EKONOMIKA MIASTA I GMINY

1. EKONOMIKA MIASTA I GMINY Wykład 1 Teoria urbanizacji Modele teoretyczne Prawa miejskie Modele urbanizacji

2. Czym jest miasto Wrocław miastem spotkania - miastem, które jednoczy (JP2) Miasto – miejsce spotykania się ludzi, produktów, usług, energii…

3. Czym jest miasto Czeskie Budziejowice

4. Czym jest miasto Middleburgh - Holandia

5. Czym jest miasto Londyn

6. Czym jest miasto DETROIT ATLANTIC CITY

7. Dlaczego powstają miasta teoria V.A.Child’a: MIASTO JAKO KONSEKWENCJA PROCESU WROSTU WYDAJNOŚCI W ROLNICTWIE przyczyny urbanizacji wg. Bourne’a 1. ZMIANY STRUKTURALNE I TECHNOLOGICZNE: POSZUKIWANIE EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ 2. PREDYSPOZYCJE KULTUROWE 3. CELOWE LUB NIEZAMIERZONE DZIAŁANIA WŁADZ LOKALNYCH I PAŃSTWOWYCH 4. WŁADZA, KONFLIKTY, SYSTEMATYCZNA EKSPLOATACJA DZIAŁÓW GOSPODARKI LUB GRUP SPOŁECZNYCH 5. SYSTEM PRZESTRZENNY JEST PRZEDMIOTEM WIRTUALNYCH, NIEPRZEWIDYWALNYCH WPŁYWÓW ZEWNĘTRZNYCH

8. Czym jest miasto MIASTEM NAZYWAMY AGLOMERACJĘ W FORMIE PUNKTOWEJ LOKALIZACJI O CHARAKTERZE NIEROLNICZYMA. Lösch: Różne definicje miasta: • historyczna JEDNOSTKA OSADNICZA POSIADAJĄCA PRAWA MIEJSKIE • demograficzna J.O. PRZEKRACZAJĄCA x MIESZKAŃCÓW • przestrzenno-techniczna J.O. O ZABUDOWIE WIELOKONDYGNACYJNEJ O CHARAKTERZE NIEROLNICZYM, WYPOSAŻONA W URZĄDZENIA KOMUNALNE • społęczno-kulturowa J.O., KTÓREJ MIESZKAŃCY PROWADZĄ „MIEJSKI STYL ŻYCIA”

9. Prawa miejskie • Prawa miejskie to zbiór praw dotyczący mieszkańców miasta, szczególnie istotny w średniowieczu, gdyż wyjmował mieszczan spod jurysdykcji prawa ziemskiego (tzw. prawo dworskie). • Prawa te nadawane były przez władcę na wniosek pana i obejmowały między innymi: • prawo targowe (pozwolenie na urządzanie targów), • pozwolenie na swobodne uprawianie rzemiosła, • prawo składu (zmuszające przejeżdżających kupców do wystawiania swoich towarów na sprzedaż) i prawo mili (ograniczające konkurencję w handlu i rzemiośle), • prawo sądowe (spory rozstrzygał sąd) i związane z nim prawomiecza, czyli prawo do zasądzania wyroków śmierci i określające jakie rodzaje kar za jakie przestępstwa można wykonywać (wiązało się to między innymi z powołaniem instytucji kata), • prawo do wznoszenia fortyfikacji (które władca przekazywał miastu) • mieszkańcy miast mieli też niekiedy przyznawany przywilej zwalniający ich od płacenia ceł na obszarze całego kraju,

10. Prawa miejskie • Jedną z najważniejszych cech przywileju lokacyjnego miasta była zasada zbiorowego władania nadaną ziemią. Prowadziło to do ukształtowania specyficznego charakteru samorządu miejskiego. • Początki nadawania praw miejskich są związane z kolonizacją nowych terenów w XIII w., czyli tak zwanymi lokacjami, gdy możnowładca ściągał na swój teren osadników, którzy karczowali lasy i budowali nową osadę. Aby zachęcić osadników do zmiany miejsca przyznawano im nowe prawa. Pierwotnie kolonia przybyszów uzyskiwała immunitet sądowy, a wójt lub sołtys reprezentujący księcia był powoływany z grona jej członków, następnie w miejsce immunitetów wprowadzano prawa miejskie. • W Polsce pojawienie się praw miejskich przyniosło pierwsze elementy prawa rzymskiego, ponieważ wcześniejsze prawa ziemskie czy prawo lenne nie miały z nim większego związku.

11. Prawa miejskie w Polsce • Prawo magdeburskie (ius municipale magdeburgense) - znane też jako prawo niemieckie - prawo stworzone w Magdeburgu, jedno z najczęściej używanych przez polskie miasta (pierwszym miastem polskim, które przyjęło prawa magdeburskie była Złotoryja), rządziło się nim także wiele miast w Brandenburgii, Saksonii i na Śląsku.Podstawą kodyfikacją prawa magdeburskiego był tzw. Weichbild magdeburski (Ius municipale), który był przeróbką Zwierciadła Saskiego. Użycie praw magdeburskich przez inne miasta przyczyniło się do wzrostu znaczenia Magdeburga, bo inne miasta traktowały go jako wyższą instancję w trudnych przypadkach. Zbiór tak zwanych pytań brandenburskich zawiera około 1400 zapytań.Prawa magdeburskie były przetłumaczone na łacinę w 1506 przez kanclerza Jana Łaskiego natomiast na język polski w 1581 przez syndyka lwowskiego P. Szczerbica

12. Prawa miejskie w Polsce • Prawo średzkie - odmiana prawa magdeburskiego powstała około 1210 w Środzie Śląskiej zatwierdzona przez Henryka I Brodatego. Była to kompilacja elementów prawa magdeburskiego i flamandzkiego dostosowująca je do polskich realiów. Do głównych różnic należało sprawowanie władzy w mieście przez sołtysa lub wójta z ławnikami, przy czym stanowisko wójta i sołtysa było dziedziczne. Nie mogli oni sądzić niektórych rodzajów przestępstw które były zarezerwowane dla sędziów państwowych. Znaczenie prawa średzkiego zmalało po zjednoczeniu Polski przez Kazimierza Wielkiego na skutek powstania wyższego sądu prawa magdeburskiego na Wawelu

13. Prawa miejskie w Polsce • Prawo chełmińskie - odmiana prawa magdeburskiego powstała około 1233 w Chełmnie, używana głównie na Pomorzu, Prusach, Mazowszu, Warmii, i Podlasiu. Na skutek zarządzenia Kazimierza Jagiellończyka od 1476 obowiązywało wszystkich mieszkańców Prus Królewskich (także szlachtę). Nigdy nie uzgodniono oficjalnej kodyfikacji, posługiwano się za to licznymi projektami kodyfikacji wydanymi drukiem • Prawo poznańskie (ius Posnaniense) - zwane też prawem miast wielkopolskich odmiana prawa magdeburskiego wzorowana na przywileju lokacyjnym Poznania z 1253. Stosowana w Wielkopolsce. • Miejskie prawo prywatne Jana Cervusa Tucholczyka - opracowane w 1531, było oparte na Statucie Łaskiego. Była to próba spolonizowania praw miejskich podjęta przez profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego. W późniejszych wydaniach znalazły się dodatki na temat prawa rzymskiego i kanonicznego. • Prawa miejskie raz udzielone, zazwyczaj nie są cofane, choć nie są to wcale bardzo rzadkie przypadki. Najczęstszą przyczyną degradacji miasta bywa znaczne zmniejszenie się liczby mieszkańców.

14. USTAWAz dnia 8 marca 1990 r.o samorządzie gminnym • Art. 3. 1. O ustroju gminy stanowi jej statut. 2. Projekt statutu gminy powyżej 300 000 mieszkańców podlega uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. 3. W sprawach spornych rozstrzyga Rada Ministrów. • Art. 4. 1. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia: 1) tworzy, łączy, dzieli i znosi gminy oraz ustala ich granice, 2) nadaje gminie lub miejscowości status miasta i ustala jego granice, 3) ustala i zmienia nazwy gmin oraz siedziby ich władz. 2. Rozporządzenie, o którym mowa w ust. 1, może być wydane także na wniosek zainteresowanej rady gminy.

15. USTAWAz dnia 8 marca 1990 r.o samorządzie gminnym 3. Ustalenie i zmiana granic gmin dokonywane są w sposób zapewniający gminie terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych. 4. Nadanie gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalenie jego granic i ich zmiana dokonywane są w sposób uwzględniający infrastrukturę społeczną i techniczną oraz układ urbanistyczny i charakter zabudowy. 5. Zmiany, o których mowa w ust. 1, następują z dniem 1 stycznia

16. USTAWAz dnia 8 marca 1990 r.o samorządzie gminnym Art. 4b. 1. Wydanie rozporządzenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1, na wniosek rady gminy wymaga: 1) wniosku rady gminy poprzedzonego przeprowadzeniem przez tę radę konsultacji z mieszkańcami, wraz z uzasadnieniem oraz niezbędnymi dokumentami, mapami i informacjami potwierdzającymi zasadność wniosku, 2) opinii rad gmin objętych wnioskiem, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmiany granic gminy naruszającej granice powiatów lub województw - opinii odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw, 3) opinii wojewody właściwego dla gminy lub gmin objętych wnioskiem.

17. Dwoista natura miasta Działalność miejska skierowana na zewnątrz: miastotwórcza, podstawowa, eksportująca, egzogeniczna - warunek powstania i rozwoju miasta Działalność obsługująca miasto, skierowana do wewnątrz: usługowa, obsługująca, wtórna, lokalna, endogeniczna - decyduje o jakości życia w mieście, np..: budownictwo mieszkaniowe, lokalna oświata i służba zdrowia Wg Fryderyka Ratzel’a

18. Ekonomiczne modele miasta PODMIOTY GOSPODARCZE MIESZKAŃCY PŁACE TOWARY I USŁUGI PRACA ZAPŁATA ZA TOWARY I USŁUGI USŁUGI INFRASTRUKTURA pieniądze WŁADZA płace PODATKI TOWARY I USŁUGI PRACA PODATKI

19. Ekonomiczne modele miasta Za Keynes’em - wg J.Harvey’a

20. Modele struktury urbanistycznej • GŁÓWNA DZIELNICA HANDLOWA • STREFA PRZEJŚCIOWA • STREFA PODMIEJSKA • PERYFERIA MIEJSKO-WIEJSKIE Wg teorii lokalizacji Von Thunen’a (1826)

21. Modele struktury urbanistycznej • CENTRALNA DZIELNICA HANDLOWA • SKŁADY I DROBNY PRZEMYSŁ • STREFA MIESZKALNA LUDNOŚCI O NISKICH DOCHODACH • STREFA MIESZKALNA KLAS ŚREDNICH • STREFA MIESZKALNA KLAS ZAMOŻNYCH Model radialno-sektorowy wg. H.Hoyt’a (1939)

22. Modele struktury urbanistycznej • CENTRALNA DZIELNICA HANDLOWA • DROBNY PRZEMYSŁ • STREFA MIESZKALNA LUDNOŚCI ROBOTNICZEJ • STREFA MIESZKALNA KLAS ŚREDNICH • STREFA MIESZKALNA KLAS ZAMOŻNYCH • PRZEMYSŁ CIĘŻKI • DRUGORZĘDNA DZIALNIA HANDLOWA • STREFA PODMIEJSKA • PRZEMYSŁ PODMIEJSKI Teoria wielocentryczna Harris’a i Ullman’a (1945)

23. Globalne trendy urbanizacji Ludność miejska w krajach rozwijających się, klasy wielkości miast (ONZ 1995) Ludność miejska w mln Lata

24. Nowe perspektywy dla miast • Miasta postrzegają siebie jako: • Centra regionalne • Rynki • produkty, siła robocza (migracja), przychody, nowe rodzaje działalności, deindustrializacja • Przestawiają się na widzenie strategiczne i długofalowe • w matrycy regionalnej i globalnej • Robią remanenty • inwentaryzują swoje zasoby i katalogują potrzeby sektora prywatnego

25. Nowe perspektywy dla miast • Rozwój gospodarczy • Planowanie strategiczne, analiza gron, ponowny rozkwit starych narzędzi, SWOT • Nadrabianie luk w infrastrukturze, usługach, bezpieczeństwie, turystyce, technologiach informacyjnych • Tożsamość, marka, marketing • Techniki partycypacyjne i włączanie coraz szerszych grup

26. Dotychczasowe lekcje z aktualnych trendów urbanizacji • Miasta oddziałują na siebie poprzez idee • Funkcjonują w świecie coraz bardziej konkurencyjnym i przejrzystym • Konkurują między sobą o dobre pomysły • Potrzebują coraz klarowniejszej tożsamości i większej spoistości swoich zasobów

27. Fazy w życiu miasta GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA W POSZCZEGÓLNYCH FAZACH ROZWOJU MIAST Jerzy Regulski 1982