วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีตรัง สำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ

1. วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีตรังสำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษาวิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีตรังสำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ

2. วิชา หลักการเลี้ยงสัตว์(Principles of Animals Husbandry) รหัสวิชา 3500-0002 สาขาวิชา สัตวศาสตร์ ประเภทวิชา เกษตรกรรม หลักสูตรระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง (ปวส.) ตามหลักสูตรสำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา พุทธศักราช 2545

3. นายสีกุน นุชชา ครู วิทยฐานะชำนาญการพิเศษ วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีตรัง

4. เพื่อการจัดทำเนื้อหาและพัฒนาสื่อการสอนอาชีพและวิชาชีพเพื่อการจัดทำเนื้อหาและพัฒนาสื่อการสอนอาชีพและวิชาชีพ สำหรับใส่ในระบบ eDLTV เพื่อพัฒนาอาชีพ ตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

5. บทที่ 4 โรงเรือนและอุปกรณ์สำหรับสัตว์

6. หัวข้อการสอน • 1.1 หลักพิจารณาในการสร้างโรงเรือนเลี้ยงสัตว์ • 1.2 โรงเรือนเลี้ยงสัตว์แบบต่าง ๆ เครื่องมือและอุปกรณ์ในการเลี้ยงสัตว์

7. 2. สาระสำคัญ การเลี้ยงสัตว์จะประสบความสำเร็จได้หรือไม่นั้น การจัดการด้านโรงเรือนและอุปกรณ์ ในการเลี้ยงก็จัดเป็นปัจจัยที่สำคัญประการหนึ่ง ทั้งนี้เพราะโรงเรือนเปรียบเสมือนที่พักพิงและเป็นที่หลับที่นอนของสัตว์ หากเราจัดการโรงเรือนดีสัตว์ก็จะอยู่อย่างสบาย ไม่เครียด และจะให้ผลตอบแทนสูง

8. ตรงกันข้ามหากเราจัดการโรงเรือนไม่ดี ไม่เหมาะสม ไม่ถูกสุขลักษณะก็จะทำให้สัตว์อยู่อย่างไม่สบายตัว เกิดความเครียด ผลผลิตลดลง หรืออาจเกิดโรคบางอย่างได้ ดังนั้นการสร้างโรงเรือนโดยมีการเลือกแบบของโรงเรือนที่เหมาะสมกับชนิดพันธุ์ เพศ และอายุของสัตว์แล้วผู้เลี้ยงก็จะประสบผลสำเร็จในการเลี้ยงสัตว์ได้อย่างแน่นอน

9. จุดประสงค์การสอน • 3.1 มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการเลือกสถานที่และข้อพิจารณาในการสร้างโรงเรือนเลี้ยงสัตว์ชนิดต่าง ๆ • 3.2 ออกแบบหรือเลือกแบบโรงเรือนได้เหมาะสมต่อสัตว์ที่ต้องการเลี้ยงได้ • 3.3 เลือกใช้เครื่องมือและอุปกรณ์ที่เหมาะสมต่อสัตว์เลี้ยงแต่ละชนิดได้

10. 4. เนื้อหา4.2.4 โรงเรือนระบบปิด (evaporative cooling system) เนื่องจากประเทศไทยเป็นประเทศที่อยู่ในเขตร้อนมีอุณหภูมิของอากาศค่อนข้างสูง ส่วนใหญ่ผู้เลี้ยงสัตว์มักสร้างโรงเรือนเป็นโรงเรือนเปิด ทั้งนี้เพื่อต้องการให้อากาศภายในโรงเรือนมีการหมุนเวียนและระบายอากาศเป็นการลดความร้อนภายในโรงเรือนได้ดี

11. 4. เนื้อหาโรงเรือนเปิดไม่สามารถควบคุมอุณหภูมิได้อุณหภูมิของโรงเรือนจะผันแปรไปตามสภาพของอากาศภายนอกโรงเรือน ช่วงหน้าร้อนอากาศ จะร้อนมาก สัตว์เลี้ยงบางชนิด เช่น ไก่เนื้อ อาจทนอากาศร้อนไม่ไหว (ภาพที่ 4.87-4.88)

12. ภาพที่ 4.87โรงเรือนไก่ระบบเปิด ที่มา: เกษตรพอเพียงดอทคอม (2556)

13. ภาพที่ 4.88โรงเรือนสุกรระบบเปิด ที่มา: ไทยฟีดดอทเน็ต (ม.ป.ป.)

14. เพื่อหลีกเลี่ยงจากอากาศร้อนและต้องการควบคุมอุณหภูมิของโรงเรือนจึงได้มีการคิดค้นโรงเรือนระบบปิดขึ้นโดยใช้หลักการระบายความร้อนด้วยน้ำและใช้พัดลมเป็นตัวถ่ายเทอากาศ โดยมีแผ่นรังผึ้ง (cooling pad) ที่ปล่อยน้ำไหลผ่านจนเปียกชุ่ม เมื่อเดินพัดลมซึ่งอยู่ในแนวตรงกันข้ามกับแผ่นรังผึ้งอากาศภายนอกจะถูกดูดผ่านแผ่นรังผึ้งเข้าภายในโรงเรือน ภายในโรงเรือนจะเย็นสบายโดยใช้หลักการระเหยน้ำ

15. นอกจากนี้โรงเรือนระบบปิดยังสามารถป้องกันโรคได้อย่างดีโดยเฉพาะโรคไข้หวัดนก ซึ่งการติดตั้งและระบบการทำงานของโรงเรือนระบบปิด มีดังนี้

16. ก. หลักการทำงานของโรงเรือนระบบปิดหรือระบบอีแวป โรงเรือนระบบปิดหรือระบบอีแวปนี้มีหลักการทำงานซึ่งไม่ยุ่งยากสลับซับซ้อนมากนัก ถ้าหากเข้าใจระบบการทำงานแล้วผู้เลี้ยงสัตว์ก็สามารถที่จะติดตั้งระบบอีแวปได้ที่โรงเรือนของตนเอง มานิตย์ เทวรักษ์พิทักษ์ (2536) ได้สรุปหลักการปฏิบัติเกี่ยวกับระบบอีแวปไว้ดังนี้

17. 1) ขนาดของโรงเรือน โรงเรือนมีขนาดมาตรฐานคือ กว้าง 12 เมตร และยาว 120 เมตร (ภาพที่ 4.89)

18. ภาพที่ 4.89ขนาดโรงเรือนระบบปิดที่เหมาะสมและประหยัดพลังงานที่สุด ที่มา:Sciencedirect.com (2007)

19. 2) หลังคา หลังคาเป็นแบบจั่วชั้นเดียว หลังคาจั่วสูงจากพื้น 4 เมตร โครงสร้างทั้งหมดทำด้วยเหล็กฉาก ยกเว้นแปซึ่งใช้ไม้เนื้อแข็งขนาด 2 นิ้ว x 4 นิ้ว วัสดุที่นำมาใช้คลุมหลังคาโรงเรือนทำด้วยแผ่นสังกะสีฉาบด้วยกาลวาไนส์ (Galvanized) ภายใต้หลังคามุงด้วยฉนวนใยแก้ว (micro–fiber) กันความร้อน ใต้ฉนวนกันความร้อนบุด้วยแผ่นพลาสติกไวนิล (Vinyl)

20. เพื่อป้องกันการแผ่รังสีความร้อนจากหลังคาไม่ให้ลงมาในโรงเรือนได้ และยังป้องกันการสูญเสียความเย็นจากการรั่วซึม ถัดลงมาจากแผ่นกันความร้อนยังมีแผ่นไม้อัดที่ติดตั้งใต้เพดานขวางตามความยาวของโรงเรียน เรียกว่า แผ่นชิงลม (Spoiler) คิดเป็นระยะทุก 12 เมตร เพื่อดักลมด้านบนให้พัดผ่านด้านล่างอย่างสม่ำเสมอและทั่วถึง (มีหรือไม่มีก็ได้ อาจใช้แผ่นผ้าพลาสติคแทนก็ได้) (ภาพที่ 4.90-4.93)

21. ภาพที่ 4.90หลังคาโรงเรือนเป็นจั่วชั้นเดียว ที่มา:Poultryventilation.com (n.d.)

22. ภาพที่ 4.91พลาสติคไวนิลใต้หลังคาโรงเรือน ที่มา:Poultryventilation.com (n.d.)

23. ภาพที่ 4.92พลาสติค Polynum Reflective Insulation ใต้หลังคาโรงเรือน ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

24. ภาพที่ 4.93หลังคาและผนังไฟเบอร์ซีเมนต์ ไม่ต้องบุพลาสติค ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

25. 3) ผนังโรงเรือน ผนังด้านหน้าและท้ายโรงเรือนปิดทึบ ส่วนผนังด้านข้างทั้ง 2 ข้าง ก่ออิฐสูงประมาณ 60 ซม. เปิดช่องลมและปิดด้วยผ้าม่านพลาสติกขนาด 1.20 เมตร และมีตาข่ายอย่างดีล้อมรอบผนังด้านข้าง เปิดประตูหน้า–หลัง และด้านกลางของโรงเรือนด้วย (ภาพที่ 4.94-4.102)

26. ภาพที่ 4.94ด้านหัวโรงเรือน ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

27. ภาพที่ 4.95ด้านท้ายโรงเรือน ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

28. ภาพที่ 4.96ด้านข้างโรงเรือนสุกรผนังซีเมนต์ครึ่งเดียว หุ้มทับด้วยพลาสติค ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

29. ภาพที่ 4.97ด้านข้างโรงเรือนไก่ผนังซีเมนต์ครึ่งเดียว หุ้มทับด้วยพลาสติค ที่มา: บล็อกแก๊งค์ดอทคอม (2556)

30. ภาพที่ 4.98ด้านข้างโรงเรือนไก่ผนังซีเมนต์ครึ่งเดียว หุ้มทับด้วยพลาสติค ที่มา: บล็อกแก๊งค์ดอทคอม (2556)

31. ภาพที่ 4.99ด้านข้างโรงเรือนไก่ผนังไฟเบอร์ซีเมนต์ ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

32. ภาพที่ 4.100ด้านข้างโรงเรือนสุกรมองจากด้านใน ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

33. ภาพที่ 4.101ด้านข้างโรงเรือนติดตั้งรอกกว้านแผ่นพลาสติค ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

34. ภาพที่ 4.102ประตูด้านข้างโรงเรือนไก่ ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

35. 4) แผ่นรังผึ้ง แผ่นรังผึ้งเป็นส่วนสำคัญที่ปรับให้อุณหภูมิในโรงเรือนลดลงซึ่งทำด้วยกระดาษสังเคราะห์พิเศษมีความทนทาน มีความหนา 2 ขนาด คือ ขนาดหนา 10 เซนติเมตร และ 15 เซนติเมตร ความสูงของแผ่นรังผึ้ง 180 เซนติเมตร ความยาวประมาณ 15 เมตร และ 21.6 เมตร ต่อโรงเรือน

36. การติดแผ่นรังผึ้งจะติดด้านเดียวหรือ 2 ด้านก็ได้ แต่การติด 2 ด้านนั้น การไหลเวียนของอากาศจะทั่วถึงและสม่ำเสมอดีกว่าติดด้านเดียวและไม่ต้องติดพัดลมเสริมภายในอีก หรืออาจลดจำนวนพัดลมลงได้ส่วนหนึ่งโรงเรือนส่วนใหญ่ในประเทศไทยนิยมติดด้านเดียว (ภาพที่ 4.103-4.105)

37. ภาพที่ 4.103การติดตั้งแผ่นรังผึ้งในโรงเรือนไก่ ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

38. ภาพที่ 4.104การติดตั้งแผ่นรังผึ้งในโรงเรือนไก่ ที่มา: สวัสดีแปดริ้วดอทคอม. 2551

39. ภาพที่ 4.105การติดตั้งแผ่นรังผึ้งในโรงเรือนไก่ ที่มา: วีลามอลด็อทคอม (2553)

40. 5) พัดลม พัดลมที่ใช้จะติดตั้งอยู่ในโรงเรือนด้านหลัง (ด้านท้าย) ตรงข้ามแผ่นรังผึ้ง มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 48 นิ้ว (ภาพที่ 4.106-4.107)

41. ภาพที่ 4.106พัดลมขนาดใหญ่สำหรับฟาร์ม ที่มา: บล็อกแก๊งค์ดอทคอม (2556)

42. ภาพที่ 4.107พัดลมฟาร์ม ที่มา: เบทาโกร (ม.ป.ป.)

43. 6) ระบบควบคุมอุณหภูมิในโรงเรือน การควบคุมอุณหภูมิภายในโรงเรือนนั้นใช้พัดลมและแผ่นรังผึ้ง โดยมีตัวควบคุมอุณหภูมิ (thermostats) อยู่ ถ้าโรงเรือนมีพัดลม 10 เครื่อง จะมีตัวควบคุมอุณหภูมิอยู่ 11 ตัว เพราะอีก 1 ตัวนั้นสำหรับควบคุมอุณหภูมิ การปิดเปิดน้ำของเครื่องปั๊มน้ำในการปล่อยให้น้ำไหลผ่านแผ่นรังผึ้ง

44. 6) ระบบควบคุมอุณหภูมิในโรงเรือน การควบคุมอุณหภูมิภายในโรงเรือนนั้นใช้พัดลมและแผ่นรังผึ้ง โดยมีตัวควบคุมอุณหภูมิ (thermostats) อยู่ ถ้าโรงเรือนมีพัดลม 10 เครื่อง จะมีตัวควบคุมอุณหภูมิอยู่ 11 ตัว เพราะอีก 1 ตัวนั้นสำหรับควบคุมอุณหภูมิ การปิดเปิดน้ำของเครื่องปั๊มน้ำในการปล่อยให้น้ำไหลผ่านแผ่นรังผึ้ง โดยในสภาพที่อุณหภูมิทั่วไปพัดลมจะเปิดทำงาน 1 เครื่อง อยู่ตลอดเวลาและพัดลมที่เหลืออีกจะทำงานเมื่ออุณหภูมิสูงกว่าที่เครื่องควบคุมอุณหภูมิ ดังต่อไปนี้

45. โดยในสภาพที่อุณหภูมิทั่วไปพัดลมจะเปิดทำงาน 1 เครื่อง อยู่ตลอดเวลาและพัดลมที่เหลืออีกจะทำงานเมื่ออุณหภูมิสูงกว่าที่เครื่องควบคุมอุณหภูมิ ดังต่อไปนี้

46. สูงกว่า60องศา F พัดลมเครื่องที่ 2 จะทำงาน สูงกว่า72องศา F พัดลมเครื่องที่ 3 จะทำงาน สูงกว่า74องศา F พัดลมเครื่องที่ 4 จะทำงาน สูงกว่า76องศา F พัดลมเครื่องที่ 5 จะทำงาน สูงกว่า78องศา F พัดลมเครื่องที่ 6 จะทำงาน สูงกว่า80องศา F พัดลมเครื่องที่ 7 จะทำงาน สูงกว่า82องศา F พัดลมเครื่องที่ 8 จะทำงาน

47. ในกรณีที่โรงเรือนมีพัดลม 10 เครื่อง จะตั้งตัวควบคุมพัดลมที่อุณหภูมิช่วงระหว่าง 60–72 องศาเอฟ. อีก 2 เครื่อง เมื่ออากาศเปลี่ยนแปลงไป ระบบอัตโนมัติที่ติดตั้งไว้จะทำงานเพื่อปรับสภาพอากาศและอุณหภูมิในโรงเรือนให้คงที่ตลอดเวลา และพัดลมจะเป็นตัวดูดอากาศผ่านรังผึ้งซึ่งมีความเย็นเข้าไปแทนที่อากาศร้อนภายในซึ่งจะถูกดูดออกไปอีกทางหนึ่ง

48. เมื่ออากาศเย็นเข้าไปแทนที่จะทำให้อุณหภูมิภายในลดลงได้จากปกติถึง 7 องศาซี. หรือมากกว่านั้น แต่ถ้าช่วงไหนอากาศเย็นสบายอยู่แล้ว พัดลมดูดอากาศบางตัวจะหยุดทำงานไปโดยอัตโนมัติ และม่านอะลูมิเนียมที่หลังพัดลม ก็จะปิดเพื่อป้องกันอากาศเข้าออกโรงเรือน และเมื่ออุณหภูมิเริ่มสูงขึ้นม่านอะลูมิเนียมก็จะเปิด พัดลมก็จะทำงานอีกครั้ง

49. ในสภาวะที่อากาศภายนอกโรงเรือนเย็นอาจจะไม่จำเป็นต้องใช้น้ำช่วยปรับอากาศเลยก็ได้ เพียงแค่ใช้พัดลมระบายอากาศอย่างเดียวก็พอ เนื่องจากอากาศภายในเย็นพอเพียง (ภาพที่ 4.107และ 4.108)

50. ภาพที่ 4.107แสดงลักษณะของอากาศที่เข้าไปในโรงเรือนโดยผ่านแผ่นรังผึ้ง ที่มา: มานิตย์ เทวรักษ์พิทักษ์ (2536)