بسم الله الرحمن الرحيم

1. بسم الله الرحمن الرحيم عنوان پایان نامه • طراحی و ارائه مدلی برای کاربست پذیری رساله های دکتری حسابداری Design and provide a model for the applicable accounting doctoral thesis

2. استاد راهنما: جناب آقای دکترعلی ثقفی استاد مشاور: جناب آقای دکتریحیی حساس یگانه استاد مشاور: جناب آقای دکترنعمت الله موسی پور نام خانوادگی و نام دانشجو: فردین منصوری

3. - بیان مسئله: مهم ترین رسالت دانش های کاربردی -که حسابداری از جمله ی آنهاست- کمک به حل مشکلات و معضلات جامعه است. از این رو انتظار می رود؛ راهکارها و توصیه های سیاستی ارائه شده از سوی جامعه علمی کشور گره گشای مشکلات و معضلات موجود در جامعه باشد. یکی از جلوه های ظهور فعالیت های علمی رشته های دانشگاهی و از جمله حسابداری، رساله های دکترا هستند؛ که کاری علمی، جمعی و مساله محور محسوب شده و پس از طـی فرایند داوری علمی، مشروعیت می یابند.

4. به همین دلیل، این اسناد پژوهشی که بارقه هایی از نظرورزی مبتنی بر مساله های واقعی جامعه را با خود دارند، یکی از منــــــــابع مهم رشته حســــابداری می باشند و کاربست نتایج آنها امر عقلانی است.علی رغم بر طرف شدن برخی از موانع، بکارگیری نتایج حاصل از این اقدام پژوهشی و با وجود تلاش های پژوهشی گسترده ای که دانشجویان دکترا به هنگام تدوین رساله های دکترای خود به عمل می آورند و پژوهشی مبتنی بر اصول و منتهی به داوری را عرضه می دارند و بر اساس آن مدل ها و پیشنهادهای اجرایی متناسب با شرایط مساله ای کشور ارائه می کنند، اما از سویی کاربست این مدل ها و پیشنهادها برای بر طرف شدن مسئله های جاری در دستور کار نهادهای اجرایی قرار نمی گیرد و از سوی دیگر مشکلات مالی کشور به قوت خود باقیست.

5. در تبیین این رخداد، یعنی بکارگیری محدود(یا هیچ) نتایج حاصل از رساله های تحصیلی دکترا در رفع مشکلات و مسائل جاری کشور؛ دو دیدگاه وجود دارد: 1- دیدگاه منع مدیریتی: دیدگاهی که اثربخشی پایین توصیه های سیاستی رساله های تحصیلی (و البته پژوهش های دانشگاهی) را به امتناع، عدم پذیرش و فقدان آمادگی در بخش های اجرایی و سیاست گزاری نسبت می دهد.2-دیدگاه منع ماهیتی: دیدگاهی که توصیه های سیاستی منتج از رساله های تحصیلی (و البته پژوهش های دانشگاهی) را فاقد ویژگی های لازم برای اجرا می داند.

6. موضوعی که در این پژوهش به آن پرداخته خواهد شد، بر دیدگاه دوم استوار بوده و به درجه تاثیرگذاری پیشنهادها و توصیه های سیاستی منتج از رساله های تحصیلی می پردازد و در راستای پاسخگویی به پرسش اصلی این پژوهش اصلی این پژوهش، به فرایند و رویه های رساله های تحصیلی در مقطع دکترا در رشته حسابداری می پردازد. در خصوص مساله مطرح در پروژه هایی دانشگاهی و دلایل این مسئله حدس های زیر قابل طرح است:

7. 1- یکی از اساسی ترین موضوعاتی که در این راستا به ذهن متبادر می گردد؛ این است که آیا مسئله یا مسائلی که پژوهش به آن پرداخته است، اســاسا مساله بوده است یا پژوهشگر از آن مساله ساخته است. ممکن است در برخی از مواقع مسائلی که در رساله های دکتری مطرح می گردند نه مسائل واقعی، بلکه مسائل ساختگی و مصنوعی هستند که توسط پژوهشگر ساخته می شوند. در چنین شرایطی از آنجا که این مسائل واقعی نبوده قطعا توصیه هایی که در راستای رفع این مسائل ارائه می شوند تاثیر چندانی نخواهند داشت. بنابراین، یکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر کیفیت پژوهش ها و به تبع آن نتایج حاصل از آن، واقعی بودن مسائل مورد پژوهش است.

8. 2 -از دیگر مسائل مهم در خصوص میزان تاثیرگذاری تحقیقات دانشگاهی، اعتبار علمی پژوهش های مورد نظر است. اعتبار علمی به طور مستقیم وابسته به روش تحقیق است. منظور از روش علمی تحقيق، مجموعه قواعد و رويه هایی است که محقق برای جمع آوری حقايق و واقعيت ها دنبال می کند تا سپس آنها را تفسير، تبيین و اثبات نمايد. در پژوهش های کاربردی که درصدد کمک به سیاست گزاران بر می آیند یا به چنین نیتی انجام می شوند، دارای ویژگی های خاصی خواهند بود که رعایت یا عدم رعایت آنها اعتبار علمی پژوهش ها را تحت تاثیر قرار می دهد که مهم ترین این عوامل بدین شرح قابل بیان هستند:

9. 2-1- از مهم ترین مسائلی که اعتبار علمی پژوهش ها را تحت تاثیر قرار دهد؛ ساختار فرضیات ارائه شده در تحقیقات است. در بررسی ساختار سوالات و فرضیه های مطرح شده در رساله های تحقیقاتی، نتایجی حاصل می گردد که موید نتایج به دست آمده در بررسی روش ها و تکنیک های مورد استفاده در رساله هاستبرخی از فرضیه های ارائه شده صرفا ً می توانند بر وجود و یا عدم وجود یک رابطه علت و معلولی میان دو عامل صحه بگذارند. اعم از اینکه عاملی می تواند در بروز مشکل موثر باشد و یا اینکه در اقدامی بر رفع مشکل موثر باشد. این به آن معنی است که با فرض ثبات سایر شرایط، این ارتباطات علت و معلولی مورد آزمون قرار می گیرد و لذا نتایجی که در این مسیر حاصل خواهند شد، اساسا ً به طور مستقیم کمک چندانی به سیاست گزار نخواهند نمود.

10. بلکه این نتایج صرفا ً برای پژوهشگران دیگری که در ادامه این موضوع، پژوهش می نمایند مفید خواهد بود، چرا که سیاست گزار در دنیای واقعی نمی تواند سایر شرایط را ثابت فرض نماید و اقدام به سیاست گزاری نماید. 2-2-یکی دیگر از موضوعات مهم، انتخاب و بکارگیری روش تحقیق مناسب توسط پژوهشگران در انجام پژوهش است. اینکه پژوهشگر آزادانه و در فضای انتزاعی ذهنی خود می تواند موضوعی و سوالی را برای پژوهش انتخاب نماید و یا اینکه مطالبات و مشکلات اجتماعی جامعه تعیین کننده موضوع و سوال اصلی پژوهش هستند، اینکه پژوهشگر مدل های ساده و حداقلی را برای پردازش اطلاعات خود برگزیند یا به سراغ مدل های پیچیده و دقیق رود و یا میزان اعتماد وی به آمار و اطلاعات جمع آوری شده شواهدی از عینیات دنیای واقع و در نهایت، اینکه چه نوع توصیه سیاستی

11. را با چه نوع لحن سیاست گزار ارائه می دهد و آیا اینکه این توصیه ها برگرفته از حالت های ایده آلی و مطلوب است یا اینکه منبعث از ویژگی های وضع موجود و متناسب با شرایط زمانی کنونی جامعه است، به توان پژوهشگر نسبت به بکارگیری روش تحقیق مناسب بستگی دارد. لذا، حصول به پژوهشی اصیل با یافته ها و نتایج و توصیه های سیاستی تاثیرگذار در گرو گزینش صحیح در مراحل مختلف انجام پژوهش، از انتخاب موضوع گرفته تا تعیین سوالات و مدل ها و روش ها، داده ها و اطلاعات و شیوه و لحن ارائه توصیه سیاستی است که متناسب با بافت اجتماعی و ساختار اقتصاد سیاسی کشور باشد. 2-3-یکی دیگر از موضوعات مهم و اثر گذار بر موضوع، روش تحلیل و بررسی موضوع و ساختار پیشنهادها و توصیه های سیاستی ارائه شده در طرح های تحقیقاتی است. همان طور که پیش تر نیز بیان شد در این پژوهش، بحث در خصوص چگونگی ارتقاء درجه توصیه های سیاستی منتج از رساله های دکترا در حل مشکلات مالی، از منظر پژوهشگران مورد تحلیل قرار می گیرد.

12. به این منظور، به بررسی و ارزیابی آنها بر مبنای محورهای ذیل، پرداخته خواهد شد . الف) آیا اساسا ً توصیه سیاستی منتج از یافته های مستقیم طرح تحقیقاتی است ؟ ب) تصمیم گیری و اجرای این توصیه سیاستی مربوط به کدام رده از سلسله مراتب رسمی کشور است؟ 3-از دیگر ویژگی های پژوهش های کاربردی، قابلیت و امکان پذیری اجرایی است. امکان پذیری اجرای توصیه های سیاستی به مولفه های متعددی بستگی دارد که به لحاظ دیدگاه منع ماهیتی، برخی از عوامل آن ذکر می گردد:

13. 3-1- یکی از اساسی ترین موضوعاتی که در این راستا به ذهن متبادر می گردد؛« تبیین ارتباط تنگاتنگ میان تلقی از خاستگاه و نیازهای دولت و جایگاه دولت در جامعه و درجه تاثیرگذاری پیشنهادها و توصیه های سیاستی منتج از طرح های تحقیقاتیو تعیین میزان ارتباط پیشنهادها و توصیه های سیاستی ...» است. چرا که توصیه سیاستی کلامی است که از جانب پژوهشگر، خطاب به سیاست گزاری که عمدتا ً دولتی است ارائه می گردد. از این رو، بدون درک و شناخت کاملی از خاستـگاه و جایـگاه دولتی که توصیه سیاستی خطاب به اوست، نمی توان به تولید و ارائه توصیه های سیاستی اثربخش جهت حل مشکلات بخش مالی کشورامیدوار بود. نظر به اینکه پژوهشگر، بازوی فکری سیاست گزار است لذا بایستی با درک شرایطی که وی در آن قرار می گیرد و نوع نیازش به مشاوره بپردازد.

14. واضح است، کمک فکری به دولتی که در ساختارهای نسبتاً با ثبات جامعه، وظیفه تأمین شرایط لازم جهت انطباق میان فعالیت های انسانی و نظم طبیعی قابل کشف موجود در جامعه و تأمین حقوق طبیعی بشر و پاسداری از حریم قانونی که حقوق متقابل میان انسان ها را تعیین نموده است برعهده دارد، متفاوت خواهد بود با مشاوره به دولتی که در شرایط نسبتاً بی ثبات و در جامعه ای با ساختارهای سیال، جهت جلوگیری از غافلگیری های احتمالی و به سامان رساندن پریشانی های حادث شده، گزینه هایی مواجه است و لاجرم در فرصت محدودی که در اختیار دارد بایستی یکی را از میان آنها برگزیند، لذا رسالت پژوهشگر در انتخاب موضوع، گزینش روش تحقیق و نوع لحنی که برای ارائه توصیه سیاستی انتخاب می نماید، دارای ارتباط تنگاتنگی با خاستگاه دولت در آن جامعه است

15. 3-2- از دیگر مواردی که باعث کاهش قابلیت و امکان پذیری اجرایی پیشنهادها و توصیه های سیاستی مطرح در پژوهش می شود، نحوه ی تنظیمات متنی(زبان ارائه) نتایج می باشد. 4- از دیگر عواملی که باعث تاثیرگذاری بیشتر پیشنهادها و توصیه های سیاستی مطرح در پژوهش های کاربردی می گردد؛ نحوه ی ارائه و مجرای ارتباطی(نحوه اطلاع رسانی به سیاست گزار) توصیه ها به ذی نفع و سیاست گزار است. عنوان می شود که یکی از معیارهای پژوهش علمی این است که باید انتشار عمومی پیدا کند. می توان استدلال کرد که یکی از مسئولیت های پژوهشگران این است که یافته های خود را در اختیار کسانی قرار دهند که می توانند از آنها استفاده کنند یا نفع ببرند. چگونگی انجام این کار، باید بخشی از پیشنهاد پژوهش تلقی شود.

16. در هر حال، این تکلیفی است بر دوش نویسنده رساله که برای ارائه ی نتایج تحقیق به مخاطبانی بیش از کسانی که در کتابخانه های دانشگاهی آن را می خوانند، چاره ای بیندیشند. به هر حال به نظر می رسد یکی از عواملی که موجب کاهش میزان تاثیرگذاری نتایج حاصل از پژوهش های انجام شده است نحوه ی ارتباط پژوهشگران با سیاست گزاران و انتقال یافته های حاصل از پژوهش هاست.

17. پرسش های اصلی و فرعی: الف) پیشنهادهای سیاستی منتج از رساله های دکترای حسابداری تا چه میزان از قابلیت(علمی و اجرایی) برای حل مشکلات و معضلات مالی کشور برخوردارند؟ 1-آیا مسائلی که پژوهش های انجام شده در رساله های دوره دکترای حسابداری به آنها پرداخته اند، مسائل واقعی در جامعه ایران هستند؟ 2- آیا پژوهش های انجام شده در رساله های دوره دکترای حسابداری، از اعتبار علمی برخوردارند؟ 3-آیا ساختار فرضیات تحقیق رساله های دکتری حسابداری به گونه ای تدوین می گردد که کمک موثر و مشخصی به سیاست گزار نماید؟ 4- آیا در پژوهش های انجام شده در رساله های دوره دکترای حسابداری، تلقی درستی از خاستگاه و جایگاه دولت در جامعه ایران وجود دارد؟ 5-آیا پیشنهادها و توصیه های سیاستی منتج از رساله های دوره دکترای حسابداری به شیوه مناسبی به اطلاع مجریان و سیاست گزاران می رسد و مجرای اطلاع رسانی چگونه است؟ ب) چگونه می توان به افرایش قابلیت اثرگذاری پیشنهادهای سیاستی منتج از رساله های تحصیلی دوره دکترا در حل معضلات مالی کشور اقدام کرد.

19. - روش کلی تحقیق: این پژوهش دارای دو بخش است که در بخش اول آن شیوه پژوهش پیمایشی و در بخش دوم آن شیوه پژوهش نظر ورزانه مورد استفاده قرار می گیرد. انجام این پژوهش طی چند مرحله و به طور خلاصه و عملیاتی به شرح زیر تدوین می گردد. مرحله اول؛ شاخص سازی: این مرحله از تحقیق به طور اختصاصی به شاخص سازی اختصاص خواهد داشت که در دو گام زیر انجام می پذیرد: گام اول: این گام با مطالعه و بررسی مبانی نظری موضوع با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت می گیرد. انتظار می رود ماحصل این مطالعات به استخراج شاخص ها، ویژگی ها، معیارها و فراوانی این عناصر جهت انجام یک پژوهش موثر که بتوان از آن توصیه های سیاستی تاثیرگذار استخراج کرد، بیانجامد. گام دوم: این گام به منظور انتخاب شاخص های قابل قبول برای تدوین یک تحقیق موثر از نظر صاحبنظران انجام می گیرد. بدین صورت که با نظر خواهی از صاحبنظران تخصصی در حوزه پژوهش و پژوهش های مالی و حسابداری و همچنین افراد مخاطب توصیه های سیاستی، به گونه ای که ترکیب نظری و عملی هماهنگ و مناسبی انتخاب شود. بنابراین می توان از صاحبنظران دانشگاهی رشته حسابداری و حوزه پژوهشگری، مخاطبان توصیه ها شامل مدیران و مقامات پولی و مالی کشور از جمله بانک مرکزی، وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان بورس اوراق بهادار، شرکت بورس اوراق بهادار، دیوان محاسبات عمومی، کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی و... نظرخواهی کرد.

20. نتایج این مرحله از تحقیق به عنوان معیارهای سنجش پژوهش مورد استفاده قرار خواهد گرفت. برای سنجش میزان پایایی معیار بدست آمده از مطالعه دلفی ، آزمون پایایی انجام خواهد گرفت. مرحله دوم: مرحله بعد در قالب یک مطالعه فراگیر درباره پژوهش های انجام شده، انجام می گردد. با توجه به مستندات موجود، نزدیک به 150 رساله تحصیلی در قلمرو زمانی تحقیق به انجام رسیده است. که بسیاری از آنها در قلمرو موضوع تحقیق قرار می گیرند. برای آزمون فرضیات پژوهش، کلیه رساله های خاتمه یافته تا پایان سال 1390 مورد بررسی قرار می گیرد و ضمن مرور اطلاعات مرتبط با طرح های تحقیق شده در قلمرو تحقیق، طی سال های 1372 لغایت 1390 اعم از گزارش نهــایی طرح و بررسی نوع داده ها، روش ها مورد استفاده جهت پردازش و تحلیل داده ها و نتایج، یافته ها و دستاوردهای حاصل، توصیه های سیاستی منتج از رساله های تحقیقاتی خاتمه یافته پرداخته می شود. این مرحله شامل یک بخش تکمیلی است که با استفاده از ابزارهای مناسب بایستی پایایی و روایی پژوهشگر در جمع آوری شواهد مورد سنجش قرارگیرد.

21. مرحله سوم: این مرحله در واقع مرحله تحلیل داده هاست. در این مرحله وضع موجود (بدست آمده از مرحله قبل ) با وضع مطلوب (شاخص های مستخرج از مرحله اول ) مقایسه می گردد. بدین ترتیب امکان بررسی فرضیه های بخش پیمایشی فراهم می شود و به پرسش های ذیل پرسش اصلی اول پاسخ داده می شود. مرحله چهارم : در این مرحله با تامل در آنچه حاصل شده و با استفاده از تجربه بشری در این زمینه و با رایزنی با گروههای ذی ربط (صاحبنظران دانشگاهی رشته حسابداری و حوزه پژوهشگری، مخاطبان توصیه ها شامل مدیران و مقامات پولی و مالی کشور از جمله بانک مرکزی، وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان بورس اوراق بهادار، شرکت بورس اوراق بهادار، دیوان محاسبات عمومی، کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی و ...) تلاش می شود به نظرورزی درباره شرایط اثربخش تر اقدام شود و مدلی برای افزایش قابلیت تاثیرگذاری پیشنهادهای منتج از رساله های تحصیلی معرفی گردد.