İş Sağlığında Örgütlenme

1. İş Sağlığında Örgütlenme HAS 5030 - İŞ ve SAĞLIK İLİŞKİSİ Alp Ergör Mayıs 2012

2. Anımsayalım: • Çalışanlar kimlerdir? • Çalışma yaşamında sağlığın temel bileşenleri nelerdir? • Çalışma yaşamında temel AKTÖRLER kimlerdir?

3. Örgütlenme sürecinde neler göz önünde tutulur? Kaynaklar Öncelikler Toplumsal yarar Yönetimin 3 ayağı: örgütlenme, insan gücü, finansman A Ergör, DEÜ - 2013

4. Küresel işgücü ~ 2.7milyar • Küresel istihdamın %80’i ↑riskli alanlarda • 2 milyon yaşam/yıl çalışmaya bağlı nedenlerle yitiriliyor • 160 milyon/yıl yeni morbidite ortaya çıkıyor • Küresel GSH’nın %4’ü çalışmaya bağlı morbidite nedeniyle yitiriliyor Cooper CL. Med.Lav. 2006 Eijkemans 2004, Takala 2005, Fedotov 2005

5. Gelişmiş ülkelerde istihdamın %55’i • Gelişmekte olan ülkelerde %5-15’i • ÇALIŞMA YAŞAMINDA SAĞLIK HİZMETİNE ERİŞEBİLİYOR! • DALY olarak Küresel Hastalık Yükü’nün %1.5-30’u çalışma ile ilişkili (seçilmiş riskler) • Gelişmiş – gelişmekte olan ülkeler açısından büyük fark! Rantannen 2005 WHO 2002, WHO 2006

6. Derinleşen eşitsizlikler – teknoloji transferi – rekabet – denetim sistemlerine dönüşüm Çıktılarda – sonuçlarda farklılaşma yeni sorunlar! Hangi hastalıklar!? Duyarlı izlem ölçütleri!? Costa, Derrico – 2006 Frumkin - 1999

7. İş Sağlığı hizmetlerinin örgütlenmesi sürecinde “yeni” bir yaklaşım:TEMEL İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ

8. Küreselleşme Etkisi DSÖ-UÇÖ Anayasaları Alma-Ata / TSH Herkes İçin Sağlık 93 81-85 78 2003 07 Rantannen* **UÇÖ/DSÖ Çalışma Raporu ILO 155+161 1st Global Expert Meeting on Basic Occupational Health Services 2-3 Ağustos- İzmir * Rantanen J, Lehtinen S, Mikheev M (eds). Health protection and health promotion in small-scale enterprises. Proceedings of the Joint WHO/ILO Task Group 1–3 November 1993. WHO, FIOH, Helsinki, Finland 1994. ** Basic Occupational Health Services (BOHS). Working Paper for the Joint ILO/WHO Committee on Occupational Health, 2003. Geneva A Ergör, DEÜ - 2013

9. Temel İlkeler • Tüm çalışanlara yönelik ve erişilebilen • Yerel gereksinimlere yönelen • Yerel koşullara uygun • Karşılanabilir (sunan ve yararlanan tarafından) • İkinci basamak tarafından desteklenen • İşverence örgütlenen • İnformal sektör ve köi için kamu tarafından örgütlenen J.Rantannen, 2005

10. Altyapı Özellikleri • Bütünsel bir İSAGÜ altyapısının parçası olmalı, güvenlik altyapısı ile eşgüdümlü olmalı • Farklı hizmet birimleri yapının içinde yer alabilmeli • Özellikle ve öncelikle küçük ve sağlık hizmetine erişemeyen işyerlerine yönelmeli • TSH ile eklemlenmeli J.Rantannen, 2005

11. İşlevler • Planlama • İzlem • Ortam • Çalışan • Bilgi, eğitim ve danışmanlığın sağlanması • Koruyucu eylem politikaların üretilmesi ve sağlığın (ve güvenliğin) yönetimi • Mesleksel ya da işle ilişkili sağlık sorunlarının tanısı • Kazaların önlenmesi • Olağandışı durumlara hazırlık ve ilkyardım örgütlenmesi • İyileştirici ve esenlendirici hizmetler • Kayıt ve değerlendirme J.Rantannen, 2005

12. Soru :Çalışma yaşamında sağlık örgütlenmesi ile ilgili hangi soruları sormak gerekir?

13. Hedef kitle kimlerden oluşuyor? • Nerede oluşturuluyor? • (işyeri ya da işkolu düzeyinde, ulusal, ...) • Hizmetin kapsamı nedir? (BÜTÜNSEL) • Finansmanı nereden sağlanıyor? • Nasıl bir alt yapı ile sunuluyor?

14. Bir sağlık politikası var mı? • Sağlık politikası-yönetimi paylaşılıyor mu? Katılım! • Sağlık politikası canlı mı? İzleniyor, değiştiriliyor, geliştiriliyor mu? Süreklilik! • Sağlık politikası-yönetimi bütünsel mi? HESME! Çalışma yaşamında da sağlık POLİTİK BİR KONUDUR! A Ergör, DEÜ - 2013

15. Soru :İşyerinde sağlık örgütlenmesinin temel bileşenleri nelerdir?

16. EKİP DONANIM KAYNAK BASAMAKLI SİSTEM POLİTİK KARARLILIK …

17. Soru :İşyerinde sağlık örgütlenmesi hangi ilkelere dayanır?

18. Koruma - önleme ilkesi Çalışanın işin risk ve tehlikelerine karşı korunması

19. Uyum ilkesi İşin ve çalışma ortamının çalışanların yetilerine uygun biçime getirilmesi

20. Sağlığın geliştirilmesi ilkesi Çalışanların biyolojik, duygusal ve sosyal iyilik durumlarının geliştirilmesi

21. İyileştirme ve esenlendirme ilkesi İş kazaları ve meslek hastalıklarının sonuçlarının en aza indirilmesi

22. Genel birincil sağlık bakımıilkesi Çalışanlara ve ailelerine işyerinde ya da yakın yerleşimli sağlık birimlerinde iyileştirici ve koruyucu sağlık bakımının sunulması

23. ÇALIŞMA YAŞAMINDA SAĞLIK ÖRGÜTLENME MODELLERİ (SÖM)

24. Birincil sağlık hizmetleri modeli Büyük endüstri destekli (uydu iş sağlığı hizmetleri) İşyeri ortak sağlık birimi Özel İş kolu odaklı örgütlenmeler Hastane tabanlı örgütlenmeler Sosyal güvenlik modeli A Ergör, DEÜ - 2013

25. BİRİNCİ BASAMAK SÖM İşyeri Tarım çalışanı, çiftçi Kendi işinde çalışan Birinci Basamak Sağlık Örgütlenmesi (SO vb) Finlandiya, Çin, Brezilya, Türkiye YİSME deneyimi???, … İşyeri İşyeri A Ergör, DEÜ - 2013

26. UYDU SÖM İşletme ? Ulusal sağlık sistemine eklemlenme İşyeri Sağlık Örgütlenmesi ABD,İngiltere, Polonya, Türkiye … İşyeri A Ergör, DEÜ - 2013

27. ORTAK SAĞLIK BİRİMİ M İşyerleri Ortak Sağlık Örgütlenmesi İşyeri İsveç, Norveç, Finlandiya, Danimarka, Hollanda, Fransa, Belçika, Türkiye???, … İşyeri İşyeri A Ergör, DEÜ - 2013

28. ÖZEL SÖM ? İşyerleri İçin Sağlık Hizmeti Sunan Özel Sektör Örgütlenmesi İşyeri ? ? İşyeri İşyeri ABD, İsveç, Türkiye???, … A Ergör, DEÜ - 2013

29. İŞ KOLUNA ODAKLANAN SÖM İşkolu – Endüstri Demir çelik – Maden vb İsveç, Hollanda, Fransa, İngiltere (British Coal Sağlık Örgütlenmesi) Türkiye ??? (Zonguldak MHH, PTT-eksiden, TSK ...) İşyeri İşyeri İşkolu ya da Endüstriye Özel 2.Basamak Sağlık Örgütlenmesi A Ergör, DEÜ - 2013

30. HASTANE ODAKLI SÖM • Çalışan sağlığına Yönelik Örgütlenmeler • Hastanelerde meslek hastalıkları birimleri vb İsveç, ABD, Japonya (Rosai Hospital) Türkiye ??? (Meslek Hastalıkları Hastaneleri, SSK –eski- Tepecik Birim?) İşyeri Çalışan A Ergör, DEÜ - 2013

31. Finans Türü ve Hizmet Sunumuna Göre İş Sağlığı Örgütlenmeleri Sosyal Sigorta Kapsamında Örgütlenmeler İsrail, Meksika, İspanya, Almanya (zorunlu sigorta) Ulusal Sağlık Sistemi - Vergi Çin, Finlandiya Özel Sektör – Bireyler ABD, Eski Sosyalist Ülkeler, ... Karma Sistemler* (?) Türkiye, İsveç, Tayvan, Japonya, Singapur, Norveç, İngiltere... * Çin dışında kalan ülkelerin büyük çoğunluğu (Çin’de de çokuluslu şirketlerin büyük üretim taşeronları için geçerli bölgesel örnekler...) A Ergör, DEÜ - 2013

32. Türkiye’de Çalışma Yaşamının ÖrgütlenmesiYasal düzenlemelerDüzeyAlt yapıAraçlar

33. Toplumsal yaşam Kadın, anne Ev kadını, tarım işçisi, … Erkek, baba, İşsiz, tarım işçisi, … yaşlı Çalışanlar Engelli Çocuk SAĞLIK Çalışma yaşamı A.Ergör - Y.Demiral

34. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı SGK SB İş Kurumu ? Çalışma GM İş Teftiş Kurulu İşçi Sağlığı ve Güvenliği GM İSGÜM ÇASGEM ... Meslek Hastalıkları H SB HAST Dispanser – Semt polikliniği İşyeri SB ? TSM? Aile Hekimliği? A Ergör, DEÜ - 2013

35. Sağlık Bakanlığı İşyeri SB Meslek Hastalıkları H ? ? Tarım Çalışanı Hastaneler İşsiz Aile Hekimliği Ev kadını Kayıt dışı çalışanlar TSM SGK A Ergör, DEÜ - 2013

38. ÇSGB Merkez Örgütü

39. ÇSGB İl Örgütü Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri

40. SGK Merkez Örgütü İl Müdürlükleri

41. İzmir SGK İl Müdürlüğü

42. THSK Başkanlığı

43. Ülkede İşyeri Düzeyinde İS Örgütlenmesi

44. Hekim – İSİG Uzmanı – Hemşire … RİSK ÇALIŞAN İSİG KURULU İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri - OSGBler Tanımla İGM ÖNLE değiştir, yalıt, engelle, azalt... KARŞILAŞMA ETKİLENİM Periyodik izlem Ortam izlemi DEĞERLENDİR BİLDİR GİRİŞİM A Ergör, DEÜ - 2013

45. Belçika (A) *Belçika (A) İngiltere (B) Fransa (B) İspanya (C) Macaristan (B) Türkiye (D) *Almanya (E) %0 %20 %40 %60 %80 %100 İşle ilgisi olmayan hastalıklar için iyileştirici hizmetler İşle ilgili hastalıklar için iyileştirici hizmetler İşe giriş bakıları ve periyodik bakılar Çalışma ortamına yönelik etkinlikler Sağlık eğitimi / yaşam biçimi / sağlığın geliştirilmesi Çok uluslu bir işletmenin çeşitli ülkelerdeki işyeri sağlık birimlerinin etkinliklerinin, toplam çalışma saatleri üzerinden yüzde dağılımı. A İşletme içi, çok disiplinli hizmet; B Yarı zamanlı (YZ) doktor, tam gün (TG) hemşire; C YZ doktor, YZ hemşire; D TG doktor; E YZ doktor. M.Bratveit et al. Occupational health services in a multinational company. Occup.Med. Vol.51, No.3, 168-173, 2001

46. Uluslararası Düzeyde İS ile ilişkili Örgütlenmeler

47. ILOICOHSendikalar – ETUC…

48. Akılda kalması gerekenler:Temel İş Sağlığı Hizmetleriİş Sağlığında Örgütlenmenin Temel İlkeleriİS örgütlenme modelleriUlusal iş sağlığı örgütlenmesinin yapısal özellikleri (işyeri düzeyinden ulusal ölçeğe)