ICCI 2010 Türkiye Enerji Sektörünün Güncel Görünümü

1. ICCI 2010Türkiye Enerji Sektörünün Güncel Görünümü H. Erkan YARDIMCI Rekabet Kurumu Bşk. Yrd. v. 12.5.2010 1

2. Sunum Planı • Rekabetin Korunması İlişkin Hukuki Altyapı • Rekabet Savunuculuğu • Özelleştirmelerde Rekabet Savunuculuğu • Enerji Sektöründe Özelleştirmeler ve Rekabet Savunuculuğu • Elektrik Özelleştirmeleri • Doğal Gaz Özelleştirmeleri 2

3. Rekabet Korunmasına İlişkin Hukuki Altyapı • Anayasa’nın 167. maddesi Devlet’e “para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemelerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirleri alma” “piyasalarda fiili veya anlaşma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önleme” görev ve sorumluluğunu yüklemiştir. • Rekabet Kurumu, görev ve sorumluluğunun temelini Anayasa’nın bu maddesinden ve 4054 sayılı Kanun’dan almaktadır. 3

4. Rekabet Korunmasına İlişkin Hukuki Altyapı • Piyasalarda rekabetin tesis edilmesini sağlamak için rekabet otoriteleri üç ayaklı bir süreç izlemektedir. • 4054 sayılı Kanun’un uygulanması • Rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları (Md. 4), • piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini kötüye kullanmalarını (Md. 6), • Rekabeti önemli ölçüde kısıtlayacak birleşme ve devralmaları önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yapmak (Md 7). • Rekabet savunuculuğu • Piyasada etkin rekabetin sağlanması için kamu ve özel sektördeki karar alıcıları bilgilendirmeye ve bilinçlendirmeye yönelik girişimler. • Devlet yardımları • Devlet kaynaklarından yararlanılarak belirli teşebbüslere avantaj sağlayan ve piyasada rekabeti bozan yardımlar. 4

5. Rekabet Savunuculuğu • Rekabet Savunuculuğu geniş anlamda rekabetin oluşmasına yönelik her türlü çabayı kapsamaktadır. Örnekler şu şekilde sayılabilir: • Devletin diğer kurumlarının eylem ve işlemlerinden kaynaklanan piyasa aksaklıklarının giderilmesi, yasal düzenlemelerin 4054 sayılı Kanun’a uygunluğunun sağlanması amacıyla görüş verilmesi. • Özelleştirmelerin Ön Bildirim aşamasında görüş verilmesi (1998/4 sayılı Tebliğ). • Rekabeti kısıtlayabilecek uygulamaları teşvik edebilecek güncel ya da olası devlet müdahaleleri konusunda tavsiyelerde bulunmak. • Kamuoyunu doğrudan eğitmeye yönelik seminer ve sempozyumlar düzenlemek, dokümanlar yayınlamak, rekabet kültürü oluşturmak. • Yargı mensuplarını ve kural koyucuları rekabet politikası ile ilgili konularda bilgilendirmek . 5

6. Rekabet Savunuculuğu • Bu amaçlar çerçevesinde devletin eylem ve işlemlerinden kaynaklanan piyasa aksaklıklarının önlenmesinin ve giderilmesinin önemi büyüktür. • Bu bağlamda, • Başbakanlık Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü tarafından tüm kamu kurum ve kuruluşlarına gönderilen 20.8.1998 tarih ve 14821 sayılı ve 31.10.2001 tarih ve 17790 sayılı genelgeler ile Rekabet Kurulu’nun görev alanına giren konularda hazırlanacak düzenleme taslakları hakkında Rekabet Kurumu’nun görüşünün alınması gerektiği ifade edilmektedir. 6

7. Rekabet Savunuculuğu • 19.12.2005 tarih ve 2005/9986 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe giren “Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” uyarınca kamu kurum ve kuruluşları, hazırlanan mevzuat değişikliklerine ilişkin taslakları kendi görevleri açısından inceleyecekler ve düzenleyici etki analizinde belirtilen hususların yerinde olup olmadığını değerlendireceklerdir. • 2007/6 sayılı Başbakanlık Genelgesi’nin 4.2.1. maddesinde düzenlemelerin ekonomik etkilerinin değerlendirileceği başlıklardan biri de “Rekabet üzerine olan etki” olarak sayılmaktadır. Dolayısıyla, Rekabet Kurumu, enerji piyasalarındaki rekabet üzerinde etkisi olacak olan mevzuat değişikliği taslaklarını da “düzenleyici etki analizi” kapsamında değerlendirme ve görüşünü sunma yetkisine sahiptir. Enerji özelleştirmeleri kapsamında rekabet savunuculuğu, temel olarak Ön Bildirim aşamasında verilen Kurul görüşleriyle sağlanmaktadır. 7

8. Özelleştirmelerde Rekabet Savunuculuğu • Bazı Özelleştirmeler Kurul İznine Tabidir. • 4054 sayılı Kanun’un uygulanması bakımından kamu teşebbüsü-özel teşebbüs ayrımı yapılmamıştır. • Özelleştirmeler birer devralma niteliğindedir. • Özelleştirilen varlıkların yüksek pazar payları, ciroları veya kanuni imtiyazları nedeniyle, 1997/1 sayılı “Rekabet Kurulu’ndan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ”de bildirimi zorunlu hale getiren eşikler aşılabilmektedir. • Özelleştirmelere ilişkin süreç özel olarak 1998/4 sayılı Tebliğ’de tanımlanmıştır. 8

9. Özelleştirmelerde Rekabet Savunuculuğu • Bildirimin Hukuki Altyapısı • 1998/4 sayılı Tebliğ • “Özelleştirme Yoluyla Devralmaların Hukuki Geçerlilik Kazanabilmeleri İçin Rekabet Kurumuna Yapılacak Ön Bildirimlerde ve İzin Başvurularında Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ” • Özelleştirmelerin bildirimine ilişkin usul ve süreç belirlenmiştir. • Rekabet savunuculuğunun bir ayağı olan Ön Bildirim süreci tanımlanmıştır. 9

10. Özelleştirmelerde Rekabet Savunuculuğu • Bildirimlerde İzlenen Usul • Ön Bildirim • İhale öncesi ihale şartları belgesinin hazırlığına esas olacak Rekabet Kurulu Görüşü oluşturulur. • Nihai Bildirim • İhale sonrasında Özelleştirme Yüksek Kurulu kararından önce teklif sahibi teşebbüsler ile ilgili olarak 4054 sayılı Kanun’un 7. maddesi ve 1997/1 sayılı Tebliğ kapsamında değerlendirme yapılır. 10

11. Enerji Sektöründe Özelleştirmeler ve Rekabet Savunuculuğu • Elektrik ve Doğal Gaz sektörlerinde 2001 yılından itibaren yaşanan serbestleştirme süreci ile birlikte rekabetçi bir piyasa yapısı öngörülmüştür Bu bağlamda, • Elektrikte: 17.03.2004 tarihli “Strateji Belgesi” ile TEDAŞ’ın özelleştirilmesine ilişkin ana hatlar belirlenmiştir. • Doğal gazda: Mülkiyeti belediyelere ait olan doğal gaz dağıtım şirketleri özelleştirme programına alınmış ve doğal gaz dağıtım lisansı ihaleleri gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Diğer taraftan, toptan satış piyasasında rekabetin tesisi için önemli olan kontrat devri süreci başlamıştır. 11

12. Enerji Sektöründe Özelleştirmeler ve Rekabet Savunuculuğu - Elektrik - • Elektrik dağıtım bölgeleri özelleştirmelerine ilişkin Ön Bildirim aşamasında verilen 21.7.2005 tarihli Rekabet Kurulu görüşüne göre: “Geçiş döneminin (31.12.2012) sonuna kadar dağıtım faaliyetlerinin ve diğer elektrik piyasası faaliyetlerinin hukuki olarak ayrıştırılması Rekabet Kurulu’nun nihai izin koşuludur” • Ayrıştırma, AB direktiflerinde de vurgulanmaktadır. 12

13. Enerji Sektöründe Özelleştirmeler ve Rekabet Savunuculuğu - Elektrik - • Elektrik dağıtım bölgelerinin özelleştirmesi ihaleleri kapsamında Rekabet Kurulu’nun da rol aldığı süreç sonunda izin koşulu olarak getirilen ayrıştırma İhale Şartnamelerine girmiştir, • Ayrıca, 4628 sayılı Kanun’da; • Geçiş dönemi sonu olan 1.1.2013’ten itibaren elektrik üretim ve perakende faaliyetlerini ayrı tüzel kişilikler altında göstermeleri bir yükümlülük haline getirilmiştir. • Kontrol tanımı, 1997/1 sayılı Tebliğ’deki tanıma paralel olarak tadil edilmiştir. 13

14. Enerji Sektöründe Özelleştirmeler ve Rekabet Savunuculuğu - Doğal Gaz - • Özel sektör ile Rekabet Kurumu arasında doğal gaz piyasasındaki etkileşimin; • Mülkiyeti belediyelere ait doğal gaz dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi ile, • Kontrat devirlerine ilişkin süreçte yaşandığı görülmektedir. 14

15. Enerji Sektöründe Özelleştirmeler ve Rekabet Savunuculuğu - Doğal Gaz - • Rekabet Kurulu, Ekim 2007’de Başkent Doğalgaz Dağıtım A.Ş.’nin ve Mayıs 2008’de de İzmit Gaz Dağıtım Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin özelleştirilmelerine ilişkin olarak Ön Bildirim aşamasında doğal gaz dağıtım faaliyetinin, rekabetin tesisi bakımından diğer tüm piyasa faaliyetlerinden hukuki olarak ayrıştırılması gerektiğini belirtmiş ve bu şart ihale şartnamelerinde yer alarak uygulanmaya başlamıştır. • İGDAŞ ve Başkent Gaz özelleştirme süreci de ayrıştırma konusundaki aynı çekinceler ile halen devam etmektedir. 15

16. Enerji Sektöründe Özelleştirmeler ve Rekabet Savunuculuğu • Rekabet savunuculuğu çerçevesinde enerji özelleştirmelerinin yanında enerji piyasalarına ilişkin olarak: • İlgili kanun değişiklik ve taslaklarına görüşler verilmektedir. • EPDK ile bilgi paylaşımı ve işbirliği üzerine bir protokol oluşturulmaktadır. • Çeşitli seminer ve sempozyum çalışmaları yürütülmekte, ulusal ve uluslararası sektörel toplantılara katılım gerçekleştirilmektedir. 16

17. Teşekkürler… 17