Maria Gravani Open University of Cyprus

1. Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical responseΠροκαλώντας τον Ευρωπαϊκό Χώρο Δια Βίου Μάθησης: Μια Κριτική Θεώρηση Maria Gravani Open University of Cyprus

2. Σκοπός της παρουσίασης Αντλεί από το πρόσφατο βιβλίο μου: Zarifis, G. K., & Gravani, M. N. (Eds.). (in Press 2013 ). Challenging the 'European area of lifelong learning' - A critical response. Springer: Dordrecht, The Netherlands [Lifelong Learning Book Series]. Αποσκοπεί: σε μια κριτική θεώρηση του πλαισίου μέσα στο οποίο οι πολιτικές και πρακτικές δια βίου μάθησης έχουν οργανωθεί στην Ευρώπη 10 σχεδόν χρόνια μετά την έκδοση του «Μνημονίου για τη Δια Βίου Μάθηση» (Memorandum on Lifelong Learning) (2000). Απώτερος σκοπός, μέσα από μια κριτική σκοπιά, να επανερμηνεύσει τα βασικά σημεία των μηνυμάτων που προωθούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσα από το Μνημόνιο, το όχημα για όλες τις τρέχουσες εξελίξεις στη δια βίου μάθηση στην Ευρώπη, και να τονίσει την επιτακτική ανάγκη για αλλαγή του προτύπου/παραδείγματος που επικρατεί στη δια βίου μάθηση στην Ευρώπη, από το πιο οικονομικό και πραγματιστικό στο πιο κριτικό και ηθικό. Επίσης, να επισημάνει την ανάγκη για αλλαγή της «γλώσσας», δημιουργία ενός νέου λεξιλογίου, καθώς πολλά από αυτά που κάνουμε στην έρευνα, είτε δεν αντανακλούνται στις πολιτικές, είτε, από τη στιγμή που κυριολεκτικά έχουμε απορροφηθεί από τη γλώσσα που χρησιμοποιούν φορείς χάραξης πολιτικής, εκφράζουμε τα επιχειρήματά μας συνήθως χρησιμοποιώντας οικονομικούς όρους, όπως: πόροι, επιδόσεις, αποτελέσματα ...) Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

3. Ο ρόλος του Μνημονίου Βασικές δεξιότητες Καινοτομία διδασκαλία-μάθηση Καθοδόγηση Αντζέντα για ΔΒΜ Ποιότητα αξιολόγηση Πρόσβαση Ανθρώπινο δυναμικό Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

4. Πεδίο & Σημαντικότητα Οι Borg& Mayo (2005: 218): η δια βίου μάθηση είναι σαν το παλιό κρασί που έχει τοποθετηθεί σε νέα μπουκάλια, αλλά έχει νοθευτεί κατά τη διαδικασία.Οι νεο-φιλελεύθερες κατευθυντήριες γραμμές, που περιέχονται στο «Μνημόνιο», εξυπηρετούν την αύξηση της ανταγωνιστικότηταςσε ένα πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από την εντατικοποίηση της παγκοσμιοποίησης. Ηδια βίου μάθηση: ο Δούρειος Ίππος, προκειμένου να επιτευχθεί το όραμα της Ευρώπης για ευημερία.Η κινητήρια δύναμη πίσω από τις πολιτικές των περισσότερων κρατών μελών για τη δια βίου μάθηση μέχρι στιγμής, είναι η απασχολησιμότητα και προσαρμοστικότηταστις οικονομικές επιταγές και απαιτήσεις. Ωστόσο, η πραγματική πρόκληση για τις εκπαιδευτικές μαθησιακές πολιτικές σήμερα στην Ευρώπη: όχι στην προώθηση ενός σχεδίου που δίνει προτεραιότητα στις ανάγκες της αγοράς, αλλά στην προώθηση ενός σχεδίου που ανταποκρίνεται στις αληθινές μαθησιακές ανάγκες των πολιτώντης Ευρώπης. Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

5. Πεδίο & Σημαντικότητα Σήμερα, πάνω από μια δεκαετία μετά την έκδοση του «Μνημονίου» και την ανακοίνωσηγια την «Πραγμάτωσημιας Ευρωπαϊκής ΠεριοχήςΔιάΒίουΜάθησης», ο κυρίαρχος λόγος στη δια βίου μάθηση (ως έννοια, στόχος πολιτικήςκαι λεξιλόγιο) στην Ευρώπηπλαισιώνεται μέσα από την προσέγγιση για το ανθρώπινο κεφάλαιο, στηνοποία, επίσης, μια πραγματιστική, καθώς και συστημικήπροσέγγισηπεριλαμβάνονται. Λιγότεροεμφανήςείναι η προσέγγισηγια το κοινωνικό κεφαλαίο, ενώη οικολογικήκαι ηθική προσεγγίση (ως προέκταση ανθρωπιστικής στα σχετικά πολιτικά κείμενα)μένουν στα λόγια. Στο βιβλίο οι προσκεκλημένοι συγγραφείς διερευνούν και πραγματεύονται τις πιο πάνω προσεγγίσεις για τη δια βίου μάθηση στην Ευρώπη, ο καθένας μέσα από την εμπειρία της δικής του χώρας , με άμεση αναφορά στο «Μνημόνιο» Σε κρίσιμες περιόδους (από κοινωνικής και οικονομικής απόψεως), όπως αυτές που διανύουμε σήμερα, μια κριτική θεώρηση των πρακτικών και πολιτικών που έχουν υιοθετηθεί από τα κράτη μέλη, σε μια προσπάθεια να φτάσει στην κορυφή η δια βίου μάθηση στην Ευρώπη, καθώς και μια ολιστική προσέγγιση στη δια βίου μάθηση στην Ευρώπη είναι απαραίτητα. Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

6. Επικρατούσες προσεγγίσεις ΔΒΜ Οικονομική καπιταλιστική Συστημική The meaning necessarily reflects a monetary or exchange-value Δια Βίου Μάθηση The meaning lies in understanding how things influence one another within a whole Πραγματιστική The meaning lies in its observable practical consequences Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

7. Περίγραμμα του βιβλίου Οργανώνεται σε πέντε μέρη ακολουθώντας περίπου τη δομή του Μνημονίου. Μέρος Ι: Δια βίου μάθηση και νέες βασικές δεξιότητες για όλους(Katarina Popović, Bernhard Schmidt-Hertha & Claudia Strobel, Emilio Lucio-Villegas, Martin Gough) Μέρος ΙΙ: Δια βίου μάθηση και μεγαλύτερη επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό(Marcella Milana, Paula Guimarães & FátimaAntunes, Eva Andersson & Gun-Britt Wärvik, Andreas Fejes, Despina Tsakiris) Μέρος ΙΙΙ: Δια βίου μάθηση, καινοτομία στη διδασκαλία και τη μάθηση, επανεξέταση της καθοδήγησης και παροχής συμβουλών(Stephen O’Brien, Regina Egetenmeyer & Patrick Bettinger, SimonaSava, Larissa Jõgi, Maria Paula Paixão, José Tomás da Silva & Albertina L. Oliveira) Μέρος IV: Δια βίου μάθηση και αποτίμηση της μάθησης(Nils Bernhardsson, Bert-Jan Buiskool & Simon Broek, Alexandra Ioannidou, Erik Kats & Jaap van Lakerveld,KristiinaBrunila, Laura Formenti & Michaela Castiglioni) Μέρος V: Δια βίου μάθηση και εκπαίδευση πιο κοντά στο σπίτι(Barry Hake, Peter Mayo, Lynette Jordan, Norman Longworth & Michael Osborne, Françoise F. Laot, George K. Zarifis & Maria Ν. Gravani) Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

8. Επαναφορά του αόρατου • Τα θέματα που συζητούνται στο βιβλίο αντανακλούν τις ιδεολογικές προκλήσεις, καθώς και τις ανεπάρκειες σε επίπεδο πολιτικής που χαρακτηρίζουν τη λήψη αποφάσεων στον τομέα. • Με βάση το περιεχόμενο του βιβλίου: η συζήτηση για να καταστεί η ευρωπαϊκή περιοχήδια βίου μάθησης πραγματικότητα, περιστρέφεται γύρω από τέσσερις στόχους: απασχόληση, εκπαίδευση και κατάρτιση, συμμετοχή στα κοινά, ένταξη. • Με βάση τις συνεισφορές του βιβλίου:δύο άξονες διαπερνούν την εικόνα της δια βίου μάθησης στην Ευρώπη.Ο πρώτοςεδράζει στις προσεγγίσεις για το ανθρώπινο καικοινωνικόκεφάλαιο, ενώ ο δεύτερος«χτίζεται» στη βάση της πραγματιστικήςκαιηθικήςπροσέγγισης. • Παρά τη δέσμευση της ευρωπαϊκής πολιτικής για την ιδέα της δια βίου μάθησης, η γλώσσα του «Μνημονίου» - και όλων των σχετικών κείμενα που ακολούθησαν – ηχεί τους νεολογισμούς της παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο, ο λόγος δεν αξίζει να ονομάζεται «νεοφιλελεύθερος», τουλάχιστον όχι από πρόθεση. • Όπωςαναφέρει η Κ. Popović στο κεφάλιο της, ο ‘διάβολος’κρύβεται στις λεπτομέρειες.Τα μηνύματα του «Μνημονίου» παρουσιάζουν ένα είδος‘αφέλειας’ προτείνοντας λύσεις που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική φύση των διακηρυγμένων στόχων, ενώ δεδίνουν μια ρεαλιστική κατεύθυνση προκειμένου αυτές να επιτευχθούν. Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

9. Η σημασία της γλώσσας • Γλώσσα: ένα παντοδύναμο εργαλείο για τη δημιουργία αφήγησης. Ανάλογα με το ποιος αναπτύσσει τους κώδικες επικοινωνίας,μπορεί να αποδειχθεί άξιοςπαρακολούθησης, εποπτείας, μέτρησης, ελέγχου, μπορεί να έχει τον έλεγχο των αφηγήσεων. • Ηνέα πολιτική ατζέντα της ΕΕ μετατοπίζεται σταδιακά από τη «γλώσσα για τη δια βίου» στη «γλώσσα για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση». • Ο εκπαιδευόμενος αντιμετωπίζεται όλο και περισσότερο ως μονάδα προς απασχόληση (employable unit)που χρειάζεται να χωρέσει στην αγορά, και όχι ως ένα ελεύθερο άτομο που αξιοποιεί τα οφέλη της μάθησής του. Η εκπαιδευτική πολιτική συνδέεται με οικονομικά οφέλη και την αύξηση του ανθρώπινου κεφαλαίου και λιγότερο με την κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη του κεφαλαίου. Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

10. Η σημασία της γλώσσας • Μελέτη για Ευρωπαϊκή ορολογία στην εκπαίδευση ενηλίκων (2007 Action Plan on Adult Learning, “It is always a good time to learn”). Εισηγήθηκε τη δημιουργία ενός γλωσσάριου με κοινή ορολογία, προκειμένου να εξυπηρετήσει την καταγραφή της ενήλικης μάθησης στην Ευρώπη και την αντιμετώπιση παρεξηγήσεων σε επίπεδο πρακτικής (εκπαιδευτικών, ακαδημαϊκών, πολιτικών, έρευνας). • Το βιβλίο: βοηθά να αποκτήσουμε μια καλύτερη κατανόησητωνυφιστάμενων καλών πρακτικών, και των εμποδίων για την παρακολούθηση του τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων. Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

11. Η ανάγκη για τη μετατόπιση του παραδείγματος: προς μια νέα οικολογία της δια βίου μάθησης στην Ευρώπη Εν μέσω της οικονομικής κρίσης με μεγάλες κοινωνικο-πολιτικές επιπτώσεις, αυτό πουχρειαζόμαστε σήμερα, δέκα χρόνια σχεδόν μετάτο «Μνημόνιο»,είναι ένα νέο πρότυπο που θα βασίζεται σε μια συλλογική προσέγγιση για το πώς διαφορετικές εκτιμήσεις τηςμάθησης στην Ευρώπη μπορούννα στηρίξουντηνανάπτυξη συμμετοχικών μαθησιακών «δίκτυων»πουθα περιλαμβάνει την ανταλλαγή ιδεών, τη λήψη αποφάσεων και τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων φορέων. Δέκα χρόνια αργότερα, η οικολογία της δια βίου μάθησης στην Ευρώπη διαφέρει σημαντικά από ό, τι η διαβούλευση (European Commission, 2001) τόνισε. Όπως υποστηρίζει Mayo, αυτό που επικρατεί σήμερα είναι η διά βίου μάθηση για την απασχολησιμότητα, και τη συμμετοχή του πολίτη, με την στενή έννοια του όρου, πράγμα που υπονομεύει τη συλλογική διάσταση της εκπαίδευσης για κοινωνική αλλαγή και καθιστά πολύ προβληματική την έννοια της εξατομικευμένης μάθησης. Η χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής στην Ευρώπησυνδέεται με οικονομικά οφέληπου δίνουν έμφαση στην προσέγγιση του ανθρώπινου κεφαλαίου και την πραγματιστική, θέτοντας σε κίνδυνο τις άλλες προσεγγίσεις. Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

12. Η ανάγκη για τη μετατόπιση του παραδείγματος: προς μια νέα οικολογία της δια βίου μάθησης στην Ευρώπη Σύμφωνα με τους Formenti & Castiglioni, ο ματαιόδοξος τρόπος παροχής της έννοιας της δια βίου μάθησης στις Ευρωπαϊκές πολιτικές, έχει παραμελήσει σε μεγάλο βαθμό το ρόλο του εκπαιδευόμενου. Αντιθέτως δίνει έμφαση στη γνώση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα. Άρα, χρειαζόμαστε σήμερα στην Ευρώπη μια νέα προσέγγιση προκειμένου να αναδομήσουμε την ‘διαταραγμένη’οικολογία της δια βίουμάθησης. Προτείνουμε ένα πλαίσιο για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκών συλλογικοτήτων μάθησης (European Learning Collectives) που θα επαναφέρει τους εκπαιδευόμενους στο κέντρο των στόχων που τέθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Βασικάτοπροτεινόμενο πλαίσιοτονίζειτην ανάγκηγια μια συλλογική προώθηση της δια βίου μάθησης από τους εκπαιδευόμενους για τους εκπαιδευόμενους. Ο κεντρικός ρόλος του εκπαιδευόμενου είναι το βασικό χαρακτηριστικό της δια βίου μάθησης. Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

13. Το προτεινόμενο πλαίσιο(proposed framework) η The Study on Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus

14. Επιλογικά Ο Β. As Hake στο κεφάλαιο του στο βιβλίο γράφει: “it is necessary today to study rigorously the cultural forms produced by ‘citizens’ active in the public sphere of ‘making meanings’ who seek to change social relationships through their cultural action. It is also necessary to study the social forces and cultural forms which reproduce the false consciousness of the inhabitants of the virtual world and the cultural transformation of ‘subject positions’ into ‘product positions’ for the purposes of unbridled capitalist accumulation”. Challenging the ‘European Area of Lifelong Learning’: a critical response Maria Gravani Open University of Cyprus