Ψυχόδραμα παράδειγμα συνεδρίας: Ένα θεραπευτικό ταξίδι σε δράση

1. Το ψυχόδραμα ανήκει στις θεραπείες που ζωντανεύουν τις αφηγήσεις. Δεν αρκείται στη συζήτηση, καλεί το σώμα, τη φωνή, την κίνηση και την παρουσία του άλλου. Στη σκηνή του ψυχοδράματος, ο άνθρωπος δεν περιγράφει απλώς μια εμπειρία, την ξαναζεί με ασφάλεια και νόημα. Ως ψυχόδραμα ψυχοθεραπεία, η μέθοδος που θεμελίωσε ο Jacob L. Moreno, έχει αναπτυχθεί σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, και σήμερα συναντά κανείς τμήματα ψυχοδράματος σε Αθήνα και άλλες πόλεις, σεμινάρια ψυχοδράματος για επαγγελματίες και αρχάριους, ακόμη και ψυχόδραμα on line με προσαρμοσμένες τεχνικές. Πριν από το πώς, έχει αξία να θυμηθούμε το γιατί: η δράση ανοίγει δρόμους που ο λόγος μόνος φτάνει δύσκολα. Η σωματική εμπλοκή ανασύρει μνήμες, ξεμπλοκάρει συγκίνηση, δίνει θάρρος για νέες θέσεις απέναντι στη ζωή. Στο άρθρο αυτό θα δούμε τι είναι το ψυχόδραμα με πρακτικό τρόπο, μέσα από ένα πλήρες παράδειγμα ομαδικής συνεδρίας. Θα εξηγήσω τη διαδικασία βήμα προς βήμα, τις τεχνικές που συνήθως χρησιμοποιούμε, τα κριτήρια ασφάλειας, πώς διαφέρει μια ζωντανή ομάδα από το ψυχόδραμα online, τι κοστίζει συνήθως και πώς να αξιολογήσετε τμήματα ψυχοδράματος και ψυχολόγους με εκπαίδευση στο πεδίο. Θα αναφερθώ επίσης στην ιστορία του ψυχοδράματος όσο χρειάζεται για να δούμε πώς η μέθοδος απέκτησε το σχήμα που γνωρίζουμε σήμερα. Τι είναι το ψυχόδραμα στην πράξη Στην πιο απλή του διατύπωση, το ψυχόδραμα είναι θεατρική δράση με θεραπευτικό στόχο. Ο πρωταγωνιστής, ένα μέλος της ομάδας που επιλέγεται για να δουλέψει, φέρνει ένα θέμα και το στήνει στη σκηνή με τη βοήθεια βοηθητικών εγώ, δηλαδή άλλων μελών που παίρνουν ρόλους πραγματικών προσώπων ή πλευρών του εαυτού του. Ο σκηνοθέτης, συνήθως ο θεραπευτής ψυχοδράματος, οργανώνει τη δράση, κρατά το πλαίσιο και την ασφάλεια, και καθοδηγεί τις τεχνικές. Η ομάδα συμμετέχει ως μάρτυρας και υποστήριξη, κι έπειτα μοιράζεται συντονισμένα συναισθήματα και προσωπικούς συνειρμούς. Η ψυχοκίνηση βρίσκεται στον πυρήνα. Γι’ αυτό συναντά κανείς τον όρο ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ ΨΥΧΟΚΙΝΗΣΗ ή Ψυχόδραμα Ψυχοκίνηση σε προγράμματα που δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στο σώμα. Η κίνηση δεν είναι διακοσμητική λεπτομέρεια, φτιάχνει γέφυρες ανάμεσα στο βίωμα και τη συνείδηση. Μια αλλαγή στάσης σώματος, μια βαθιά εκπνοή, η θέση στην αίθουσα, όλα αυτά γίνονται «κείμενο» που διαβάζουμε μαζί. Στην Ελλάδα, αρκετά κέντρα και ψυχόδραμα ψυχολόγοι έχουν δομήσει μακρά παράδοση στο πεδίο. Ειδικά στην Αθήνα, λειτουργούν τμήματα ψυχοδράματος με συνεδρίες εβδομαδιαίες ή δεκαπενθήμερες, ενώ υπάρχουν και κύκλοι σεμιναρίων για εισαγωγή στις τεχνικές ψυχοδράματος. Το όνομα της Δανάης Χορομίδου συνδέεται με την εκπαίδευση και την εξέλιξη της μεθόδου στη χώρα μας, και πολλοί αναζητούν «Ψυχόδραμα Χορομίδου» ή «ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ ΧΟΡΟΜΙΔΟΥ» ακριβώς για να βρουν σχολές ή επαγγελματίες με συγκεκριμένο προσανατολισμό. Δεν είναι τυχαίο που τα αιτήματα τύπου Ψυχόδραμα Αθήνα ή Ψυχόδραμα Ελλάδα εμφανίζονται συχνά, καθώς η κοινότητα έχει αναπτυχθεί και το ενδιαφέρον αυξάνεται. Η αρχιτεκτονική μιας συνεδρίας Μία συνεδρία ψυχοδράματος, είτε πρόκειται για ψυχόδραμα παράδειγμα σεμιναρίου είτε για κανονική ομαδική θεραπεία, συνήθως ξεδιπλώνεται σε τρεις φάσεις. Η αρχική φάση επαφής και ζεστάματος δημιουργεί τη συνθήκη για ειλικρίνεια και εμπιστοσύνη. Η κεντρική φάση δράσης φιλοξενεί το έργο του πρωταγωνιστή. Η τελική φάση μοίρασματος και ολοκλήρωσης κλείνει το βίωμα και συνδέει το μέσα με το έξω. Στο ζέσταμα δεν κάνουμε «ασκήσεις για να περάσει η ώρα». Ενεργοποιούμε τη δημιουργική αυθορμησία, ένα κλειδί της μεθόδου. Οι ψυχοδραστικές ασκήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν παιχνίδια ρόλων με χαμηλή ένταση, οριοθετημένες κινήσεις, σύντομα διαλογικά σχήματα, ή προτάσεις επικέντρωσης στο σώμα. Οι τεχνικές ψυχοδράματος είναι πολλές, αλλά ο σκοπός παραμένει κοινός: να βγάλουν την ομάδα από την αμηχανία, να επιτρέψουν επαφή και να ξεπλέξουν το κεντρικό νήμα που θα δουλευτεί.

2. Στη δράση, ξεκινούμε από μια εικόνα, μια πρόσφατη σκηνή ή μια μνήμη. Ο σκηνοθέτης βοηθά να στηθεί ο χώρος, να επιλεγούν πρόσωπα και ρόλοι, να δοκιμαστούν εναλλακτικές. Εδώ μπαίνουν τα εργαλεία όπως η αντιστροφή ρόλων, ο σωσίας, ο καθρέφτης, η διπλή φωνή. Στο μοίρασμα, τα μέλη μιλούν μόνο για τον εαυτό τους, χωρίς σχόλια ή ερμηνείες του πρωταγωνιστή. Η αλήθεια μοιράζεται και έτσι γίνεται λιγότερο βαριά. Παράδειγμα συνεδρίας: «Το άδειο τραπέζι της Κυριακής» Ας φανταστούμε μια ομάδα οκτώ ατόμων στην Αθήνα, σε ένα σταθερό τμήμα ψυχοδράματος με εβδομαδιαίες συνεδρίες διάρκειας 2 ώρες και 30 λεπτά. Ο χώρος είναι απλός: ξύλινο πάτωμα, καρέκλες κυκλικά, μερικά μαξιλάρια και αντικείμενα που χρησιμοποιούμε ως σύμβολα. Η ομάδα έχει διαμορφώσει κλίμα εμπιστοσύνης μετά από δύο μήνες μαζί. Το θέμα που κυκλοφορεί στο ζέσταμα είναι η μοναξιά και η δυσκολία σε σχέσεις που μοιάζουν απαιτητικές. Ο Γιάννης, 36 ετών, δηλώνει επιθυμία να δουλέψει. Η ομάδα συμφωνεί να τον στηρίξει. Στο πρώτο κομμάτι, αντί να ζητήσω «πες μας για τη μοναξιά», καλώ τον Γιάννη να δείξει πώς μοιάζει ο χώρος όταν γυρνά σπίτι Κυριακή βράδυ. Επιλέγει μια καρέκλα για τον καναπέ, ένα τραπεζάκι για το τραπέζι, αφήνει το παλτό του πάνω. Στέκεται όρθιος και διστάζει. Του ζητώ να βάλει έναν άνθρωπο στη σκηνή που «λείπει». Επιλέγει μια συμπαίκτρια για να κρατήσει τον ρόλο της πρώην συντρόφου του. Της λέει: «Σήμερα δεν θα τα καταφέρω να έρθω, είμαι κουρασμένη». Τον ενθαρρύνω να καθίσει στη σχέση ψυχόδραμα και ψυχοθεραπεία θέση της και να μιλήσει ως εκείνη. Η αντιστροφή ρόλων αποκαλύπτει κάτι: όταν μιλά ως εκείνη, ακούγεται η φωνή «μη με πιέζεις». Όταν γυρίζει στη δική του θέση, λέει «αν δεν πιέσω, χάνω». Η σκηνή μας έχει θέμα. Συνεχίζουμε με τον σωσία, ένα μέλος που στέκεται δίπλα στον Γιάννη και βάζει λόγια που ίσως δεν ειπώθηκαν. Ο σωσίας ψιθυρίζει: «Αν δεν επιβεβαιωθώ από σένα, μάλλον δεν αξίζω». Ο Γιάννης σταματά, σηκώνει το βλέμμα και λέει «ναι». Πιάνουμε τη φράση και τη δουλεύουμε με έναν μικρό μονόλογο. Το κυνήγι επιβεβαίωσης γίνεται εμφανές ως παλιό μοτίβο που επανέρχεται στη σχέση. Ζητώ ένα στιγμιότυπο από την παιδική ηλικία όπου ένιωσε ότι χρειάζεται να κερδίσει αγάπη με προσπάθεια. Επιλέγει σκηνή από το δημοτικό, όταν έφερε βαθμούς και ο πατέρας είπε «μπορείς καλύτερα». Βάζουμε μέλη ως πατέρα και δάσκαλο. Η σκηνή γίνεται ζωντανή, όχι για να κατηγορηθεί κάποιος, αλλά για να αναγνωριστεί η ρίζα. Εδώ χρειάζεται λεπτή διεύθυνση. Δεν θέλω να εκτρέψω τη δράση σε αναλυτική διάλεξη. Δίνω στον Γιάννη την ευκαιρία να πει, ως ενήλικος εαυτός, κάτι στο παιδί-Γιάννη. Ενεργοποιούμε τη τεχνική του καθρέφτη: στήνουμε το παιδί-Γιάννη στη σκηνή και ο ενήλικος παρατηρεί. Τον καλώ να πλησιάσει και να πει μόνο μια σύντομη φράση. Λέει «δεν χρειάζεται να κερδίζεις την αγάπη, την έχεις ήδη». Το παιδί-Γιάννης χαμογελά. Αυτή η απλή φράση κλείνει ένα κύκλο εντός του πρωταγωνιστή, χωρίς να υπόσχεται μαγικές λύσεις. Η επόμενη κίνηση είναι να επιστρέψουμε στο παρόν, στο «άδειο τραπέζι της Κυριακής». Ζητώ από τη «πρώην σύντροφο» να πάρει θέση στο τραπέζι. Ο Γιάννης παίρνει θέση απέναντι, αλλά τώρα του ζητώ να δοκιμάσει μια νέα στάση: να περιγράψει τι επιθυμεί χωρίς να καλέσει τον άλλον να τον σώσει. Η φωνή του είναι καθαρότερη: «Θέλω συντροφικότητα, όχι για να καλύψω κενό, αλλά γιατί μου αρέσει να μοιράζομαι». Ανακουφίζεται. Πειραματιζόμαστε με διαφορετικές ώρες της Κυριακής, με ένα «ραντεβού με τον εαυτό», με ένα τηλεφώνημα σε φίλο. Η δράση γίνεται πρακτική. Η ψυχοκίνηση εδώ σημαίνει ότι ο Γιάννης σηκώνεται, στρώνει μόνος το τραπέζι, ετοιμάζει ένα ποτήρι νερό, κάθεται στη θέση του με άλλη στάση σώματος. Η αλλαγή δεν είναι θεατρική, είναι βιωματική. Στο μοίρασμα, δύο μέλη μιλούν για δικές τους Κυριακές και για το πώς έμαθαν να ζητούν χωρίς να κυνηγούν. Κανείς δεν σχολιάζει τι «πρέπει» να κάνει ο Γιάννης. Η ομάδα κρατά χώρο. Στο τέλος, ο Γιάννης λέει ότι φεύγει πιο ήσυχος.

3. Αυτό που μένει δεν είναι μια συμβουλή, αλλά αισθητό αποτύπωμα νέας θέσης απέναντι στον εαυτό και στους άλλους. Τεχνικές ψυχοδράματος που χρησιμοποιήθηκαν Η αντιστροφή ρόλων δίνει στον πρωταγωνιστή εμπειρία της άλλης θέσης, συχνά αποκαλυπτική. Ο σωσίας βάζει λέξεις στα μισοειπωμένα, λειτουργώντας σαν εσωτερική φωνή που ζητά να ακουστεί. Ο καθρέφτης επιτρέπει απόσταση, ώστε ο πρωταγωνιστής να δει τον εαυτό του ως τρίτος και να επιλέξει διαφορετική στάση. Χρησιμοποιούμε επίσης «διπλή φωνή», όπου ο σκηνοθέτης προσφέρει προτάσεις που ο πρωταγωνιστής αποδέχεται ή απορρίπτει, ενισχύοντας την αυτονομία του. Οι ασκήσεις ψυχοδράματος υπηρετούν τη διαδικασία, δεν είναι αυτοσκοπός. Στο παράδειγμα, το απλό στρώσιμο του τραπεζιού με ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ ΔΑΝΑΗ ΧΟΡΟΜΙΔΟΥ επίγνωση και η αλλαγή της στάσης σώματος είχαν θεραπευτικό βάρος. Στα σεμινάρια ψυχοδράματος, ειδικά όταν το κοινό μαθαίνει, αφιερώνουμε χρόνο στο «πώς» των τεχνικών, πάντα με σεβασμό στο βίωμα. Στην εκπαίδευση στο ψυχόδραμα, οι υποψήφιοι μαθαίνουν να οργανώνουν τη σκηνή, να υποστηρίζουν τη ροή και να αναγνωρίζουν πότε μια τεχνική βοηθά και πότε περισσεύει. Ασφάλεια, όρια και κλινική κρίση Το ψυχόδραμα δεν είναι αυτοσχεδιασμός χωρίς φρένα. Ο σκηνοθέτης κρατά το πλαίσιο και λαμβάνει αποφάσεις με βάση κλινικά κριτήρια. Υπάρχουν θέματα που χρειάζονται προετοιμασία ή ατομική υποστήριξη πριν παρασταθούν μπροστά στην ομάδα. Σε ιστορίες τραύματος, δοσολογούμε την ένταση και χρησιμοποιούμε τεχνικές γείωσης και ψυχοκίνησης που μειώνουν το φορτίο, όπως απλή κίνηση χεριών, αναπνοή με αρίθμηση, ή μετατόπιση εστίασης από τη σκηνή στο «εδώ και τώρα» της αίθουσας. Η επιλογή πρωταγωνιστή δεν είναι διαγωνισμός. Η ομάδα και ο σκηνοθέτης συναινούν. Ο χρόνος είναι σαφής, ώστε να υπάρχει περιθώριο για ολοκλήρωση. Σε τμήματα ψυχοδράματος, μαθαίνουμε όλοι να αναγνωρίζουμε τα όριά μας: αν κάποιος χρειάζεται να κάνει παύση, η πόρτα είναι ανοιχτή, αλλά ιδανικά με συνοδό και με επιστροφή στο κλείσιμο για να μην μείνει «ανολοκλήρωτο». Η φροντίδα μετά τη συνεδρία είναι μέρος της δουλειάς, μπορεί να περιλαμβάνει σύντομη payment-in επικοινωνία ή ατομική συνάντηση αν η ένταση ήταν μεγάλη. Ψυχόδραμα και ψυχοκίνηση: γιατί το σώμα μετράει Η φράση ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ ΨΥΧΟΚΙΝΗΣΗ δεν είναι ετικέτα μάρκετινγκ. Στο ψυχόδραμα, το σώμα είναι εργαλείο πρόσβασης σε μνήμες και συναισθήματα που δύσκολα περνούν από το φίλτρο της λογικής. Η στάση των ώμων, το βάρος στα πόδια, η απόσταση από το άλλο πρόσωπο, όλα δίνουν πληροφορία. Ένας άνθρωπος που λέει «δεν φοβάμαι» ενώ κάνει πίσω ένα βήμα, μας δείχνει κάτι πολύτιμο. Η ψυχοκίνηση αξιοποιεί αυτή τη γνώση με ευαισθησία. Στην πράξη, πριν από δύσκολη σκηνή, μπορεί να ζητήσω τρεις αργές αναπνοές με μέτρημα. Αν η αίθουσα «παγώσει», βάζω την ομάδα να περπατήσει στον χώρο, να βρει επαφή με το πάτωμα. Αν κάποιος χάσει λέξεις, θα του προτείνω να αλλάξει θέση στην αίθουσα, γιατί η αλλαγή οπτικής αλλάζει και το τι μπορεί να ειπωθεί. Αυτές οι μικρές προσαρμογές διαφοροποιούν το ψυχόδραμα από μια καθαρά γνωσιακή ή αφηγηματική προσέγγιση. Ψυχόδραμα on-line: δυνατότητες και όρια Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν και τμήματα ψυχοδράματος on line. Με τα σωστά εργαλεία, το βίωμα παραμένει δυνατό, αν και διαφορετικό. Οι τεχνικές προσαρμόζονται: ο καθρέφτης λειτουργεί με κάμερα, η αντιστροφή ρόλων γίνεται με αλλαγή θέσης στο κάδρο, ο σωσίας μιλά όταν του δοθεί ο λόγος για να μην καλύψει φωνές. Η ψυχοκίνηση υπάρχει, αλλά πρέπει να σχεδιαστεί με την ασφάλεια του χώρου του καθενός. Πριν ξεκινήσει ένα on-line ομαδικό ψυχόδραμα, ζητώ από τα μέλη να έχουν ένα σταθερό σημείο γείωσης, ένα αντικείμενο που τους βοηθά να επιστρέφουν στο τώρα, και να εξασφαλίζουν ιδιωτικότητα. Υπάρχει όριο. Οι πολύ φορτισμένες σκηνές, ειδικά σε ιστορικό πρόσφατου τραύματος, συχνά δουλεύονται καλύτερα δια ζώσης. Η φυσική παρουσία δίνει υποστήριξη που η οθόνη δύσκολα αντικαθιστά. Από την άλλη, το ψυχόδραμα online αυξάνει την πρόσβαση, ενώνει ανθρώπους από διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού, και μπορεί να λειτουργήσει εξαιρετικά για θέματα ρόλων εργασίας, οικογενειακών ορίων, αυτοεικόνας. Κόστος, δομή τμημάτων και πρακτικά

4. Στην Ελλάδα, το ψυχόδραμα κόστος ποικίλλει. Για ομαδικές συνεδρίες στην Αθήνα, το εύρος κυμαίνεται συχνά από 25 έως 50 ευρώ ανά συνάντηση, ανάλογα με τη διάρκεια, την εμπειρία του θεραπευτή και τη δομή της ομάδας. Σεμινάρια ψυχοδράματος ενός Σαββατοκύριακου μπορεί να κοστίζουν one hundred twenty έως 250 ευρώ. Η εκπαίδευση στο ψυχόδραμα, πολυετής και πιστοποιημένη, έχει διαφορετική τιμολόγηση, συνήθως με ετήσιες δόσεις και απαιτήσεις εποπτείας και πρακτικής. Τα τμήματα ψυχοδράματος οργανώνονται συνήθως σε κύκλους eight έως 12 συνεδριών, για να υπάρχει συνέχεια και ασφαλές κλίμα. Υπάρχουν και ανοιχτές βραδιές γνωριμίας για να δοκιμάσει κανείς χωρίς δέσμευση. Αν ψάχνετε Ψυχόδραμα Αθήνα ή Ψυχόδραμα Ελλάδα, αξίζει να ζητήσετε πληροφορίες για την εκπαίδευση του συντονιστή, την πιστοποίηση, τον κώδικα δεοντολογίας, και τον τρόπο που διαχειρίζονται κρίσεις και αποχωρήσεις. Ποιος ωφελείται, ποιος χρειάζεται άλλη φροντίδα Το ψυχόδραμα βοηθά όταν το πρόβλημα σχετίζεται με ρόλους και σχέσεις: δυσκολία στη διεκδίκηση, παγωμένο συναίσθημα, επαναλαμβανόμενα μοτίβα επιλογών, οικογενειακά μπλεξίματα, ταυτότητα σε μετάβαση. Η ομαδικότητα λειτουργεί σαν πολλαπλασιαστής, προσφέροντας καθρέφτες και υποστήριξη. Για ανθρώπους με έντονο κοινωνικό άγχος, η ομάδα μοιάζει βουνό, αλλά με σωστό ζέσταμα και μικρά βήματα, γίνεται πεδίο σημαντικής νίκης. Υπάρχουν και περιπτώσεις που απαιτούν προσοχή. Οξύς ψυχωσικός αποδιοργανωτικός κίνδυνος, σοβαρή απορρύθμιση χωρίς υποστηρικτικό πλαίσιο, ή ενεργή χρήση ουσιών που επηρεάζει την ασφάλεια, χρειάζονται αρχικά ατομική σταθεροποίηση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η συνεργασία με ψυχίατρο και η συνδυαστική προσέγγιση είναι αδιαπραγμάτευτη. Το ψυχόδραμα δεν αντικαθιστά φαρμακευτική αγωγή όταν αυτή ενδείκνυται, ούτε είναι πανάκεια. Ιστορία του ψυχοδράματος, σύντομα και γειωμένα Η ιστορία του ψυχοδράματος ξεκινά με τον Moreno στις αρχές του 20ού αιώνα, με ρίζες σε λαϊκό θέατρο, κοινωνιομετρία και φιλοσοφία του αυθορμητισμού. Οι πρώτες ομάδες ξεκίνησαν στην Ευρώπη και άνθισαν στις ΗΠΑ, όπου διαμορφώθηκαν οι κλασικές τεχνικές. Από εκεί, η μέθοδος εξαπλώθηκε. Στην Ελλάδα, η διάδοση άργησε σε σχέση με άλλες χώρες, όμως από τη δεκαετία του 1990 και έπειτα, εκπαιδεύσεις και σχολές απέκτησαν σοβαρή παρουσία. Η συνεισφορά ανθρώπων όπως η Δανάη Χορομίδου υπήρξε καθοριστική για την καθιέρωση δομημένης εκπαίδευσης και για τη σύνδεση με διεθνείς οργανισμούς. Η επαγγελματική κοινότητα, με ψυχόδραμα ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές και εκπαιδευτές, συνεχίζει να εξελίσσει τη μέθοδο. Σήμερα βλέπουμε διασταυρώσεις με τραυματοκεντρικές προσεγγίσεις, με οικογενειακά συστήματα, ακόμα και με οργανωσιακή ανάπτυξη σε χώρους εργασίας. Αυτό δείχνει την ανθεκτικότητα της βασικής ιδέας: η δράση, όταν γίνεται με ασφάλεια και νόημα, απελευθερώνει. Συχνά ερωτήματα μέσα από εμπειρία Μία ερώτηση που ακούω συχνά είναι αν χρειάζεται «θεατρικό ταλέντο». Η απάντηση είναι όχι. Το ψυχόδραμα χρησιμοποιεί στοιχεία θεάτρου, αλλά δεν ζητά ερμηνεία. Ζητά ειλικρίνεια. Ακόμα και άνθρωποι που φοβούνται τη σκηνή, συχνά νιώθουν άνετα όταν δουν ότι δεν υπάρχει σωστό ή λάθος, μόνο αυθεντικότητα. Κάποιοι ρωτούν για τα δάκρυα. Επιτρέπονται. Πιο σημαντικό, γίνονται δεκτά χωρίς ντροπή. Η ομάδα εξασκείται στην παρουσία χωρίς διάσωση ή διόρθωση. Σε μια πρόσφατη συνεδρία, μία συμμετέχουσα απλώς έμεινε δίπλα στον πρωταγωνιστή, σιωπηλή, κρατώντας ένα ποτήρι νερό. Αυτή η πράξη αξίζει όσο πολλές λέξεις. Άλλοι φοβούνται μήπως εκτεθούν υπερβολικά. Ο σκηνοθέτης δεν σπρώχνει. Η συναίνεση είναι πυλώνας. Ό,τι δεν θέλεις να ειπωθεί, δεν θα ειπωθεί. Η δύναμη του ψυχοδράματος δεν βρίσκεται στην απογύμνωση, αλλά στην ευθυγράμμιση λόγου, συναισθήματος και πράξης.

5. TERAPEUTAS, MENTORES, COACHES OU PESSOAS EM TR TERAPEUTAS, MENTORES, COACHES OU PESSOAS EM TR… … Πώς να επιλέξετε ομάδα και συντονιστή Η ποιότητα της εμπειρίας εξαρτάται από το πλαίσιο. Ρωτήστε για την εκπαίδευση και την εποπτεία του συντονιστή, ζητήστε σαφήνεια στις πολιτικές απορρήτου και ακύρωσης, ρωτήστε για τη σύνθεση της ομάδας και το επίπεδο δέσμευσης. Εάν αναζητάτε συγκεκριμένο προσανατολισμό, όπως ψυχόδραμα με έμφαση στην ψυχοκίνηση ή σχολές που σχετίζονται με γνωστά ονόματα στην Ελλάδα, μπορείτε να αναζητήσετε λέξεις όπως Ψυχόδραμα Δανάη Χορομίδου για να χαρτογραφήσετε το πού ανήκει κάθε προσέγγιση. Ένα δοκιμαστικό ραντεβού, ατομικό ή ομαδικό, βοηθά να διαπιστώσετε αν ταιριάζει το ύφος. Προσέξτε τη ρυθμικότητα, αν υπάρχει χρόνος για κλείσιμο, αν ο συντονιστής ακούει πραγματικά ή ακολουθεί στεγνή φόρμα. Η ευελιξία εντός ορίων είναι καλό σημάδι. Δύο σύντομες πρακτικές κατευθύνσεις πριν και μετά τη συνεδρία Πριν: έρχεστε με άνετα ρούχα, αφήνετε ανοιχτό ένα περιθώριο χρόνου, φροντίζετε μια μικρή γείωση, όπως αργό περπάτημα προς τον χώρο ή τρεις αναπνοές μετρώντας μέχρι το τέσσερα στην εισπνοή και έξι στην εκπνοή. Μετά: δίνετε στον εαυτό σας 20 έως 30 λεπτά χωρίς οθόνες, πίνετε νερό, σημειώνετε δύο φράσεις που κρατήσατε, και αν έχει μείνει κάτι άλυτο, το επικοινωνείτε στον συντονιστή. Τι κερδίζει κανείς στην πορεία Δεν είναι μια γρήγορη λύση. Σε κύκλους eight έως 12 συναντήσεων, οι άνθρωποι συχνά αναφέρουν καλύτερη επίγνωση μοτίβων, περισσότερη άνεση στην έκφραση ορίων, αίσθηση ότι «δεν είμαι μόνος». Σε μεγαλύτερη διάρκεια, βλέπουμε ουσιαστικές αλλαγές σε σχέσεις, στην εργασία, στην αυτοφροντίδα. Η δράση στη σκηνή γίνεται πρόβα για τη ζωή. Ο πρωταγωνιστής ξέρει πια πώς είναι να λέει «θέλω» χωρίς να απολογείται, να κάθεται στο τραπέζι της Κυριακής με επιλογές, να μην ζητά επιβεβαίωση για να υπάρξει. Αυτό που ξεχωρίζει το ψυχόδραμα είναι ότι οι αλλαγές δεν μένουν ιδέες. Έχουν μορφή, ήχο, κίνηση. Η μνήμη του σώματος αποθηκεύει την εμπειρία σαν σημείο αναφοράς. Όταν έρχεται η δύσκολη στιγμή εκτός ομάδας, ο άνθρωπος δεν αναζητά μόνο φράσεις, θυμάται πώς στάθηκε, πώς ανέπνευσε, πώς κοίταξε τον άλλον στα μάτια. Εκεί, η ψυχοκίνηση γίνεται εργαλείο ζωής. Ένα ακόμη μικρό παράδειγμα: το «ναι» που έγινε «όχι» Σε μια άλλη ομάδα, μια γυναίκα που έλεγε πάντα «ναι» στη δουλειά, έστησε σκηνή με τον προϊστάμενό της. Στην πρώτη εκδοχή, υποχωρούσε, με τα χέρια δεμένα μπροστά. Με την τεχνική του καθρέφτη, είδε πόσο μικρή έδειχνε. Δοκιμάσαμε εναλλακτικές: άλλαξε θέση, άνοιξε ώμους, χαμήλωσε τον τόνο αλλά σταθεροποίησε το βλέμμα. Για να πει «όχι» δεν χρειαζόταν επιθετικότητα, αλλά σαφήνεια. Δύο εβδομάδες μετά, μοιράστηκε ότι απέκρουσε μια υπερωρία που δεν της αναλογούσε και, προς έκπληξή της, ο προϊστάμενος το δέχτηκε. Αυτό δεν είναι θαύμα, είναι αποτέλεσμα μικρών βημάτων στη σκηνή που βρήκαν δρόμο στην πραγματικότητα.

6. Γιατί αξίζει να το δοκιμάσετε Αν στο ερώτημα «ΨΥΧΟΔΡΑΜΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ» η απάντηση σας παραμένει θεωρητική, μια ζωντανή εμπειρία θα την γεμίσει νόημα. Δεν χρειάζεται να έχετε «μεγάλο θέμα». Αρκεί η περιέργεια να δείτε πώς οι ρόλοι που παίζετε καθημερινά, στο σπίτι, στην εργασία, στις φιλίες, μπορούν να γίνουν πιο συνειδητοί. Το ψυχόδραμα είναι εργαλείο για το παρόν σας, όχι για ένα ιδανικό μέλλον. Στη σκηνή, ο χρόνος συμπυκνώνεται και τα βήματα που αναβάλλατε βρίσκουν μορφή. Αναζητήστε ομάδες στην πόλη σας. Αν είστε στην Αθήνα, οι επιλογές είναι αρκετές, με απογευματινά και πρωινά τμήματα. Για όσους βρίσκονται εκτός, τα on line τμήματα προσφέρουν καλή εναλλακτική. Ρωτήστε για πρόγραμμα, κόστος, τρόπο λειτουργίας. Μπείτε με πρόθεση να φροντίσετε τον εαυτό σας και να στηρίξετε τους άλλους. Η ομάδα είναι καθρέφτης και αγκίστρι μαζί: σας δείχνει και σας κρατά. Η θεραπευτική δουλειά έχει στιγμές έντασης και σιωπής, γέλιου και δακρύων. Όλα έχουν θέση. Αυτό που ζητά η μέθοδος από εμάς είναι παρουσία. Να μείνουμε λίγα δευτερόλεπτα παραπάνω σε αυτό που συνήθως προσπερνάμε. Να πούμε μια φράση με όλο το σώμα. Να δοκιμάσουμε μια νέα θέση. Μέσα σε αυτή τη φαινομενικά απλή πράξη κρύβεται η αλλαγή. Κλείνοντας, μια πρόσκληση σε δράση Αν αναγνωρίζετε κάτι από τον εαυτό σας στον Γιάννη και στο «άδειο τραπέζι της Κυριακής», φανταστείτε για μια στιγμή ότι μπαίνετε στη σκηνή και δοκιμάζετε νέα εκδοχή. Μπορεί να είναι ένα διαφορετικό βλέμμα, μια ανάσα, μια πρόταση που δεν τολμήσατε. Το ψυχόδραμα δίνει χώρο σε αυτή τη δοκιμή μέσα σε πλαίσιο και φροντίδα. Εκεί αρχίζει το θεραπευτικό ταξίδι σε δράση. Δανάη Χορομίδου, Ψυχολόγος, Ψυχοκίνηση, Κέντρο Ψυχοδράματος και Προσωπικής Ανάπτυξης Psychologist in Agia Paraskevi Patriarchou Grigoriou E 4, Ag. Paraskevi 153 41 21 5515 9120