Ψυχόδραμα on line: Πλεονεκτήματα, προκλήσεις και πρακτικές συμβουλές

1. Η ζωντάνια του ψυχοδράματος γεννήθηκε σε πραγματικό χώρο, με σώματα που κινούνται, ρόλους που εναλλάσσονται και σκηνές που χτίζονται μπροστά στα Τι είναι το ψυχόδραμα μάτια της ομάδας. Τα τελευταία χρόνια όμως, η μεταφορά του ψυχοδράματος on-line άλλαξε τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τη μέθοδο. Οι οθόνες μπήκαν ανάμεσα στους ανθρώπους, μα όχι απαραίτητα ανάμεσα στους ρόλους. Η εμπειρία δείχνει ότι το ψηφιακό περιβάλλον μπορεί να λειτουργήσει ως γόνιμο πεδίο, με δικά του μέσα έκφρασης, διαφορετικούς ρυθμούς και σαφή όρια. Το κλειδί βρίσκεται στο πώς οργανώνεται η διαδικασία, πώς εκπαιδεύεται η ομάδα και πώς ο συντονιστής διαβάζει την ενέργεια πίσω από το pixel. Η ζήτηση για Ψυχόδραμα on line αυξήθηκε από πρακτική ανάγκη, όμως διατηρείται επειδή προσφέρει προσβασιμότητα, συνέχεια στη θεραπευτική πορεία και συγκεκριμένα κλινικά οφέλη. Στο άρθρο αυτό μοιράζομαι πρακτικές λεπτομέρειες από πραγματικές εφαρμογές, μαζί με τα συνήθη ερωτήματα γύρω από το κόστος, τα τμήματα, τις ασκήσεις και τον συντονισμό, πάντα με στόχο την ασφάλεια και την ποιότητα της εμπειρίας. Τι είναι το ψυχόδραμα, με απλά λόγια Από τη γέννησή του με τον Jacob Moreno, το ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ παραμένει μια βιωματική μέθοδος ψυχοθεραπείας που χρησιμοποιεί τον ρόλο, τη δράση και τη σκηνή για να φωτίσει σχέσεις, επιλογές και εσωτερικές συγκρούσεις. Η ομάδα λειτουργεί ως «ζωντανός καθρέφτης» και το άτομο, ως πρωταγωνιστής, ανεβάζει σε σκηνή στιγμιότυπα ζωής. Δεν αρκεί η νοητική κατανόηση, χρειάζεται κίνηση, φωνή, βλέμμα, ρυθμός. Αυτή η ζεστασιά της δράσης, που ο Moreno ονόμασε «σπoντάνια δημιουργικότητα», ξεκολλάει το σύστημα από τη βραχυκύκλωση της επανάληψης και ανοίγει δρόμο σε νέες, βιωμένες επιλογές. Στην ελληνική κοινότητα υπάρχουν πολλές ζωντανές αναφορές: Ψυχόδραμα Αθήνα, Ψυχόδραμα Ελλάδα, τμήματα ψυχοδράματος που λειτουργούν σταθερά, επαγγελματίες ψυχολόγοι και ψυχοθεραπευτές με ειδίκευση στο ψυχόδραμα, σεμινάρια ψυχοδράματος και διαδρομές εκπαίδευσης στο ψυχόδραμα που συνολικά διαρκούν συνήθως 3 έως 4 χρόνια. Η ερώτηση που ακούμε συχνά είναι ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ και πώς εφαρμόζεται διαδικτυακά χωρίς να χαθεί η σωματικότητα και ο ρυθμός. Η διαδικασία σε ψηφιακό περιβάλλον Η Ψυχόδραμα διαδικασία δεν χάνει τη βασική της δομή επειδή αλλάζει η «σκηνή». Η προθέρμανση, η κύρια δράση και το μοίρασμα παραμένουν, προσαρμοσμένα στη γλώσσα της οθόνης. Στην προθέρμανση ενεργοποιούμε σώμα και φωνή με απλές ασκήσεις, αναγνωρίζουμε διαθέσεις, συμφωνούμε στα όρια. Στην κύρια δράση εναλλάσσονται ρόλοι, αξιοποιούμε σύμβολα του χώρου, αντικείμενα του σπιτιού, κάμερες και πλαίσια, ενώ οι σύντροφοι ρόλων προσφέρουν αντήχηση και στήριξη. Στο μοίρασμα, τα μέλη συνδέουν όσα είδαν με δικές τους εμπειρίες, χωρίς ερμηνεία ή συμβουλή. Μερικές φορές χρησιμοποιείται η Ψυχοκίνηση, δηλαδή η σωματική αφύπνιση με απλούς κινητικούς κύκλους, για να ξεχωρίσει το «είμαι στο σώμα μου» από το «είμαι στην καρέκλα μου μπροστά σε μια κάμερα». Το ζήτημα δεν είναι να αναπαράγουμε την αίθουσα, αλλά να αξιοποιήσουμε δημιουργικά το σπίτι, τις γωνιές, τα βιβλία, ένα κασκόλ που γίνεται ρόλος. Έτσι το ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ ΨΥΧΟΚΙΝΗΣΗ βρίσκει θέση και on line, με ασφάλεια και επίγνωση. Πλεονεκτήματα του Ψυχόδραμα online Το πρώτο που ακούω από μέλη ομάδων είναι η αίσθηση συνέχειας. Αν κάποιος μένει εκτός Αθήνας, αν ταξιδεύει για δουλειά, αν φροντίζει παιδιά ή ηλικιωμένους, το να μπορεί να συνδεθεί στην ώρα του αλλάζει τα δεδομένα. Στο ομαδικό ψυχόδραμα η σταθερότητα έχει αξία. Οι συναντήσεις που δεν ακυρώνονται χτίζουν σχέση εμπιστοσύνης, ρυθμό και βάθος. Υπάρχει και ένα επιπλέον, συχνά υποτιμημένο όφελος. Το προσωπικό περιβάλλον του συμμετέχοντα γίνεται φυσικό σκηνικό. Στην πράξη, στήνουμε δράση με αντικείμενα του σπιτιού, συστήνουμε «χώρους ρόλων» με καρέκλες και φωτισμό, βάζουμε στο κάδρο ένα γράμμα ή μια φωτογραφία. Το δωμάτιο παύει να είναι μόνο χώρος σύνδεσης, γίνεται πεδίο δράσης και σημασίας. Στις μελέτες περιπτώσεων που συγκέντρωσα, τουλάχιστον οι μισοί συμμετέχοντες ανέφεραν ότι ένιωσαν μεγαλύτερη οικειότητα με το υλικό τους επειδή «η σκηνή» έγινε οικείο έδαφος. Για εκπαιδεύσεις και σεμινάρια ψυχοδράματος, η διαδικτυακή μορφή επιτρέπει τη συμμετοχή από όλη την Ελλάδα. Συναντώ συναδέλφους και εκπαιδευόμενους από Πάτρα, Χανιά, Ιωάννινα, Ρόδο. Η γεωγραφική διασπορά εμπλουτίζει την ομάδα. Η διαφορετικότητα των ιστοριών παράγει πιο ευρύ ρεπερτόριο ρόλων, κάτι που ενισχύει το ψυχοδραματικό πεδίο.

2. Προκλήσεις που πρέπει να σεβαστούμε Δεν ωραιοποιώ. Το online έχει κόστος προσαρμογής. Η αποσύνδεση, η καθυστέρηση ήχος - εικόνα, ο περιορισμός του φακού, η κούραση οθόνης, η απώλεια της πλήρους σωματικότητας. Η απουσία της κοινής αίθουσας στερεί τις μικρές διαπροσωπικές «ακμές», το χαμόγελο στον διάδρομο, το βλέμμα πριν από μια σκηνή, το χτύπημα της παλάμης στο πάτωμα που διεγείρει ρυθμό. Η λύση δεν βρίσκεται σε τεχνικά τρικ, αλλά σε ξεκάθαρες συμφωνίες. Τονίζω την ευθύνη του προσωπικού χώρου: ιδιωτικότητα, σταθερό δίκτυο, καθαρός ήχος, καλή γωνία κάμερας. Η άνετη κίνηση, έστω και σε δυο τετραγωνικά, είναι κρίσιμη. Η ομάδα χρειάζεται εξάσκηση στις παύσεις, στις αποσαφηνίσεις, στον πιο συνειδητό ρυθμό. Κι από την πλευρά του συντονιστή, απαιτείται λεπτότερη αισθητηριακή ακρόαση. Αν στην αίθουσα ακούω ανάσα και βήμα, στο on-line διαβάζω μικρές αλλαγές στο πρόσωπο, στον τόνο φωνής, στο πώς κινείται ένα χέρι μέσα στο κάδρο. Τεχνικές και ασκήσεις που δουλεύουν καλά online Η εμπειρία μου δείχνει ότι οι τεχνικές ψυχοδράματος δεν ακυρώνονται στο ψηφιακό. Αναπροσαρμόζονται. Η αντιστροφή ρόλων γίνεται με σαφείς αλλαγές θέσης μέσα στο δωμάτιο και με εξωτερικά σημάδια ρόλου, ένα καπέλο ή ένα φουλάρι. Ο καθρέφτης λειτουργεί αξιοποιώντας την κάμερα ως «μάτι», με τον πρωταγωνιστή να παρατηρεί τον εαυτό του σε τρίτο πρόσωπο καθώς ένας σύντροφος ρόλου αναπαριστά την κίνηση ή τη φράση του. Τα διπλά ενισχύουν την ενσυναισθητική στήριξη, με σύντομες, καθαρές παρεμβάσεις, αποφεύγοντας την υπερφόρτωση ήχου. Στις Ψυχόδραμα ασκήσεις προθέρμανσης, το παιχνίδι με αντικείμενα έχει εξαιρετικά αποτελέσματα. Ένα βιβλίο ως σύνορο, μια καρέκλα ως «παλιό σπίτι», μια κουβέρτα ως «ασφάλεια». Η τηλεμετακίνηση των καναλιών φωνής - εικόνας σπάνια βλάπτει, αρκεί να διατηρούμε το ρυθμό: μικρές φράσεις, καθαρές εντολές, συχνή επιβεβαίωση ότι όλοι βλέπουν και ακούνε. Η Ψυχόδραμα Ψυχοκίνηση, με μίνι κύκλους κίνησης 2 έως 3 λεπτών, γεφυρώνει τη σωματική υπνηλία της οθόνης και βοηθά στη συγκέντρωση.

3. Ένα μικρό παράδειγμα από πραγματική πρακτική Σε ομαδικό ψυχόδραμα on-line με επαγγελματίες υγείας, μια συμμετέχουσα έφερε θέμα εξουθένωσης. Η δράση στήθηκε με τρία αντικείμενα στη δική της κάμαρα: το desktop ως «δουλειά», μια καρέκλα ως «προϊστάμενος», μια κούπα τσάι ως «ανάπαυση». Στην αντιστροφή ρόλων με την «ανάπαυση», η φωνή της μαλάκωσε και μετατόπισε τη στάση σώματος. Οι σύντροφοι ρόλων έπαιξαν τη «δουλειά» και τον «προϊστάμενο» σε δικά τους δωμάτια, κάθε ένας με ένα οπτικό σύμβολο. Το μοίρασμα έφερε κοινό βίωμα, με δύο μέλη να αναγνωρίζουν παρόμοιες σχέσεις με ένα «αόρατο αφεντικό» που ζει μέσα στο κεφάλι τους. Η διαδικασία ήταν συμπαγής, καθαρή, χωρίς την ανάγκη φυσικής επαφής. Το τελικό μήνυμα που κράτησε η πρωταγωνίστρια ήταν μια φράση που βγήκε στον καθρέφτη: «Χρειάζομαι να μιλώ στο σώμα μου πριν μιλήσω στο electronic mail». Ασφάλεια, πλαίσιο και όρια Το διαδικτυακό πλαίσιο θέλει ρητές συμφωνίες, περισσότερο ίσως από την αίθουσα. Ορίζουμε εκ των προτέρων πολιτική διαχείρισης κρίσεων. Αν κάποιος αποσυνδεθεί σε ευάλωτη στιγμή, πώς τον ξαναβρίσκουμε, ποιος τηλεφωνεί, πόσο περιμένουμε. Σε τραυματικά θέματα αυξάνω τη διάρκεια του μοιράσματος και αφήνω χρόνο για αποφόρτιση πριν το κλείσιμο. Επίσης, ζητώ από τα μέλη να φορούν άνετα ρούχα, να έχουν δίπλα τους νερό, χαρτί, ένα μικρό μαξιλάρι, και να διασφαλίζουν ότι δεν πρόκειται να μπει κανείς στον χώρο την ώρα της σκηνής. Η ιδιωτικότητα είναι θεμέλιο. Κάμερες ανοιχτές, ακουστικά όπου είναι δυνατό, πόρτα κλειστή. Αν κάποιος δεν μπορεί να εξασφαλίσει ιδιωτικότητα στο σπίτι, υπάρχουν λύσεις δημιουργικές: ένας περίπατος με δεδομένα κινητού και σταθερό παρκάκι δεν προσφέρεται για δράση, αλλά επιτρέπει τη συμμετοχή σε μοίρασμα. Όταν η έμφαση είναι στη δράση, προτείνω ευέλικτη αλλαγή ώρας ώστε να προστατευτεί το πλαίσιο. Η θέση του συντονιστή στην ψηφιακή σκηνή Ο συντονιστής γίνεται και σκηνογράφος. Διαβάζει οθόνες όπως θα διάβαζε στάσεις σωμάτων. Επενδύει περισσότερο στη στίξη του λόγου, σε καθαρά σήματα μετάβασης, σε ονόματα ρόλων που ακούγονται συχνά. Το ψηφιακό περιβάλλον επιβραδύνει λίγο τις εισόδους και εξόδους, άρα το timing είναι πιο χειρουργικό. Τα μικρά κενά σιωπής λειτουργούν θεραπευτικά αν τα αντέξει η ομάδα. Η εμπειρία μου με ομάδες από 6 έως 10 άτομα είναι ότι η πιο αποτελεσματική διάρκεια online είναι a hundred έως one hundred twenty λεπτά, με μικρό διάλειμμα 5 λεπτών στα 60 λεπτά. Σε μεγαλύτερες ομάδες προτιμώ διπλή συντονιστική παρουσία ή έναν βοηθό που κρατά τον άξονα του χρόνου και των τεχνικών ελέγχων. Όταν εκπαιδεύονται νέοι συντονιστές, ενθαρρύνω τη σταδιακή ανάληψη δράσεων, ξεκινώντας από προθερμάνσεις και μικρές σκηνές με δύο ρόλους, πριν περάσουμε σε πολυπρόσωπες δράσεις. Το ερώτημα του κόστους και τι πραγματικά πληρώνει κανείς Το Ψυχόδραμα κόστος ποικίλλει. Για ομαδικές on-line συναντήσεις στην Αθήνα και στην υπόλοιπη Ελλάδα, βλέπω συχνά εύρος 20 έως 40 ευρώ ανά δίωρη συνάντηση, με χαμηλότερο κόστος σε μηνιαίες δεσμεύσεις και ελαφρύνσεις για φοιτητές ή ανέργους. Ατομικές ψυχοδραματικές συνεδρίες online κινούνται συνήθως ψηλότερα, ανάλογα με εμπειρία και εξειδίκευση του θεραπευτή. Το ζητούμενο δεν είναι να βρούμε την πιο φθηνή επιλογή, αλλά μια σταθερή σχέση ποιότητας - αξίας. Η συνέπεια, το πλαίσιο, η εποπτεία και η εμπειρία του συντονιστή είναι μέρος αυτού που πληρώνεις. Στα σεμινάρια ψυχοδράματος και στις εκπαιδεύσεις στο ψυχόδραμα, το κόστος διαμορφώνεται ανά κύκλο και περιλαμβάνει ώρες θεωρίας, βιωματικής άσκησης και εποπτείας. Εκεί, το online συχνά ρίχνει το λειτουργικό κόστος και επιτρέπει καλύτερες τιμές χωρίς να πέφτει η ποιότητα, αρκεί να υπάρχει οργανωμένο πρόγραμμα και πιστοποιημένο πλαίσιο. Όταν χρειάζεσαι την αίθουσα Υπάρχουν περιπτώσεις που συστήνω φυσική παρουσία. Σε πρώιμη φάση δουλειάς με τραύμα, σε έντονα σωματοποιημένα συμπτώματα, σε ανάγκη για ασφαλή «σώμα https://cpress.gr/ti-einai-psixodrama/ με σώμα» εμπειρία. Το ψηφιακό μπορεί να είναι γέφυρα, όχι όμως μοναδική λύση. Οι δια ζώσης κύκλοι στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας παραμένουν αναντικατάστατοι για κάποιες διαδρομές. Δεν υπάρχει αντιπαράθεση ανάμεσα σε on line και φυσική μορφή. Υπάρχει συνεχής επιλογή, με έμφαση στο τι εξυπηρετεί τη συγκεκριμένη θεραπευτική στόχευση.

4. Επιλογή τμήματος και επαγγελματία Η αγορά έχει ανοίξει. Υπάρχουν τμήματα ψυχοδράματος σε διαφορετικές κατευθύνσεις, με ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές και εκπαιδευτές ψυχοδράματος που έχουν κάνει τη δική τους διαδρομή. Η φήμη και το βιογραφικό βοηθούν, αλλά αυτό που μετράει στην πράξη είναι η συνάντηση. Μια δοκιμαστική συνεδρία, ένα ανοικτό εργαστήριο, ένα σύντομο σεμινάριο online. Παρατηρείς τον ρυθμό, τη σαφήνεια, το πόσο ασφαλής νιώθεις να φέρεις υλικό. Στην Αθήνα, όπου λειτουργούν αρκετές σχολές και τμήματα, η επιλογή είναι μεγάλη. Εκτός Αθήνας, το online δίνει πρόσβαση σε πρόσωπα που ίσως δεν θα συναντούσες. Στο ελληνικό πεδίο αναφέρονται συχνά ονόματα που έχουν συνδεθεί με συγκεκριμένες εφαρμογές ή σχολές. Όταν κάποιος ακούει Ψυχόδραμα Χορομίδου ή Ψυχόδραμα Δανάη Χορομίδου, συνήθως παραπέμπει σε εργαστήρια και ομάδες με συγκεκριμένη γραμμή δουλειάς. Το ζητούμενο δεν είναι να ακολουθήσεις ένα όνομα, αλλά να δεις αν η μέθοδος, ο τρόπος διδασκαλίας και η αισθητική του συντονιστή ταιριάζουν με την ψυχική σου ιδιοσυγκρασία. Ομάδα ή ατομική συνεδρία, και τι αλλάζει online Το ομαδικό ψυχόδραμα είναι η φυσική μήτρα της μεθόδου. Οι σύντροφοι ρόλων, το καθρέφτισμα, η πολλαπλότητα των φωνών πυκνώνουν την εμπειρία. Στο on line, η ομαδικότητα διατηρείται, με ίσως λίγο πιο επιμελημένες παύσεις. Η ατομική ψυχοδραματική συνεδρία, από την άλλη, γίνεται πολύ στοχευμένη. Η κάμερα εστιάζει τις κινήσεις, μικραίνει το εύρος, αλλά μεγαλώνει τη λεπτομέρεια. Για πολλούς πελάτες, η εναλλαγή ομάδας και ατομικών συνεδριών ανά κύκλο δουλεύει καλά. Στη δική μου πρακτική, ένα σχήμα three ομαδικών και 1 ατομικής ανά μήνα έδωσε καλό ρυθμό, ειδικά σε φάσεις μετάβασης ή αυξημένου στρες. Συνηθισμένες παρανοήσεις γύρω από το online Ακούω συχνά ότι «δεν γίνεται δράση μέσω οθόνης». Δεν ισχύει. Γίνεται δράση με διαφορετικό λεξιλόγιο. Άλλοι λένε ότι «η ομάδα δεν δένεται». Επίσης αναιρείται από την πράξη, αρκεί το πλαίσιο να είναι σταθερό, να υπάρχει συνέπεια και χώρος προσωπικού μοιράσματος. Ένα τρίτο λάθος είναι ότι οι άπειροι σκηνοθετούν υπερβολικά για να αντισταθμίσουν την οθόνη. Το ψυχόδραμα θέλει καθαρότητα, όχι θεατρινισμούς. Ένα τέταρτο, ότι «το online είναι πάντα φθηνότερο άρα κατώτερο». Η τιμή επηρεάζεται από πολλά, δεν λειτουργεί ως δείκτης ποιότητας. Μικρός οδηγός προετοιμασίας για συμμετέχοντες Φρόντισε τον χώρο σου: κλειστή πόρτα, καλό φωτισμό μπροστά σου, αρκετό χώρο για δύο βήματα πίσω - μπροστά. Έχε κοντά δύο - τρία αντικείμενα που μπορούν να γίνουν σύμβολα ρόλων, και ένα φουλάρι ή καπέλο για αλλαγή ρόλου. Δοκίμασε ήχο και κάμερα five λεπτά πριν, βάλε το κινητό σε σίγαση, κράτα νερό και χαρτί σημειώσεων. Δήλωσε στον συντονιστή αν κάτι σε δυσκολεύει τεχνικά ή συναισθηματικά, ώστε να διαμορφωθεί το πλαίσιο. Δώσε χρόνο στο μοίρασμα, άφησε τη σιωπή να δουλέψει, μην βιάζεσαι να εξηγήσεις. Για εκπαιδευόμενους και επαγγελματίες: πού να δώσετε έμφαση Η εκπαίδευση στο ψυχόδραμα που περιλαμβάνει online πρακτική πρέπει να καλύπτει τεχνική επάρκεια, δεοντολογία, προσαρμογή τεχνικών και εποπτεία περιστατικών. Ένας εκπαιδευόμενος χρειάζεται να μάθει να «βλέπει» μέσω κάμερας, να ρυθμίζει ενέργεια, να κρατά χρόνο. Η εποπτεία on-line έχει πλεονέκτημα, επειδή επιτρέπει συχνότερες μικρές συναντήσεις, με άμεση ανατροφοδότηση σε βίντεο σκηνών. Η συστηματική ανασκόπηση, με σημειώσεις για τις μεταβάσεις ρόλων, την καθαρότητα εντολών και την οικονομία παρεμβάσεων, χτίζει δεξιότητα πιο γρήγορα από όσο νομίζαμε. Στην Ελλάδα, τα σεμινάρια ψυχοδράματος που προσφέρουν υβριδική μορφή διευκολύνουν τους επαγγελματίες που δεν μπορούν να μετακινηθούν συχνά. Η ποιότητα δεν θυσιάζεται όταν το πρόγραμμα έχει ξεκάθαρα μαθησιακά αποτελέσματα, ώρες πρακτικής και ζωντανές εποπτείες. Ποιος ωφελείται περισσότερο από το on line ψυχόδραμα Άνθρωποι με περιορισμένη κινητικότητα, φροντιστές που δεν μπορούν να λείψουν για ώρες, επαγγελματίες με έντονο πρόγραμμα, άτομα που θέλουν να δοκιμάσουν τη μέθοδο πριν δεσμευτούν σε δια ζώσης κύκλο. Επίσης, όσοι αισθάνονται πιο ασφαλείς αρχικά από τον οικείο χώρο τους. Για έναν έφηβο που δυσκολεύεται να ανοιχτεί, το δωμάτιό

5. του μπορεί να γίνει γέφυρα. Για έναν ενήλικο που ζει εκτός μεγάλου αστικού κέντρου, το on-line είναι ουσιαστικά η μόνη πρόσβαση σε εξειδικευμένο ψυχόδραμα ψυχοθεραπεία. Πότε το online δεν είναι η καλύτερη επιλογή Σε σοβαρή απορρύθμιση, σε υψηλό κίνδυνο αυτοτραυματισμού, σε πρόσφατο σοβαρό τραύμα χωρίς υποστηρικτικό δίκτυο, θα ζητήσω δια ζώσης υποστήριξη ή συνεργασία με τοπικούς ψυχολόγους. Αν η ιδιωτικότητα δεν μπορεί να διασφαλιστεί ούτε στοιχειωδώς, το on line γίνεται πηγή άγχους. Σε περιπτώσεις με έντονη ανάγκη σωματικής γείωσης, προτείνω κύκλους ψυχοκίνησης και ψυχοδράματος δια ζώσης μέχρι να σταθεροποιηθεί το σύστημα. Πώς μετράμε την πρόοδο online Δεν βασιζόμαστε μόνο στο συναίσθημα της στιγμής. Παρακολουθούμε ρόλους που εμπλουτίζονται, νέες συμπεριφορές μεταξύ συνεδριών, μικρές πράξεις στον πραγματικό κόσμο. Η ορατότητα του σπιτιού βοηθά να δούμε αλλαγές: ένα γραφείο που οργανώθηκε, μια καρέκλα που μετακινήθηκε, μια αφίσα που άλλαξε θέση. Αυτές οι «μικρές σκηνογραφίες» δείχνουν εσωτερικές μετατοπίσεις. Η ομάδα γίνεται μάρτυρας και συχνά το επισημαίνει. Στις σημειώσεις μου κρατώ φράσεις που αποκτούν δύναμη, όπως «πήρα την ανάπαυση μαζί μου στη δουλειά», και βλέπω αν παραμένουν ζωντανές 4, 8, 12 εβδομάδες μετά. Η σχέση με την ιστορία του ψυχοδράματος Η Ιστορία του ψυχοδράματος μιλά για δρόμο, όχι για δόγμα. Ο Moreno δούλεψε σε πλατείες, καταφύγια, θέατρα, κλινικές. Η ουσία ήταν πάντα η ζωντανή συνάντηση. Στο on-line, δεν προδίδουμε τη ρίζα, την επεκτείνουμε. Οι τεχνικές δεν είναι μουσειακά εκθέματα. Αν η πρόθεση είναι αυθεντική, αν η προσωπική επαφή δεν χάνεται μέσα σε εφέ, η μέθοδος αναπνέει. Το on-line δεν είναι μια παρενθετική λύση, είναι ένα νέο δωμάτιο στο ίδιο σπίτι. Λόγος για όσους σκέφτονται να ξεκινήσουν Αν αναρωτιέσαι «Τι είναι το ψυχόδραμα, και μήπως είναι για μένα;», η διαδικτυακή μορφή δίνει έναν ασφαλή πρώτο σταθμό. Δοκίμασε ένα ανοιχτό δίωρο. Δες πώς νιώθεις όταν αλλάζεις ρόλο, όταν σε «διπλαρώνει» κάποιος, όταν μια απλή καρέκλα στη γωνία σου γίνεται πρόσωπο. Παρατήρησε το σώμα σου μετά. Αν βρεις στον εαυτό σου την περιέργεια, την όρεξη για σκηνές που ξεκλειδώνουν παλιές αμφιβολίες, τότε άξιζε ήδη ο κόπος. Η συνέχεια, είτε on-line είτε δια ζώσης, θέλει χρόνο και μικρές σταθερές δεσμεύσεις. Εκεί γεννιούνται οι μεταμορφώσεις που αντέχουν. Σύντομο record για συντονιστές πριν από on-line δράση Ρόλοι και στόχοι ορισμένοι, κανόνες πλαισίου ξαναειπωμένοι στην αρχή. Τεχνικός έλεγχος 10 λεπτά πριν, εναλλακτικό κανάλι επικοινωνίας έτοιμο. Σχέδιο κρίσης σε ισχύ, με σαφείς υπευθυνότητες και χρονικά όρια. Προθέρμανση που «ξυπνά» σώμα και φωνή, καθαρές εντολές, οικονομία λόγου. Χρόνος μοιράσματος επαρκής, κλείσιμο με σταθεροποίηση και μικρή ενσώματη πρακτική. Το ψυχόδραμα online δεν είναι υποκατάστατο. Είναι ένας ισότιμος τρόπος να δουλέψουμε σε βάθος με ρόλους, σχέσεις και επιλογές, όταν το πλαίσιο είναι προσεγμένο και οι άνθρωποι δίνουν παρουσία. Η ελληνική κοινότητα έχει πια αρκετή εμπειρία, από την Αθήνα έως μικρότερες πόλεις, ώστε να μπορείς να βρεις τμήματα, σεμινάρια και επαγγελματίες που ταιριάζουν στο στυλ σου. Αν ανήκεις στους ανθρώπους που αναζητούν ζωντανή αλλαγή, δώσε μια ευκαιρία στη σκηνή της οθόνης. Εκεί που νομίζεις ότι βλέπεις μόνο κουτάκια, μπορεί να αναδυθεί μια ολόκληρη προσωπική σκηνή, με ρόλους καθαρούς, γραμμές που λέγονται για πρώτη φορά και αλήθειες που, μόλις ειπωθούν, δεν ξε-ακούγονται.