De economie van het moderne platteland

1. De economie van het moderne platteland Presentatie voor het KNAG-symposium ‘Platteland als consumptieruimte’, 12 april 2012 Ida Terluin, LEI, Den Haag (email: ida.terluin@wur.nl)

2. De economie van het moderne platteland • Modern platteland: • landbouw is niet langer de economische ruggengraat • Doel: • Cijfers plattelandseconomie Nederland op een rij • Drijvende krachten plattelandseconomie (volgens literatuur) • Opbouw van de presentatie • Wat is platteland/plattelandseconomie? • Cijfers: plattelandsregio’s versus stedelijke regio’s • Drijvende krachten

3. Wat is platteland? Twee benaderingen: 1. Gebied dat is af te bakenen op een landkaart (afhankelijk van zelf te kiezen criteria; gebied buiten de bebouwde kom, dorpen, Friesland, het noorden, etc.) 2. Projectie in het hoofd van de actor (rust, ruimte, weidsheid, koeien in de wei, romantiek, rurale idylle, etc.) Afhankelijk van op te lossen probleem: zelf definitie kiezen

4. Wat is plattelandseconomie? • Zoeken naar een geschikte ruimtelijke eenheid, met een lage bevolkingsdichtheid • Zoeken naar een geschikte economische eenheid: gebied moet een economie vormen met landbouw, industrie- en dienstensector → arbeidsmarktgebied (gebied waar mensen werken en wonen) → plattelandseconomie benaderen met dunbevolkte COROP-regio’s (40 in NL)

5. Indeling van COROP-regio’s op basis van de bevolkingsdichtheid

6. Aandelen bevolking, werkgelegenheid en oppervlakte (als % Nederlands totaal)

7. Grondgebruik en grondgebonden landbouw-bedrijven (als % van totaal groep)

8. Sectorale samenstelling werkgelegenheid, 2011 (%)

9. Groei werkgelegenheid, bevolking en reële economie (% per jaar)

10. Leeftijdsopbouw bevolking, 2000 en 2011 (%)

11. Werkloosheid, participatiegraad en beschikbaar inkomen

12. Uit analyse sociaal-economische indicatoren voor COROP-gebieden blijkt dat: • de sociaal-economische verschillen tussen de groepen van COROP-gebieden beperkt zijn; 2. de indicatoren voor alle groepen dusdanige waarden hebben dat ze vooralsnog geen aanleiding geven tot grote bezorgdheid.

13. Dynamische en achterblijvende COROP-regio’s(afgeleid van werkgelegenheids-groei 2003-2011)

14. Verschillen in economische prestaties tussen COROP-regio’s • Sommige COROP-regio’s doen het beter dan andere • Achterblijvers binnen de groep minder verstedelijkte regio’s: • Oost-Groningen • Delfzijl en omgeving • Noord-Friesland • Zeeuwsch-Vlaanderen

15. Drijvende krachten achter economische ontwikkeling: ideeën uit de literatuur • Productiefunctie: Y = f (Kapitaal, Arbeid, factor X) • Factor X: geheel van drijvende krachten achter economische ontwikkeling • Afkomstig uit vergelijking van succesvolle en achterblijvende rurale regio’s in de EU

16. Drijvende krachten achter werkgelegenheids-ontwikkeling van rurale regio’s (1) • Capaciteit (kennis, vaardigheden en houding) van locale actoren → komt tot uiting in manier waarop actoren met elkaar samenwerken binnen en buiten de regio, ze met uitdagingen omgaan, ze innovatief zijn en projecten opstarten die passen bij de sterke punten van de regio → capaciteit hoger in succesvolle regio’s

17. Drijvende krachten achter werkgelegenheids-ontwikkeling van rurale regio’s (2) 2. Interne en externe netwerken • In succesvolle regio’s sterke netwerken, gestimuleerd door actieve houding van de locale actoren, solidariteit, korte communicatielijnen en sterke locale leiders • In achterblijvende regio's zwakke netwerken, gehinderd door weinig interactie tussen de locale actoren, gebrek aan samenwerking, interne conflicten en gebrek aan actieve locale actoren

18. Drijvende krachten achter werkgelegenheids-ontwikkeling van rurale regio’s (3) 3. Een territoriaal ontwikkelingsplan Succesvolle regio's hebben vaak een integrale aanpak: een ontwikkelingsstrategie gebaseerd op de sterke en zwakke punten, de kansen en bedreigingen van de regio, waar alle maatregelen en projecten worden ingepast

19. Drijvende krachten achter werkgelegenheids-ontwikkeling van rurale regio’s (4) 4. Nieuwkomers • Succesvolle regio’s hebben een positief migratiesaldo. Nieuwkomers hebben toegang tot externe kennis en markten. Nieuwkomers hebben een andere houding dan de locale bewoners en zijn in staat om locale actoren te mobiliseren of om als locale leider op te treden. • Bevorderen door bijv. strategische benoemingen in het openbaar bestuur en het creëren van werk- en woonmilieus die nieuwkomers aantrekken.

20. Besluit (1) • Economie van het moderne platteland = minder verstedelijkte COROP-regio • Groep minder verstedelijkte regio’s als geheel loopt in de pas met de rest van Nederland; er zijn wel enkele achterblijvers

21. Besluit (2) • Richtlijn voor economische ontwikkelingsstrategie: • Verbeter de capaciteit (kennis, vaardigheden en houding) van lokale actoren; • Versterk de samenwerking tussen de lokale actoren en de samenwerking tussen actoren binnen en buiten de regio; • Gebruik een integraal, territoriaal ontwikkelingsplan, gebaseerd op de sterke en zwakke punten, de kansen en bedreigingen van de regio, en integreer alle maatregelen en projecten binnen de kaders van dit plan.