Koyun ve Keçilerde Coccidiosis-Etiyoloji

1. Koyun ve Keçilerde Coccidiosis-Etiyoloji Koyunlarda Eimeria ovinoidalis E. bakuensis (Syn.E. ovina) E. ahsata E. parva E. faurei E. intricata Keçilerde E. arloingi E. Ninakohlyakimovae E. christenseni Koyun ve keçilerde etkenler incebarsak, sekum ve kalın barsaklara yerleşir.

2. Koyun - Keçilerde Coccidiosis-Epizootiyoloji • Özellikle 12 günlük-3 aylık arasındaki kuzularda görülür. • Özellikle dar alanda fazla sayıda bulunan hayvanlarda problem olur. • Gençlerin anneleri ile birlikte bulunması. • Gebe koyunlarda doğum öncesi ve sonrası bağışıklığın azalmasına bağlı olarak dışkılarıyla ookist çıkışı artar (Periparturient yükselme). Bu durum kuzuların enfeksiyonunda önemli rol oynayabilir. • Stres hastalığa karşı direnci kırdığından klinik enfeksiyonların çıkmasında rol oynar. (nakiller gibi)

3. Koyun – Keçi-Coccidiosis- Klinik ve Patolojik Belirtiler • Klinik tablo özellikle genç hayvanlarda yani kuzu ve oğlaklarda görülür. • Klinik olarak ishal, depresyon, iştahsızlık ve ölüm. • Mortalite %10' kadar çıkabilir. • Kilo artışı azalır, yemi ete çevirme oranı düşer, yünün kalitesi bozulur. • Lezyon olarak yerleşim yerlerine göre enteritis / kolitis görülür.

4. Koyun – Keçilerde Coccidiosis-Tanı • Hayvanların yaşı, • Barınak ve yem-su hijyeni durumu, • İshalli hayvanların fazlalığı, • Dışkıda ookist sayısının fazla olması • OPG 5000 üzeri ve patojen türler olması.

5. Koyun - Keçilerde Coccidiosis-Kontrol • Hijyen koşulları düzeltilir. • Dışkının en az üç günde bir uzaklaştırılması ve yeme, suya bulaşması engellenir. • Anneler ve yavrular ayrı yerlere alınır. • Aşırı ishalli hayvanlar fazla miktarda ookist • çıkaracağından ayrı bir bölümde tutulur. • Stres şartları varsa ortadan kaldırılır.

6. Koyun – Keçi-CoccidiosisKlinik Enfeksiyonlardan Korunma • Dışkı haftada en az iki kez uzaklaştırılarak yem,su, barınak hijyeninin iyi olması sağlanır. • Genç hayvanlar annelerinden ayrı tutulur. • Stres şartları oluşturulmaz. • Hayvanlar belli bir bağışıklık kazanana kadar bir kaç ay yem veya sularına antikoksidiyal ilaç katılır.

7. Koyun - Keçilerde Coccidiosis-Tedavi • Sulfamethazin (6o mg/kg/ p.o/günlük, 5 gün), • Sulfadiazin + Trimethoprim (25+5 mg/kg/ p.o/günde 2 defa, 5 gün), • Amprolium* + Ethopabat (62.5+3.2 mg/kg/p.o/günlük, 14 gün), • Toltrazuril* (20 mg/kg/p.o/günlük, 3-5 gün) • * Sütçü keçilerde kullanılmaz. • Destek tedavi (Dehidrasyona karşı sıvı tedavisi).

8. Sığırlarda Coccidiosis-Etiyoloji • Eimeria bovis* • E. zuernii* • E. ellipsoidalis • E. aburnensis • E. alabamensis • E. bukidnonensis • E. cylindrica • (İnce barsak, sekum, kolon) • Prepatent süre: 15-20 gün. • Oocyst sporlanma süresi : 2-3 gün, 7 gün • 2 nesil şizogoni var.

9. Sığırlarda Coccidiosis-Epidemiyoloji • Kapalı veya yarı kapalı yetiştirmelerde sorundur. • Klinik coccidiosis başlıca 3 haftalık- 6 aylık arası buzağılarda görülür. • Ancak 2 yaşına kadar hayvanlarda da seyrek olarak klinik enfeksiyonlar görülür. • Bir yaş civarı besi hayvanları risk altındadır. • Erişkinler enfeksiyon kaynağını oluşturur. • Çok sayıda buzağı olan yetiştirmelerde sorun olur (sütçü işletmeler). • Gıda, su ve ahır hijyeni etkilidir.

10. Sığırlarda Kış Coccidiosisi-Epidemiyoloji • Başlıca etkeni Eimeria zuernii'dir. • Enfeksiyonun ortaya çıkmasında alınan ookist sayısının fazla önemi yoktur. • Hastalığın oluşmasında rolü olduğu düşünülen stres faktörleri: • Sütten kesme, • Yer değiştirme, • Yem değişikliği, • Çevre sıcaklığının düşmesi gibi. • Stres faktörleri latent enfeksiyonların ağır klinik enfeksiyonlara dönüşmesinde rol oynar.

11. Sığır CoccidiosisiKlinik ve Patolojik Belirtiler • Hayvanlarda kilo artışında azalma, halsizlik,zayıflama , Na ve Cl iyonlarının geçişlerinin engellemesine bağlı rezorbsiyon bozukluğu ve dehidrasyon oluşumu. • Anemi (barsakda kanama eritrosit kaybı ) • İshalle seyreden enteritis veya kolitis. • Coccidia türüne ve enfeksiyonun şiddetine göre kanlı ishal, hatta ölümler olabilir (Özellikle E. zuernii ve E. bovis'te). • Necropside tipik enterit ve kolit lezyonları görülür. Kataral enterit, epitel bozuklukları, mukoza kalınlaşması,

12. Coccidiosis’ te klinik tablo

13. Sığır CoccidiosisiKlinik ve Patolojik Belirtiler

14. Sığır CoccidiosisiTeşhis • Hayvanların yaşı, Buzağılar (6 aylığa kadar , 1-3 aylıklar) • Hijyen koşulları (yem, su, barınak hijyeni) • Klinik bulgular (Özellikle ishal, kanlı yada kan izleri taşıyan dışkı) • Tenesmus,prolapsus ani.

15. Sığır CoccidiosisiTeşhis • Flotasyon yöntemi dışkı incelemesi. • Dışkıda bol miktarda ookist görülmesi (OPG 5000-10000 ve yukarısı) • Prepatent cocidiosis 'ten (dışkıda ookist çıkışından önce klinik tablonun, özellikle ishalin oluşması) şüphelenirse dışkı frotilerinde merozoitler aranır.

16. Sığır CoccidiosisiTedavi • Amprolium: (10-20mg/kg/p.o/günlük, 5 gün), • Sulfadimidin-Na: (50-100mg/kg/p.o/günlük, iyileşene kadar), • Formosulfathiazol: (100-200mg/kg/p.o/günlük, 3-4 gün), • Sulfadiazin + Trimethoprim: (25+5 mg/kg/p.o/günlük, iyileşene kadar), • Sulfadimethoxin + Trimethoprim: (16.6+3.3 mg/kg/p.o/günlük, klinik düzelme), • Toltrazuril : (10-20 mg/kg/p.o/günlük, 2 gün) • Sulfanamidler (Sulfadimidin-Na): 66 mg/kg. i.v olarak kritik durumlarda yavaş yavaş damar içi verilir. • Destek tedavi.

17. Sığır CoccidiosisiKontrol-Korunma • Klinik koksidiyozun önlenmesi için; • Dışkı haftada en az iki kez uzaklaştırılarak yem, barınak hijyeninin iyi olması sağlanır. • Genç hayvanlar annelerinden ayrı tutulur. • Stres şartları oluşturulmaz. • Hayvanlar belli bir bağışıklık kazanana kadar bir kaç ay yem veya sularına antikoksidiyal ilaç katılır.

18. Domuzlarda coccidiosis • Isospora suis (en patojen tür), • Eimeria debliecki (en yaygın tür), E. scabra, E. polita, E.porci. • Dünyada yaygındır. Orta Avrupa’da prevalansı %60 lara varmaktadır. • İnce barsaklara yerleşir.

19. Domuzlarda coccidiosisKlinik-patolojik bulgular • Yavru hayvanlarda (2 haftalık) ve süt emme döneminde, neonatal ishaller görülür. • Özellikle Isospora suis enfeksiyonlarında diyare belirgindir. Dehidrasyon. • Dışkı sarımsı renkli, krema kıvamında ve kan damlacıkları içerebilir. • Sekonder olarak ortaya çıkan rotavirus ve E. coli ile beraber mortalite %30 lara çıkabilir. • Villus atrofisi ve villus kaybı, fibronekrotik enteritis.

20. Domuzlarda coccidiosisKlinik-patolojik bulgular Gamontlar

21. Domuzlarda coccidiosisTedavi • Tedavi amaçlı; • Amprolium: (25-65 mg/kg/p.o/günlük, 2 gün), • Domuz yavrularında profilaktik amaçla; • Sulfamidin: (1 g/10kg/p.o/, 3, 10 ve 17. günlerde), • Toltrazuril : (5 mg/kg/p.o/, yeni doğan hayvanlara 4. günde ve 10. günde), • Destek tedavi.

22. Atlarda Coccidiosis • Eimeria leuckarti, E. solipedium, E. uniungulata; İnce barsak epitellerine yerleşir. Patojen türler değildir. Klinik diyare tartışmalıdır? Tipik hastalık tablosu oluşmaz. • Klossiella equi Böbrek tubuluslarına yerleşir. Histopatolojide böbrek yangısı vardır.

23. Atlarda CoccidiosisTeşhis-Tedavi • Dışkı muayenesi Flotasyon ve sedimentasyon (E. leuckarti için) ile incelenir. • E. leuckarti oocystleri oldukça tipik ve büyüktür (80x55 mikron). • Klossiella equi; idrar sedimentasyonu ile belirlenir. İçinde 10-15 sporozoit olan sporocystler görülür. • Gerek duyulursa sulfadimidinler kullanılır.

24. Köpek ve Kedilerde Coccidia Enfeksiyonları • Barsaklarada gelişen ve oocyst oluşumu ile sonuçlanan coccidia etkenleri: • Isospora (Cystoisospora), • Cryptosporidium, • Toxoplasma, • Neospora, • Besnoitia, • Hammondia, • Sarcocystis

25. Köpeklerde coccidiosis • Isospora canis (Cystoisospora canis)(35 mik >), • I. ohiensis* • I.neorivolta* • I.burrowsi* (* 17-20 mik. başlar), • H.heydorni (10-14x9-13 mik.), • Sarcocystis spp. (sporocyst, 11-14x 7-9 mik.)

26. Kedilerde coccidiosis • Isospora felis (Cystoisospora felis)(30 mik >), • I. novocati (I.rivolta, C.novocati) (20-30 mik.) • T.gondii (11-14x9-11) • Besnoitia spp. (11-19x10-14 mik.) • H.hammondi (11-13 x10-13 mik.), • Sarcocystis spp. (sporocyst, 10-16x 6-11 mik.)

27. Köpek-kedi Isosporiosis (cystoisosporiosis)-Patogenez-Klinik Belirtiler • Klinik belirtiler gençlerde (yavrular) ve immun sistemi baskılanmışlarda görülür. • Ağır enfeksiyonlarda bazen kanlı olabilen ishal vardır. • Ateş, kusma, iştahsızlık, zayıflama ve nadiren ölüm. • Enteritis, kolitis.

28. Köpek-Kedi Coccidiosis Tedavi • Sulfanamid grubu ilaçların trimethoprim ile kombine kullanılması tercih edilir. • Sulfadiazine +trimethoprim • Sulfadoxine +trimethoprim • Sulfadimethoxine +trimethoprim • Sulfamethoxasole +trimethoprim • Ayrıca; furazolidone, amprolium kullanılabilir.

29. Tavşanlarda Coccidiosis • Karaciğer coccidiosisi: Eimeria stiedai • Barsak coccidiosisi: E. perforans E. media E. piriformis E. magna E. irresidua E.stiedai

30. Tavşanlarda CoccidiosisEpidemiyoloji • Genç hayvanların problemidir. • Gıda, su ve kümes hijyeninin iyi olmadığı, dışkı kontaminasyonun olduğu yerlerde sorun olur. • Aşırı kalabalık yetiştirmelerde önem taşır.

31. Tavşanlarda coccidiosisKlinik-Patoloji-Karaciğer coccidiosisi • Hayvanlarda karın büyümüştür (asites) palpasyonda karaciğerin büyüdüğü hissedilir. • İshal, zayıflarma, yüksek oranlarda ölüm olabilir. • İleri safhalarda icterus görülür. • Nekropside karaciğer 5-10 misli büyümüştür. • Karaciğerde pirinç veya bezelye büyüklüğünde gri -beyaz nodüller görülür. • Lezyonların etrafını fibröz bir kapsül çevrelemiştir. • Safra kesesi de büyümüştür. • Lezyonlar bilier hiperplazili cholangitis'e ilişkindir. makroskopi mikroskopi

32. Tavşanlarda coccidiosisKlinik-Patoloji-Bağırsak coccidiosisi • Gençlerde şiddetli enfeksiyona maruz kaldıklarında ishal mukuslu veya kanlı olabilir. • Hafif şiddetli ishalli seyreden enteritis veya kolitis görülür. • Hayvanlar zayıflar. • Ölüm, dehidrasyon ve sekonder bakteriyel enfeksiyonlara bağlıdır. • Bağırsaklarda hücre yıkımı nedeniyle ülserasyon alanları oluşur. Bağırsak duvarında çok sayıda beyaz lezyonlar meydana gelir. • Sekum ve kolon sulu, koyu içerikle doludur.

33. Tavşanlarda coccidiosis - Tedavi • Karaciğer koksidiyozunda; Sodium sulphamerazine, Sodium sulfaquinoxaline Sulfamethoxine, Robenidine hydrochloride, Monensin • Bağırsak koksidiyozunda; Nitrofurazon Sulphaquinoxaline

34. Tavşanlarda coccidiosis Korunma-Kontrol • Günlük kafes temizliği yapılmalı, • İdrar ve dışkı bulaşması önlenmeli, • Su kapları ve yemlikler yüksek bir yerde bulundurulmalı, • Mekanik bulaşmada rol oynayan fare, kuş ve sinekler ile mücadele yapılmalı, • Genç ve yaşlılar ayrı kafeslere konulmalı, • Hastalık saptananlar ayrılmalı, • Kafesler periyodik olarak kaynar sodalı su ve sabunlu sularla yıkanmalı, • Tavşanlar protein, vitamin ve kalsiyumdan zengin yemlerle beslenmeli,

35. Tavuklarda Coccidiosis-Etiyoloji • Eimeria tenella (sekum-sekal coccidiosis), • E.necatrix (ince barsak,orta l/3'de), • E.acervulina (duedonum), • E.brunetti (ileum arka kısmı, kalın barsak), • E.maxima (ince barsak), • E. mitis, E.mivati, E.praecox, E.hagani.

36. E.tenella- sporlanmış oocyst E.tenella Sporlanmamış oocyst

37. Eimeria tenella gelişme formları

38. Tavuklarda Coccidiosis-Epidemiyoloji • Civcivlerde sorun olur, • Yer tipi yetiştirmelerde sorun olur, • Kafes tipi yumurtacılarda sorun yaratmaz. • Kalabalık yetiştirmeler, • Su, gıda ve kümes hijyenine dikkat edilmemesi, yem ve sulara sıklıkla dışkı bulaşması, • Kontamine kümeslere giren yeni grup hayvanlar risk altındadır.

39. Tavuk cocidiosisiKlinik ve patolojik belirtiler • Eimeria tenella'da; • Sekal coccidiosisi, • sekum büyümüş ve yangılıdır. • Sekum duvarı kalınlaşmış, • Sekum içi ve duvarı kanlı, • hemorojik enterit, • Kanlı ishal, • Kilo artışında azalmalar ve ölüm şekillenebilir.

40. Tavuk cocidiosisiKlinik ve patolojik belirtiler • E.acervulina enfeksiyonlarında; • sarımsı renkli sulu dışkı ve ishal, • dışkı kanlı değildir. • duedonum duvarı kalınlaşmış, içeriği sarımsı-mukuslu bir içerikle doludur, • duodenum mukozada noktalar veya ağır enfeksiyonlarda enine bantlar halinde gri-beyaz lezyonlar görülür.

41. Tavuk cocidiosisiKlinik ve patolojik belirtiler • E. necatrix enfeksiyonları; • İnce barsak coccidiosisi, • çoğu zaman içinde kan olabilen ishal, • ince bağırsağın orta 1/3'ünde değişik derecede kanamalı lezyonlar görülür, • ölümler olabilir.

42. Tavuk cocidiosisiKlinik ve patolojik belirtiler • E.maxima, nadiren şiddetli enfeksiyonlar oluşur. Barsakda peteşiyel kanamalar olabilir. • E.brunetti; kanlı olabilen dışkı, ileumun son kısmı, sekumun baş kısımları ve rektumda kanamalı lezyonlar oluşturur. E.maxima E.brunetti

43. Tavuk cocidiosisiKlinik ve patolojik belirtiler • Tüm bunlara ilaveten coccidiosisde genel olarak; • Enfekte alanlarda villus atrofileri, • kriptlerde hiperplazi, • epitel tabaka dökülmesi, • nötrofil ve mononükleer hücre infiltrasyonu vardır.

44. Tavuk coccidiosisi-Teşhis • Hayvanların yaşı, • kümesin hijyenik durumu, • Klinik olarak kanlı da olabilen ishal görülmesi, • ağırlık artışında azalma, • Ölüm vakalarının görülmesi. Coccidiosis ?. • Kesin Tanı? • Nekropsi yapılır. • Lezyon değerlendirilmesi? Puanlama? • OPG sayısı, tür identifikasyonu.

45. Tavuk coccidiosis-Kontrol • Yemlik ve sulukların dışkı bulaşmayacak kadar yüksek olması ve temizliği, • Kümes nem oranının düşürülmesi, • Profilaktik amaçla antikoksidiyal ilaçlar kullanılması. • Yetiştirme tipine göre önlemlerin alınması. • Broiler ve yumurtacı yetiştirme, • Kafes tipi ve yer tipi yetiştirme,

46. Tavuk coccidiosis-Korunma • Yem ve su hijyenine dikkat edilir. • Dışkıyla kontaminasyonu engellenir. • Kümes nemi düşürülür (havalandırılma). • Kalabalık ve karışık yetiştirmeden (genç, erişkin) kaçınılır. • Bağışıklık gelişene kadar düşük dozda koksidiyostat ilaçları verilir (Kemoprofilaksi) • Aşılar kullanılır(İmmunoprofilaksi) • Kümesin her boşaltılmasından sonra yeni hayvan girmeden önce kümesin temizliği.

47. Tavuk coccidiosis-Tedavi • Genel kısımda verilen anticoccidiyal ilaç gruplarından; • Sulfonamid grubu ilaçlar (Sulfadimidin…….) • Pyrimidine türevi ilaçlar (Amprolium……….) • Dinitro bileşikleri (Nicarbazin……) • Nitrofuranlar (Furazolidone……..) • Hydroxyquinolinler (Decoquinate…….) • Pyridinler (Clopidol) • Polyeter iyonofor antibiyotikler (Mpnensin……) • Triazintrionlar (Toltrazuril……) Dikkat Edilecek Hususlar: • Genellikle yem ve içme suları ile verilir. • Kesimden 3-5 gün öncesi kullanıma son verilir. • Yumurta döneminde bazıları kullanılmaz.

48. Hindilerde Coccidiosis • Eimeria adenoides*** (* patojenite) • E.meleagrimitis**, • E.gallopavonis** • E.meleagridis*, • E.dispersa*

49. Hindi coccidiosisi • Dünyada ve Türkiye’de görülmektedir. • Sekum, ince ve kalın bağırsaklara yerleşir. • Gençlerde (palazlarda) şiddetli kanamalı lezyonlar ve ishale neden olur. • Tüm özellikler Tavuk coccidiosisi gibidir. E.meleagrimitis-ince barsak coc . E.adenoides-sekal cocidiosis,

50. Kazlarda coccidiosis • Eimeria truncata** • (Böbrek coccidiosisi, böbrek tubulus epitellerinde yerleşir) • Bağırsak coccidiosisi • E.anseris • E.kotlani • E.nocens Hafif seyirlidir.