Ιστορία του ψυχοδράματος: Από τον Moreno στη σύγχρονη πρακτική

1. Το ψυχόδραμα γεννήθηκε από μια απλή αλλά ριζοσπαστική ιδέα: ότι ο άνθρωπος κατανοεί βαθύτερα τον εαυτό του όταν εκφράζεται αυθόρμητα σε δράση, όχι μόνο με λόγια. Από τις πρώτες υπαίθριες θεατρικές παραστάσεις στη Βιέννη μέχρι τα σημερινά τμήματα ψυχοδράματος σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, η διαδρομή αυτή ενώνει την τέχνη με την ψυχοθεραπεία. Ως πλαίσιο, υπηρετεί δύο απαιτητικές ανάγκες, την αυθεντική επαφή με το βίωμα και την ασφαλή δομή που επιτρέπει στο άτομο να δοκιμάσει νέους ρόλους χωρίς να κινδυνεύει. Οι ρίζες: ο J. L. Moreno και το πείραμα της αυθορμησίας Ο Jacob Levy Moreno, γεννημένος στο Βουκουρέστι και μεγαλωμένος στη Βιέννη, κινήθηκε ανάμεσα στη φιλοσοφία, την ιατρική και το θέατρο. Πίστευε ότι ο αυθορμητισμός είναι θεραπευτική δύναμη, ένας κινητήρας αλλαγής που ενεργοποιείται όταν ο άνθρωπος συμμετέχει ενεργά σε μια σκηνή ζωής. Στη Βιέννη της δεκαετίας του 1910, οργάνωσε τα πρώιμα Spontaneity Theatres και τις λεγόμενες πειραματικές παραστάσεις ρόλων, δίνοντας χώρο σε απλούς πολίτες να παίξουν τις ιστορίες τους. Δεν επρόκειτο για ηθοποιία. Επρόκειτο για έρευνα ανθρώπινων σχέσεων, για το πώς ένα υποκείμενο φτιάχνει νόημα μέσα από δράση και ανατροφοδότηση. Όταν μετανάστευσε στις ΗΠΑ, ο Moreno θεμελίωσε τρία πεδία που ακόμη σήμερα ορίζουν το ψυχόδραμα: ρόλος, σπέρμα αυθορμητισμού, και κοινωνιόμετρο. Το τελευταίο υπήρξε εργαλείο χαρτογράφησης των κοινωνικών σχέσεων σε ομάδες, από σχολικές τάξεις μέχρι κοινότητες. Έτσι γεννήθηκε το ομαδικό ψυχόδραμα ως μια επιστήμη σχέσεων και όχι απλώς μια ακόμα μορφή ψυχοθεραπείας. Τι είναι το ψυχόδραμα στην πράξη Αν κάποιος με ρωτήσει τι είναι το ψυχόδραμα, θα πω ότι είναι μια σκηνή συνάντησης. Ένας συμμετέχων γίνεται πρωταγωνιστής και φέρνει ένα θέμα της ζωής του, από μια σύγκρουση στη δουλειά μέχρι άλυτο πένθος. Η ομάδα γίνεται καθρέφτης, συμπρωταγωνιστής και κοινότητα μάρτυρων. Ο εμψυχωτής - ψυχοδραματιστής διευθύνει τη δράση με σαφή δομή, όμως όχι με άκαμπτο σενάριο. Στον πυρήνα του, το ψυχόδραμα ψυχοθεραπεία εργαλειοποιεί την ενσώματη εμπειρία. Δεν περιγράφω απλώς το πρόβλημα, το ζω εκ νέου μέσα σε ασφαλές πλαίσιο, δοκιμάζοντας εναλλακτικές απαντήσεις και ρόλους. Αυτή η μετάβαση από το αφηγούμαι στο πράττω, συμπληρώνεται από τεχνικές όπως η αντιστροφή ρόλων, ο διπλασιασμός, η καθρέφτιση και η χρήση σκηνικών συμβόλων. Κάθε βήμα ανοίγει μια μικρή πόρτα σε μια νέα επιλογή. Από τη θεωρία στη δομή: η διαδικασία βήμα προς βήμα Η ψυχόδραμα διαδικασία οργανώνεται συνήθως σε τρεις φάσεις. Στην προθέρμανση, ο εμψυχωτής κινητοποιεί την ομάδα με ασκήσεις απλές αλλά στοχευμένες, ώστε να δημιουργηθεί κοινός τόπος και αίσθηση ασφάλειας. Μικρά παιχνίδια ρόλων, κινήσεις του σώματος, σύντομες συνεντεύξεις δύο προς δύο. Εδώ, ο αυθορμητισμός φεύγει από την αμηχανία και αποκτά κατεύθυνση. Στη δράση, ο πρωταγωνιστής εργάζεται στη σκηνή. Επιλέγει βοηθητικούς εγώ από την ομάδα, δηλαδή ανθρώπους που προσωποποιούν σημαντικές φιγούρες του ζητήματος. Εμφανίζονται τεχνικές ψυχοδράματος που για έναν νέο συμμετέχοντα συχνά μοιάζουν με επιτόπια μάθηση ζωής. Η καθρέφτιση επιτρέπει να δεις αυτό που ζεις από απόσταση, σαν θεατής του εαυτού σου. Η αντιστροφή ρόλων σε φέρνει στη θέση του άλλου, αποκαλύπτοντας λανθάνουσες ανάγκες και προσδοκίες. Ο διπλασιασμός δίνει φωνή σε ανείπωτα συναισθήματα, με έναν συνοδό να εκφράζει προτάσεις που ο πρωταγωνιστής επιβεβαιώνει ή διορθώνει. Η φάση του μοιράσματος γίνεται χωρίς ερμηνείες. Τα μέλη μοιράζονται παρόμοιες εμπειρίες, όχι συμβουλές. Αυτή η μετάβαση από το εγώ στο εμείς σφραγίζει την ασφάλεια που κάνει το ψυχόδραμα να λειτουργεί. Η ομάδα συγκροτεί εμπειρία, όχι απλώς αναμνήσεις. Ψυχοκίνηση και σώμα: όταν η σκέψη περνά από τις αρθρώσεις Το ψυχόδραμα ψυχοθεραπεία παραδοσιακά εργάζεται με ρόλους και σκηνές, όμως η ψυχοκίνηση φέρνει την κίνηση στο προσκήνιο. Η σχέση ψυχόδραμα ψυχοκίνηση φαίνεται καθαρά όταν η παρέμβαση ξεκινά με ρυθμικές κινήσεις, αντικείμενα και σωματικούς άξονες. Ειδικά σε ομάδες όπου η γλώσσα κουράζει ή φοβίζει, η κίνηση ανοίγει δρόμους νοήματος. Μια αλλαγή στη στάση του σώματος μεταβάλλει την αφήγηση, μια διαφορετική απόσταση από τον βοηθητικό εγώ αλλάζει τη δυναμική της σχέσης. Στην πράξη, ο εμψυχωτής ενσωματώνει κινητικά μοτίβα, ώστε ο πρωταγωνιστής να βρει ρυθμό που τον στηρίζει.

2. Μια ζωντανή σκηνή: παράδειγμα δουλειάς Σε ομάδα ενηλίκων, ένας πρωταγωνιστής φέρνει ένα ζήτημα με τον προϊστάμενο που τον απαξιώνει. Επιλέγει ως βοηθητικό εγώ ένα μέλος που θα παίξει τον προϊστάμενο, και ένα δεύτερο που θα παίξει τη δική του εσωτερική φωνή. Η δράση ξεκινά με μια συνηθισμένη σκηνή γραφείου. Ο εμψυχωτής προτείνει αντιστροφή ρόλων. Ο πρωταγωνιστής, στη θέση του προϊσταμένου, ανακαλύπτει ότι ο φόβος αποτυχίας οδηγεί το πρόσωπο σε επιθετικότητα. Επανερχόμενος στον δικό του ρόλο, επιτρέπει στον διπλασιασμό να πει αυτό που δεν τόλμησε στη ζωή: χρειάζομαι σαφή κριτήρια για την απόδοσή μου. Στο μοίρασμα, τρία μέλη αναγνωρίζουν παρόμοια μοτίβα στις δικές τους δουλειές. Η εμπειρία δεν τελειώνει στην αίθουσα. Ο πρωταγωνιστής επιστρέφει την επόμενη εβδομάδα με συγκεκριμένη αλλαγή, ένα σύντομο αίτημα για ανατροφοδότηση με σαφή δομή. Το ψυχόδραμα γίνεται γέφυρα από τη σκηνή στην πράξη. Η πορεία από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη και την Ελλάδα Αφού στερεώθηκε στην Αμερική, το ψυχόδραμα διαδόθηκε σε ψυχιατρικές κλινικές, πανεπιστήμια και ιδιωτικά κέντρα. Στην Ευρώπη, βρήκε έδαφος σε Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Βρετανία, με επιρροές από το θέατρο, την παιδαγωγική και την κοινωνική εργασία. Στην Ελλάδα, οι πρώτες συστηματικές προσπάθειες ξεκίνησαν στα τέλη του 20ού αιώνα, με εκπαιδευόμενους να επιστρέφουν από διεθνείς σχολές και να ιδρύουν δικά τους κέντρα. Το ψυχόδραμα Ελλάδα έχει πλέον δίκτυα, σεμινάρια ψυχοδράματος και εκπαιδεύσεις που συνεργάζονται με ευρωπαϊκούς φορείς πιστοποίησης. Στην Αθήνα, τμήματα ψυχοδράματος λειτουργούν σε ιδιωτικά θεραπευτικά κέντρα και σε ανεξάρτητες ομάδες. Ανάλογα συναντά κανείς σε Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις. Ορισμένα τμήματα απευθύνονται σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας, άλλα σε https://ant1fm.gr/ti-einai-psixodrama/ ευρύτερο κοινό. Η ζήτηση αυξήθηκε μετά το 2010, καθώς οι άνθρωποι αναζήτησαν μεθόδους που συνδέουν έκφραση, κοινότητα και προσωπική ανάπτυξη. Η εμπειρία δείχνει ότι η ελληνική κουλτούρα, με την έμφαση στη ζωντανή επικοινωνία και την αφήγηση, ευνοεί την ψυχοδραματική δουλειά. Δεν είναι τυχαίο που αρκετοί ψυχολόγοι υιοθετούν στοιχεία ψυχοδράματος ακόμη και σε ατομικές συνεδρίες. Εργαλεία και τεχνικές που άντεξαν στον χρόνο Οι τεχνικές ψυχοδράματος εξελίχθηκαν αλλά διατήρησαν τον πυρήνα τους. Η αντιστροφή ρόλων θεωρείται ακόμα ίσως το ισχυρότερο εργαλείο ενσυναίσθησης. Η καθρέφτιση συμβάλλει στο να δει ο πρωταγωνιστής τον εαυτό του χωρίς αυτοκριτική, σχεδόν με περιέργεια. Ο διπλασιασμός αποφορτίζει, όταν οι λέξεις δεν βγαίνουν. Προστέθηκαν επίσης σύγχρονες παρεμβάσεις, όπως η χρήση πολυμέσων σε ψυχόδραμα on-line, όπου τα μέλη δουλεύουν σε ψηφιακό χώρο με δομημένη υποστήριξη. Στις ασκήσεις προθέρμανσης, η ποικιλία είναι μεγάλη. Από απλές κινήσεις ρυθμού μέχρι ασκήσεις φωνής και μικρά παιχνίδια ρόλων δύο λεπτών. Η ψυχόδραμα ασκήσεις έχουν στόχο να αυξήσουν τον αυθορμητισμό, όχι να παρουσιάσουν θέατρο. Εδώ χρειάζεται κρίση. Πολύ δυνατή προθέρμανση μπορεί να ξεπεράσει τα όρια ενός συμμετέχοντα, πολύ ήπια προθέρμανση κρατά την ομάδα άτονη. Ο έμπειρος εμψυχωτής ρυθμίζει την ένταση και παρακολουθεί τα όρια με προσοχή. Πόσο κοστίζει και τι χρειάζεται για να συμμετάσχει κανείς Ψυχόδραμα κόστος ποικίλλει ανάλογα με τον φορέα, το χώρο, τη διάρκεια και το αν υπάρχει συμμετοχή επαγγελματία επόπτη. Σε ομάδες ανοιχτές στο κοινό, οι τιμές ανά συνάντηση κυμαίνονται συνήθως σε εύρος που θυμίζει ομαδική ψυχοθεραπεία, π.χ. από 20 έως 40 ευρώ, ενώ σε εξειδικευμένα σεμινάρια μπορεί να ανέβουν ανάλογα με τις ώρες. Η εκπαίδευση στο ψυχόδραμα, όταν είναι πολυετής, αποτελεί διαφορετική κατηγορία με συνολικό κόστος που απλώνεται σε κύκλους μαθημάτων, κλινικής πρακτικής και εποπτείας. Οι υποψήφιοι καλό είναι να ελέγχουν την πιστοποίηση του κέντρου και του εκπαιδευτή. Για τη συμμετοχή σε τμήματα ψυχοδράματος, δεν απαιτείται προηγούμενη εμπειρία. Χρειάζονται βασικές δεξιότητες συνεργασίας, διάθεση για προσωπική εξερεύνηση και σεβασμός ενός συμβολαίου εμπιστευτικότητας. Οι ψυχόδραμα ψυχολόγοι εξηγούν εκ των προτέρων το πλαίσιο ώστε να αποφευχθούν παρεξηγήσεις. Πολλοί φορείς προσφέρουν και ψυχόδραμα online όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν ή όταν κάποιος ζει εκτός μεγάλων πόλεων. Πλεονεκτήματα και όρια: η κρίση του επαγγελματία Η μεγάλη δύναμη του ψυχοδράματος είναι ότι μετατρέπει το βίωμα σε υλικό που επεξεργάζεται κανείς με ασφάλεια, ενώ εμπλέκει την ομάδα ως προστατευτικό δίκτυο. Βοηθά σε ζητήματα σχέσεων, αυτοεικόνας, πένθους, ντροπής, αλλά και δημιουργεί πεδίο εκπαίδευσης για επαγγελματίες που δουλεύουν με ομάδες. Από την άλλη, δεν είναι πανάκεια. Σε οξείες

3. ψυχιατρικές καταστάσεις, η ένταση της δράσης μπορεί να χρειάζεται στενότερη ιατρική παρακολούθηση. Σε άτομα με πολύ περιορισμένη ανοχή στην σωματική εγγύτητα, η προσαρμογή της μεθόδου γίνεται αναγκαία. Έμπειροι ψυχοδραματιστές γνωρίζουν πότε να επιβραδύνουν, πότε να δουλέψουν ατομικά και πότε να παραπέμψουν. Εκπαίδευση, εποπτεία και επαγγελματική δεοντολογία Η εκπαίδευση στο ψυχόδραμα κρατά συνήθως τρία με τέσσερα χρόνια, περιλαμβάνοντας θεωρία ρόλων, ιστορία, κλινικό πλαίσιο, πρακτική και εποπτεία. Ο υποψήφιος εκπαιδεύεται σε ασφάλεια ομάδας, διαχείριση κρίσεων, διαπολιτισμικά ζητήματα. Η εποπτεία δεν είναι τυπικό εμπόδιο, είναι ο τρόπος να μάθει κανείς από λάθη και επιτυχίες με εχέγγυα. Τα σεμινάρια ψυχοδράματος που απευθύνονται σε μη ειδικούς έχουν διαφορετική στόχευση από τα επαγγελματικά προγράμματα. Η σαφήνεια ως προς τον σκοπό κάθε τμήματος αποτρέπει παρεξηγήσεις και βοηθά στην επιλογή. Στην ελληνική κοινότητα, διακεκριμένοι επαγγελματίες, όπως η Δανάη Χορομίδου και άλλοι που δημιούργησαν σχολές ή τμήματα, συνέβαλαν στην εδραίωση της μεθόδου και στην προσαρμογή της στις τοπικές ανάγκες. Οι αναφορές σε πρόσωπα καλλιεργούν διαφάνεια, αλλά η επιλογή εκπαιδευτή πρέπει να βασίζεται σε κριτήρια πιστοποίησης, κλινικής εμπειρίας και ύφους εργασίας που ταιριάζει στον υποψήφιο. Πλαίσιο και χώρος: από την αίθουσα στη σκηνή της πόλης Το ψυχόδραμα Αθήνα ανθεί γιατί υπάρχει ποικιλία χώρων με κατάλληλη ακουστική, ευελιξία καθισμάτων και επαρκή ιδιωτικότητα. Μια αίθουσα ψυχοδράματος χρειάζεται κενό χώρο για δράση, κάποια υλικά όπως καρέκλες, μαξιλάρια, λίγα αντικείμενα ρόλων. Η διακριτικότητα στην είσοδο και έξοδο των συμμετεχόντων μετρά, ειδικά όταν πρόκειται για ευαίσθητα θέματα. Στην περιφέρεια, οι ομάδες συχνά συνεργάζονται με πολιτιστικούς χώρους ή κέντρα δημιουργικής απασχόλησης. Η προσαρμογή της μεθόδου στο εκάστοτε περιβάλλον θέλει επινοητικότητα. Το υπαίθριο ψυχόδραμα είναι σπάνιο αλλά όχι αδύνατο, με κατάλληλους κανόνες απορρήτου. Η εργασία σε μικρές κοινότητες προσφέρει έντονο αίσθημα συνοχής, αλλά απαιτεί αυστηρότερη εποπτεία ορίων, αφού οι σχέσεις διαπλέκονται. Ψυχόδραμα online: ευκαιρία ή συμβιβασμός Η εμπειρία της εξ αποστάσεως δουλειάς άνοιξε νέες δυνατότητες. Το ψυχόδραμα online χρησιμοποιεί σταθερή πλατφόρμα, σαφή κανάλια ήχου και ιδιωτικότητα σε κάθε θέση συμμετέχοντα. Η σκηνή γίνεται τετράγωνο στο παράθυρο, τα αντικείμενα ρόλων προέρχονται από το σπίτι του καθενός, η ματιά της κάμερας αντικαθιστά εν μέρει την φυσική εγγύτητα. Κερδίζουμε προσβασιμότητα, χάνουμε ορισμένες λεπτές αποχρώσεις της κίνησης και της ενέργειας στο χώρο. Καλή πρακτική είναι να περιορίζεται ο αριθμός συμμετεχόντων, να ορίζονται καθαρά σήματα έναρξης και λήξης δράσης, και να υπάρχει σχέδιο υποστήριξης όταν κάποιος δυσφορεί. Παράδειγμα δομημένης άσκησης προθέρμανσης Μια απλή, σύντομη άσκηση που χρησιμοποιώ συχνά στη φάση προθέρμανσης, ιδίως σε ομάδες που συναντώνται πρώτη φορά:

4. Κύκλος ονομάτων με κίνηση: κάθε μέλος λέει το όνομά του και το συνοδεύει με μια μικρή κίνηση. Η ομάδα επαναλαμβάνει όνομα και κίνηση. Χτίζεται μνήμη και ρυθμός. Μικροί ρόλοι δύο λέξεων: σε ζεύγη, οι συμμετέχοντες παίζουν μια σκηνή καθημερινότητας με δύο μόνο λέξεις. Μειώνεται η πίεση της ομιλίας, αυξάνεται η προσοχή στο σώμα. Αντικείμενο-γέφυρα: κάθε μέλος διαλέγει ένα απλό αντικείμενο από τον χώρο και λέει τι συμβολίζει σήμερα. Η ομάδα ακούει χωρίς σχόλια. Η άσκηση κρατά περίπου 15 λεπτά και δημιουργεί ενιαίο ρυθμό χωρίς να εκθέτει πρόωρα τα μέλη. Ένας έμπειρος εμψυχωτής θα κλιμακώσει ή θα απαλύνει ανάλογα με το κλίμα της ομάδας. Χρήσεις πέρα από την ψυχοθεραπεία Το ψυχόδραμα επηρέασε την εκπαίδευση, τη συμβουλευτική οργανισμών και την κοινωνική παρέμβαση. Σε σχολεία, η εργασία με ρόλους διευκολύνει τη διαχείριση συγκρούσεων και τον σχολικό εκφοβισμό. Σε εταιρείες, οι σκηνές ρόλων προσφέρουν βιωματική εκπαίδευση ηγεσίας και ανατροφοδότησης. Σε προγράμματα κοινοτικής υγείας, η σκηνή γίνεται χώρος διαλόγου για θέματα όπως η μετανάστευση ή η απώλεια. Η μεταφορά απαιτεί ευαισθησία. Το θεραπευτικό πλαίσιο δεν μεταφυτεύεται μηχανικά στην εκπαίδευση, χρειάζεται στόχευση και προσαρμογή της έντασης. Επιλογή τμήματος και εμψυχωτή: τι να προσέξετε Σκοπός και πλαίσιο: ξεκαθαρίστε αν πρόκειται για ψυχοθεραπευτική ομάδα, εργαστήριο προσωπικής ανάπτυξης ή εκπαιδευτικό σεμινάριο. Πιστοποίηση και εποπτεία: ρωτήστε για εκπαίδευση, επαγγελματικούς φορείς και δομή εποπτείας. Μέγεθος και διάρκεια: μια ομάδα eight έως 14 ατόμων προσφέρει ισορροπία. Ρωτήστε για συχνότητα και συνολικό αριθμό συναντήσεων. Συμβόλαιο ασφάλειας: ζητήστε γραπτό πλαίσιο απορρήτου, ορίων και διαχείρισης κρίσεων. Καινοτομίες με μέτρο: αν προτείνεται ψυχοκίνηση ή ψυχόδραμα on-line, ενημερωθείτε για την τεχνική και την προσαρμογή σε δικές σας ανάγκες. Αυτά τα κριτήρια βοηθούν να επιλέξετε τμήματα ψυχοδράματος που ταιριάζουν στον ρυθμό σας και να αποφύγετε εμπειρίες που δεν σέβονται τα όρια. Η ελληνική σκηνή σήμερα: ονόματα, σχολές, διαδρομές Το οικοσύστημα έχει ωριμάσει. Εκπαιδευτές με πολυετή εμπειρία, όπως η Ψυχόδραμα Δανάη Χορομίδου και συνάδελφοι που έφεραν την τεχνική από ευρωπαϊκές σχολές, δημιούργησαν κοινότητες πρακτικής και εποπτείας. Η Ψυχόδραμα Χορομίδου αναφέρεται συχνά από συμμετέχοντες που αναζητούν συνδυασμό αυστηρής δομής και δημιουργικότητας. Παράλληλα λειτουργούν άλλες σχολές με διαφορετικές έμφασεις, από την κοινωνιομετρία μέχρι τη δραματοθεραπεία. Το ζητούμενο δεν είναι η ομοιομορφία, αλλά η ποιότητα και η διαφάνεια. Στην πράξη, η Αθήνα συγκεντρώνει πολλές επιλογές. Όμως η ζήτηση εκτός κέντρου αυξάνεται και το ψυχόδραμα Ελλάδα αναπτύσσει δίκτυα ώστε να φτάνει σε νησιά και μικρές πόλεις, είτε με περιοδικά σεμινάρια, είτε με υβριδικά σχήματα. Δύο μικρές ιστορίες από την πράξη Μια νέα μητέρα, εξαντλημένη από την ενοχή ότι δεν ανταποκρίνεται, έπαιξε στη σκηνή δύο ρόλους που την τραβούσαν αντίθετα. Η αντιστροφή ρόλων με τη δική της μητέρα έφερε στο φως μια απαίτηση για τελειότητα που ποτέ δεν ειπώθηκε. Με μια απλή φράση που βγήκε στον διπλασιασμό, επιτράπηκε στον εαυτό της να είναι επαρκής, όχι άψογη. Τρεις εβδομάδες μετά, μίλησε για δύο ώρες ύπνου παραπάνω και μια μικρή συμφωνία με τον σύντροφό της για βοήθεια στο βραδινό τάισμα. Μικρά βήματα, μεγάλες ανακουφίσεις.

5. Transforme emoções através do psicodrama! Transforme emoções através do psicodrama! Σε εργαστήριο για εκπαιδευτικούς, ένας διευθυντής σχολείου δούλεψε σκηνή σύγκρουσης με σύλλογο γονέων. Στην καθρέφτιση είδε τον εαυτό του να εξηγεί υπερβολικά πολλά τεχνικά στοιχεία και να αποφεύγει το συναίσθημα. Η ομάδα, με σεβασμό, συνεισέφερε εμπειρίες από δικές της συναντήσεις. Την επόμενη συνεδρία δούλεψε ένα άνοιγμα που ξεκινούσε με αναγνώριση άγχους και αγάπης των γονέων για τα παιδιά τους πριν πάει στους αριθμούς. Την εφαρμογή την είδε να λειτουργεί στην επόμενη σχολική συνέλευση. Αντοχή στον χρόνο: γιατί επιβιώνει το ψυχόδραμα Η μέθοδος άντεξε γιατί η σκηνή προσφέρει κάτι που οι συζητήσεις από μόνες τους δεν δίνουν. Η πράξη δημιουργεί μνήμη στο σώμα, και η μνήμη αυτή γίνεται διαθέσιμη όταν επιστρέφουμε στη ζωή. Επιπλέον, η ομαδική φύση προστατεύει από την μοναξιά και δημιουργεί αρμούς εμπιστοσύνης. Ακόμα και όταν ένα ζήτημα δεν λύνεται άμεσα, η εμπειρία του να εκφέρεις μια δύσκολη φράση μπροστά σε υποστηρικτικά βλέμματα αλλάζει την εσωτερική γεωγραφία. Η αντοχή δεν σημαίνει ακαμψία. Το σύγχρονο ψυχόδραμα συνεργάζεται με γνωσιακές προσεγγίσεις, με πρακτικές επίγνωσης, με τεχνικές τραύματος. Εμπλουτίζεται από τη νευροεπιστήμη χωρίς να χάνει τη ζωντανή καρδιά του. Οι εμψυχωτές που σέβονται την παράδοση και δοκιμάζουν υπεύθυνα νέους τρόπους κρατούν τη μέθοδο φρέσκια. Για ποιον είναι, και πότε όχι Το ψυχόδραμα ταιριάζει σε ανθρώπους που θέλουν να δοκιμάσουν στην πράξη εναλλακτικές, να δουλέψουν σε κοινότητα και να αντέξουν την έκθεση σε ελεγχόμενο βαθμό. Ιδανικό για όσους νιώθουν ότι έχουν εξαντλήσει την καθαρά λεκτική επεξεργασία. Λιγότερο κατάλληλο για όσους βρίσκονται σε κρίσιμη απορρύθμιση, σε ενεργά ψυχωσικά επεισόδια, ή σε κατάσταση που απαιτεί σταθεροποίηση πριν από ομαδική δουλειά. Εκεί ο επαγγελματίας θα προτείνει βήματα, από ατομική θεραπεία μέχρι συνεργασία με ψυχίατρο, και στη συνέχεια σταδιακή ένταξη. Μια ματιά στο μέλλον Το ψυχόδραμα θα συνεχίσει να βρίσκεται εκεί όπου οι άνθρωποι θέλουν να μιλήσουν αλήθειες με το σώμα τους. Η τεχνολογία θα το ωθήσει να βρει νέες σκηνές, αλλά η ουσία παραμένει: συναντιόμαστε, ζούμε μια στιγμή μαζί, και κάτι αλλάζει. Η Ελλάδα έχει να προσφέρει πλούσια πολιτισμική πρώτη ύλη. Η γλώσσα, η μουσική, οι συλλογικές μνήμες γίνονται αγαθά που τροφοδοτούν την ψυχοδραματική πράξη. Όταν κάποιος με ρωτά αν αξίζει η δοκιμή, απαντώ με μια εικόνα: μια καρέκλα που μετακινείται για να κάνεις χώρο σε μια νέα οπτική. Μερικές φορές, αυτή η μικρή μετακίνηση αρκεί για να ξεκινήσει η μεταμόρφωση. Και κάπου ανάμεσα στην πρώτη αμήχανη κίνηση και την τελευταία αναπνοή της συνεδρίας, η σκηνή κλείνει. Οι συμμετέχοντες μαζεύουν τα αντικείμενα ρόλων, ανταλλάσσουν βλέμματα που λένε αρκετά, και βγαίνουν στον δρόμο με έναν τόνο διαφορετικό στο βήμα τους. Αυτός ο τόνος, που δύσκολα περιγράφεται αλλά εύκολα αναγνωρίζεται, είναι ο λόγος που το ψυχόδραμα παραμένει ζωντανό. Είναι η υπόσχεση ότι μπορούμε, μαζί, να ξαναγράψουμε κάποιες σκηνές της ζωής μας με περισσότερη ελευθερία. Δανάη Χορομίδου, Ψυχολόγος, Ψυχοκίνηση, Κέντρο Ψυχοδράματος και Προσωπικής Ανάπτυξης Psychologist in Agia Paraskevi Patriarchou Grigoriou E 4, Ag. Paraskevi 153 41 21 5515 9120