Inhoud

1. Juridische aspecten ondergronds ruimtegebruik. Toegespitst op KWO SIKB-congresProvinciehuis Noord-Brabant, Den Bosch27 september 2006Peter de Putter, Sterk Consulting www.sterkconsulting.nl

2. Inhoud • Algemene noties • Beleidsbrief ruimtelijke ordening ondergrond • Bestuursrechtelijke wet- en regelgeving • Privaatrechtelijke aspecten • Ideeën voor sturingsmechanismen • Afronding www.sterkconsulting.nl

3. Algemene noties • Ondergronds ruimtegebruik (zoals WKO) vrij nieuw ‘juridisch en organisatorisch fenomeen’ • Hoe gaan we om met ondergronds ruimtegebruik? Beleidsmatig, organisatorisch en bestuurlijk/juridisch • Zowel publiek- als privaatrechtelijke aspecten • Publiekrechtelijk: diverse wet- en regelgeving • Privaatrechtelijk: eigendoms- en gebruiksvragen. Vooral beheerst door Burgerlijk Wetboek (BW) www.sterkconsulting.nl

4. Beleidsbrief ruimtelijke ordening ondergrond (I) • Ondergronds gebruik borgen in bestaande wet- en regelgeving en beleidskaders • Meervoudig bodemgebruik: grote nadruk op zorgvuldigheidsbeginsel (vgl.: eisen Awb) • Evenwicht zoeken in lange- en korte-termijnafwegingen www.sterkconsulting.nl

5. Beleidsbrief ruimtelijke ordening ondergrond (II) • Aandacht voor wettelijke kaders • Verbeteren uitvoeringspraktijk RO/bestemmingsplannen (herziening Wro) • Extern veiligheidsbeleid (‘gevaarlijke leidingen’) • Actualisering bestemmingsplannen • Integrale regelgeving voor WKO en grondboringen • Niet genoemd echter: effecten op waterhuishouding (watertoets ook hier verplicht!) www.sterkconsulting.nl

6. WKO in bestuursrechtelijk perspectief (I) • Relevante regelgeving bij WKO: • Grondwaterwet (Gww) • Kaderrichtlijn Water (KRW) • Wet milieubeheer (Wm) • Wet bodembescherming (Wbb) • Woningwet (bouwvergunning?) • Elektriciteitswet • NB: Mijnbouwwet niet van toepassing (> 500 meter) www.sterkconsulting.nl

7. WKO in bestuursrechtelijk perspectief (II) • Highlights ‘belangrijkste’ regelgeving • Grondwaterwet (Gww) • - Vergunning in principe verplicht • - Bij onzekerheid van gevolgen: evt. proefvergunning? • Wie het eerst komt (‘rechten krijgt’), die het eerst maalt • Interferentie en belangenafweging: hoe gaat dat nu? • Vergunningvoorschriften en (grondwater-)kwaliteitseisen (relatie Wbb)? • Vergunning vs. idee van een ‘amvb bodemenergie’ (voorstel: algemene regels o.b.v. Gww/Waterwet en Wbb) www.sterkconsulting.nl

8. WKO in bestuursrechtelijk perspectief (III) • Vervolg highlights: • Kaderrichtlijn Water (KRW) • - Zegt niets over energieopslag, geeft geen parameter ‘temperatuur’ en ziet voor grondwateraspecten alleen op kwantiteit en chemische samenstelling (geen ecologie) • Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) • Praktijk kent nauwelijks/geen ondergrondse bestemmingen in ro-plannen (m.n. bestemmingsplannen) • Ook van belang voor streekplannen! www.sterkconsulting.nl

9. Privaatrechtelijke aspecten (I) • Regelen eigendoms- en gebruiksverhoudingen. • Eigendom en/of gebruik van de grond • Eigendom en/of gebruik van het WKO-systeem • Eigendom systeem en ‘grondgebruiksrecht’ (voor aanleg, beheer en onderhoud) regelen via opstalrecht resp. erfdienstbaarheid • Vastleggen zakelijke rechten eigenaren grond en systeem in contract (+ kettingbeding) www.sterkconsulting.nl

10. Privaatrechtelijke aspecten (II) • Vrij grondwater behoort niemand toe, maar wat te denken van warmte en koude? • Geen wetgeving en geen jurisprudentie • Parallellen mogelijk met eigendom grondwater, echter: • Grondwater is (deels) van nature ingebracht; • Warmte en koude zijn door mens ingebracht; • Warmte en koude zitten zowel in ‘korrel’ als in het grondwater • Er zou dan inbreuk mogelijk zijn op ‘eigendomsrecht’ (de buurman kan dan warmte ‘stelen’!) www.sterkconsulting.nl

11. Sturingsfilosofieën (I) • ‘Grondwater geordend’ • Kenmerken: • - Huidig Gww-systeem (toekomst: Waterwet) + gebiedsgericht Masterplan o.i.d. (vb. sciencepark A’dam) • Voor- en nadelen: • + Aansluiting bestaande praktijk • - Implementatie afhankelijk van initiatief bevoegde gezag www.sterkconsulting.nl

12. Sturingsfilosofieën (II) • ‘Ruimtelijk geordend’ • Ideeën/gedachten: • grondwatergebruik verdelen via bestemmingsplan (bp.) • Zonering voor ondergrondse energieopslag • Ondergrondse bestemmingen reguleren, bv. via mengbestemmingen (indien nodig) • Verbodstelsel: in bp. aangeven waar energieopslag niet mag • Voor- en nadelen: • + Interferentie kan maximaal worden voorkomen • - Marktbeperkingen www.sterkconsulting.nl

13. Sturingsfilosofieën (III) • Economisch gestuurd • Ideeën/gedachten: • Verhandelbare grondwatergebruiksrechten • Verhandelbare warmte-/kouderechten • Ofwel: regionale overheid stelt ‘stolp’ vast en daarbinnen kan de markt haar werking doen • Voor- en nadelen: • + Economische waarde grondwater en warmte/koude wordt volledig benut (vraag- en aanbodprincipe) • - ‘Collectief’ schaars goed wordt verhandelbaar produkt waarbij de sterksten/rijksten de ‘macht’ kunnen krijgen www.sterkconsulting.nl

14. Afronding • Ondergronds ruimtegebruik verdient ook in juridische (en organisatorische) zin alle aandacht • Behoefte aan meer integrale wet- en regelgeving (als onderdeel van integrale benadering) • Sturen via RO-spoor biedt vooralsnog veel mogelijkheden, ofwel: behandelen als bovengronds gebruik. • KWO-problematiek vraagt om amvb! www.sterkconsulting.nl