REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Psikolojik Danışman

1. AKRAN İSTİSMARI REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Psikolojik Danışman

2. KONULAR İstismar Akran istismarı Akran istismarının nedenleri Akran istismarının çeşitleri Akran istismarının etkileri Akran istismarı ile baş etme Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 2

3. İstismar Nedir? İstismar, bir kişinin ya da kişilerin iyi niyetini kötüye kullanarak yararlanmak, bir düşünceyi kötüye kullanarak zarar vermeyi hedeflemek, karşısındakinin kendi rızası olmadan ve iradesini dikkate almadan sömürmek. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 3

4. İSTİSMAR TÜRLERİ Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 4

5. FİZİKSEL İSTİSMAR Fiziksel İstismar: Bir kaza olmadan, fiziksel travma ya da yaralanmalarla sonuçlanan davranış biçimi. • Vurmak, yumruk atmak, tokat atmak • İtmek, düşürmek, • boğazlamak, • yakmak, • elektrik ile şok vermek, • stresli bir duruma düşürmek (bağlamak vb.), • yaralamak, • Tehlikeli hayvanlara bırakmak, • silah ile ateş etmek, • zehirlemek. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 5

6. CİNSEL İSTİSMAR Cinsel istismar: Kişilerin kendi rızalarına rağmen başkaları tarafından cinsel olarak kötüye kullanılmaları, suiistimal edilmeleri, istemedikleri halde başkalarının cinsel yönelimlerine hedef olmaları durumu. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 6

7. PSİKOLOJİK İSTİSMAR Psikolojik istismar: Bir kişiyi yapmak istemediği bir şeyi yapmaya razı etmek için duygusal durumundan yaralanarak psikolojik baskı uygulanması. • Küçük düşürme / Gözdağı verme • Grupça saldırmak / Kabadayılık • Nefretli konuşma / Manipülasyon • Takipçilik / Sibertakipçilik • İlişkisel saldırganlık • Ebeveynsel yabancılaşma • Psikolojik işkence / Zihin kontrolü • Zor yollu ikna / Taciz Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 7

8. ÇOCUK İSTİSMARI Dünya Sağlık Örgütü, çocuk istismarını şöyle tanımlar: "Çocuğun sağlığını, fiziksel ve psikososyal gelişimini olumsuz etkileyen, bir yetişkin, toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da bilmeyerek tüm davranışlar çocuğa kötü muameledir.“ • Fiziksel istismar • Cinsel istismar • Duygusal istismar • Bilerek zarar verme Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 8

9. Çocuk İstismarının Sebepleri • İstismarın yaşayan çocuğun ailesinin çatışması, mutsuz evliliği ve sözlü bir şiddetin mevcut olması. • Üvey anne ya da baba • Demokratik olmayan ebeveyn tutumları • Ailenin yaşadığı ekonomik ve ani değişmeler nedeniyle doğan sıkıntılar. • Ailelerin toplumsal organizasyonlara karşı kayıtsız kalması. • Geleneksel aile yapısı ve fiziksel cezalandırmalar. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 9

10. Çocuklar neden yaşadıklarından bahsetmezler? • Kendilerinden inanılmayacağını düşünürler. • Başlarının belaya gireceğinden korkarlar. • İstismarcının tehdidinden korkarlar. • İstismarcıyı korumak isteyebilirler, istismarcıyı sevebilir ama yaptıklarını sevmezler. • Nasıl anlatılacağını bilmeyebilirler. • Cinsel davranışların yanlış olduğunu bilmeyebilirler. • Arkadaşları tarafından dışlanacağından korkabilirler. • Homoseksüel olarak adlandırılabileceklerinden korkabilirler. • Büyükleriyle (otorite ifade edenlerle) cinsel konuları konuşmaktan utanabilirler. • Gammaz olarak adlandırılmak istemezler. • İyi çocukların cinsellikle ilgili sözcükleri kullanmamaları gerektiği söylenmiş olabilir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 10

11. Akran İstismarı nedir? 'Bir ya da birkaç çocuğun, belirlenen belli bir hedef çocuğa karşı, bilinçli olarak zarar verme amaçlı davranışlar göstermeleri' Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 11

12. Akran istismarı • Zorba: sürekli saldırgan davranışlar gösteren, dürtüsel, baskın, duygudaşlık yapamayan ve fiziki açıdan güçlü olan kişi olarak tanımlanmaktadır Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 12

13. Akran istismarı Kurban: Olumsuz davranışa maruz kalan öğrenci, kendini savunmakta başarısız ve kendisine zarar veren öğrenci veya öğrencilere karşı çaresiz kalmaktadır. Bu durumda zorbalığın hedefi olarak seçilen kişi veya kişiler. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 13

14. Akran istismarı Yaşla ilişkisi: • Akran istismarı özellikle 7-11 yaş arası yoğun olarak yaşanmaktadır. • Öğrencinin yaşına göre de uygulanan/uğranan istismar türü değişmektedir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 14

15. Akran istismarı Sıklık: İstanbul’da bir lisede; • %9,2’si okulda son yarı yılda arkadaşlarına en az bir kez zorbalık yaptıklarını, • %22’si zorbalığa uğradıklarını, • %9,4’ü ise hem zorbalık yaptıklarını hem de/zorbalığa uğradıklarını bildirmişlerdir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 15

16. Akran istismarı Akran istismarı – cinsiyet ilişkisi • Erkeklerin kızlara oranla daha fazla zorbalık davranışında bulunduğu • Erkeklerin daha fazla akran istismarına maruz kaldığı tespit edilmiştir. • Kızların hem erkekler hem de kızlar tarafından, erkeklerin ise yalnızca erkekler tarafından akran istismarına uğramalarıdır Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 16

17. Çocuk yetiştirme stillerine ilişkin olarak yapılan çalışmalar  zorbalığa maruz kalan erkek çocuklarının, anneleriyle daha yakın bir ilişkiye sahip olduklarını ve bu yakınlığın aşırı korumacılık şeklinde olduğunu;  bu çocukların annelerinin, çocuklarına yaşlarından daha küçükmüş gibi davrandıklarını, kontrollü ve sınırlayıcı olduklarını;  babalarının da, sinirli ve oğullarına farklı davranan ve onlar için uygun rol modeli oluşturmayan ebeveynler olduklarını belirtmektedir Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 17

18. Pek çok çocuk doğrudan ya da dolaylı olarak zorbalıktan etkilenir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 18

19. ZORBALIK NORMAL Mİ? Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 19

20. Akran istismarı Nedenleri??? Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 20

21. Akran İstismarının Nedenleri: Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 21

22. Akran istismarına maruz kalan çocukların özellikleri • Ev yaşamından hoşlanır, • Çekingen, içe dönüktür, • Başkalarına az ilgi gösterir, • İletişim becerileri zayıftır, • Aşağılık kompleksi vardır, kendini zihinsel yetenek ve çekicilikte yetersiz görür, • Kendini çaresiz ve etkisiz hisseder, • Genel olarak arkadaş gruplarından dışlanırlar; yakın ve samimi arkadaşları yoktur. • Yeni arkadaş edinmekte zorlanırlar, • Karşı cins ile iletişimde güçlük çekerler, • Okulda kendini güvende hissetmezler, • Zorbalığa uğrayan çocukların diğerlerine göre daha alt sosyoekonomik düzeyden oldukları da tespit edilmiştir • Özürlü çocukların da zorbalığa uğrama açısından kolay birer hedef olabildikleri saptanmıştır. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 22

23. Zorbaların kişilik özellikleri: • Evde az zaman geçirir, güvenli, hazır cevap, dalgacı ve alaycıdır. • Kaygı düzeyi düşüktür, • Bağımsızdır, • Sindirilmiş, ezilmiş, şiddete maruz kalmış • Maço imajı taşır. • Kendini güçlü hissetme gereksinimi duyan • Başkalarını ve olayları kontrol etmeye çalışan • Yenilgiyi kabul edemeyen • Benlik saygıları düşük, • Gerçekçi olmayan benlik kavramına sahip olan (Aşırı güvenli, kibirli, kıskanç v.b.) • İlişkilerde problemleri yaşayan • Empati eksikliği duyan kişilik yapısı. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 23

24. HEM ZORBA HEM MAĞDUR • Kışkırtıcı özelliklere sahiptir • Sınıfta veya grupta sorun çıkarırlar, çevrenin gerilimini arttıracak davranışlarda bulunurlar • Hem zorbalığa uğrayanların gösterdiği duygusal sorunları, hem de zorbalık yapanların gösterdiği davranışsal sorunları gösterirler • Hem arkadaş ilişkilerinde sorunlar yaşadıkları ve yalnız kaldıkları hem de akademik başarısızlık, sigara ve alkol kullanımı gibi riskli davranışları diğer çocuklardan daha fazla gösterdiklerini saptanmıştır. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 24

25. Akran istismarına uğrayan kışkırtıcı öğrenciler, kendinden zayıflara istismar etme eğilimindedirler. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 25

26. AKRAN İSTİSMARININ ÇEŞİTLERİ Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 26

27. Okulda Yaşanan Zorbalık Türlerinin Yüzde Dağılımları Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 27

28. ERKEKLER VE KIZLAR FARKLI YOLLARLA ZORBALIK YAPARLAR KIZLAR; Ad takmak, Alay etmek, Gruptan dışlamak, İncitici söylentiler ERKEKLER; fiziksel güç kullanırlar Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 28

29. Okul ve Çevresinde Zorbalığın Yaşandığı Yerler Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 29

30. Çatışma, şiddet veya münakaşadan farklıdır • Güç dengesizliğine dayanır, • Bir kereye mahsus değildir, tekrarlıdır, • Bir süre devam eder, • Çok fazla incitici ve üzüntü vericidir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 30

31. Akran istismarının etkileri Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 31

32. Akran istismarının yol açtığıpsikolojik sorunlar • Var olan sorunların alevlenmesi (kekemelik), • Uyku sorunları, • Gece işemeleri, • Depresyon, • Somatik yakınmalar, • Düşük benlik algısı, • Okul fobisi, • İntihar düşünce ve girişimi Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 32

33. Akran istismarının yol açtığıakademik sorunlar • Ders başarısında düşme, • Dikkat eksikliği, • Ders içi uyumsuzluk, • Okul reddidir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 33

34. Akran istismarının yol açtığısosyal sorunlar • Düşük benlik saygısı, • Azalmış kendine güven, • Olumsuz kendilik algısı, • Arkadaşları tarafından ihmal edildiği duygusu, • Güvensizlik ve içine kapanıklık, • Utangaçlık. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 34

35. Çocukluk yıllarında yaşanan istismarın etkisinin bazen yetişkinlikte de devam ettiği gözlenmektedir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 35

36. Bir çocuk başkaları ya da dahil olmak istediği grup tarafından sürekli dışlanır ve onlar tarafından kabul görmezse daha sonrasında zorba olabilir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 36

37. Çocuğun akran istismarına maruz kaldığı nasıl anlaşılır? İlk işaretlerinden bazıları: • Okula gitme konusunda isteksizlik veya reddetmek • Sabahları hasta olduğunu söylemesi • Okuldan kaçmak • Derslerinin zayıf olması • İçine kapanması, kekelemeye başlaması, özgüven kaybı • Ağlayarak uyuması, kabus görmesi • Sık sık para istemesi • Ne olduğunu anlatmak istememesi • Vücudunda sebebini açıklamadığı morluk, kesik ve çizikler olması • Başka çocuklara ve kardeşine karşı istismar ve rahatsız edici eylemlere başlaması • Saldırgan ve makul olmayan hareketlere başlaması Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 37

38. Öğrencinin akran istismarına maruz kaldığı nasıl anlaşılır? Teneffüslerde yalnızdır, Sınıfta hiç yakın arkadaşı yoktur, Takım oyunlarına seçilmez, Yetişkinlerin yanında olmak ister, Sınıfta konuşma zorluğu çeker, Okul başarısı aniden ya da yavaş yavaş düşer, Yaşıt grupları içerisinde kendini göstermekten kaçınır. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 38

39. Çocukların zorbalık ile baş etme yöntemleri; • Zorbalığa uğradığını erişkinlere bildirme • Olayı görmezlikten gelme veya katlanma • Fiziksel olarak karşılık verme • Arkadaşlarından destek isteme • Uzak durma • Öç almayı planlama • Hiçbir şey yapmama Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 39

40. AKRAN İSTİSMARI, YETİŞKİNLİKTE SIDDET VE SUÇA YÖNELİK DAVRANIŞLARA DÖNÜŞEBİLİR ! Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 40

41. Akran istismarı ile mücadele Neler yapılabilir?

42. Zorbalığın doğru bir davranış olmadığı ve zorbalığa maruz kalan öğrencilerin bunu bildirmelerinin yanlış olmadığı tüm öğrenciler tarafından açıkça bilinmelidir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 42

43. Zorbalık; içgüdüsel bir davranış, bireyin duygusal ve sosyal gelişiminde tamamlayıcı bir duygu yansımasıdır. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 43

44. Akran istismarı ile baş etme Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 44

45. Temel amaçlarımız Öğrencilerin sosyal ve psikolojik açıdan kendilerini tanımalarına ve geliştirmelerine destek vermek Okulun tüm çalışanlarını, öğrenci ve velilerini bilgilendirmek, bilinçlendirmek Okuldaki eğitim ortamını, huzurunu bozacak davranışlara karşı önlemler almaktır. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 45

46. Akran istismarına uğrayan çocuğun ailesi ne yapabilir? • 1. Adım: Dinlemek + ilgi ve desteğini göstermek • 2.Adım: Mantıklı tavsiyelerde bulunmak • 3.Adım: Olumlu stratejiler geliştirmesine yardımcı olmak • 4.Adım: Tekrar edip etmediğini sormak • 5.Adım: okul ile iletişime geçmek • 6.Adım: Direkt olarak yaklaşmaktan kaçınmak Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 46

47. Zorba çocuğun ailesi ne yapabilir? • Davranışın onaylamadığınızı ve bunun mağduru nasıl etkilemiş olabileceğini anlatmak, • Şiddet içermeyen, yaşla uyumlu yaptırımlar uygulamak, • Arkadaşlarını ve gittiği yerleri öğrenmek, • Kurallara uyduğunda ve sorumlu davranışlarında onu takdir etmek, • Şiddetten uzak tutmak, • Psikologlardan, danışmanlardan ve psikyatırlardan yardım almak, Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 47

48. Bütün çocuklar başkalarına karşızorbalık yapmanın yanlış ve haksız bir davranış olduğunu öğrenmelidir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 48

49. Ne yapmamak gerekir? • Zorba çocuk ve/veya ailesi ile doğrudan görüşmek • Mağdurun, bu sorunla kendisinin baş edebileceği düşünülerek yalnız bırakılmamalıdır. • Öğrenciye şiddet uygulamak • Olayla tek başına başa çıkılmaya çalışılmamalı, ilgili kişilerle irtibata geçilmelidir. Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 49

50. Akran istismarını önlemede okulda yapılacaklar: • Bunu bir sorun olarak görmek • Okulda zorbalığın ve şiddetin belirlenmesi, farkındalık yaratılması • Zorbaca eylemlerin kabul edilemez olduğu vurgulanmalı • Okul kurallarının -öğrencileri de sürece katarak- gözden geçirilmesi, geliştirilmesi • Problemin en çok yaşandığı yerlerde güvenlik için önlemler alınması • Zorbalık konusu derslerde de zaman zaman gündeme getirilmeli • Aileler de bu konuda bilgilendirilmeli • Sorunu olan öğrencilerin belirlenmesi, önlemler alınması • Güvenli bir çevre oluşturulması • Davranışların herkes tarafından takip edilmesi. • Uygulanabilecek müdahale programları geliştirmek Müge ÖZTOPAL Psk.Danışman 50