Ψυχόδραμα παράδειγμα: Ένα υποθετικό σενάριο βήμα-βήμα

1. Το ψυχόδραμα είναι ζωντανό θέατρο εσωτερικής αλήθειας. Δεν βασίζεται σε αποστήθιση, αλλά σε αυθορμητισμό, σωματική δράση και δημιουργική αναπαράσταση σχέσεων. Αν με ρωτήσεις τι είναι το ψυχόδραμα, θα σου πω το εξής: είναι η στιγμή που μια φράση που δεν τολμήθηκε ποτέ, λέγεται επιτέλους χωρίς μικρόφωνο, με το σώμα ολόκληρο παρόν. Η μέθοδος γεννήθηκε από τον Jacob L. Moreno, όμως στην Ελλάδα έχει ριζώσει εδώ και δεκαετίες, με τμήματα ψυχοδράματος, σεμινάρια και θεραπευτικές ομάδες που δουλεύουν σταθερά στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις. Έχοντας συντονίσει κύκλους, είδα ανθρώπους να αλλάζουν όταν τους επιτράπηκε να σταθούν στη σκηνή της ζωής τους και να δοκιμάσουν νέους ρόλους. Παρακάτω θα δεις ένα πλήρες υποθετικό σενάριο, βήμα-βήμα, από ένα ομαδικό ψυχόδραμα. Θα αγγίξουμε τις τεχνικές, την ψυχοκίνηση, τις ασκήσεις προθέρμανσης, την κύρια δράση και το μοίρασμα. Θα εξηγήσω επιλογές και καμπές, γιατί κάθε λεπτομέρεια μετρά. Όπου χρειάζεται θα αναφερθώ και στο πρακτικό σκέλος: τμήματα ψυχοδράματος, κόστος, online συμμετοχή, και τι προσφέρει η εκπαίδευση στο ψυχόδραμα. Για όσους αναζητούν ονόματα, στην Ελλάδα θα συναντήσεις ψυχολόγους και ψυχοθεραπευτές εκπαιδευμένους στο ψυχόδραμα, ανάμεσά τους επαγγελματίες με πολυετή εμπειρία όπως η Δανάη Χορομίδου και άλλοι συντονιστές, με ενεργές ομάδες και εργαστήρια. Como funciona uma sessão de Psicodrama? Como funciona uma sessão de Psicodrama? Τι είναι το ψυχόδραμα και γιατί λειτουργεί Το ψυχόδραμα ψυχοθεραπεία ανήκει στις βιωματικές, ομαδικές μεθόδους. Συνδυάζει ρόλους, σκηνή, βοηθητικούς εγώ, καθρέφτισμα και δράση σε πραγματικό χρόνο. Δεν αρκείται στη λεκτική αφήγηση, χρησιμοποιεί κίνηση, χώρο και αντικείμενα, δηλαδή ψυχοκίνηση. Όταν ο πρωταγωνιστής σηκώνεται και τοποθετεί μια καρέκλα εκεί που “κάθεται” ο αυστηρός του πατέρας, όταν αλλάζει θέση και μιλά από τη φωνή του πατέρα προς τον εαυτό του, γεννιέται νέα επίγνωση. Η δυναμική της σκηνής ενεργοποιεί νευρομυϊκά μονοπάτια, δημιουργεί νέες συσχετίσεις και προσφέρει αυτό που σπανίζει στις συνεδρίες μόνο με λόγια, την πραγμάτωση. Η ψυχοκίνηση στο ψυχόδραμα δεν σημαίνει γυμναστική, σημαίνει μοντάζ συναισθήματος και κίνησης. Είτε μιμηθείς με τρεις χειρονομίες ένα οικογενειακό δείπνο είτε περπατήσεις το “μονοπάτι” που σε οδηγεί από το άγχος στην απόφαση, ο εγκέφαλος αποκτά υλικό. Οι τεχνικές ψυχοδράματος βοηθούν να μετακινηθείς από τη θεωρία στην εμπειρία. Και η εμπειρία είναι που αλλάζει τη συμπεριφορά στην καθημερινή ζωή. Ο χώρος, η ομάδα, ο ρόλος του συντονιστή Οι πρώτες δέκα λέξεις ενός κύκλου δεν λέγονται από το στόμα, τις λέει ο χώρος. Χρειαζόμαστε δωμάτιο με ελεύθερο κέντρο, καρέκλες γύρω, λίγα αντικείμενα που μπορούν να μεταμορφωθούν σε σύμβολα. Στην Αθήνα, ομαδικό ψυχόδραμα οργανώνεται σε θεραπευτικά κέντρα και στούντιο με καλό εξαερισμό και ουδέτερη αισθητική, συνήθως απογευματινές ώρες. Στην Ελλάδα γενικότερα, υπάρχουν τμήματα ψυχοδράματος που λειτουργούν εβδομαδιαία ή σε κύκλους Σαββατοκύριακου. Το ψυχόδραμα on line υπάρχει επίσης, με προσαρμογές, αφού χρησιμοποιούμε κάμερα, breakouts και οικιακά αντικείμενα ως σκηνικά. Η εμπειρία είναι διαφορετική, παραμένει όμως αποτελεσματική όταν τηρούνται σαφή πλαίσια. Ο συντονιστής κρατά την ασφάλεια, το ρυθμό και τη μέθοδο. Δεν είναι σκηνοθέτης που επιβάλλεται, είναι μαία που βοηθά τη γέννηση του βιώματος. Η εκπαίδευση στο ψυχόδραμα κρατά χρόνια, περιλαμβάνει προσωπική εργασία,

2. θεωρία, εποπτεία και κλινική πρακτική. Οι ψυχόδραμα ψυχολόγοι και ψυχοθεραπευτές στην Ελλάδα τηρούν κώδικες δεοντολογίας, ενημερώνουν για το πλαίσιο, το κόστος, τον αριθμό συναντήσεων, και το επίπεδο εμπειρίας τους. Η διαδικασία: προθέρμανση, δράση, μοίρασμα Η ψυχόδραμα διαδικασία χωρίζεται σε τρία μέρη. Προθέρμανση για να μαλακώσει το σώμα, να ανοίξει ο αυθορμητισμός και να δημιουργηθεί κοινό έδαφος. Κύρια δράση, όπου ένας πρωταγωνιστής εργάζεται με τη στήριξη της ομάδας. Μοίρασμα στο τέλος, όπου τα μέλη μοιράζονται προσωπικά τους αγγίγματα χωρίς να σχολιάζουν ή να αναλύουν τον πρωταγωνιστή. Αυτό το τρίπτυχο ακούγεται απλό, κι όμως κάθε φορά έχει άλλον παλμό. Συχνά μια λεπτομέρεια στην προθέρμανση, μια ανάσα, ένα χέρι που διστάζει, δείχνει την κατεύθυνση της βραδιάς. Ένα υποθετικό σενάριο, βήμα-βήμα Φαντάσου μια ομάδα 10 ατόμων σε έναν κύκλο στην Αθήνα, Τρίτη απόγευμα. Ο συντονιστής έχει προτείνει ένα τετράμηνο κύκλο. Το κόστος, για όσους αναρωτιούνται, κινείται συχνά σε κλίμακες ανάλογα με το πλαίσιο και την εμπειρία του θεραπευτή, συναντάς αμοιβές ανά συνάντηση που ξεκινούν από χαμηλότερα ποσά για φοιτητές μέχρι υψηλότερα για επαγγελματικές ομάδες. Στο ψυχόδραμα κόστος συνυπολογίζονται ο χώρος, ο χρόνος, η προετοιμασία και η εποπτεία. Αυτό δεν είναι λεπτομέρεια, είναι μέρος της δέσμευσης. Η ομάδα συναντιέται. Ο συντονιστής προτείνει μια σύντομη ψυχοκίνηση: περπάτημα στον χώρο, αλλαγή ρυθμού, αίσθηση πατώματος στα πέλματα, δυάδες που καθρεφτίζουν απλές κινήσεις. Δεν πρόκειται για επίδειξη χορού. Πρόκειται για έναν ήπιο μηχανισμό που ενώνει ανάσα, βλέμμα, πρόθεση. Σε τρία λεπτά, η αμηχανία πέφτει δύο βαθμίδες. Η θερμοκρασία της ομάδας ανεβαίνει στο σημείο που ξεχωρίζει μια ανάγκη. Η Μαρία, 35 χρονών, ζητά να εργαστεί. Τον τελευταίο χρόνο έχει μπλοκάρει επαγγελματικά. Πήρε προαγωγή, αλλά κάθε φορά που ετοιμάζεται να παρουσιάσει, ιδρώνουν οι παλάμες, χάνεται η φωνή, το βλέμμα της καρφώνεται στις σημειώσεις. Λέει ότι κάθε δημόσια έκθεση της φέρνει μια παλιά σκιά, τον αυστηρό καθηγητή της στην Ε’ Δημοτικού που την διέκοπτε: “Μίλα δυνατά, τι ψελλίζεις;”. Ένα κομμάτι της θέλει να φωνάξει πίσω: “Μα φοβάμαι”. Ένα άλλο σφίγγει το στόμα. Ο συντονιστής ρωτά αν η ομάδα είναι διαθέσιμη να στηρίξει. Δέχονται. Ορίζει σκηνή: μια αίθουσα παρουσιάσεων στο σήμερα. Στήνει καρέκλες ως ακροατήριο, μια καρέκλα για τον προϊστάμενο, και ένα τραπέζι με λάπτοπ. Ζητά από τη Μαρία να μπει στον ρόλο της στο τώρα, να δοκιμάσει δύο προτάσεις από την επικείμενη παρουσίαση. Η φωνή βγαίνει χαμηλή. Η Μαρία στέκεται ακίνητη. Εδώ μπαίνουν οι τεχνικές. Ο συντονιστής προτείνει αλλαγή ρόλων. Η Μαρία κάθεται στη θέση ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ ΔΑΝΑΗ ΧΟΡΟΜΙΔΟΥ του προϊστάμενου και κοιτά τον “εαυτό” της στη σκηνή. Δύο μέλη γίνονται βοηθητικά εγώ, δίνουν την εσωτερική της φωνή. Το πρώτο ψιθυρίζει: “Μην εκτεθείς, θα σε κρίνουν”. Το δεύτερο, με πιο ζεστή χροιά, λέει: “Ξέρεις το θέμα, πάρε ανάσα”. Η Μαρία ακούει τις δύο φωνές να παίζουν σχοινάκι πάνω από το κεφάλι της. Ο συντονιστής της ζητά να δώσει λόγια στον προϊστάμενο. Εκείνη, στον ρόλο του, λέει: “Θέλω σαφήνεια και συνεργασία”. Επιστρέφει στη θέση της και απαντά: “Μπορώ να είμαι σαφής όταν νιώθω ασφάλεια”. Η ομάδα, σαν μηχανή θεάτρου, στηρίζει. Ένα μέλος γίνεται ο καθηγητής από την Ε’ Δημοτικού. Μπαίνει στη σκηνή του παρελθόντος. Στήνονται δύο καρέκλες, σκηνή τάξης. Η Μαρία, ως παιδί, κρατά βιβλίο. Ο καθηγητής συσφίγγει το

3. μέτωπο, βιάζει τη φράση. Ο συντονιστής παγώνει τη σκηνή και προτείνει διπλοποίηση. Στέκεται πίσω από τη Μαρία και προφέρει τη φράση που η ίδια δεν λέει: “Όταν φωνάζεις, παγώνω. Θέλω χρόνο”. Η Μαρία κουνά το κεφάλι, σαν να βρήκε τον ήχο της. Τώρα δοκιμάζει να το πει η ίδια. Διστάζει, αλλά ξεκινά: “Όταν φωνάζεις…”. Ο λαιμός σφίγγει. Ο συντονιστής προτείνει ψυχοκίνηση: να μεταφέρει την ένταση στο σώμα, να πατήσει σταθερά στο έδαφος, να βγει από την καρέκλα, να ανοίξει τα χέρια στο πλάτος των ώμων. Επαναλαμβάνει τη φράση με το σώμα σε υποστήριξη. Ακούγεται. Το δωμάτιο κρατάει σιγή. Σε αυτή τη στιγμή, κλειδώνει ένα κομμάτι της δράσης. Δεν είναι μαγικό. Είναι μεθοδικό. Η Μαρία δεν χρειάζεται να κατηγορήσει τον καθηγητή, χρειάζεται να ανακτήσει τον ρόλο της. Η σκηνή επιστρέφει στο σήμερα. Στήνουμε πάλι την αίθουσα παρουσίασης. Τα βοηθητικά εγώ αλλάζουν θέσεις. Το ένα ντύνει την καρέκλα της ασφάλειας, το άλλο την καρέκλα της κριτικής. Η Μαρία επιλέγει να σταθεί μεταξύ τους, να τους κοιτάξει και τους δύο. Λέει: “Σας ακούω, αλλά εγώ μιλάω”. Αυτή η φράση δεν σβήνει τον φόβο, τον βάζει όμως σε πλαίσιο. Επαναλαμβάνει δύο προτάσεις παρουσίασης. Το βλέμμα ανεβαίνει από τις σημειώσεις. Τα χέρια ζωγραφίζουν μικρές παύσεις στον αέρα. Ο συντονιστής προτείνει καθρέφτισμα. Ένα μέλος αναλαμβάνει να παίξει τη Μαρία και να αναπαραστήσει την πρόσφατη σκηνή, σαν να είναι καθρέφτης. Η Μαρία βλέπει μια άλλη να στέκεται όπως Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες εκείνη, να παίρνει ανάσα, να ξεκλειδώνει ώμους, να προφέρει καθαρά. Συχνά, το να δεις τη στάση σου απ’ έξω ισοδυναμεί με μήνες περιγραφής. Η εικόνα μιλάει με συντομία. Η δράση κλείνει με ένα ζωντανό βήμα. Ο συντονιστής ρωτά ποιο είναι το “take-away” της Μαρίας. Εκείνη ζητά να πάρει μαζί της μια χειρονομία: να ακουμπά το πάτωμα με τα δυο πέλματα και να αγγίζει το διάφραγμα πριν μιλήσει. Αυτό θα είναι μικρή ψυχόδραμα άσκηση για τις επόμενες δύο εβδομάδες. Συμφωνείται επίσης ένα μικρό πείραμα: στην επόμενη παρουσίαση θα πει μία φράση “με ονοματεπώνυμο”, δηλαδή θα ξεκινήσει με το όνομά της και την θέση της πριν βουτήξει στο περιεχόμενο. Αυτό δημιουργεί ένταξη στον ρόλο, όχι τυπικότητα. Στο μοίρασμα, τα μέλη λένε τι άγγιξε τον καθένα. Κάποιος θυμάται τη δική του δασκάλα. Άλλη μιλά για τον τρόμο που ένιωθε όταν έπαιρνε τον λόγο σε συσκέψεις. Δεν σχολιάζουν τη Μαρία, δεν τη συμβουλεύουν. Προσφέρουν κομμάτια τους, ώστε η εμπειρία να μην ανήκει μόνο σε ένα άτομο, αλλά να διαχυθεί σε συλλογική μάθηση. Η ομάδα έχει διαμορφώσει ασφαλές πλέγμα. Τεχνικές που φάνηκαν στην πράξη και πώς τις προσαρμόζουμε Η αλλαγή ρόλων επιτρέπει να μπεις στα παπούτσια του άλλου, να δεις τον εαυτό σου από έξω, να αποκτήσεις ευελιξία. Δεν είναι πάντα εύκολη. Κάποιοι δυσκολεύονται να δώσουν λόγια στον “αντίπαλο”, ειδικά όταν υπάρχει τραύμα. Εκεί μειώνεις την ένταση, πας σε ουδέτερο τρίτο πρόσωπο, ή κρατάς το σώμα σε κίνηση για να μην παγώσει. Η διπλοποίηση λειτουργεί σαν δάνειο φωνής. Ο συντονιστής ή ένα μέλος στέκεται ελαφρώς πίσω και στο πλάι του πρωταγωνιστή και προσφέρει μια πιθανή εσωτερική φράση. Εάν ταιριάζει, ο πρωταγωνιστής την επαναλαμβάνει. Εάν όχι, τη διορθώνει. Έτσι εκπαιδεύεται να αναγνωρίζει το μέσα του, χωρίς να χαθεί στη σύγχυση. Το καθρέφτισμα, όταν γίνεται με σεβασμό, προσφέρει οπτική ανατροφοδότηση χωρίς κριτική. Αν δεις πόσο σφίγγεις τον λαιμό, θα βρεις μόνος σου πώς να τον χαλαρώσεις. Η ψυχοκίνηση βοηθά να εξαερωθεί το άγχος μέσω κίνησης, να γειωθείς στον χώρο, να συνδέσεις λόγο και σώμα. Άλλη χρήσιμη τεχνική που συχνά χρησιμοποιώ είναι η μελλοντική προβολή. Στήνουμε σκηνή δύο μήνες μετά, όταν η Μαρία έχει ήδη δώσει τρεις παρουσιάσεις. Την αφήνουμε να πει μια φράση για το πώς ένιωθε. Αυτή η προβολή στοχεύει στον αυθορμητισμό και την ελπίδα, όχι στην παραμυθία. Κι αν δεν βγαίνει, το σέβεσαι. Δεν χτίζεις ψεύτικες σκάλες, αλλά πραγματικά πατήματα. Ψυχόδραμα ασκήσεις για μικρές ομάδες και ατομικά ραντεβού Στην εκκίνηση ενός κύκλου χρησιμοποιώ τρεις απλές ασκήσεις. Πρώτον, το “όνομα με κίνηση”. Κάθε μέλος λέει το όνομά του και κάνει μια μικρή κίνηση. Όλοι επαναλαμβάνουν. Έτσι η ομάδα γράφει σωματικά τη μνήμη της. Δεύτερον, “χάρτης χώρου”: ζητώ να σταθούν ανάλογα με το πώς νιώθουν σήμερα, πιο κοντά ή μακριά από το κέντρο, και να δώσουν λέξη για αυτή τη θέση. Τρίτον, “γραμμή χρόνου”: χαράζουμε με ταινία στο πάτωμα μια γραμμή και τοποθετούμε σημαντικές στιγμές που σχετίζονται με το θέμα του κύκλου, π.χ. δημόσιος λόγος, όρια, σχέσεις. Αυτές οι ασκήσεις ανοίγουν διάλογο χωρίς να εξαναγκάζουν. Σε ατομικές συνεδρίες, πολλοί ρωτούν αν γίνεται ψυχόδραμα. Γίνεται, σε μικρή κλίμακα. Η καρέκλα του “άλλου”, η αλλαγή ρόλων ανάμεσα σε δύο καθίσματα, το καθρέφτισμα μέσω του θεραπευτή, δουλεύουν αποτελεσματικά. Η έλλειψη ομάδας περιορίζει τα βοηθητικά εγώ, όμως ανεβάζει την εστίαση στον ρυθμό του ενός.

4. Πότε είναι κατάλληλο και πότε όχι Το ψυχόδραμα ταιριάζει σε θέματα σχέσεων, ορίων, φόβου έκθεσης, θλίψης που θέλει φωνή, δυσκολιών στην απόφαση, εργασιακών συγκρούσεων. Είναι χρήσιμο σε ομαδικά περιβάλλοντα, εταιρικές ομάδες, εκπαιδευτικούς χώρους, ακόμη και σε σεμινάρια ψυχοδράματος για γονείς. Δεν είναι πανάκεια, ούτε ασφαλές για όλους, σε κάθε στιγμή. Σε οξείες ψυχικές καταστάσεις, σε φάσεις απορρύθμισης ή όταν η ομαδική έκθεση επιβαρύνει, προτιμώνται πιο σταθεροποιητικές παρεμβάσεις και εξατομικευμένη θεραπεία. Όλα κρίνονται κατά περίπτωση, με κλινική σκέψη. Ψυχόδραμα στην Αθήνα και στην Ελλάδα: τμήματα, on-line επιλογές, κόστος Στην Αθήνα λειτουργούν σταθερές ομάδες, περιστασιακά τμήματα ψυχοδράματος διάρκειας eight έως 24 συναντήσεων, καθώς και θεματικά Σαββατοκύριακα. Θα βρεις επίσης ψυχόδραμα online, που εξυπηρετεί όσους μένουν εκτός πόλης ή ταξιδεύουν. Τα on-line τμήματα θέλουν αυστηρή πειθαρχία στο πλαίσιο, καλή σύνδεση και χρήση κάμερας. Πριν ενταχθείς, ρώτησε για το συμβόλαιο της ομάδας, την πολιτική απορρήτου, την εκπαίδευση και εποπτεία του συντονιστή. Στο ψυχόδραμα κόστος επηρεάζεται από τη διάρκεια, το μέγεθος της ομάδας, την εμπειρία του θεραπευτή. Στην αγορά θα συναντήσεις διαφορετικές πολιτικές τιμολόγησης. Ορισμένοι προσφέρουν κλίμακα αμοιβής ανάλογα με εισόδημα. Ρώτησε ευθέως, δεν είναι αγένεια, είναι μέρος της ενημερωμένης συναίνεσης. Πολλές ομάδες δέχονται δοκιμαστική συμμετοχή σε μία συνάντηση ώστε να δεις αν ταιριάζει. Μικρή ιστορία του ψυχοδράματος και πώς συναντά το σήμερα Η ιστορία του ψυχοδράματος ξεκινά με τον Moreno στην Ευρώπη και αναπτύσσεται δυναμικά στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα, η μέθοδος βρήκε έδαφος μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα, σχολές και θεραπευτές που επένδυσαν χρόνια. Υπάρχουν ονόματα και γραμμές εκπαίδευσης που έφτασαν ως εδώ και συνέβαλαν στη διάδοση. Ανάμεσα στις σύγχρονες φωνές, η Δανάη Χορομίδου και άλλοι συντονιστές έχουν υποστηρίξει δεκάδες ομάδες και σεμινάρια. Αν σε ενδιαφέρει η γενεαλογία, ζήτα από τον εκάστοτε θεραπευτή να μοιραστεί το εκπαιδευτικό του δέντρο. Φανερώνει στυλ, αναφορές και αξίες. Το ψυχόδραμα συναντά τον σημερινό εργασιακό κόσμο με ευελιξία. Στα εταιρικά πλαίσια γίνεται προσαρμογή σε ψυχοδραματικές ασκήσεις χωρίς προσωπική αποκάλυψη, με στόχο την επικοινωνία και την εμπιστοσύνη. Σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα βοηθά εκπαιδευτικούς να κατανοήσουν δυναμικές τάξης και να δουλέψουν με ρόλους. Σε κοινότητες, φέρνει γείωση και δημιουργικότητα. Ο πυρήνας παραμένει ίδιος: αυθορμητισμός, δημιουργικότητα, συνάντηση. Όταν το σενάριο δεν ρέει: αδιέξοδα και λύσεις Όχι κάθε δράση πετά. Μερικές φορές ο πρωταγωνιστής κλείνει, η ομάδα μπερδεύεται, ο χώρος βαραίνει. Εκεί δεν πιέζεις. Μειώνεις την πολυπλοκότητα, επιστρέφεις στην αναπνοή, χρησιμοποιείς σταθερές ασκήσεις. Προτείνεις εικόνα αντί για διάλογο. Ζητάς ένα αντικείμενο που συμβολίζει το πρόβλημα και δουλεύεις με απόσταση. Αν η ένταση ανεβαίνει πολύ, σταματάς και πας σε μοίρασμα χωρίς ερμηνείες. Η ασφάλεια προηγείται του εντυπωσιασμού. Οι πιο δυνατές βραδιές συχνά περιλαμβάνουν μία γενναία παύση. Τι παίρνει μαζί του ο συμμετέχων μετά από έναν κύκλο Ένας κύκλος 8 έως 12 συναντήσεων αφήνει απτά ίχνη. Οι άνθρωποι συχνά αναφέρουν ότι βρήκαν φωνή σε σχέσεις, έθεσαν όρια χωρίς να οχυρωθούν, έμαθαν να αντέχουν το βλέμμα των άλλων, απέκτησαν ρουτίνες γείωσης. Πρακτικά, κρατούν μικρές ασκήσεις: να αλλάζουν θέση στο δωμάτιο όταν η συζήτηση κολλάει, να ονοματίζουν τον ρόλο τους πριν αναλάβουν έργο, να “συναντούν” την εσωτερική κριτική ως ξεχωριστό ρόλο και όχι ως αλήθεια. Αυτή η μεταφορά ρόλων στην καθημερινότητα είναι το δώρο του ψυχοδράματος. Παρατήρησα επίσης ότι όσοι συνεχίζουν σε προχωρημένα τμήματα ψυχοδράματος μαθαίνουν να γίνονται οι ίδιοι καλές “σκηνές” για τους άλλους. Ακούνε με σώμα, κρατούν ρυθμό, προσφέρουν φράσεις χωρίς να καπελώνουν. Αυτό αυξάνει την ποιότητα σχέσης και εκτός θεραπευτικού χώρου. Συνοπτικός οδηγός ένταξης σε ομάδα ψυχοδράματος

5. Διερεύνησε τον συντονιστή: εκπαίδευση στο ψυχόδραμα, εποπτεία, εμπειρία με ομάδες, ταιριάσματα. Ζήτησε πλαίσιο: διάρκεια, συχνότητα, κόστος, κανόνες εμπιστευτικότητας, πολιτική απουσιών. Δοκίμασε μία συνάντηση: νιώσε τον ρυθμό, την ασφάλεια, τον τρόπο που δίνονται οδηγίες. Προστάτευσε τα όριά σου: δεν χρειάζεται να μοιραστείς κάτι πριν είσαι έτοιμος, αλλά δούλεψε με ειλικρίνεια. Δώσε χρόνο: οι αλλαγές φαίνονται σε εβδομάδες, όχι σε μία σκηνή. Συζεύξεις: ψυχόδραμα και άλλες προσεγγίσεις Το ψυχόδραμα συνδυάζεται όμορφα με γνωσιακές τεχνικές, με συστημική σκέψη, με σωματοκεντρικές πρακτικές γείωσης. Για παράδειγμα, η Μαρία μπορεί να δουλέψει σε ατομικό πλαίσιο γνωσιακά σχήματα για την κριτική, ενώ στην ομάδα ψυχοδράματος θα δοκιμάζει ρόλους. Έτσι, το γνωσιακό αποσαφηνίζει, το ψυχοδραματικό εμπειρώνεται. Σημασία έχει ο συντονισμός μεταξύ θεραπευτών και η σαφήνεια στόχων. Το ζήτημα της αυθεντίας και της αυθεντικότητας Καλό ψυχόδραμα δεν επιδεικνύει τη δεξιοτεχνία του συντονιστή, αναδεικνύει την αυθεντικότητα του πρωταγωνιστή. Ο επαγγελματίας κρατά χαμηλό προφίλ, μα υψηλή ακρίβεια. Προσέχει τις λέξεις, δεν δίνει ερμηνείες όταν η σκηνή μιλά πιο καθαρά. Θυμάται ότι το σώμα δεν ψεύδεται, ότι ο ρόλος αλλάζει όταν δοκιμαστεί σε ασφαλή χώρο και ότι ο αυθορμητισμός είναι δεξιότητα που εκπαιδεύεται. Ενδεικτικό πρόγραμμα τμήματος ψυχοδράματος 12 εβδομάδων Ένα πρόγραμμα 12 συναντήσεων μπορεί να κινηθεί από ατομικές ιστορίες σε θεματικές όπως όρια, εμπιστοσύνη, ρόλοι στην οικογένεια, ρόλοι στην εργασία, αυτοφροντίδα, απώλειες, επιλογές. Οι πρώτες δύο εβδομάδες αφιερώνονται στη δημιουργία πλαισίου και εμπιστοσύνης. Οι επόμενες έξι ανοίγουν δράσεις με έναν έως δύο πρωταγωνιστές ανά βράδυ. Οι τελευταίες τέσσερις κλείνουν κύκλους, κάνουν μελλοντικές προβολές, βοηθούν στη μεταφορά δεξιοτήτων έξω από την ομάδα. Το μοίρασμα παραμένει σταθερός άξονας. Στο πλαίσιο αυτό, συνδυάζονται ψυχόδραμα ασκήσεις όπως “σκηνή των καρεκλών” για εσωτερικούς διαλόγους, “σμήνος ρόλων” όπου τα μέλη προσωποποιούν πλευρές του εαυτού, και “τελετή κλεισίματος” όπου κάθε μέλος βρίσκει μια φράση ή κίνηση που συμβολίζει την πορεία του. Η δομή δεν είναι άκαμπτη. Ο συντονιστής προσαρμόζει ανάλογα με τις ανάγκες. Γιατί η προσέγγιση πείθει Η πειθώ του ψυχοδράματος δεν βρίσκεται σε θεωρητικό μανιφέστο, βρίσκεται στις μικρές κατακτήσεις. Στον άνθρωπο που δοκιμάζει να πει “όχι” και βλέπει ότι ο κόσμος δεν κατέρρευσε. Στην επαγγελματία που μπαίνει σε αίθουσα συσκέψεων και συστήνεται δυνατά. Στον πατέρα που εκφράζει στο παιδί του τη ζεστασιά χωρίς να χάνει σταθερότητα. Είναι οι ρόλοι που γίνονται πιο ευέλικτοι, πιο οργανικοί. Το ψυχόδραμα θυμίζει ότι οι ρόλοι δεν μας κατέχουν, εμείς τους φοράμε. Στην Ελλάδα, η μέθοδος έχει πλέον ώριμες ρίζες. Από την Αθήνα μέχρι τη Θεσσαλονίκη και την επαρχία, θα βρεις ανθρώπους που δουλεύουν με συνέπεια. Αν θες να ξεκινήσεις, αναζήτησε τμήματα ψυχοδράματος που ταιριάζουν στον χρόνο και στο επίπεδό σου, ρώτησε για τους στόχους της ομάδας, ζύγισε το ψυχόδραμα κόστος σε σχέση με την αξία που βλέπεις να προσφέρει. Αν σου ταιριάζει το ψηφιακό, υπάρχουν επιλογές ψυχόδραμα on line με σαφή δομή. Αν θες φυσική παρουσία, η ευκαιρία να σταθείς στη σκηνή, να νιώσεις το πάτωμα, αξίζει την μετακίνηση. Ένα ακόμη σύντομο παράδειγμα Ας πούμε ότι ο Νίκος, 42 ετών, αναβάλει σταθερά μια ιατρική εξέταση. Λέει ότι “φοβάται τα νοσοκομεία”. Στο ψυχόδραμα, αντί να μιλήσουμε απλώς για τον φόβο, στήνουμε σκηνή αναμονής νοσοκομείου. Καρέκλες, ένα περιοδικό, ένας ήχος που τον ενοχλεί. Ο Νίκος μπαίνει, κάθεται, σηκώνεται, ξανακάθεται. Τα μέλη της ομάδας γίνονται οι φωνές στο κεφάλι του: “Και αν δείξει κάτι κακό;”, “Καλύτερα να μην ξέρεις”, “Αν το ξέρεις, θα το προλάβεις”. Ο συντονιστής ζητά αλλαγή ρόλων με τον “Εαυτό που πήγε ήδη”. Ο Νίκος μετακινείται τρία βήματα μπροστά και μιλά ως εκείνος που τελείωσε την εξέταση. Λέει: “Το έκανα. Δεν ήταν τόσο δύσκολο. Δεν είμαι μόνος”. Αυτός ο ρόλος προσφέρει έναν πομπό θάρρους. Μετά ζητάμε μικρό συμβόλαιο: αύριο πρωί, τηλεφώνημα για ραντεβού. Απλό, μετρήσιμο, αληθινό. Τρεις λάθος προσδοκίες που αξίζει να αφήσεις στην πόρτα

6. Δεν υπάρχει σωστός τρόπος να “παίξεις” στο ψυχόδραμα. Υπάρχει ο δικός σου τρόπος. Η σκηνή σηκώνει και σιωπή. Δεν χρειάζεται να είσαι εξωστρεφής. Πολλές φορές οι πιο ήσυχοι άνθρωποι κάνουν τις πιο ουσιαστικές κινήσεις ρόλων. Δεν “θεραπεύεσαι” σε μία νύχτα. Βλέπεις όμως σημάδια κατεύθυνσης που, αν τα ακολουθήσεις, αλλάζουν την πορεία. Επίλογος που δεν είναι τελεία Το ψυχόδραμα δεν είναι απλώς μέθοδος, είναι μια πρόσκληση να κατοικήσεις τους ρόλους σου αντί να σε κατοικούν. Το σενάριο της Μαρίας είναι υπόθεση πολλών. Άλλοι το ζουν στη δουλειά, άλλοι στις σχέσεις, άλλοι με το σώμα τους. Η σκηνή είναι το πεδίο όπου δοκιμάζεις, αποτυγχάνεις με ασφάλεια, ξαναπροσπαθείς, βρίσκεις ρυθμό. Όταν κλείνει η αίθουσα και οι καρέκλες επιστρέφουν στη θέση τους, κάτι έχει μετακινηθεί. Και αυτή η μικρή μετακίνηση, επαναλαμβανόμενη, είναι που διαμορφώνει μια νέα ιστορία. Αν αναζητάς αρχή, ξεκίνα απλά. Βρες μια ομάδα στην πόλη σου, ίσως ψυχόδραμα Αθήνα αν βρίσκεσαι στην πρωτεύουσα, ή ρώτησε για ψυχόδραμα Ελλάδα σε εκπαιδευτικά δίκτυα. Δες αν σε εμπνέει η προσέγγιση μιας συγκεκριμένης σχολής, μιας συντονίστριας όπως η Δανάη Χορομίδου ή άλλων επαγγελματιών που σε πείθουν με την καθαρότητα του έργου τους. Ζήτησε μια δοκιμή. Και όταν σταθείς στη σκηνή, θυμήσου: δεν υπάρχει σωστό κείμενο. Υπάρχει η φωνή σου που περιμένει να ακουστεί. Δανάη Χορομίδου, Ψυχολόγος, Ψυχοκίνηση, Κέντρο Ψυχοδράματος και Προσωπικής Ανάπτυξης Psychologist in Agia Paraskevi Patriarchou Grigoriou E 4, Ag. Paraskevi 153 41 21 5515 9120