Ψυχόδραμα online: Πλεονεκτήματα, προκλήσεις και αποτελεσματικότητα

1. Το ψυχόδραμα γεννήθηκε ως ζωντανή, βιωματική μέθοδος. Ο Jacob L. Moreno το διαμόρφωσε για να υπηρετήσει την αυθορμησία, τη δημιουργικότητα και την επανένταξη του ατόμου στο κοινωνικό του πεδίο μέσα από δράση. Η σκηνή, οι ρόλοι, ο διευθυντής, το βοηθητικό εγώ, οι τεχνικές αναστροφής ρόλων και διπλασιασμού, όλα αυτά παραδοσιακά χωρούσαν μέσα σε μία αίθουσα με σώματα παρόντα. Τα τελευταία χρόνια, και με επιτάχυνση λόγω πανδημίας, το ψυχόδραμα πέρασε και στην οθόνη. Το ερώτημα δεν είναι αν γίνεται να γίνει, αλλά πώς γίνεται καλά, με ασφάλεια και αποτέλεσμα. Ως ψυχολόγος-ψυχοδραματιστής που έχει εργαστεί σε Αθήνα και διαδικτυακά με ομάδες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, είδα από κοντά τα δυνατά σημεία και τα αδύνατα του ψυχοδράματος on-line. Είδα ανθρώπους να δοκιμάζουν ρόλους μέσα από ένα τετράγωνο βίντεο, να στήνουν σκηνές με αντικείμενα του σπιτιού τους και να βιώνουν συναισθηματική κινητοποίηση που δεν υπολείπεται της δια ζώσης εμπειρίας. Είδα όμως και όρια. Το παρακάτω κείμενο επιχειρεί μια καθαρή, πρακτική αποτύπωση: τι είναι το ψυχόδραμα, πώς προσαρμόζεται on line, ποια είναι τα οφέλη, ποιες οι παγίδες, ποια τα κριτήρια αποτελεσματικότητας και πώς μπορεί κάποιος να ξεκινήσει. Τι είναι το ψυχόδραμα και γιατί μετρά η δράση Το ψυχόδραμα είναι ψυχοθεραπευτική μέθοδος δράσης. Η διαδικασία στηρίζεται στη σκηνή, όπου ο πρωταγωνιστής εξερευνά προσωπικά θέματα με τη βοήθεια της ομάδας και του θεραπευτή. Εργαζόμαστε με ρόλους και σχέσεις, όχι μόνο με αφηγήσεις. Η αυθορμησία κινητοποιείται, το σώμα μπαίνει στην εμπειρία, η φαντασία ανοίγει δρόμους που ο νους μόνος του δεν διανοείται. Συχνές τεχνικές είναι η αναστροφή ρόλων, όπου αλλάζουμε θέση με το σημαντικό πρόσωπο της σκηνής για να δούμε από τα «μάτια» του, ο διπλασιασμός, όπου ένα μέλος της ομάδας εκφράζει φωναχτά μη ειπωμένες σκέψεις του πρωταγωνιστή, και ο καθρέφτης, όπου ο πρωταγωνιστής βλέπει τη σκηνή του να «παίζεται» από άλλους. Οι εναλλαγές ρυθμού, οι παύσεις, το χιούμορ και η κίνηση συνθέτουν την ιδιαιτερότητα της μεθόδου. Στην Ελλάδα το ψυχόδραμα αναπτύσσεται σταθερά, με τμήματα ψυχοδράματος και σεμινάρια σε Αθήνα και άλλες πόλεις, εκπαίδευση στο ψυχόδραμα από αναγνωρισμένα ινστιτούτα, καθώς και ομάδες ομαδικού ψυχοδράματος με διαφορετικές θεματικές. Πολλοί το γνωρίζουν μέσω εισαγωγικών βιωματικών συναντήσεων όπου επιχειρούνται απλές ψυχοδραματικές ασκήσεις, αναπνοές, παιχνίδια ρόλων και χτίσιμο σκηνών. Όταν μιλάμε για ψυχόδραμα ψυχοθεραπεία, μιλάμε για συστηματική δουλειά, με πλαίσιο, συμβόλαιο, στόχους και διαδικασία που τιμά την ασφάλεια και το βάθος. Από την αίθουσα στην οθόνη: τι αλλάζει και τι μένει ίδιο Το ψυχόδραμα online δεν είναι απλή μεταφορά της ίδιας σκηνής στο Zoom. Ο χώρος γίνεται χωρικά ασύμμετρος, ο καθένας στον δικό του ιδιωτικό μικρόκοσμο. Αυτό, αντί να αποτελεί μόνο εμπόδιο, ανοίγει νέες επιλογές. Ο προσωπικός χώρος γίνεται μέρος της σκηνής. Το βιβλίο στο ράφι, το φλιτζάνι στο τραπέζι, το παράθυρο με το φως του απογεύματος, μετατρέπονται σε σύμβολα και «αντικείμενα σκηνής». Η Ψυχοκίνηση, δηλαδή η σωματική διάσταση του ψυχοδράματος, δουλεύεται με προσοχή στον διαθέσιμο χώρο, στη στάση του σώματος στην καρέκλα, στις μικρές χειρονομίες που παίρνουν σημασία μέσα στο κάδρο. Τεχνικά, η πλατφόρμα βίντεο με εικόνα και ήχο σε πραγματικό χρόνο επιτρέπει την ομάδα να λειτουργήσει, αλλά η διευκόλυνση θέλει προσαρμογές. Ο διευθυντής ορίζει σαφείς κανόνες για μικρόφωνα και κάμερες, «σημαίες» για παύση ή ανάγκη υποστήριξης, ρυθμίζει την εναλλαγή ρόλων μέσα από ξεκάθαρες λεκτικές οδηγίες αντί για σωματικές μετακινήσεις. Η χρήση «breakout rooms» εξυπηρετεί μικρές εργασίες, αλλά δεν αντικαθιστά το ζωντανό ομαδικό πεδίο. Η αποστασιοποίηση που μπορεί να δημιουργήσει η οθόνη αντισταθμίζεται με συχνές γειώσεις, σύντομες σωματικές ενεργοποιήσεις και σαφείς μεταβάσεις μεταξύ μερών της συνεδρίας. Στον πυρήνα, τίποτε δεν αλλάζει ως προς τη φιλοσοφία. Η δράση, οι ρόλοι, η συνάντηση με τον άλλο, η δημιουργική διερεύνηση παραμένουν. Αλλάζει ο τρόπος που τα επιτυγχάνουμε. Πλεονεκτήματα του ψυχοδράματος online Η μεγαλύτερη συγκομιδή είναι η πρόσβαση. Άνθρωποι εκτός μεγάλων πόλεων, ή με κινητικές δυσκολίες, ή με περιορισμένο χρόνο, μπορούν να συμμετέχουν σε τμήματα ψυχοδράματος που διαφορετικά δεν θα ήταν εφικτά. Η γεωγραφική ποικιλία εμπλουτίζει την ομάδα, φέρνει διαφορετικές κουλτούρες και εμπειρίες στην ίδια σκηνή. Σημαντικό πλεονέκτημα είναι και η «οικειότητα του χώρου». Πολλές φορές, όταν ένα θέμα αγγίζει την οικογενειακή ιστορία, η παρουσία αντικειμένων από το σπίτι του συμμετέχοντα λειτουργεί ως καταλύτης για τη σκηνή. Έχω δει πρωταγωνιστές να δουλεύουν σχέσεις με τον πατέρα χρησιμοποιώντας την παλιά του καρέκλα, ή να δουλεύουν πένθος

2. κρατώντας ένα ρούχο του αγαπημένου προσώπου. Αυτή η υλικότητα του οικείου χώρου δύσκολα μεταφέρεται στην αίθουσα. Επιπλέον, η ευελιξία ωραρίων και ο χαμηλότερος χρόνος μετακίνησης μειώνουν το εμπόδιο δέσμευσης, ειδικά για επαγγελματίες με φορτωμένο πρόγραμμα. Σε επίπεδο κόστους, το ψυχόδραμα on-line συχνά διαμορφώνεται με ελαφρώς χαμηλότερο κόστος σε σχέση με δια ζώσης, λόγω μειωμένων λειτουργικών. Ο καθορισμός τιμής, βέβαια, είναι θέμα της κάθε ομάδας και θεραπευτή, αλλά στην αγορά της Αθήνας το ψυχόδραμα κόστος ανά συνεδρία κινείται συνήθως σε ένα εύρος που επιτρέπει σύγκριση. Η διαφάνεια στο τι περιλαμβάνει η αμοιβή, πώς γίνονται οι ακυρώσεις, αν υπάρχουν υποτροφίες, βοηθά τον υποψήφιο συμμετέχοντα να αποφασίσει. Ένα ακόμα όφελος, λιγότερο προφανές, αφορά το «τελετουργικό». Η είσοδος σε on-line χώρο επιτρέπει τη δημιουργία σύντομων, σταθερών τελετουργιών έναρξης και λήξης, που δίνουν ρυθμό και ασφάλεια. Δύο λεπτά αναπνοής με κλειστές κάμερες, μια κοινή φράση κλεισίματος, μια συμφωνημένη χειρονομία όταν κάποιος χρειάζεται στήριξη, όλα αυτά χτίζουν συνδετικότητα παρότι μεσολαβεί οθόνη. Προκλήσεις που θέλουν προσοχή Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η διαχείριση έντασης από απόσταση. Το ψυχόδραμα δεν είναι μόνο «παίξιμο». Αγγίζει τραύμα, αναβιώνει σχέσεις, προκαλεί δάκρυα και συγκίνηση. Χωρίς τη σωματική παρουσία του θεραπευτή, η αίσθηση ασφάλειας δοκιμάζεται. Γι’ αυτό απαιτείται προετοιμασία: σαφές συμβόλαιο, διερεύνηση εναλλακτικού πλάνου σε περίπτωση διακοπής σύνδεσης, συμφωνία για το πώς θα ζητηθεί παύση. Η ομάδα χρειάζεται εκπαίδευση στο πώς υποστηρίζουμε μέσα από οθόνη. Το βοηθητικό εγώ συντονίζεται λεκτικά και με προσυμφωνημένες κινήσεις. Δεύτερη πρόκληση είναι η κόπωση της οθόνης. Η «ζουμο-κόπωση» μειώνει την αντοχή προσοχής. Συνεδρίες που διαρκούσαν δύο ώρες δια ζώσης, on-line ίσως χρειαστούν ευέλικτο ρυθμό και μικρά ενδιάμεσα διαλείμματα. Η ποιότητα ήχου και εικόνας επηρεάζει άμεσα τη συναισθηματική σύνδεση. Κακή σύνδεση μπορεί να «σπάσει» μια κρίσιμη στιγμή. Εδώ πιάνει τόπο η επιμονή σε βασικό τεχνικό έλεγχο πριν από κάθε κύκλο: φωτισμός στο πρόσωπο, σταθερό ίντερνετ, κάμερα στο ύψος των ματιών. Τρίτη πρόκληση, συχνά υποτιμημένη, είναι η ιδιωτικότητα. Δεν είναι όλα τα σπίτια ιδιωτικά. Μια συνεδρία που διακόπτεται από θόρυβο ή από μέλος του σπιτιού δεν είναι ουδέτερο γεγονός, μπορεί να ενεργοποιήσει άγχος ή ντροπή. Ο θεραπευτής οφείλει να συζητήσει πρακτικά θέματα: χρήση ακουστικών, επιλογή χώρου, ειδοποίηση στους οικείους. Σε οριακές περιπτώσεις, η on-line συμμετοχή ίσως δεν είναι κατάλληλη, και εδώ χρειάζεται ειλικρινής αξιολόγηση αντί να πιέσουμε μια λύση που δεν υπηρετεί τη θεραπεία. Τέλος, η σωματική διάσταση. Η Ψυχοκίνηση προσαρμόζεται, αλλά θέλει φροντίδα. Η κίνηση στο δωμάτιο μπροστά στην κάμερα έχει όρια. Οι τεχνικές όπως η αναστροφή ρόλων χρειάζονται ευρηματικότητα για να διατηρηθεί η βιωματικότητα. Το καλό νέο είναι ότι η δημιουργικότητα των ανθρώπων σπάνια απογοητεύει. Ένα καπέλο αλλάζει ρόλο, ένα μαξιλάρι γίνεται σύνορο, ένα φουλάρι μνήμη. Πλαίσιο ασφάλειας, δεοντολογία και ψυχόδραμα ψυχοθεραπεία Το ψυχόδραμα είναι ψυχοθεραπεία, όχι θέατρο. Στην online εκδοχή του, η δεοντολογία και το πλαίσιο θέλουν ακόμη πιο προσεκτική εφαρμογή. Η ενημέρωση για τον τρόπο επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων, ο κρυπτογραφημένος σύνδεσμος, ο σαφής κανόνας «χωρίς ηχογραφήσεις», η χρήση ονόματος και όχι ψευδωνύμου, όλα αυτά συνθέτουν ένα ασφαλές πεδίο. Ο ψυχοδραματιστής χρειάζεται πιστοποιημένη εκπαίδευση, εποπτεία και εξοικείωση με τη διαδικτυακή διευκόλυνση. Δεν αρκεί «να ξέρει Zoom». Η ικανότητα να κρατά το ομαδικό πεδίο, να διαβάζει το μη λεκτικό μέσα από μικρό κάδρο, να μοιράζει ρόλους και να παρεμβαίνει όταν η ένταση ανεβαίνει, είναι δεξιότητες που καλλιεργούνται. Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται ψυχολόγοι με εκπαίδευση στο ψυχόδραμα και εξειδίκευση στο ομαδικό ψυχόδραμα, που προσφέρουν τμήματα ψυχοδράματος τόσο στην Αθήνα όσο και on-line. Η επιλογή ειδικού με σαφή αναφορά σε σπουδές, ώρες εκπαίδευσης, εποπτεία και συμμετοχή σε επαγγελματικούς φορείς προσθέτει ασφάλεια. Πώς διαμορφώνεται μια online συνεδρία Κάθε ομάδα βρίσκει τον ρυθμό της, ωστόσο υπάρχουν κοινά μοτίβα που λειτουργούν. Η έναρξη θέλει άγκυρες. Σύντομη σάρωση σώματος, ονομαστικός κύκλος «εδώ και τώρα», αναφορά σε βασικούς κανόνες. Οι συμμετέχοντες από αυτούς τους πρώτους πέντε με δέκα λεπτούς αισθάνονται αν το έδαφος είναι σταθερό.

3. Η θέρμανση συνήθως προσαρμόζεται σε χαμηλής έντασης ψυχοκινητικές ασκήσεις που δεν απαιτούν χώρο. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί η κάμερα για να «ζουμάρει» ένας συμμετέχων σε ένα αντικείμενο και να το μοιραστεί ως σύμβολο. Η επιλογή πρωταγωνιστή προκύπτει από τα θέματα που αναδύονται, και η ομάδα συμφωνεί στο ποιος θα δουλέψει, με σαφή συμφωνία χρόνου. Η σκηνή στο on-line περιβάλλον καθορίζεται με οριοθέτηση χώρου στο δωμάτιο. Δίνουμε όνομα σε κάθε «θέση»: εδώ ο πρωταγωνιστής, ετούτη η καρέκλα η μητέρα, εκείνο το κουτί το παρελθόν. Η αναστροφή ρόλων γίνεται με αλλαγή θέσης στην οθόνη και με ένα σαφές σημάδι, π.χ. αλλαγή καπέλου ή τοποθέτηση ενός χρωματιστού χαρτιού. Το διπλασιασμό τον δουλεύουμε με μικρές, καθαρές φράσεις από τα βοηθητικά εγώ, αποφεύγοντας φλυαρία που μπερδεύει. Το μοίρασμα στο κλείσιμο παραμένει ιερό. Οι συμμετέχοντες μοιράζονται μόνο δικές τους αναλογίες, όχι συμβουλές στον πρωταγωνιστή. Μικρή άσκηση προσγείωσης στο τέλος βοηθά να μη μείνει κανείς «ανοικτός» μετά την αποσύνδεση. Εδώ η πρακτική σημασία της συμφωνίας είναι μεγάλη: τι θα κάνει ο καθένας σε περίπτωση που νιώθει δυσφορία μετά τη συνεδρία, ποιο είναι το διαθέσιμο κανάλι επικοινωνίας, σε ποιόν απευθύνεται για επιπλέον στήριξη. Πόσο αποτελεσματικό είναι το ψυχόδραμα online Η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από το είδος του στόχου, το προσωπικό στυλ του συμμετέχοντα, την ωριμότητα της ομάδας και την επάρκεια του θεραπευτή. Για στόχους όπως ενδυνάμωση ρόλων στην καθημερινότητα, επεξεργασία σχέσεων, εξάσκηση ορίων και έκφρασης, η online μορφή έχει δείξει σημαντικά αποτελέσματα. Η συναισθηματική κινητοποίηση δεν λείπει. Υπάρχουν στιγμές βαθιάς συγκίνησης που διατρέχουν την ομάδα, στιγμές σιωπής που βαραίνουν όσο και στην αίθουσα. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου το δια ζώσης πλαίσιο υπερέχει. Όταν το σώμα χρειάζεται ευρεία κίνηση, όταν η σωματική συν-παρουσία του θεραπευτή είναι κρίσιμη για ρύθμιση, όταν οι συνθήκες ιδιωτικότητας στο σπίτι δεν διασφαλίζονται, όταν υπάρχει υψηλός κίνδυνος απορρύθμισης, η πρόταση μετακίνησης σε δια ζώσης ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ ΔΑΝΑΗ ΧΟΡΟΜΙΔΟΥ είναι συνετή. Η υβριδική πρακτική επίσης λειτουργεί: περίοδοι on line με κατά καιρούς δια ζώσης βιωματικά, ώστε να καλλιεργείται και η σωματική ήρεμη εγγύτητα της ομάδας. Στην πράξη, πολλές ομάδες έχουν πετύχει σταθερή πορεία με εβδομαδιαίες on-line συναντήσεις διάρκειας ninety με one hundred twenty λεπτών. Η αξιολόγηση γίνεται περιοδικά μέσα από αναστοχαστικές στιγμές, σύντομα ερωτηματολόγια εμπειρίας και ατομικά ραντεβού ανατροφοδότησης. Η διαύγεια στα κριτήρια είναι σημαντική: τι θεωρούμε πρόοδο, πώς μετράμε την αλλαγή ρόλων, ποιοι δείκτες ευεξίας μας μιλούν. Παράδειγμα σκηνής προσαρμοσμένης online Ένας συμμετέχων, ας τον πούμε Ν., φέρνει θέμα δυσκολίας να θέσει όρια στον προϊστάμενο. Στη θέρμανση, ζητάμε από τον Ν. να βρει τρία αντικείμενα στο σπίτι που να συμβολίζουν «εγώ», «ο προϊστάμενος», «τα όρια». Διαλέγει ένα στιλό, ένα βαριά μεταλλική κούπα και ένα βιβλίο. Η σκηνή στήνεται: το στιλό στο κέντρο, η κούπα κοντά, το βιβλίο ανάμεσά τους. Ο διευθυντής ζητά να ακούσει τη φωνή του «ορίου». Ο Ν. κρατά το βιβλίο, μιλά ως «όριο», διστακτικός. Ζητείται αναστροφή ρόλων με την «κούπα». Ο Ν. αλλάζει θέση, φορά ένα καπέλο για να σηματοδοτήσει τον ρόλο, μιλά επιτακτικά. Τα βοηθητικά εγώ προσφέρουν διπλασιασμούς: «Πες του ότι δεν είναι προσωπικό, είναι η δουλειά μου». Ο Ν. επιστρέφει στον δικό του ρόλο, βρίσκει μια φράση που ακούγεται αυθεντική στο στόμα του. Η σκηνή επεκτείνεται με εναλλακτικό σενάριο και μικρή «πρόβα» αυτής της φράσης, πρώτα με χαμηλή ένταση, μετά με πιο σταθερό τόνο. Το κλείσιμο φέρνει μοιράσματα από την ομάδα για δικές τους εμπειρίες με προϊσταμένους και όρια, χωρίς συμβουλές, με εστίαση σε ρόλους και μαθήματα. Η διαδικτυακή φύση της σκηνής ενισχύει την εστίαση στο σύμβολο και στη φωνή, και η απουσία μεγάλου χώρου δεν εμποδίζει τη βιωματικότητα. Τεχνικές ψυχοδράματος και ασκήσεις που λειτουργούν καλά online Ορισμένες τεχνικές αποδίδουν ιδιαίτερα καλά στην οθόνη. Ο καθρέφτης μπορεί να γίνει με μια απλή αλλαγή θέσης και κάμερας, όπου ένας άλλος παίζει τη σκηνή του πρωταγωνιστή, και ο πρωταγωνιστής παρατηρεί με κλειστό μικρόφωνο για ένα λεπτό πριν μιλήσει. Η αναστροφή ρόλων σηματοδοτείται με αντικείμενα ή φωνητική διαφοροποίηση. Το διπλασιασμό τον κρατάμε σε σύντομες παρεμβάσεις, επειδή οι μικροκαθυστερήσεις ήχου αλλιώς δημιουργούν σύγχυση.

4. Μικρές ψυχοδραματικές ασκήσεις που βοηθούν την ομάδα να ζεσταθεί on-line περιλαμβάνουν «γραμμή χρόνου» με αντικείμενα στο γραφείο, «σκηνή με δύο καρέκλες» για εσωτερικούς διαλόγους, και «ενεργοποίηση ρόλων» με αλλαγές στάσης σώματος και βλέμματος. Όταν δουλεύουμε τραύμα, τηρούμε χαμηλή ένταση ψυχοκίνησης και αυξημένη στήριξη, με σαφή βήματα ρύθμισης. Εκπαίδευση στο ψυχόδραμα και επιμόρφωση για on line διευκόλυνση Οι επαγγελματίες που ήδη κατέχουν τη μέθοδο χρειάζονται συμπληρωματική εκπαίδευση στην ψηφιακή διευκόλυνση. Αυτό σημαίνει πρακτική σε μικρές ομάδες με εποπτεία, ρόλους βοηθητικού εγώ μέσα από οθόνη, και εξοικείωση με εργαλεία που υπηρετούν, όχι που κλέβουν την παράσταση. Η υπερβολική εξάρτηση από εφέ της πλατφόρμας αποσπά. Το ζητούμενο είναι η σχέση. Για εκείνους που θέλουν ψυχολογία και ψυχόδραμα να εκπαιδευτούν από την αρχή, τα προγράμματα εκπαίδευσης στο ψυχόδραμα παραμένουν κατά βάση δια ζώσης, με ενδιάμεσες on-line ενότητες. Οι ώρες βιωματικής δράσης σε σκηνή είναι αναντικατάστατες. Σεμινάρια ψυχοδράματος μπορούν όμως να γίνουν διαδικτυακά με πολύ καλό αποτέλεσμα, ειδικά σε θεματικές εισαγωγής, όπως ιστορία του ψυχοδράματος, βασικές τεχνικές, θεωρία ρόλων και κοινωνιομετρία. Πλαίσιο στην Ελλάδα: τμήματα, πόλεις, και ονόματα που συνδέονται με τη μέθοδο Στην Αθήνα λειτουργούν εδώ και χρόνια τμήματα ψυχοδράματος με σταθερές ομάδες και ανοιχτά εργαστήρια. Η ζήτηση έχει φέρει άνθηση και στην επαρχία, ενώ το on-line έχει ενώσει ανθρώπους από νησιά, εξωτερικό και μικρές πόλεις. Ο κόσμος συχνά αναζητά συγκεκριμένους συντονιστές και σχολές, είτε από εμπειρίες φίλων, είτε από δημόσιες παρουσιάσεις και εργαστήρια. Ορισμένα ονόματα συνδέονται με γνωστά τμήματα και εργαστήρια, και κυκλοφορούν ευρέως στη σχετική κοινότητα, όπως συμβαίνει σε κάθε ζωντανό θεραπευτικό πεδίο όπου η προσωπική γραφή και το στίγμα του κάθε επαγγελματία παίζουν ρόλο. Η αναζήτηση «Ψυχόδραμα Αθήνα» ή «Τμήματα ψυχοδράματος» συνήθως οδηγεί σε ενημερωμένες σελίδες με αναλυτικά προγράμματα, στοιχεία κόστους και τρόπους συμμετοχής. Το κριτήριο επιλογής, πέρα από το βιογραφικό, είναι ο τρόπος που νιώθει ο υποψήφιος στη δοκιμαστική συνάντηση, αν υπάρχει προσγείωση, σαφήνεια, και χώρος για την ιδιοσυγκρασία του. Πώς να επιλέξετε ομάδα και θεραπευτή για ψυχόδραμα online Ζητήστε δοκιμαστική συνάντηση. Αξιολογήστε πώς ο θεραπευτής εξηγεί το πλαίσιο, τους κανόνες ασφάλειας και τον τρόπο παρέμβασης στην οθόνη. Ελέγξτε εκπαίδευση και εποπτεία. Αναζητήστε σαφή αναφορά σε ώρες εκπαίδευσης στο ψυχόδραμα, συμμετοχή σε επαγγελματικούς φορείς και εμπειρία με on-line ομάδες. Ρωτήστε για οργάνωση και κόστος. Συχνότητα, διάρκεια, πολιτική ακυρώσεων, ψυχόδραμα κόστος ανά συνεδρία ή κύκλο, τρόποι πληρωμής. Εκτιμήστε την αίσθηση της ομάδας. Ακόμη και στο on line, η «χημεία» είναι καθοριστική. Προσέξτε αν υπάρχει σεβασμός χρόνου, σαφή όρια, ενεργητική ακρόαση. Εξετάστε τις πρακτικές απαιτήσεις. Τεχνικές προδιαγραφές, ιδιωτικός χώρος, υποστήριξη σε περίπτωση τεχνικού προβλήματος. Όρια και δυνατότητες της Ψυχοκίνησης στο on-line πλαίσιο

5. Η Ψυχοκίνηση, το σώμα στην υπηρεσία της ψυχής, δεν χάνεται στην οθόνη. Αλλάζει κλίμακα. Αντί για μετακινήσεις σε μεγάλη σκηνή, δουλεύουμε με μικρή κίνηση: στάση, αναπνοή, βλέμμα, τοποθέτηση χεριών, μικρή μετατόπιση της καρέκλας. Η μικρο-κινητική ενίοτε αποκαλύπτει λεπτομέρειες που διαφεύγουν στο μεγάλο χώρο. Κλίση κεφαλιού όταν μιλά ο «πατέρας», σύσπαση ώμων όταν εμφανίζεται η «αποτυχία», κομμένη ανάσα στη λέξη «κίνδυνος». Ο διευθυντής χρειάζεται ευαίσθητο μάτι και σαφή, σύντομη καθοδήγηση. «Μείνε μισό λεπτό σε αυτή τη στάση, πες από εκεί τη φράση σου». Η ασφάλεια προηγείται, αποφεύγουμε έντονες κινήσεις αν ο χώρος δεν το επιτρέπει. Ρεαλιστικές προσδοκίες για χρόνο, πρόοδο και κόστος Στις on-line ομάδες, ένας ρεαλιστικός ρυθμός είναι εβδομαδιαίες συναντήσεις ninety λεπτών για κύκλους eight με 12 εβδομάδων, με δυνατότητα ανανέωσης. Το ψυχόδραμα δεν είναι σπριντ. Οι ρόλοι αλλάζουν με πρακτική και μεταφορά στην καθημερινή ζωή. Συνήθως χρειάζονται αρκετές συνεδρίες για να φανούν σταθερές μετατοπίσεις, αν και μικρές νίκες, όπως μια καλύτερη οριοθέτηση ή μια πιο καθαρή φράση, μπορεί να έρθουν γρήγορα. Το κόστος διαφέρει. Ορισμένες ομάδες διατηρούν ίδια αμοιβή με τα δια ζώσης τμήματα, άλλες προσφέρουν μειωμένη τιμή για on line. Σε πολλές περιπτώσεις προβλέπεται χαμηλότερη αμοιβή για φοιτητές ή άτομα σε οικονομική δυσκολία. Η διαφάνεια είναι σύμμαχος. Οι ακυρώσεις και οι απουσίες πρέπει να είναι ρυθμισμένες, ώστε να προστατεύεται η συνέχεια της ομάδας. Λάθη που είδα και τι τα διορθώνει Με τα χρόνια, τρία είδη λαθών επαναλαμβάνονται στο ψυχόδραμα online. Πρώτον, υπερφόρτωση λόγου. Η οθόνη μας σπρώχνει να μιλάμε περισσότερο και να κινούμαστε λιγότερο. Το αποτέλεσμα είναι «ψυχρό» ψυχόδραμα. Αντίδοτο: σκόπιμες μικρο-δράσεις, εστίαση στο σύμβολο, σύντομες φράσεις. Δεύτερον, ελλιπής συμφωνία ασφάλειας. Όταν δεν έχει συμφωνηθεί τι κάνουμε σε διακοπή σύνδεσης, μια έντονη στιγμή μπορεί να μείνει μετέωρη. Αντίδοτο: σαφές πρωτόκολλο. Στέλνουμε άμεσα μήνυμα, παγώνουμε τη σκηνή, κάνουμε γείωση όταν επιστρέψουμε. Τρίτον, απουσία ρυθμού θέρμανσης και κλεισίματος. Χωρίς αυτά, η ομάδα κυμαίνεται ασύνδετα. Αντίδοτο: μικρές σταθερές πρακτικές στην αρχή και στο τέλος, με σεβασμό στη διάρκεια. Ποιοι ωφελούνται περισσότερο, ποιοι λιγότερο Οι άνθρωποι που νιώθουν άνετα με τεχνολογία, έχουν έστω και μικρό ιδιωτικό χώρο και ανταποκρίνονται σε λεκτικές οδηγίες, συνήθως ευδοκιμούν online. Θέματα όπως διαπροσωπικά όρια, ρόλοι στην εργασία, αυτοεκτίμηση, σχέσεις ενηλίκων, ευνοούνται από την πρακτικότητα και την προσβασιμότητα. Πιο απαιτητική είναι η on-line προσέγγιση όταν ο στόχος αφορά έντονη σωματική εκφόρτιση, σοβαρές διαταραχές ρύθμισης ή όταν συνυπάρχει ενεργή ενδοοικογενειακή σύγκρουση στο σπίτι που δυσχεραίνει την ιδιωτικότητα. Εδώ η υβριδική προσέγγιση ή μια μετακίνηση σε ατομικό πλαίσιο μέχρι να σταθεροποιηθεί η κατάσταση, ίσως ταιριάζουν καλύτερα. Τρόποι μεταφοράς της δράσης στην καθημερινότητα Το ψυχόδραμα δεν τελειώνει με την αποσύνδεση. Η ουσία του είναι να μεταφέρει ρόλους στην πράξη. Μικρά «συμβόλαια δράσης» στο κλείσιμο βοηθούν. Για παράδειγμα: «Θα ζητήσω διευκρίνιση στο επόμενο popularity meeting με τη φράση που δοκίμασα στη σκηνή», ή «Θα πάρω πέντε λεπτά πριν απαντήσω στο μήνυμα του αδελφού μου». Η on line μορφή διευκολύνει την άμεση εφαρμογή, γιατί ο συμμετέχων βρίσκεται ήδη στο δικό του περιβάλλον. Μπορεί να βάλει ένα αντικείμενο-άγκυρα στο γραφείο του, υπενθύμιση του ρόλου που καλλιεργεί. Μια σύντομη ματιά στην ιστορία και τη συνέχεια Η ιστορία του ψυχοδράματος είναι ιστορία τομής. Ο Moreno οραματίστηκε κοινωνίες πιο ζωντανές μέσω δράσης και δημιουργίας. Η είσοδος στο on-line δεν αναιρεί αυτό το όραμα, το μεταφέρει σε νέο μέσο. Κάθε εποχή δίνει τα εργαλεία της. Σήμερα, η οθόνη είναι ένας καθρέφτης και μια γέφυρα. Το στοίχημα είναι να την χρησιμοποιήσουμε με τέχνη, χωρίς να χάσουμε το ανθρώπινο.

6. Μικρός οδηγός προετοιμασίας για την πρώτη on line συνεδρία Εξασφάλισε ιδιωτικό χώρο για 90 λεπτά, με κλειστή πόρτα και ακουστικά. Έχε δίπλα σου three με 5 μικρά αντικείμενα που σε εκφράζουν, χαρτί και μαρκαδόρους. Στήσε την κάμερα στο ύψος ματιών, με φωτισμό μπροστά και σταθερό ίντερνετ. Διάλεξε μια άνετη καρέκλα που επιτρέπει μικρή μετακίνηση. Κράτησε νερό και μια ελαφριά ζακέτα. Η θερμοκρασία επηρεάζει την αντοχή. Τελική σκέψη Το ψυχόδραμα online δεν είναι υποκατάστατο. Είναι μία πραγματική, αυτοτελής μορφή πρακτικής, με δικό της λεξιλόγιο δράσης και δική της αισθητική. Όταν γίνεται με επαγγελματισμό και συνείδηση, προσφέρει πρόσβαση, ασφάλεια και βάθος. Χρειάζεται ειλικρίνεια για τα όριά του, φροντίδα για τη σωματική διάσταση και πειθαρχία στην ομαδική συμφωνία. Χρειάζεται επίσης την ίδια παλιά αρετή που έκανε το ψυχόδραμα να ανθίσει από την αρχή: την προθυμία να δοκιμάσουμε κάτι ζωντανό, ακόμα και αν χωρά μόνο στο μικρό κάδρο μιας οθόνης. Εκεί, μέσα σε αυτό το κάδρο, μπορούν να υπάρξουν στιγμές αλήθειας που αλλάζουν ρόλους και ζωές. Και αυτό αρκεί. Documentário - Psicodrama: 100 anos em cena Documentário - Psicodrama: 100 anos em cena Δανάη Χορομίδου, Ψυχολόγος, Ψυχοκίνηση, Κέντρο Ψυχοδράματος και Προσωπικής Ανάπτυξης Psychologist in Agia Paraskevi Patriarchou Grigoriou E 4, Ag. Paraskevi 153 41 21 5515 9120