูมิภาค: อาเซียน+3

17. 4. ความร่วมมือระดับภูมิภาค: BIMSTEC กลไกการทำงานและการประชุม การประชุมระดับผู้นำเป็นตัวกระตุ้นสำคัญที่จะผลักดันให้ กรอบความร่วมมือมีความก้าวหน้าอย่างเป็นรูปธรรม สนับสนุนตามกระบวนการ Top-down เพื่อผลักดันกรอบความร่วมมือ BIMSTEC ในระดับนโยบาย • การประชุมระดับรัฐมนตรี (Ministerial Meeting) : เดิมมีการประชุมที่จัดขึ้นเป็นประจำ 2 การประชุมด้วยกันต่อมาในการประชุมผู้นำครั้งที่ 1 ได้มีการเสนอจัดการประชุมระดับรัฐมนตรีในสาขาอื่นๆ • การประชุมเจ้าหน้าที่อาวุโส (Senior Officials’ Meeting) : ด้านการค้าและเศรษฐกิจ และด้านต่างประเทศ • การประชุมคณะทำงาน BIMSTEC (BIMSTEC Working Group) : เป็นการประชุมร่วมระหว่างอธิบดีกรมเศรษฐกิจระหว่างประเทศ และเอกอัครราชทูตของประเทศสมาชิกประจำประเทศไทย และผู้แทนจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง • การประชุมคณะผู้เชี่ยวชาญ (Expert Group Meeting) : จัดประชุมผู้เชี่ยวชาญในสาขาที่รับผิดชอบอย่างสม่ำเสมอ • การประชุม Business Forum และ Economic Forum : เป็นการประชุมภายใต้สาขาการค้าและการลงทุน ซึ่งเป็นเวทีที่เปิดโอกาสให้ภาคเอกชนได้เข้ามีส่วนร่วม

18. 4. ความร่วมมือระดับภูมิภาค: BIMSTEC ความริเริ่มแห่งอ่าวเบงกอลสำหรับความร่วมมือหลากหลายสาขาทางวิชาการและเศรษฐกิจ (Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation) ความเป็นมา • BIMSTEC เริ่มก่อตั้งครั้งแรกจากสมาชิก 4 ประเทศ เมื่อวันที่ 6 มิถุนายน 2540 ภายใต้ชื่อ BIST-EC (Bangladesh-India-Sri Lanka-Thailand Economic Cooperation) • ภายใต้การริเริ่มและผลักดันของไทย และเปลี่ยนชื่อเป็น BIMST-EC (Bangladesh-India-Myanmar-Sri Lanka-Thailand Economic Cooperationเมื่อพม่า เนปาลและภูฏานได้เข้าร่วมประชุมในฐานะสมาชิกใหม่BIMSTEC ได้เปลี่ยนเป็นชื่อปัจจุบันโดยใช้ตัวย่อเดิม วัตถุประสงค์ • ช่วยประสานนโยบาย Look West ของไทย เข้ากับนโยบาย Look East ของอินเดีย • ช่วยเน้นจุดยืนนโยบายต่างประเทศแบบ Forward Engagement ของรัฐบาลที่มุ่งเน้นกระชับความสัมพันธ์กับประเทศพันธมิตรเดิม และบุกเบิกความสัมพันธ์กับพันธมิตรใหม่ๆ • ความร่วมมือที่ประสานจุดแข็งของแต่ละประเทศเข้าด้วยกันใน BIMSTEC ความร่วมมือ • 13 สาขา การค้าและการลงทุน การคมนาคมและการสื่อสาร พลังงาน การท่องเที่ยว เทคโนโลยี ประมง เกษตร สาธารณสุข การลดความยากจน การต่อต้านการก่อการร้ายและอาชญากรรมข้ามชาติ การจัดการสิ่งแวดล้อมและภัยพิบัติ วัฒนธรรม ปฏิสัมพันธ์ในระดับประชาชน • ปัจจุบันมีสมาชิกจำนวน 7 ประเทศ (บังคลาเทศ อินเดีย พม่า ศรีลังกา ไทย เนปาล และภูฏาน)

19. 4. ความร่วมมือในระดับอนุภูมิภาค • ความร่วมมือทางเศรษฐกิจกับประเทศเพื่อนบ้านในอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง ( Greater Mekong Subregion : GMS) • ADB ให้ความช่วยเหลือทางวิชาการแก่ประเทศสมาชิก ซึ่งนำไปสู่ความร่วมมือ 9 สาขา • ปัจจุบันสามารถเชื่อมโยงโครงสร้างพื้นฐานร่วมกันอย่างชัดเจน • ความร่วมมือทางเศรษฐกิจระหว่างกัมพูชา ลาว พม่า ไทย (Ayeyawady-Chao Phraya- Mekong Economic Cooperation Strategy : ACMECS หรือ ECS) - ดำเนินการระหว่างไทยและประเทศที่มีชายแดนติดกันเพื่อแก้ปัญหาอันเกิดจากความ แตกต่างระดับการพัฒนา โดยดำเนินความร่วมมือ 5 สาขา การอำนวยความสะดวกด้าน การค้าการลงทุน ความร่วมมือด้านเกษตร-อุตสาหกรรม การเชื่อมโยงเส้นทางคมนาคม การท่องเที่ยว และการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ • มุ่งเน้นการพัฒนาพื้นที่ Sister City เป็นฐานการผลิตด้านอุตสาหกรรม การค้า การ • ท่องเที่ยวระหว่างไทยและประเทศเพื่อนบ้าน สนับสนุนการย้ายฐานการผลิตอุตสาหกรรม • ที่ใช้แรงงานและใช้วัตถุดิบจากไทยไปสู่เพื่อนบ้าน

20. 4. ความเป็นมา GMS • เริ่มก่อตั้ง ตั้งแต่ปี 2535 โดยธนาคารพัฒนาเอเชีย(ADB) สนับสนุนทางวิชาการเพื่อศึกษาความเป็นไปได้โครงการพัฒนาความร่วมมือทางเศรษฐกิจในอนุภูมิภาค ลุ่มแม่น้ำโขง • มีพื้นที่รวมกันประมาณ 2.3 ล้านตารางกิโลเมตร หรือประมาณพื้นที่ของยุโรปตะวันตก • มีประชากรรวมกันประมาณ 250 ล้านคน • อุดมสมบูรณ์ไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติ • เป็นจุดศูนย์กลางในการเชื่อมโยงติดต่อระหว่างภูมิภาค เอเชียใต้ เอเชียตะวันออก และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

21. MyanmarArea 679 thou sq km Pop 47.4 MillionGDP per Capita US$320 LaosArea 237 thou sq km Pop 6.4 MillionGDP per Capita US$410 VietnamArea 330 thou sq km Pop 84.4 MillionGDP per Capita US$480 YunnanArea 394 thou sq km Pop 44.5 MillionGDP per Capita US$957 ThailandArea 514 thou sq km Pop 65 MillionGDP per Capita US$2,240 CambodiaArea 181 thou sq km Pop 13.9 MillionGDP per Capita US$320 All GMS CountriesArea 2.3 mil sq km Pop 261.6 Million 4. โครงการพัฒนาความร่วมมือทางเศรษฐกิจในอนุภมิภาคลุ่มแม่น้ำโขงGreater Mekong Sub-regional Economic Cooperation (GMS-EC) YUNNAN Note : Area, Pop = 2006 data GDP per Capita = 2003 data Yunnan data = 2005 data Source : CIA, ADB, CEIC

22. Source : ADB 4. โครงการพัฒนาความร่วมมือทางเศรษฐกิจในอนุภมิภาคลุ่มแม่น้ำโขงGreater Mekong Sub-regional Economic Cooperation (GMS-EC) สมาชิก - ประกอบด้วย 6 ประเทศ : ไทย สหภาพพม่า สปป.ลาว กัมพูชา เวียดนาม มณฑลยูนนาน - เมื่อเดือนธันวาคม 2547 เขต ปกครองตนเองกวางสีได้เข้ามา เป็นสมาชิกใหม่

23. Myanmar South China Sea Lao PDR Thailand Vietnam Andaman sea Cambodia Siam Gulf 4. ACMECS สมาชิก : กัมพูชา สปป.ลาว สหภาพพม่า ไทยและ เวียดนาม ประชากร : 213 ล้านคน พื้นที่ : 1.94 ล้านตร.กมเริ่มก่อตั้ง : 2546

24. 4. ทำไมต้องมี ACMECS? Korea Afghanistan China Japan Pakistan Bangladesh India Myanmar Laos Thailand Vietnam Philippines Cambodia Sri Lanka Malaysia Brunei Singapore Indonesia Existing Forum --- GMS/BIMSTEC/IMT-GT/JDS

25. 4. ความร่วมมือภายใต้กรอบ ACMECS ประกอบด้วย 5 สาขาสำคัญ • การอำนวยความสะดวกทางด้านการค้าและการลงทุน • การพัฒนาด้านเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม • การส่งเสริมการท่องเที่ยว • การเชื่อมโยงเส้นทางคมนาคม • การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์

26. 4. ความร่วมมือระหว่างประเทศที่กำลังเป็นที่จับตามอง กลุ่มประเทศอุตสาหรรม G7 และประเทศกำลังพัฒนาขนาดใหญ่ หรือกลุ่ม G 20 สมาชิก อาร์เจนติน่า ออสเตรเลีย บราซิล แคนาดา จีน ฝรั่งเศส เยอรมณี อินเดีย อินโดนีเซีย อิตาลี ญี่ปุ่น เม็กซิโก รัสเซีย ซาอุดิอาระเบีย แอฟริกาใต้ เกาหลีใต้ ตุรกี สหราชอาณาจักร สหรัฐอเมริกา สหภาพยุโรป การก่อตั้ง เริ่มก่อตั้งในปี 2542 (ปี 1999) ในการประชุมที่กรุงเบอร์ลิน ประเทศ เยอรมัน

27. 4. G 20 industrial nations การประชุม • 1999: Berlin, Germany • 2000: Montreal, Canada • 2001: Ottawa, Canada • 2002: Delhi, India • 2003: Morelia, Mexico • 2004: Berlin, Germany • 2005: Beijing, China • 2006: Melbourne, Australia • 2007: Cape Town, South Africa • 2008: São Paulo, Brazil • 2008: Washington, D.C., United States • 2009: London, United Kingdom

28. สรุป ความร่วมมือทางการเงินระหว่างประเทศ • การดำเนินงาน:เนื่องจากเกี่ยวข้องกับหลายฝ่าย หลายประเทศ การดำเนินงานและการประสานงานอาจจะไม่ได้รวดเร็วนัก • ประโยชน์: - เป็นเวทีปรึกษาหารือเมื่อเกิดวิกฤตเศรษฐกิจประสานนโยบายเศรษฐกิจมหภาค ใช้ประโยชน์จากความได้เปรียบเชิงเปรียบเทียบของกันและกัน ในการช่วยสนับสนุนการเจริญเติบโตของเศรษฐกิจ - มีกลไกช่วยเหลือที่ดีขึ้นในกรณีที่ประเทศประสบปัญหา มีทางเลือกในการกู้ยืมเงิน นอกจากตลาดทุนเอกชนที่อาจจะประสบปัญหา credit crunch เช่นในปัจจุบัน

29. สรุป ความร่วมมือทางการเงินระหว่างประเทศ Q & A