بانک توسعه اسلامی

1. بانک توسعه اسلامی

2. بانک توسعه اسلامی تأسيس بانك توسعه اسلامي، به عنوان يك مؤسسه مالي بين‌المللي بر اساس بيانيه كنفرانس وزراي دارايي كشورهاي اسلامي در جده در دسامبر 1973 تاسيس گرديد و فعاليت خود را رسماً از 20 اکتبر 1975 آغاز نمود. دکتر احمد محمد علی المدانی(Dr. Ahmad Mohamed Ali Al-Madani) اولین رییس بانک توسعه اسلامی از سال 1975 است.

3. هدف از تاسيس بانك بانک توسعه اسلامی با هدف، تسريع توسعه اقتصادي و اجتماعي كشورهاي عضو و جوامع اسلامي بر اساس اصول شريعت اسلامي تأسيس گرديد. وظايف بانك وظايف و عملكرد بانك شامل مشاركت در سرمايه شرکتها و اعطاي تسهيلات جهت اجراي طرحها و فعاليتهاي مولد و همچنين ارائه كمكهاي مالي جهت توسعه اجتماعي و اقتصادي كشورهاي عضو مي‌باشد. اين بانك همچنين موظف به ايجاد صندوقهايي ويژه براي مقاصد مشخص شامل كمك به جوامع مسلمان در كشورهاي غير عضو و تشكيل صندوقهاي اماني (trust funds) مي‌باشد. اين بانك مجاز به پذيرش پس‌اندازها و استفاده از منابع مالي بر اساس روشهاي مبتني بر اصول شريعت اسلامي است. • مسؤوليتهاي ديگر بانك عبارتند از: ـ كمك به افزايش مبادلات تجاري بين كشورهاي عضو، به خصوص در زمينه كالاهاي سرمايه‌اي؛ - ارائه كمكهاي فني به کشورهای عضو؛ - ارائه تسهيلات آموزشي به افراد و مؤسسات درگير در امور توسعه اقتصادی جهت انطباق با اصول شريعت اسلامی؛

4. ساختار بانک توسعه اسلامی بانك توسعه اسلامي از لحاظ ساختار اداري داراي دو نهاد اساسي مي باشد. اول: هيأت قانونگذاران Board of Governor) )كه عالي ترين ركن بانك است و سالي يك بار به منظور تصويب عملكرد، صورتحسابهاي مالي بانك و ترسيم خط مشي آتي آن تشكيل جلسه مي دهد. هر كشور عضو بانك در هيأت قانونگذاران داراي يك نماينده و يك نماينده علي البدل است. نماينده ايران، وزير امور اقتصادي و دارايي و نماينده علي البدل آن رئيس سازمان سرمايه گذاري و كمك هاي اقتصادي و فني ايران است دوم: هيأت مديره اجرايي (Board of Executive Directors) كه مركب از چهارده عضو است. هفت عضو آن توسط هفت كشوري كه داراي بالاترين سهام در بانك مي باشند (عربستان سعودي، ليبي، كويت، ايران، مصر، تركيه و امارات متحده عربي) منصوب و هفت عضو ديگر آن از ميان ساير اعضا (براي مدت سه سال) انتخاب مي گردند. تصويب عمليات و پروژه ها و هدايت امور اجرايي بانك برعهده اين هيأت مي باشد و امكان تجديد انتخاب آنها نيز وجود دارد.

5. اعضا در حال حاضر 56 كشور در اين بانك عضويت دارند. شرايط اساسي عضويت در اين بانك عبارتند از: عضويت در سازمان كنفرانس اسلامي، مشاركت در تامين بخشي از سرمايه بانك از طريق پرداخت سهميه تعيين شده و پذيرش شرايط و ضوابط مصوب هيات رئيسه بانك. سرمايه ميزان سرمايه بانك تا پايان سال 1412 هـ.ق. (سال 1992 ميلادی) معادل دو ميليارد دينار اسلامي بود. (هر دينار اسلامي برابر است با يك SDR يا حق برداشت ويژه در صندوق بين‌المللي پول). در سال 1422 هـ. ق. (سال 2002 ميلادی) به پانزده ميليارد دينار اسلامي افزايش يافت. در سال 2005، هیت مدیره در سی و یکمین نشست خود در کویت تصمیم به افزایش سرمایه از 15 میلیارد دینار اسلامی به 30 میلیارد دینار اسلامی گرفت.

6. دفتر مركزي بانك در شهر جده واقع در عربستان سعودي مي‌باشد. • دفاتر منطقه‌اي نيز در رباط ،مراكش (1994) و كوالالامپور، مالزي(1994) و آلماتی ، قزاقستان (1997) و داکار،سنگال (2008) مستقر هستند. • بانك در 12 كشور عضو نيز داراي دفتر نمايندگي است كه عبارتند از: اندونزي، ايران، قزاقستان، ليبي، پاكستان، سنگال، سودان، گامبيا، گينه بيسائو، موريتاني ، الجزاير و افغانستان. • دفتر مرکزی بانک در ایران، در خیابان میرداماد است. دکتر سید حمید پورمحمدی ریاست آنجا را بر عهده دارد. • سال مالی بانک به هجری قمری است. • زبان رسمی بانک عربی است، اما زبانهای انگلیسی و فرانسه نیز به عنوان زبانهای کاری مورد استفاده قرار می گیرد.

7. جمهوری اسلامی ایران و بانک توسعه اسلامی • جمهوری اسلامی ایران در اواخر سال 1366 هـ. ق (1988 م) به عضویت بانک توسعه اسلامی در آمد و حداقل سهام مورد نیاز جهت عضویت را به میزان 2/5 میلیون دینار اسلامی ( 250 سهم ) پذیره نویسی نمود که با تصویب مجلس و متعاقب آن هیات قانونگذاران بانک مزبور ، میزان سهم پذیره نویسی شده ایران طی چند دوره به 1293340032دینار اسلامی (129334سهم) که معادل 9/32% از کل سرمایه بانک است، افزایش یافت. • از بدو عضویت تاکنون، جمهوری اسلامی ایران توانسته است حدود یک میلیارد دلار از تسهیلات اعتباری بانک توسعه اسلامی جهت تامین مالی پروژه های بخش خصوصی و دولتی و همچنین تقریبی حدود 1/5 میلیارد دلار نیز از تسهیلات کوتاه مدت ( تجاری ) در امر صادرات و واردات کالاهای مصرفی،‌ واسطه ای و سرمایه ای استفاده کند.

8. در کنار استفاده از تسهیلات اعتباری پروژه های تجاری بانک توسعه اسلامی ، کشورمان همچنین از سال 1369 تاکنون تقریباً هر سال،‌ یک فقره کمک بلاعوض جهت طرحهای بخش خصوصی و عمومی ( دولتی ) نیز عمدتاً در زمینه همچون "نوسازی و بازسازی،‌ اسکان آوارگان ،‌توسعه تجهیزات آزمایشگاهی ، امداد رسانی به زلزله زدگان" بهره برداری نموده است. • شایان ذکر است بانک توسعه اسلامی ،‌ سه خط اعتباری با اختیارات کامل به سه بانک "کشاورزی ،‌صنعت و معدن و توسعه صادرات" اعطا نموده است که بدین وسیله بانک کشاورزی در خط اول اعتباری خود توانست به مبلغ 8/5 میلیون دلار جهت پروژه های با مقیاسی کوچک و متوسط استفاده نماید و هم اکنون نیمی از خط دوم اعتباری آن به مبلغ 12/5 میلیون دلار که در سال 1381 به تصویب رسید از سوی بخش خصوصی در حال استفاده می باشد.

9. جمهوری اسلامی ایران تاکنون توانسته است از تسهیلات اعتباری بانک توسعه اسلامی در پروژه های زیر ساختاری، صنعتی و عمرانی همچون "احداث سد و شبکه آبیاری و زهکشی" ،  "ایجاد کارخانه" ، "تاسیس بیمارستان" ،‌ "احداث نیروگاه" ، "احداث و گسترش شبکه راه آهن" و" کشتی سازی" بهره برداری نماید. و در این راستا، وزارتخانه های نیرو، کشاورزی، صنایع و معادن و راه و ترابری بیشترین بهره را جهت استفاده از تسهیلات اعتباری داشته اند.کشورمان چهارمین سهامدار بانک توسعه اسلامی است و براین اساس دارای نماینده اقتصادی در هیات مدیره اجرایی بانک توسعه اسلامی است و از این لحاظ ،‌ ایران تاکنون حضوری مستمر، ثابت و فعال در استفاده از تسهیلات اعتباری بلند مدت و کوتاه مدت بانک داشته است • نماينده اين بانك در ايران بانك توسعه صادرات است.

10. بورسیه ها و جوایز بانک توسعه اسلامی • موسسه آموزش و تحقیقات اسلامی سالانه جایزه ای را به تحقیقات برجسته در زمینه اقتصاد اسلامی  و بانکداری اسلامی ، اختصاص داده است که هدف از اعطای این جایزه تشویق و ترغیب تلاشهایی خلاق و چشمگیر می باشد.  بانک توسعه اسلامی همچنین سالانه جوایزی را به محققین و موسسات تحقیقاتی برتر کشورهای عضو که فعالیت و تحقیقات برجسته ای در زمینه علوم و فناوری انجام داده باشند، اعطا می نماید. • بانک توسعه اسلامی با توجه به نقش زنان در توسعه و به منظور افزایش مشارکت زنان در توسعه اقتصادی و اجتماعی و آموزش سالانه جایزه ای را به زنان محقق و همچنین موسسات مربوط به زنان اعطا نماید.

11. بانک توسعه اسلامی به منظور بسط دانش در میان کشورهای عضو و در چارچوب برنامه بورس تحصیلی تکنولوژی  پیشرفته “IDB Merit Scholarship Program for High Technology " هر ساله تعداد محدودی بورس تحصیلی در مقاطع دکترا و فوق دکترا در زمینه های علوم و تکنولوژی  به اساتید برجسته دانشگاهها و دانشجویان و محققین برجسته کشورهای عضو اعطا می نماید.

12. شيوه‌هاي تامين مالي بانك توسعه اسلامي 1- اعطاي وام هدف از اعطاي وام توسط بانك توسعه اسلامي، ارائه تسهيلات بلندمدت جهت اجراي طرحهاي توسعه‌اي مي‏باشد كه عمدتاً در زمينه كشاورزي ( از قبيل توسعه زمينهاي زراعي، شبكه‌هاي آبياري و منابع آبي روستايي) و طرحهاي زيربنايي (از قبيل احداث خطوط حمل ونقل و تاسيسات و امكانات رفاهي از قبيل مدارس، بيمارستانها و...) مورد استفاده قرار مي‌گيرد. شرايط و ضوابط اعطاي وام • در حال حاضر سقف تعيين شده براي اعطاي وام جهت اجراي هر طرح حداكثر 7 ميليون دينار اسلامي مي‌باشد كه اين وام بدون دريافت سود اعطا مي‌گردد و تنها مبلغي به عنوان كارمزد جهت پوشش هزينه اخذ می گردد. بازپرداخت وام بصورت اقساط مساوي شش‌ماهه و حسب مورد، با منظور نمودن يك دوره سكوت 7-3 ساله، در يك دوره زماني 15 تا 25 ساله انجام مي‌گيرد. • نوع ديگري از اين تسهيلات با شرايط بسيار آسان و تحت يك حساب ويژه در اختيار كشورهاي عضو كمتر توسعه يافته قرار مي‌گيرد. • اين تسهيلات معمولاً براي تامين تمام يا بخشي از هزينه‌هاي خارجي يك طرح ارائه مي‌شود اما در برخي موارد، بويژه در كشورهاي عضو كمتر توسعه يافته ممكن است هزينه‌هاي داخلي را نيز در بر بگيرد.

13. گيرندگان تسهيلات • اين وامها معمولاً به دولتها و يا مؤسسات عمومي كه داراي ضمانت نامه دولتي هستند اعطا مي‌شود و در موارد خاص به شركتهاي بخش خصوصي نيز قابل اعطا مي‌باشد. • اين‌گونه وامها معمولاً به كشورهاي عضو كمتر توسعه يافته اعطا مي‌گردد اما در صورت لزوم، بصورت تلفيق با ديگر شيوه‌هاي تامين مالي (از قبيل فروش اقساطي، اجاره به شرط تمليك و استصناع) به ساير كشورهاي عضو نيز قابل ارائه مي‌باشد. طرحهای واجد شرايط اين‌گونه تسهيلات جهت اجراي طرحهايي كه از لحاظ فني قابل اجرا و از لحاظ اقتصادی توجيه‌پذير بوده و براي كشور گيرنده تسهيلات داراي اولويت باشند، قابل ارائه مي‌باشد. ضمناً طرحهاي منطقه‌اي و طرحهايي كه موجب ارتقاءسطح روابط ميان كشورهاي عضو ‌گردد از اولويت خاصي برخوردار مي باشد.

14. 2- اجاره به شرط تمليك اجاره به شرط تمليک يکی از شيوه های تامين مالی ميان مدت و بلندمدت کالاهای سرمايه ای مطابق با اصول شريعت اسلامی می باشد. در اجاره به شرط تمليک، بانک کالای سرمايه ای مورد نظر را در ازای پرداخت مبلغ معينی به عنوان اجاره بها برای يک دوره زمانی مشخص، تهيه می نمايد. اين شيوه تامين مالي، نوعي تسهيلات مالی ميان‌مدت يا بلند‌مدت است كه به منظور اجرای پروژه‌هاي درآمدزاي بخش صنعت و ساير بخشها بكار مي‌رود. ميزان اقساط و دوره تامين مالي بر اساس ميزان سودآوري طرح و جریان نقدينگي حاصل از آن تعيين مي‌گردد. هدف از اعطاي اين نوع تسهيلات با استفاده از اين تسهيلات، تامين مالي ماشين‌آلات و تجهيزات مورد نياز در طرحهاي درآمدزاي صنعتي، كشاورزي، حمل و نقل و ساير پروژه‌هاي زيربنايي بخش خصوصي و عمومي امكان‌پذير مي‌گردد. اين تسهيلات درمورد كشتيهاي باربري، نفتكشها، كشتيهاي ماهيگيري و انواع كشتيهاي حمل كالاهاي ويژه قابل استفاده است. با استفاده از اين تسهيلات، علاوه بر بهاي ماشين‌آلات و تجهيزات، هزينه‌هاي حمل، نصب و راه‌اندازي نيز تامين مي‌گردد. • كالاهايي كه با استفاده از اين تسهيلات، تامين مالي مي گردند مي‌بايست عمر مفيد آنها بيش از دوره استفاده از تسهيلات باشد.

15. شرايط و ضوابط • در طول دوره استفاده از اين تسهيلات، تجهيزات و كالاهاي تامين مالي شده در مالكيت بانك قرار دارد. اين دوره زماني حداكثر يك دوره 15 ساله را در بر مي‌گيرد كه دوره سكوت را نيز شامل مي‌شود. دوره سكوت بر اساس عمر مفيد كالاي مورد نظر، دوره اجراي طرح و جريان نقدينگي حاصل از آن به ميزان 6 تا 48 ماه تعيين مي‌گردد. نرخ سود مورد انتظار (prevailing return) بانك، 5/5 درصد در سال مي‌باشد كه بر اساس نرخ بازده داخلي (IRR) محاسبه مي‌گردد. نرخ سود مورد انتظار به مدت 6 ماه از تاريخ تصويب طرح توسط هيات مديره معتبر خواهد بود و اگر قرارداد اجاره ظرف مدت 6 ماه به امضا نرسد، بانك مجاز خواهد بود نرخ ديگري را تعيين نمايد. • در پايان دوره استفاده از تسهيلات و پس از پرداخت كامل اقساط توسط گيرنده تسهيلات، بانك مالكيت تجهيزات و كالا را به وي منتقل مي‌نمايد. • گيرنده تسهيلات به منظور تضمين انجام تعهدات ناشي از قرارداد اجاره، موظف به ارائه يك ضمانتنامه برگشت‏ناپذير و غيرمشروط دولتي يا ضمانتنامه‌اي از يك بانك درجه 1 و يا هرگونه ضمانتنامه مورد قبول بانك توسعه اسلامي مي‌باشد. استفاده كننده از تسهيلات ملزم به اخذ پوشش بيمه‌اي لازم براي كالا و تجهيزات مورد نظر از يكي از شركتهاي بيمه‌اي قابل قبول بانك مي‌باشد. مراحل اجرا استفاده كننده از تسهيلات به نمايندگي بانك و با استفاده از دانش فني مشاوران خود، كالاهاي موضوع قرارداد اجاره را فراهم مي‌نمايد و اين كالاها بايستي مورد تاييد بانك قرار بگيرد. معمولاً كالاي موضوع قرارداد از طريق انجام مناقصات بين‌المللي منطبق بر ضوابط بانك تامين مي‌شود.

16. 3- فروش اقساطی(Installment Sale) فروش اقساطي شبيه اجاره به شرط تمليك است، با اين تفاوت كه در فروش اقساطي، مالكيت سرمايه در زمان تحويل به ذينفع منتقل مي‌گردد. بر اساس اين شيوه، بانك تجهيزات و ماشين‌آلات را خريداري مي‌كند و با اعمال درصدي سود به ذينفع مي‌فروشد. بر اساس اين روش پس از امضاء قراردادي ميان بانك توسعه اسلامي و گيرنده تسهيلات، بانك توسعه اسلامي نسبت به تهيه كالاي موضوع قرارداد (كه ازنوع كالاهاي ملموس مي‌باشد) و فروش مدت دار آن به متقاضي تسهيلات پس از لحاظ نمودن يك حاشيه سود اقدام مي‌نمايد. متقاضي استفاده از اين تسهيلات، بايد درخواست رسمي خود را به همراه توجيه‌پذيري طرح و ساير مدارك مربوط به طرح به نمايندگي بانك توسعه اسلامي که معمولاً وزارت اقتصاد و دارايي يا برنامه ريزی است ارائه نمايد. شرايط استفاده از فروش اقساطي اين نوع تسهيلات براي تامين مالي كالاهاي سرمايه‌اي وارداتي و يا توليد شده در داخل قابل استفاده است. در موارد خاصي نيز بانك توسعه اسلامی با استفاده از اين روش خدمات مورد نياز جهت اجرا و يا نظارت بر برخي طرحها را تامين مالي مي‌نمايد. مبلغ طرح بايد حداقل 2 ميليون و حد اكثر 20 ميليون دينار اسلامي باشد. كالاها و خدمات واجد شرايط کالاهای واجد شرايط عموماً شامل تجهيزات مورد نياز جهت توسعه در بخشهاي مختلف اقتصادي از قبيل بخشهاي زيربنايي، صنعت، كشاورزي، آموزش و بهداشت مي‌باشد كه در بر گيرنده تجهيزات و ماشين‌آلات ساختماني، تجهيزات صنعتي، حمل و نقل، كشتيهاي باربري، نفتكشها، كشتيهاي ماهيگيري و لايروبي، شبكه‏هاي آبرساني و برق‌رساني، مولدهاي توليد برق و مبدلها، تجهيزات مخابراتي، سكوهاي نفتي، تجهيزات بيمارستاني و … مي‌باشد. عمر مفيد كالاهايي كه با استفاده از اين نوع تسهيلات، تامين مالي مي‌گردد مي‌بايست بيش از دوره بازپرداخت باشد.

17. شرايط و ضوابط بازپرداخت تسهيلات توسط گيرنده تسهيلات در اقساط شش‌ماهه انجام مي‌گيرد. حداكثر دوره زماني در نظر گرفته شده براي اين نوع تسهيلات 10 سال شامل دوره سكوت مي‌باشد. اين دوره زماني براي طرحهاي زيربنايي تا 12 سال قابل تمديد بوده و ميزان تسهيلات مورد نظر براي اين‌گونه طرحها حداكثر 10 ميليون دينار اسلامي مي‌باشد. علاوه بر اين، دوره تسهيلات براي اجراي برنامه‌هاي تعديل ساختاري صندوق بين‌المللي پول (Structural Adjustment Program of the IMF) در كشورهايي كه منابع تامين مالي ديگري در اختيار ندارند، تا 12 سال قابل تمديد مي‌باشد. در زمان تحويل كالاي موضوع قرارداد به گيرنده تسهيلات، مالكيت كالا نيز به وي منتقل مي‌گردد. سود تسهيلات در حال حاضر نرخ سود اين تسهيلات بر حسب کشور گيرنده تسهيلات و نوع طرح 7 تا 8 درصد تعيين مي‌گردد. اگر پرداخت اقساط توسط گيرنده تسهيلات در زمان تعيين شده در جدول زماني بازپرداخت انجام شود، تخفيفي به ميزان 15 درصد اين نرخ سود براي آن قسط در نظر گرفته خواهد شد.

18. ضمانتنامه‌هاي مورد نياز گيرنده تسهيلات ملزم به ارائه ضمانت نامه مورد قبول بانك مي‌باشد. در مورد طرحهايي كه از سوي دولت يا مؤسسات وابسته به آن حمايت مي‌شود، ارائه يك ضمانت نامه دولتي كافي است. در صورتي كه طرح مورد نظر متعلق به بخش خصوصي باشد، ارائه ضمانت نامه، صادره ازسوي يكي از بانكهاي درجه يك الزاميست. چگونگي تهيه كالاي موضوع قرارداد كالاي موضوع قرارداد بر اساس ضوابط بانك توسعه اسلامي يعنی برگزاري مناقصات بين‌المللي خريداري مي‌گردد. در برخي شرايط نيز اين كالاها از طريق برگزاري مناقصات محدود و محلي امکان پذير می باشد. گيرنده تسهيلات به عنوان نماينده بانك توسعه اسلامي و با هماهنگي كامل آن نسبت به خريداري كالاي موضوع قرارداد اقدام مي‌نمايد.

19. (Istisna)4) استصناع استصناع قراردادي است كه بر اساس آن يكي از طرفين متعهد مي‌گردد محصولي را با مشخصات و ويژگيهاي توافق شده و با بهاي معين براي تحويل در تاريخ تعيين شده، توليد نمايد. البته اين تعهد بدين معنا نيست كه طرف مذكور شخصاً ملزم به توليد آن محصول ‌باشد، بلكه اين امكان وجود دارد كه تمام يا بخشي از مراحل توليد تحت نظارت و با كنترل او توسط اشخاص ديگری انجام شود. در استصناع، به عنوان يكي از انواع تسهيلات قبل از حمل، محصولي كه هنوز توليد نشده و وجود خارجي نيافته است مورد معامله قرار مي‌گيرد. اهداف اعطاي اين تسهيلات در واقع منظور از اعطاي تسهيلات در قالب استصناع تقويت و افزايش ظرفيتهاي توليدی در كشورهاي عضو مي‌باشد و براي رسيدن به اين هدف عمدتاً توليد كالاهاي سرمايه‌اي كه در بخشهاي صنعتي، كشاورزي و يا بخشهاي زيربنايي مورد استفاده قرار مي‌گيرند منظور نظر مي‏باشد. از اين نوع تسهيلات مي‌توان جهت تامين مالي بلند‌مدت تجاري نيز استفاده نمود.

20. كالاهاي واجد شرايط اين نوع تسهيلات براي تامين مالي ميان‌مدت مراحل توليد، عرضه و فروش كالاهاي مشخص از قبيل : تجهيزات صنعتي و ساختماني، ماشين آلات، كشتيهاي باربري، نفتكشها، يدك كشها، كشتيهاي لايروبي، لوكوموتيو و ساير تجهيزات حمل‌ و نقل، خطوط لوله انتقال آب و نفت، گاز و برق و خطوط توزيع آن، ژنراتورها و مبدلهاي برق، تجهيزات مخابراتي، سكوهاي نفتي، تجهيزات بيمارستاني و … قابل استفاده مي‌باشد. از استصناع مي‌توان براي تامين مالي كالاهاي نامحسوس از قبيل گاز، برق و... نيز استفاده نمود و بر خلاف دو روش فروش اقساطي و اجاره به شرط تمليك در تامين مالي سرمايه در گردش (working capital) نيز بکار می رود. دوره تأمين مالی در قالب استصناع براساس زمان موردنياز جهت تهيه اقلام موردنياز و توليد کالا تعيين می گردد.

21. شرايط و ضوابط ـ بر اساس دستورالعملهاي بانك توسعه اسلامي توليدكننده/پيمانكار بايد از كشورهاي عضو بانك تعيين گردد. ـ دوره تامين مالي براي كالاهاي سرمايه‏اي حداكثر 12 سال مي‌باشد. اين دوره شامل زمان موردنياز جهت توليد و تحويل کالا (حداكثر سه سال از زمان امضاي قرارداد) است. ـ به منظور تضمين تحويل محصولات موضوع قرارداد براساس شرايط و مشخصات تصريح شده در قرارداد و همچنين به منظور تضمين عودت مبالغ پرداخت شده توسط بانك توسعه اسلامي در زمان پيشرفت کار، توليدكننده/پيمانكار ملزم به ارائه ضمانتنامه حسن انجام كار و بازپرداخت وجوه مي‏باشد كه اين ضمانتنامه بايستي توسط بانك مورد قبول IDB صادر شود.

22. ـ به منظور تضمين بازپرداخت تسهيلات در اقساط مقرر و سررسيدهاي مربوطه، خريدار يا کارفرما ملزم به ارائه ضمانتنامه مورد قبول بانك توسعه اسلامی مي‏باشد. ـ توليدكننده/پيمانكار بايد محصولات موضوع قرارداد را كه مراحل ساخت را طي مي‏كنند بيمه ‏نمايد و بانك توسعه اسلامي به عنوان دريافت كننده خسارات احتمالي (loss payee) تعيين ‌گردد. ـ استفاده كننده از تسهيلات موظف است با مشورت بانك و به عامليت از آن، نسبت به تعيين يك مشاور جهت نظارت بر مراحل ساخت اقدام نموده و قرارداد مربوطه را با مشاور مذكور به امضا برساند. هزينه‌هاي ناشي از استخدام اين مشاور نيز توسط بانك توسعه اسلامي تامين مي‌گردد. - در صورتي كه اقساط در سررسيد مقرر و يا قبل از آن پرداخت گردد، بانك تخفيفي را به ميزان 15 درصد از حاشيه سود در نظر خواهد گرفت. ـ در قرارداد استصناع امكان لحاظ نمودن جريمه نيز وجود دارد.

23. 5) مشاركت در تامين سرمايه (Equity) يكي ديگر از روشهاي ارائه تسهيلات توسط بانك توسعه اسلامي، مشاركت در تامين سرمايه آن دسته از شركتها و مؤسسات تجاري كشورهاي عضو است كه فعاليت آنها مطابق اصول شريعت اسلامي بوده و ضمن سودآوري، بر روند توسعه اقتصادي كشورهاي عضو نيزتاثيرگذار باشند. اين بانك همچنين به منظور بسط و گسترش نظام بانكداري اسلامي در ميان كشورهاي عضو، در تامين مالي سرمايه‌ مؤسسات مالي اسلامي نيز مشاركت مي‌نمايد. گرچه مشارکت بانک توسعه اسلامی در تامين سرمايه، با هدف کسب سود انجام می شود با اين حال اين مشارکت از يک سو موجب افزايش سرمايه شرکت شده و از سوی ديگر زمينه را جهت دستيابی به ساير منابع مالی آماده می کند. شرکتهای واجد شرايط بانک توسعه اسلامی بدنبال سرمايه گذاری در بخشهای مختلف اقتصادی می باشد. تسهيلات مشاركتي بانك توسعه اسلامي براي انواع مختلف شركتها در بخش خصوصي و عمومي قابل استفاده مي‌باشد. اين شيوه تامين مالی برای اجرای طرحهای جديد و يا توسعه و مدرنيزه ساختن طرحهای در حال اجرا مورد استفاده قرار گيرد.

24. شرايط و ضوابط در اين شيوه تامين مالی، بانک توسعه اسلامی بدنبال تصاحب بخش عمده سهام شرکت موردنظر نيست و حداکثر يک سوم از سرمايه شرکت را تامين می نمايد. بانک همچنين تمايل دارد که حق انتخاب حداقل يکی از اعضاء هيات رئيسه را داشته باشد. ساير ضوابط و شرايط مشارکت بانک در سرمايه شرکتها بر اساس وضعيت شرکت، ميزان ريسک موجود و وضعيت ساير سرمايه گذاران تعيين می گردد. بانک توسعه اسلامی با هدف به روز نگهداشتن پرتفوی سهام خود، ممکن است در موقع مناسب، به تشخيص خود اقدام به فروش سهم الشرکه خود بنمايد. علاوه بر فروش سهام به اشخاص يا موسسات در کشور مورد نظر، اين فروش ممکن است از طريق انجام معامله بيع متقابل ميان بانک و حمايت کنندگان يا سهامداران شرکت نيز انجام شود. فروش سهام به اشخاص يا موسسات در کشورهای غير عضو تنها از طريق کسب مجوز از مقامات ذيربط کشوری که مشارکت در تامين سرمايه در آن انجام شده است، ممکن می باشد.

25. (Profit Sharing)6) شراكت در سود در اين روش بانك توسعه اسلامي با متقاضی تسهيلات در تأمين مالی طرح مشارکت می کند و به نسبت سهم شراکت در سود يا زيان شريک می شود. اين نوع شيوه تامين مالي معمولاً در مورد طرحهايي كه سود ناشی از آن در حد بالايي پيش‌بيني مي‌شود، مورد استفاده قرار می گيرد.

26. 7- خطوط اعتباري بانك توسعه اسلامي(Line of Financing) • خطوط اعتباري كه از سوي بانك توسعه اسلامي به مؤسسات تامین مالی توسعه ملي (NationalDevelopment Financing Institutions) يا بانكهاي اسلامي كشورهاي عضو اعطا مي‌گردد، جهت تامين مالي خريد ماشين‌آلات، تجهيزات صنعتي و ساير كالاهاي سرمايه‌اي در قالب اجاره به شرط تمليك، فروش اقساطي يا استصناع مورد استفاده قرار مي‌گيرد. • دوره بازپرداخت اين نوع تسهيلات كه بر اساس مدت اجراي طرح و دوره راه‌اندازي تعيين مي‌گردد، حداكثر 12 سال شامل دوره سكوت حداكثر 3 ساله مي‌باشد. اگر اين خطوط در قالب اجاره به شرط تمليك مورد استفاده قرار گيرد، دوره بازپرداخت تا مدت 15 سال و دوره سكوت تا 48 ماه قابل تمديد مي‌باشد. • نرخ سود تسهيلات توسط هيات مديره تعيين مي‌گردد. در حال حاضر نرخ سود تعيين شده براي استفاده از اين خطوط اعتباري در قالب اجاره به شرط تمليك 6/5 تا 7/5درصد، فروش اقساطي 7 تا 8 درصد و استصناع 7/5درصد در سال مي‌باشد. در صورت بازپرداخت به موقع اقساط، تخفيفی به ميزان 15% نرخ سود در نظر گرفته خواهد شد. نرخ سود برای کل دوره اجاره به شرط تمليک، فروش اقساطی يا استصناع ثابت خواهد بود. • به منظور تضمين بازپرداخت تسهيلات، بايد يک ضمانتنامه قابل قبول به بانك توسعه اسلامي ارائه شود. اين تضمين ممکن است از سوی مؤسسه گيرنده خط اعتباری NDFI يا يک بانک تجاری ارائه شود.

27. کالاها و خدمات واجد شرايط بانک توسعه اسلامی عمدتا ماشين آلات و تجهيزات نو را که در زمينه صنعت، کشاورزی و طرحهای زير بنايی کاربرد دارند و اقلامی از قبيل کشتی، تجهيزات حمل و نقل را که در طرحهای درآمدزای بخش خصوصی به کار مي روند با استفاده از اين روش تامين مالی می نمايد. اين طرحها بايد از لحاظ فنی بدون نقص و از جنبه اقتصادی و مالی قابل اجرا باشند

28. (Technical Assistance)8- كمكهاي فني كمكهاي فني عبارتند از دانش و تجربيات فني لازم جهت اجراي يک طرح يا يک برنامه، که توسعه مؤسسات يا منابع انساني را نيز شامل گردد. كمكهاي فني عمدتاً به دو صورت ارائه مي‌گردد: ـ كمكهايي كه ارتباط مستقيم با طرحها دارند ازقبيل بررسي توجيه‌پذيري، طراحي، نظارت بر اجرا، طرحهاي مقدماتي و … ـ كمكهاي مشاوره‌اي از قبيل تهيه برنامه‌ها، تنظيم طرحهاي منطقه‌اي، ايجاد مؤسسات، فعاليتهاي پژوهشي و … در صورتي كه اين كمكهاي فني به عنوان بخشي از طرح مورد نظر تامين مالي ‌گردد، تسهيلات در همان قالبي كه براي طرح ارائه شده است جهت تامين مالي كمكهاي فني نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين امكان نيز وجود دارد كه كمكهاي فني به گونه‌اي مستقل از طرح مورد نظر، با اعطاي وامهاي بدون بهره (برای يك دوره 16 ساله شامل 4 سال دوره سكوت) و با اخذ كارمزد خدمات ارائه شده تامين مالي گردد. در برخي موارد براي طرحهاي زيربنايي و طرحهاي بخش كشاورزي در كشورهاي عضو كمتر توسعه يافته وامهاي بلاعوض (حداكثر به مبلغ 000’200 دينار اسلامي) اعطاء مي‏گردد.

29. طرحهای واجد شرايط در ارايه اين نوع تسهيلات، طرحهايی برای بانک دارای اولويت هستند که در برنامه توسعه کشور مورد نظر قرار داشته و از امکان استفاده از ساِير منابع تامين مالی برخوردار باشند. با اين حال ارائه اين نوع تسهيلات توسط بانک برای آماده سازی مراحل اجرای طرح به معنای ارايه تسهيلات برای اجرای خود طرح نيست. ارايه کمکهای فنی جهت اجرای طرحهای منطقه ای ارائه اين تسهيلات برای اجرای آن دسته از طرحهای منطقه ای که حد اقل دو کشور عضو از يک منطقه جغرافيايی (يا موسسه ای که توسط اين دو کشور تاسيس گرديده است) در آن شرکت دارند و يا حداقل دو کشور عضو در اجرای طرح ذينفع می باشند، در نظر گرفته شده است. سقف تسهيلات قابل ارايه برای طرحهای شامل دو تا پنج کشور به ميزان 180 هزار دينار اسلامی برای هر کشور و سقف کلی آن 500 هزار دينار اسلامی می باشد. اين سقف برای طرحهای شامل بيش از شش کشور، 150 هزار دينار اسلامی برای هر کشور و سقف کلی آن يک ميليون دينار اسلامی می باشد.

30. مؤسسات وابسته به بانك توسعه اسلامي شرکت اسلامی توسعه بخش خصوصی Islamic Corporation for the Development of the Private Sector (ICD) با توجه به نقش بخش خصوصی در توسعه اقتصادی، تقويت بخش خصوصی از اهميت ويژه ای برخوردار است. بدين لحاظ دولتهای کشورهای عضو بانک توسعه اسلامی به منظور ايجاد فضای مناسب برای توسعه اين بخش اقدام به اصلاحات گسترده در سياستها و خط مشی های خود نموده اند. شركت اسلامي توسعه بخش خصوصي (ICD) در سال 1999 تأسيس شد. اين شركت، يك مؤسسه مالي مستقل بين‏المللي و چندجانبه است كه به منظور توسعه كشورهاي عضو از طريق سرمايه‌گذاري در بخش خصوصي و ارائه خدمات مالي به مؤسسات اين بخش تاسيس گرديده است. در حال حاضر اين موسسه توجه خود را به عمده ترين فعاليت خود يعنی تامين مالی مستقيم طرحها و شرکتها معطوف داشته است. اين امر از طريق مشارکت در تامين سرمايه شرکتها و تامين مالی طرحهای قابل قبول به منظور بازسازی و مدرنيزه ساختن فعاليتهای بازرگانی انجام می شود. در برخی موارد نيز ICD طرح هايی را که قبلا مورد تامين مالی قرار نگرفته است تامين مالی می نمايد.

31. ICD معمولا توجه خود را به طرحهايی معطوف می دارد که تاثير بسزايی در توسعه کشور مورد نظر دارند اما در سالهای نخست فعاليت اين موسسه، طرحهايی در زمينه فناوری، مخابرات، انرژی، آب و فاضلاب، بهداشت، داروسازی و بخشهای صنعتی مورد توجه بود. علاوه بر اين، با توجه به تنوع ساختار اقتصادی در کشورهای عضو و وضعيت بخش خصوصی در آنها ، اتخاذ شيوه ای يکسان توسط ICD برای ارائه خدمات به بخش خصوصی در اين کشورها غير ممکن است. • ICD به منظور ايجاد تنوع در پرتفوی خود و بهينه سازی فعاليتهای خود نسبت به توسعه واسطه های مالی از قبيل شرکتهای فعال در امر اجاره به شرط تمليک و صندوقهای سرمايه گذاری جهت ارائه خدمات به بخش خصوصی اقدام می نمايد. • ICD همچنين بدنبال توسعه بازارهای سرمايه اسلامی و مشارکت در اوراق قرضه اسلامی به منظور ايجاد نقدينگی می باشد.

32. اهداف ICD عمدتاً عبارتند از: ـ شناسايي فرصتهاي مناسب در بخش خصوصي که تأثير قابل ملاحظه ای بر روی رشد کشور مورد نظر داشته باشد؛ ـ ارائه طيف گسترده‌اي از خدمات مالي مبتني بر اصول شريعت اسلامي؛ ـ افزايش ميزان دسترسي شركتهاي خصوصي به بازارهاي سرمايه در کشورهای عضو IDB؛ اعضا در حال حاضر سهامداران ICD، 44 کشور عضو به همراه نهادهای مالی عمومی از جمله شرکت سرمایه گذاری خارجی ایران، بانک کشاورزی و بانک ملی ایران، صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان و بانک ملی الجزایر می باشد که یک میلیارد دلار سرمایه آن را تامین می کنند.

33. عملکرد شرکت اسلامی توسعه بخش خصوصی تا کنون 80 مصوبه در پروژه های مختلف را با حجم 500 میلیون دلار در کشورهای اسلامی تصویب کرده است و تا کنون 330 میلیون دلار آن عملیاتی شده است. مناسبات با ایران • ایران دومین جذب کننده سرمایه از موسسه اسلامی توسعه بخش خصوصی است. • ICD تا کنون حدود 60 میلیون دلار در قالب پروژه های زیر، توسط ICD در شرکت های بخش خصوصی ایرانی به تصویب رسیده است که عبارتند از: 1- شرکت ماهان:27 میلیون دلار (فروش اقساطی) 2- سرمایه گذاری ملت: حدود 25 میلیون دلار (Equity) 3- بانک اقتصاد نوین: 5 میلیون دلار (خط اعتباری) 4- لیزینگ بین المللی کیش: 3 میلیون دلار (Equity) انتقادات • بوروکراسی زیاد موجود در این بانک • ادبیات متن قراردادهای تامین مالی در مقایسه با قراردادهای بانکهای دیگر پیچیده و متفاوت است. • دریافت خدمات شرکت اسلامی توسعه بخش خصوصی به دلیل هزینه های بالاسری و نرخ سود بالای آن در مقایسه با IDB برای اعضا دشوار است.

34. مؤسسه آموزش و تحقيقات اسلامیIslamic Research and Training Institute (IRTI) مؤسسه آموزش و تحقيقات اسلامی (IRTI) در سال 1981 تاسيس گرديد. هدف انجام تحقيقات لازم جهت انطباق فعاليتهای بانکی، مالی و اقتصادی کشورهای اسلامی با اصول شريعت اسلامی می باشد و همچنين ارائه تسهيلات آموزشی به افرادی که در بخش توسعه اقتصادی کشور فعاليت می نمايند.

35. شرکت اسلامی تضمين سرمايه گذاری و بيمه اعتبار صادراتیIslamic Corporation for Insurance of Investments and Export Credit (ICIEC) شركت اسلامي تضمين سرمايه‌گذاري و بيمه اعتبار صادراتي (ICIEC) در تاريخ اول آگوست سال 1994 به منظور حمایت از صادرات کشورهای عضو و ورود سرمایه گذاری های مستقیم خارجی و ارائه پوشش بيمه‌اي براي فعاليتهاي سرمايه‌گذاري و اعتبارات صادراتي بر طبق موازین شریعت اسلام تاسيس گرديد. • هدف این سازمان ارتقای حیطه معاملات تجاری و تسهیل سرمایه گذاری های مستقیم خارجی و تامین بیمه در کشورهای عضو بر طبق شریعت اسلامی است. این سازمان همچنین مسئولیت برنامه مشاوره تکنیکی IDB در خصوص ارتقای سرمایه گذاری ها را هم بر عهده دارد.

36. ICIEC در راستای اهداف خود خدمات ذيل را ارائه مي نمايد: • بيمه اعتبارات صادراتي به منظور پوشش ريسكهاي تجاري و غير تجاري؛ • بيمه یا بیمه اتکایی سرمايه‌گذاري در کشورهای عضو به منظور پوشش ريسكهاي سياسي از قبيل محدوديتهاي قانوني، مصادره قانوني اموال، وقوع جنگ و يا ساير اغتشاشات سياسي و همچنين نقض مفاد قرارداد توسط دولت سرمايه پذير؛ بیمه سرمایه گذاری فعالیتهای بیمه این سازمان تامین مالی بانکها و سایر موسسات مالی را در مقابل خطر انتقال و تبدیل، مصادره، جنگ و آشوب های داخلی بیمه می کند. مدت زمان استاندارد این بیمه ها 15 سال و حداکثر آنها هم 20 سال است.

37. بیمه اعتبار صادرات نوعی از بیمه است که طی آن صادر کننده در مقابل ریسک عدم پرداخت خریدار خارجی حمایت می شود. شرايط ارائه پوشش بيمه‌اي براي اعتبارات صادراتي الف) صادركننده، خريدار ويا سرمايه‌گذار بايد يكي از موارد ذيل باشد: ـ بانك توسعه اسلامي؛ ـ اشخاصي كه تبعه يكي از كشورهاي عضو هستند؛ ـ شركتها و اشخاص حقوقي كه بيش از 50% سهام آنها به اتباع كشورهاي عضو تعلق دارد و دفتر مركزي آنها در يكي از كشورههاي عضو واقع است؛ ـ اشخاص حقوقي كه دفتر مركزي آنها در يكي از كشورهاي غير عضو واقع است اما بيش از 50 درصد از سهام آنها به اتباع كشورهاي عضو تعلق دارد؛ ب) تمام يا بخشي از كالاي صادراتي بايد در كشورهاي عضو توليد يا مونتاژ شده و ارزش بخش توليد شده در آن كشور يا ارزش افزوده آن از 30 درصد هزينه توليد بيشتر باشد. ج) خريد و فروش كالاي موردنظر نبايد مغاير با اصول شريعت اسلامي باشد.

38. بیمه اعتبار صادرات یک تسهیلگر مهم صادراتی است. لذا ICIEC ترتیبی اتخاذ کرده که از طریق آن صادرکنندگان کشورهای عضو بتوانند تامین مالی صادرات را از بانکهای تجاری هم انجام دهند. این کار از طریق دو سیاست زیر انجام می شود: • Bank Master Policy(BMP)که برای بانکهای تجاری طراحی شده که به مشتریان خود بر اساس مبانی اسلامی خدمات تامین مالی صادراتی میدهد و اسناد صادراتی را به عنوان ضمانت بازپرداخت استفاده می کند. • Document Credit Insurance Policy(DCIP) دیگر ابزاری است که در اختیار بانکهای تجاری است و طی آن بانک تجاری در مقابل ریسک عدم پرداخت LC وارداتی که از سوی وارد کننده صادر شده است حمایت می شود.

39. ريسكهاي تحت پوشش شرکت اسلامی بیمه سرمایه گذاری و اعتباری صادراتی، محموله های صادراتی را تا 90% خسارت حاصل از ریسکهای تجاری و غیر تجاری پوشش می دهد. ريسكهاي تجاري الف) ورشكستگي و عم توانایی پرداخت خريدار؛ ب) ابطال يافسخ قرارداد خريد از سوي خريدار يا خودداري و قصور وي از تحويل گرفتن كالا پس از اجراي كامل تعهدات توسط فروشنده؛ ج) خودداري خريدار از پرداخت بهاي كالا علی رغم اجراي كامل تعهدات توسط فروشنده؛ ريسكهاي غيرتجاري الف) جلوگیری دولت میزبان (دولت یا کشوری که کالاها با اعتبار صادراتی به آنجا صادر می شود یا سرمایه گذاری در آن کشور صورت گرفته است) از انتقال پول یا قیمت کالاهای فروش رفته ب) ابطال و فسخ جواز ورود کالاهای صادراتی از جانب دولت میزبان ج) نقض قرارداد فروش از جانب خریدار و نبودن مرجعی جهت شکایت فروشنده د) جنگ و ساير اغتشاشات داخلي

40. ريسكهايي كه تحت پوشش قرار نمي‌گيرد: الف) كاهش ارزش ارزها؛ ب) هرگونه اقدام از سوي مقامات كشور متبوع خريدار، بيمه‌گذار يا كشور واسطه كه بيمه‌گذار با آن موافقت نموده يا مسؤول آن بوده است؛ ج) هرگونه اقدام از سوي مقامات كشور متبوع خريدار، بيمه‌گذار يا كشور واسطه كه قبل از آغاز پوشش بيمه‌اي واقع شده باشد؛

41. اعضا عضویت در این سازمان برای کلیه کشورهای اسلامی عضو سازمان کنفرانس اسلامی و کشورهای عضو بانک اسلامی آزاد است. اعضای این سازمان هم اکنون شامل 37 کشور است که شامل 16 کشور عربی، 11 کشور آفریقایی و 8 کشور آسیایی است. مناسبات با ایران ایران از مجموع سهام موجود در این بانک، دارای 500 سهم به ارزش 5 میلیون دینار اسلامی (3% کل سهام بانک) است. شرکت اسلامی بیمه سرمایه گذاری و اعتبار صادراتی تا کنون 4 پوشش بیمه ای برای صادرکنندگان و بانکهای ایرانی صادر کرده است. همچنین تا کنون 238 میلیون دلار برای وارد کنندگان ایرانی و شرکت های بیمه کشورمان بیمه نامه صادر کرده است.

42. با تشکر از توجه شما