Παράγοντες που επηρεάζουν τις άμεσες ξένες επενδύσεις : Ελλάδα και χώρες του OECD

1. Παράγοντες που επηρεάζουν τις άμεσες ξένες επενδύσεις: Ελλάδα και χώρες του OECD Καθηγητής Νικόλαος Δ. Φίλιππας Πρόεδρος του Δ.Σ. και Επιστημονικός Διευθυντής του ΚΕΠΕ Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου 2014 Global Capital Forum 2014: Greece: a solid investment destination

2. 2004 Παγκόσμιο ΑΕΠ: $42.74τρισ. Ελλάδα: $230.34 δισ. 2012 Παγκόσμιο ΑΕΠ: $72.22 τρισ. Ελλάδα: $ 249.20 δισ. x 1,7 0.54% 0.35% του Παγκόσμιου ΑΕΠ του Παγκόσμιου ΑΕΠ 1.3621 ($/€) 1.3194 ($/€) Πηγή: IMF

3. Ο Παγκόσμιος Χάρτης Πιστοληπτικής Ικανότητας (2013) Ελλάδα: Β- Κύπρος: B- Μογγολία: ΒΒ- Αργεντινή: CCC+ Πηγή: Standard & Poor’s Credit Ratings

4. H διαχρονική εξέλιξη της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας Η υψηλή αβεβαιότητα οδήγησε σε σημαντική υποβάθμιση της χώρας S&P & Fitch Moody’s Πηγή: Standard & Poor’s, Fitch Ratings και Moody’s

5. Άμεσες ξένες επενδύσεις και οικονομική ανάπτυξη • Εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) • Οικονομική ανάπτυξη για τις χώρες προορισμού, ιδιαιτέρως στις αναπτυσσόμενες χώρες που αντιμετωπίζουν και θέματα ρευστότητας (Busseκαι Groizard, 2008; Krifa-Schneider και Matei, 2010). • Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας & εξειδικευμένων θέσεων εργασίας • Διάχυση γνώσης και τεχνολογίας • Αύξηση παραγωγικότητας και καινοτομίας • Ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, υψηλής ανεργίας και περιορισμένης ρευστότητας στην αγορά. • ΑΞΕ  υγιής τρόπος χρηματοδότησης • Η προσέλκυση ΑΞΕ εξαρτάται από τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα προορισμού: • οικονομικές, πολιτικές & κοινωνικές • Ο προσδιορισμός των παραγόντων που προσελκύουν ΑΞΕ σε μια χώρα έχουν συγκεντρώσει το ερευνητικό ενδιαφέρον διεθνώς, αλλά και στην Ελλάδα.

6. Τα κίνητρα των ξένων επενδυτών Η διεθνής βιβλιογραφία έχει καταγράψει 4 κίνητρα που οδηγούν στις άμεσες ξένες επενδύσεις (Dunning, 1993) 1 2 3 4

7. Προσδιοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν την προσέλκυση ΑΞΕ Η διεθνής εμπειρία και η βιβλιογραφία στον τομέα των ΑΞΕ έχουν αναδείξει τους παράγοντες που επηρεάζουν τις εισροές ΑΞΕ και θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπ’ όψιν. Πιο συγκεκριμένα, οι παράγοντες * αυτοί περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: γεωγραφική θέση της χώρας προορισμού, ένα σημαντικό παράγοντα ιδιαιτέρως στην περίπτωση δυνατότητας σύνδεσης με περιοχές που παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά π.χ. ορυκτό πλούτο, φυσικό αέριο και πετρέλαιο ή άλλα μοναδικά γεωγραφικά πλεονεκτήματα. μέγεθος της εγχώριας αγοράς και οι προοπτικές της, καθώς οι επενδυτές αποσκοπούν σε ένα μερίδιο της εγχώριας αγοράς. Το μέγεθος της αγοράς προσδιορίζεται συνήθως από το κατά κεφαλήν εισόδημα, τον πληθυσμό κ.λπ. υπάρχουσα τάση για εισροές ΑΞΕ (momentum), καθώς μια οικονομία που έχει συσσωρεύσει ΑΞΕ στο παρελθόν παρέχει ένα θετικό σήμα στους υποψήφιους επενδυτές και προσελκύει νέες επενδύσεις. Αντίστοιχα, το επίπεδο των επενδύσεων ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει μια θετική επίδραση στην προσέλκυση νέων επενδύσεων, καθώς ένα υψηλό ποσοστό αποτελεί ένδειξη μιας υγιούς οικονομίας. παγκόσμια ανάπτυξη, με την πραγματική ανάπτυξη σε χώρες όπως οι G-7 και οι χώρες BRICs να δημιουργεί ένα περιβάλλον ευνοϊκό για τις επενδύσεις. πληθωρισμός, καθώς σε πολύ υψηλά ή και αρνητικά επίπεδα λειτουργεί αποσταθεροποιητικά για την οικονομία και αποθαρρύνει τους υποψήφιους επενδυτές. Βασικά σημεία επιστημονικής έρευνας * Βλ. Dunning (1993), Cassou (1997), Thompson, P. (2001), Bevan καιEstrin (2004), Bloningen (2005), Agiomirgianakis et al. (2006), SekkatκαιVeganzones‐Varoudakis (2007), Bénassy-Quéré et al. (2007), Apergis et al. (2008), PandelidisκαιNikolopoulos (2008), Mateev (2009), AristotelousκαιFountas (2009), Kinda (2010), Arbatli (2011), WalchκαιWörz (2012), Pandelidis et al. (2012), Economou και Hassapis (2013).

8. Προσδιοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν την προσέλκυση ΑΞΕ εμπόριο και βαθμός απελευθέρωσης των αγορών, καθώς χώρες με περιοριστικές πολιτικές για την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών που επιβάλλουν υψηλούς δασμούς δεν αποτελούν ελκυστικούς προορισμούς για επενδύσεις. φορολογία των επιχειρήσεων, με τους υψηλούς φορολογικούς συντελεστές να μειώνουν τις εισροές ΑΞΕ. υψηλό εργασιακό κόστος, το οποίο ισοδυναμεί με υψηλότερα οριακά μεταβλητά κόστη για τις επιχειρήσεις και αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για τις επενδύσεις. διεθνείς συνθήκες ρευστότητας, οι οποίες συμβάλλουν θετικά στην αύξηση των ΑΞΕ, ιδιαιτέρως σε μικρές οικονομίες με θετικές προοπτικές. ύπαρξη ενός ανεπτυγμένου συστήματος χρηματοοικονομικών αγορών που προσφέρει εύκολη πρόσβαση σε κεφάλαια. αβεβαιότητα και τον κίνδυνο, παράγοντες που συμβάλλουν αρνητικά στην προσέλκυση επενδύσεων. Ο πολιτικός κίνδυνος είναι σημαντικός παράγοντας, καθώς χώρες που παρουσιάζουν πολιτική αστάθεια, συνεχείς εναλλαγές κυβερνήσεων και έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών στις κυβερνήσεις προσελκύουν λιγότερες επενδύσεις. πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, καθώς χώρες που λαμβάνουν υψηλή αξιολόγηση από διεθνείς οίκους αξιολόγησης, δέχονται υψηλότερες επενδύσεις. Βασικά σημεία επιστημονικής έρευνας

9. Προσδιοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν την προσέλκυση ΑΞΕ συχνές απεργίες και τις κοινωνικές αναταραχές που λειτουργούν επίσης αποτρεπτικά στην προσέλκυση επενδύσεων. θεσμικοί παράγοντες, όπως η λειτουργία της δικαιοσύνης, η ανεξαρτησία της από την πολιτική εξουσία, οι καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων κ.λπ. καθώς η αναποτελεσματική τους λειτουργία αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για τη διενέργεια επενδύσεων. γραφειοκρατία που λειτουργεί ανασταλτικά για τη διενέργεια επενδύσεων όταν για παράδειγμα υπάρχουν πολλές και χρονοβόρες διαδικασίες για την έναρξη και λειτουργία μιας επιχείρησης ή όταν η πολυπλοκότητα των διαδικασιών δημιουργεί διαφθορά. ποιοτική εκπαίδευση και κατάρτιση του ανθρωπίνου δυναμικού μιας οικονομίας, όπως επίσης τις τεχνολογικές γνώσεις που ευνοούν τις επενδύσεις. υψηλές δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη, οι οποίες ενθαρρύνουν τις ΑΞΕ καθώς αυξάνεται η τεχνογνωσία. θετική παρατηρούμενη σχέση με τους δείκτες οικονομικού συναισθήματος/εμπιστοσύνης υποδεικνύον την ανάγκη αποκατάστασης της εμπιστοσύνης για την προσέλκυση ΑΞΕ. συμπεριφορικοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την προσέλκυση ΑΞΕ, ιδιαιτέρως όταν υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα. Βασικά σημεία επιστημονικής έρευνας

10. Παγκόσμιες Άμεσες ξένες επενδύσεις (Εισροές-Inflows) σε εκατ. $ (1994-2012) Μείωση στις παγκόσμιες εισροές ΑΞΕ το 2012 στα USD 1,37τρισ. από USD 1,78τρισ. το 2011 (OECD, Οκτ. 2013). Η Κίνα είναι ο πρώτος προ-ορισμός άμεσων ξένων επεν-δύεων συγκεντρώνοντας USD 253 δισ. (18,5% των συνολικών εισροών) το 2012. Ακολουθούν οι ΗΠΑ με USD 166,4 δισ., η Βραζιλία με USD 65,3 δισ. και το Ηνωμένο Βασίλειο με USD 62,7 δισ. p: preliminary Πηγή: OECD International Direct Investment statistics database (Οκτώβριος2013)

11. Άμεσες ξένες επενδύσεις (Εισροές-Inflows) ως ποσοστό των συνολικών παγκόσμιων εισροών άμεσων ξένων επενδύσεων (1994-2012) Τη στιγμή που οι εισροές της Ε.Ε. μειώνονται, οι χώρες BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα) αποτελούν το 27,2% των συνολικών εισροών το 2012, ξεπερνώντας για πρώτη φορά την Ε.Ε.. Εντυπωσιακή άνοδο παρου-σιάζουν οι χώρες BRIC, ιδίως μετά το 2004. Αντιθέτως, το ποσοστό της Ε.Ε. φθίνει συνεχώς. Ενώ το 2000 ξεπερνούσε το 50%, το 2012 ήταν κάτω από 20%, με προφανείς επιπτώσεις για τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη. p: preliminary Πηγή: OECD International Direct Investment statistics database (Οκτώβριος 2013)

12. Καθαρές Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (μη κατοίκων) στην Ελλάδα (2003-2012) Το 2012 καθαρές ΑΞΕ έφτασαν τα 1,35 δισ. ευρώ βάσει των αναθεωρημένων στοιχείων της Τράπεζας της Ελλάδος, συνεχίζοντας την ανοδική πορεία του 2011. Η πλειοψηφία των επενδύσεων διαχρονικά προέρχονται από ευρωπαϊκές χώρες, όπως είναι η Γερμανία, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και από τις ΗΠΑ. Ο τομέας των υπηρεσιών είναι αυτός που συγκεντρώνει το επενδυτικό ενδιαφέρον διαχρονικά, με τους ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς να λαμβάνουν το 45,9% των συνολικών καθαρών ΑΞΕ για το 2012. * Προσωρινά στοιχεία Σημειώσεις: Τα στοιχεία των άμεσων ξένων επενδύσεων περιλαμβάνουν επανεπενδυθέντα κέρδη. Για τα έτη 2006-2012 τα στοιχεία των άμεσων ξένων επενδύσεων έχουν αναθεωρηθεί από την Τράπεζα της Ελλάδος, λόγω αναθεώρησης των επανεπενδυθέντων κερδών. Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος

13. Εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων – Ελλάδα (πρόσφατα στοιχεία 2013) • Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το ενδεκάμηνο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2013 καταγράφονται άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα (από μη κατοίκους) καθαρής εισροής ύψους € 747 εκατ., ενώ και οι άμεσες επενδύσεις κατοίκων στο εξωτερικό εμφάνισαν καθαρή εισροή (αποεπένδυση) ύψους € 578 εκατ.. • Στις σημαντικότερες επενδύσεις στην Ελλάδα της περιόδου περιλαμβάνονται: • τον Ιανουάριο του 2013 εισροή 585 εκατ. ευρώ για την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Εμπορικής Τράπεζας από τη γαλλική μητρική CreditAgricole, • τον Απρίλιο του 2013 εισροή 200 εκατ. ευρώ από την πώληση του 51% των μετοχών της FolliFollie (KAE) στην Ελβετική εταιρία Dufry International AG και εισροή 200 εκατ. ευρώ, συμμετοχή στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της WindHellas από τη μητρική CrystalAlmund στο Λουξεμβούργο και • τον Οκτώβριο του 2013 εισροή 622 εκατ. ευρώ από την πώληση μετοχών του ΟΠΑΠ που κατείχε το ΤΑΙΠΕΔ στην EmmaDeltaLtd στην Κύπρο.

14. Καθαρές Άμεσες Ξένες Επενδύσεις ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας (μέσος όρος 2003-2012) σε εκατ. ευρώ και %. • Σημειώσεις: Η κατανομή των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας βασίζεται στο EurostatBalanceofPaymentsVademecum. Η κατανομή των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας βασίζεται στον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας της Ελληνικής εταιρίας επένδυσης. Τα στοιχεία των άμεσων ξένων επενδύσεων περιλαμβάνουν επανεπενδυθέντα κέρδη. Για τα έτη 2006-2012 τα στοιχεία των άμεσων ξένων επενδύσεων έχουν αναθεωρηθεί, λόγω αναθεώρησης των επανεπενδυθέντων κερδών. Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος

15. Καθαρές Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στην Ελλάδα ανά χώρα προέλευσης (2003-2012) σε εκατ. ευρώ • Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος

16. Σωρευτικό μέγεθος των ΑΞΕ (FDI inwardstock) για την Ελλάδα και επιλεγμένες χώρες σε εκατ. $ (2000-2012) Το σωρευτικό μέγεθος των ΑΞΕ (FDI inwardstock) αφορά την αξία του μεριδίου του κεφαλαίου και των αποθεματικών (περιλαμβανομένων των αδιανέμητων κερδών), που αναλογούν στις μητρικές επιχειρήσεις, συν το καθαρό χρέος των θυγατρικών στις μητρικές επιχειρήσεις. Παρουσιάζει την αξία των υπαρχουσών (συσσωρευμένων) επενδύσεων στο τέλος της αντίστοιχης περιόδου. *Προσωρινά στοιχεία Πηγή: OECD International Direct Investment statistics database(Οκτώβριος 2013)

17. Εισροές Άμεσων Ξένων Επενδύσεων επιλεγμένων χωρών του OECD (2004-2012) p: preliminary Πηγή: OECD International Direct Investment statistics database (Οκτώβριος 2013)

18. Εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων σε άλλες γειτονικές χώρες των Βαλκανίων (2004-2012) Πηγή: UNCTAD

19. Εισροές ΑΞΕ (% ΑΕΠ) και ρυθμός μεταβολής ΑΕΠ (ΜΟ 2003-2012)

20. Πορεία του Δείκτη KEPE GRIV για την Ελληνική Οικονομία και σημαντικότερα γεγονότα της κρίσης (1/2004-26/11/2013) Πηγή: Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών

21. Δείκτης ονομαστικού μοναδιαίου κόστους εργασίας για τις χώρες της περιφέρειας και τη Γερμανία (2005=100) Η Ελλάδα έχει επιτύχει σημαντική μείωση του Κόστους Εργασίας Πηγή: Eurostat

22. Μεταβολή του διαρθρωτικού ελλείμματος / το δυνητικό ΑΕΠ για τελευταία 4ετία στις χώρες της Ε.Ε. Η Ελλάδα παρουσιάζει τη μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο % 25 20 15 10 5 0 Ελλάδα (2013) Ελλάδα (2012) Σουηδία (1998) Ολλανδία (1999) Σουηδία (1999) Βέλγιο (1987) Ελλάδα (1997) Ελλάδα (1996) Σουηδία (1997) Ελλάδα (1994) Ισλανδία (2006) Σουηδία (2001) Ιρλανδία (2012) Καναδάς (1998) Βέλγιο (1996) Βέλγιο (1985) Ελλάδα (1998) Ην. Βασίλειο (2000) Πορτογαλία (2013) Ην. Βασίλειο (2013) Πηγή: Bank of America – Merrill Lynch (2014)

23. Ανισορροπίες και προβλήματα που οδήγησαν στην κρίση Στην περίοδο προ της κρίσης η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας στηρίχθηκε σε ένα μη βιώσιμο μοντέλο υπερκατανάλωσης, υπερδανεισμού, και εσωστρέφειας. ΑΕΠ και κύριες συνιστώσες της ζήτησης σε σταθερές τιμές 2005, δημόσιο χρέος, χρηματοδότηση ιδιωτικού τομέα και αποταμίευση νοικοκυριών σε τρέχουσες τιμές, δις € [% του ΑΕΠ] Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ, TTE, επεξεργασία στοιχείων ΚΕΠΕ.

24. Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης σαv % ΑΕΠ ετήσιος μέσος όρος 2001-2012 για την ΕΕ Πηγή: Eurostat, επεξεργασία στοιχείων ΚΕΠΕ

25. Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών Ελλάδας (σε εκατ. ευρώ) 2000-11/2013 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος

26. Έκθεση Doing Business 2014 Η Ελλάδα κέρδισε 110 θέσεις στην ίδρυση νέων επιχειρήσεων Η Ελλάδα ανέβηκε στην 72η θέση από την 78η το 2013. Η έκθεση εξετάζει την πορεία των χωρών σε τέσσερις κατηγορίες: άνοιγμα νέων επιχει-ρήσεων, προστασία επενδυτών, φόρους και διασυνοριακές συναλλαγές. «Η Ελλάδα κατέστησε ευκολότερο το άνοιγμα νέων επιχειρήσεων, παρουσιάζοντας μία απλούστερη μορφή εταιρειών περιορισμένης ευθύνης και καταργώντας την ελάχιστη κεφαλαιακή προϋπόθεση για αυτές τις επιχειρήσεις». Στη συγκεκριμένη κατηγορία «ίδρυση νέων επιχειρήσεων» η Ελλάδα καταλαμβάνει την 36η θέση (110 θέσεις υψηλότερα σε σχέση με το προηγούμενο έτος) Η υψηλότερη βελτίωση που έχει καταγραφεί. Βελτίωση και στην προστασία των επενδυτών από την 117η στην 80η θέση. Πηγή: Doing Business Database (2014 Report)

27. Άμεσες ξένες επενδύσεις Ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προσέλκυσης ΑΞΕ συμβάλλει καθοριστικά τόσο στην αειφόρο ανάπτυξη, όσο και στη μείωση της ανεργίας, μέσω της διασφάλισης αμοιβαίων ωφελειών μεταξύ της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας και των ξένων επενδυτών, καθώς και στο μετασχηματισμό της Ελληνικής Οικονομίας με εξωστρέφεια και μια στρατηγική ενσωμάτωσης στην παγκόσμια οικονομική πραγματικότητα. • Έμφαση στα μοναδικά χαρακτηριστικά της Ελλάδας (γεωπολιτική θέση, πλούτος σε ορυκτά και πρώτες ύλες) • Συντονισμένη αξιοποίηση των ακινήτων του δημοσίου • Έμφαση στην τουριστική κατοικία, τα θέρετρα, τα συγκροτήματα σε δημοφιλείς τουριστικές περιοχές • Τουρισμός • Μεταφορές • Ναυτιλία • Εναλλακτικές πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική κ.α.) • Μεταποίηση, τυποποίηση και αύξηση της προστιθέμενης αξίας σε προϊόντα του πρωτογενούς τομέα κ.λπ. Ανάκτηση της εμπιστοσύνης και της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας. • Η σταδιακή αποκατάσταση των χρόνιων διαρθρωτικών ανισορροπιών οδηγεί στην ανάκτηση της διεθνούς αξιοπιστίας και του κύρους της. • Μεταρρυθμίσεις και θετικές εξελίξεις για την ελληνική οικονομία. Ελλάδα

28. Άμεσες ξένες επενδύσεις “…η Ελλάδα είναι πλέον χώρα προσέλκυσης κεφαλαίων…” “…η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σεθέση αποκατάστασης των συνθηκών που θα τηςεπιτρέψουν να επιτύχει την ενίσχυση της οικονομίαςτης με σημαντικές εισροές επιχειρηματικώνκεφαλαίων, όπως ήδη συνέβη, σε βαθμό μεγαλύτεροτου αναμενομένου, το 2013…” (Alpha Bank, 31/1/2014) Θα πρέπει να συνεχισθούν οι προσπάθειες για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των διεθνών αγορών. Προτεραιότητα σε παράγοντες που αφορούν την ελκυστικότητα της αγοράς για νέους επενδυτές, όπως είναι η περαιτέρω μείωση της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς, η παροχή κινήτρων για επενδύσεις, η ύπαρξη ενός σταθερού φορολογικού συστήματος, η προστασία των επενδυτών, σε συνδυασμό με την εκμετάλλευση των μοναδικών γεωγραφικών/φυσικών και όχι μόνον πλεονεκτημάτων της χώρας.