ΛΙΘΑΝΘΡΑΚΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. ΕΝΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΖΗΤΗΜ A

1. ΛΙΘΑΝΘΡΑΚΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ.ΕΝΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΖΗΤΗΜA ΣΟΥΤΗ ΜΑΡΙΑ-ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ 2008 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ Α.

2. Λιθάνθρακας-ορισμός • Πέτρωμα πλούσιο σε άνθρακα που σχηματίζεται από υπολείμματα φυτών και έχει ένα μαύρο χρώμα. • Επειδή περιέχει άνθρακα χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη. ΠΗΓΗ: Δούτσος Θ.,Γεωλογία: Αρχές και Εφαρμογές, Εκδόσεις Leader Books, Αθήνα, 2000.

3. Λιθάνθρακας-δημιουργία • Σχηματίζεται σε ελώδεις περιοχές από συσσώρευση, συμπαγοποίηση και βαθμιαία ταφή φυτικών οργανισμών με τη βοήθεια μικροβακτηριδίων. • τύρφη λιγνίτης λιθάνθρακας ανθρακίτης • Χημική σύσταση:C137H97O9NS ΠΗΓΗ: Δούτσος Θ.,Γεωλογία: Αρχές και Εφαρμογές, Εκδόσεις Leader Books, Αθήνα, 2000.

4. Παγκόσμια κατανομή κοιτασμάτων λιθάνθρακα ΠΗΓΗ: Thielemann T.et al, “Lignite and hard coal: Energy suppliers for world needs until the year 2100-An outlook”, Int. Jour. of Coal Geol., 72 ,1-14, 2007

5. Κατανάλωση λιθάνθρακα ΠΗΓΗ:RWE Power, “World Market for Hard Coal”, 2007, www.rwe.com

6. Συμμετοχή λιθάνθρακα στην παγκόσμια παραγωγή ενέργειας ΠΗΓΗ:RWE Power, “World Market for Hard Coal”, 2007, www.rwe.com

7. Φαινόμενο θερμοκηπίου (1) Τα κύρια αέρια που ευθύνονται για το φαινόμενο αυτό είναι τα εξής: 1) διοξείδιο του άνθρακα (CO2) 2) μεθάνιο (CH4) 3) υποξείδιο του αζώτου (N2O) 4) φθοριωμένοι υδρογονάνθρακες (HFCs) 5) υπερφθοράνθρακες (PFCs) 6) εξαφθοριούχο θείο (SF6) ΠΗΓΗ: Τσακαλάκης Κ., «Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η επίδραση της καύσης των ορυκτών καυσίμων και των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στην εξέλιξή του», ΜΜΧ, 13, 23-48, 2003

8. Δυναμικό παγκόσμιας θέρμανσης ΠΗΓΗ:Intergovernmental Panel on Climate Change, 1996, www.ipcc.ch

9. Φαινόμενο θερμοκηπίου (2) • Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αποτελούν την κύρια αιτία υπερθέρμανσης του πλανήτη. • Το CO2 ευθύνεται για τα 2/3 της παγκόσμιας υπερθέρμανσης που προέρχεται από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. • Περίπου το 97% των εκπομπών CO2από τις βιομηχανικές χώρες προέρχεται από την καύση (με σκοπό την παραγωγή ενέργειας) άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου. ΠΗΓΗ:Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007, www.ipcc.ch

10. Kyoto Protocol • Βάσει του πρωτοκόλλου αυτού, οι βιομηχανικές χώρες έχουν δεσμευτεί να μειώσουν στη διάρκεια της περιόδου 2008-2012, τις εκπομπές των 6 αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 5,2% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. • Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί ότι οι εκπομπές της δεν θα αυξηθούν περισσότερο από 25% πάνω από τα επίπεδα του 1990 κατά την περίοδο 2008-2012. ΠΗΓΗ:Παπαγιάννης Α., Φυσική Περιβάλλοντος, Αθήνα 2006, σελ. 62-71

11. Απόρροια του πρωτοκόλλου του Kyoto 1:Αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα ΠΗΓΗ:World Coal Institute, “Storing CO2 underground”, 2007, www.worldcoal.org

12. Απόρροια του πρωτοκόλλου του Kyoto 2:Εμπόριο ρύπων • Η Ε.Ε. προβλέπει ότι το κόστος μετά το 2013 θα είναι τουλάχιστον 39ευρώ/τόνος, ενώ δεν αποκλείεται να φτάσει και 60ευρώ/τόνος. ΠΗΓΗ: Ministry of Economic Development, 2002,www.med.govt.nz

13. Παραγωγή ενέργειας στην Ευρώπη ΠΗΓΗ: European Association for Coal and Lignite, 2005, http://euracoal.be/

14. Προϊστορία λιθάνθρακα στην Ελλάδα • 1925 το 20% του ενεργειακών αναγκών καλύπτονταν από λιθάνθρακα. • 1930 ο εισαγόμενος λιθάνθρακας κατακτά ένα μέγιστο 23% του ενεργειακού μας ισοζυγίου. • 1980 περιορίζεται σε ένα ελάχιστο 2,5%. • 1981-1983 αύξηση κατά 350% συμμετοχής του λιθάνθρακα στην πρωτογενή ενεργειακή κατανάλωση. • 1983-1992 στο 10ετές πρόγραμμα της ΔΕΗ προβλέπεται η ένταξη δύο σταθμών αμιγούς λιθάνθρακα στην Κρήτη και η μετατροπή του σταθμού Αγ. Γεωργίου στο Κερατσίνι σε σταθμό λιθάνθρακα • Μακροπρόθεσμα για την 20ετία 1980-2000 η ΔΕΗ προτείνει μια κάλυψη της ηλεκτροπαραγωγής κατά 30-50% από λιθάνθρακα και πυρηνικά ΠΗΓΗ: Ράλλης Γ., Εισαγόμενος Λιθάνθρακας η εύκολη λύση, Νέα Οικολογία, σελ. 62-69, 1988

15. Λειτουργία εργοστασίου λιθάνθρακα ΠΗΓΗ:World Coal Institute, ”The coal resource”, 2005, www.worldcoal.org

16. Χημικές αντιδράσεις καύσης ορυκτών καυσίμων Τέλεια καύση (φυσικό αέριο, κηροζίνη) • CH4+2O2 CO2+2H2O • 2C13H28+40O2 26CO2+28H2O Ατελής καύση (φυσικό αέριο) • CH4+O2κύρια προϊόντα(CO2+2H2O)+ίχνη(CO+HC) Για υψηλή θερμοκρασία καύσης παρουσία αέρα: • Αέρας(N2+O2)+θερμότητα NOx Γενική περίπτωση(ατελής καύση, παρουσία αέρα, μη καθαρών καυσίμων): • Καύσιμο(H,C,S,N,Pb,τέφρα)+Αέρας (Ν2+Ο2) Εκπομπές(CO2, H2O, CO, NOx, SOx, Pb, αιωρούμενα σωματίδια)+τέφρα ΠΗΓΗ: Τσακαλάκης Κ., «Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η επίδραση της καύσης των ορυκτών καυσίμων και των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στην εξέλιξή του», ΜΜΧ, 13, 23-48, 2003

17. Εκπομπές ρύπων από την καύση λιθάνθρακα για την παραγωγή ενέργειας.(1) Εκπομπές στην ατμόσφαιρα: • Διοξείδιο του άνθρακα (CO2) 2883 kg/t • Υποξείδιο του αζώτου (Ν2Ο) 0,3713 kg/t • Οξείδια του αζώτου NOx 6,137kg/t • Διοξείδιο του θείου (SO2) 24 kg/t • Αιωρούμενα σωματίδια 0,452kg/t • Όπως επίσης και:Βενζοπυρένια, Οργανικά αέρια και ατμοί , Μεθάνιο CH4 , Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) , Υδροφθορικό οξύ (HF) , Υδροχλωρικό οξύ (HCl) , Αμμωνία και ενώσεις υδραργύρου (Ηg) , αρσενικού (As), μολύβδου (Pb), καδμίου (Cd), χρωμίου (Cr), χαλκού (Cu), νικελίου (Ni), ψευδαργύρου (Zn), βαναδίου (V) και PCDD/PCDF:I-TE • Καθώς επίσης και διοξίνες (για καύση απορριμμάτων) ΠΗΓΗ:Τσάδαρη Β.,Περιβαλλοντική διάσταση του στρατηγικού σχεδίου της ΔΕΗ Α.Ε., Εισήγηση στην ημερίδα με θέμα «Παραγωγή Ενέργειας και Περιβάλλον», Αθήνα 4-4-2008.

18. Εκπομπές ρύπων από την καύση λιθάνθρακα για την παραγωγή ενέργειας.(2) Εκπομπές στο νερό: • Βαρέα μέταλλα, NH3, ελεύθερο χλώριο, TSS, TDS, BOD, COD, νερό θερμοκρασίας 50 εώς 60 οC, κλπ Απόβλητα καύσης και παραπροϊόντα: • Υγρή τέφρα, τέφρα ρευστοποιημένης κλίνης, ιπτάμενη τέφρα, γύψος από συγκροτήματα αποθείωσης • Ιλύες από συστήματα κατεργασίας νερού, ιλύες από συστήματα κατεργασίας υγρών αποβλήτων, απόβλητα που απαιτούν εναλλακτική διαχείριση, π.χ. ορυκτέλαια, ελαστικά, κλπ. Εκπομπέςαπό ραδιενεργές ουσίες Εκπομπές θορύβου: • Υψηλά επίπεδα (70db - 90db) ΠΗΓΗ:Τσάδαρη Β.,Περιβαλλοντική διάσταση του στρατηγικού σχεδίου της ΔΕΗ Α.Ε., Εισήγηση στην ημερίδα με θέμα «Παραγωγή Ενέργειας και Περιβάλλον», Αθήνα 4-4-2008.

19. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις • Απελευθέρωση αερίων θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου). • Δημιουργία αποβλήτων συμπεριλαμβανομένου του ουράνιου, του θορίου, και άλλων βαρέων μετάλλων. • Δημιουργία όξινης βροχής • Παρέμβαση με τα επίπεδα σταθμών υπόγειων νερών και νερού με αντίστοιχο αντίκτυπο στις ροές των ποταμών. • Αλλοίωση του ανάγλυφου λόγω επιφανειακής εξόρυξης • Διατάραξη χλωρίδας και πανίδας σε τοπικό επίπεδο.

20. Επιπτώσεις στη δημόσια υγεία • Οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με λιθάνθρακα ευθύνονται για 30000 θανάτους ετησίως στις ΗΠΑ. Η θνησιμότητα είναι μεγαλύτερη στις ευπαθείς ομάδες: εγκύους, παιδιά, ηλικιωμένους, άτομα με βεβαρημένο ιστορικό και άτομα με αναπνευστικά και καρδιαγγειακά προβλήματα. • Οι έρευνες ενοχοποιούν τους εξής ρύπους: • Αιωρούμενα σωματίδια-μικροσωματίδια • Οξείδια του αζώτου(ΝΟx) • Ατμοί υδραργύρου Επίσης από την καύση του λιθάνθρακα εκλύονται διοξείδιο του θείου, αρσενικό, ραδιενεργά ισότοπα ουρανίου και θορίου με βαρύτατες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. ΠΗΓΗ: Πλέρος Θ., Μεγάλες οι επιπτώσεις στη Δημόσια Υγεία, Δελτίο ΤΕΕ 2482, σελ. 20-21,2008.

21. Ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες Οι νέες μονάδες λιθάνθρακα προβλέπονται να εγκατασταθούν στους παρακάτω 7 δήμους και κοινότητες: 1.Καβάλας - 1600MW ισχύος 2. Αλμυρού Μαγνησίας - 1600MW ισχύος 3. Αστακού Αιτωλοακαρνανίας - 600MW ισχύος 4. Διστόμου Βοιωτίας - 600MW ισχύος 5. Κηρέως Ευβοίας - 460MW ισχύος 6. Αντίκυρας Βοιωτίας - 600MW ισχύος και 7. Κυριακίου Βοιωτίας - 600MW ισχύος. ΠΗΓΗ:ΔΕΗ Α.Ε., 2008, www.dei.gr

22. Επιχειρηματολογία ΔΕΗ υπέρ των λιθανθρακικών μονάδων(1) • Οι νέες τεχνολογίες που εφαρμόζονται στα λιθανθρακικά εργοστάσια παραγωγής κατορθώνουν να επιβαρύνουν λίγο το περιβάλλον ή τουλάχιστον σημαντικά λιγότερο από τα λιγνιτικά εργοστάσια που διαθέτει η Ελλάδα. ΠΗΓΗ:ΔΕΗ Α.Ε., 2008, www.dei.gr

23. Επιχειρηματολογία ΔΕΗ υπέρ των λιθανθρακικών μονάδων(2) • Ο λιθάνθρακας βρίσκεται σε επάρκεια παγκοσμίως και υπολογίζεται ότι τα γνωστά αποθέματά του θα διαρκέσουν για περίπου 200 χρόνια. • Η διαθεσιμότητα των αποθεμάτων σε πολλές και ανεξάρτητες μεταξύ τους χώρες για χρονικό διάστημα πολλαπλάσιο αυτού των αποθεμάτων φυσικού αερίου αποτελεί ακόμα ένα πλεονέκτημα του λιθάνθρακα. • Ως προς την ανταγωνιστικότητα, έχει πολύ χαμηλότερες τρέχουσες και προβλεπόμενες μελλοντικές διεθνείς τιμές σε σχέση με αυτές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. ΠΗΓΗ:ΔΕΗ Α.Ε., 2008, www.dei.gr

24. «Όχι στον λιθάνθρακα»-10+1 λόγοι (1) 1. Υψηλές ποσότητες εκπομπών 2. Καύσιμο ιδιαίτερης προσοχής 3. Ανεπαρκής τεχνολογία δέσμευσης και αποθήκευσης CO2 4.Οι μονάδες του λιθάνθρακα είναι ακριβές λόγω κόστους αγοράς ρύπων 5. Ανοδικό κόστος λιθάνθρακα 6. Εξάρτηση από τις χώρες παραγωγούς

25. «Όχι στον λιθάνθρακα»-10+1 λόγοι (2) 7. Επιφέρει μεγάλο οικονομικό κόστος λόγω της σύνδεσής του με την κλιματική αλλαγή 8. Λόγω των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπει επιφέρει οικολογική καταστροφή σε μεγάλη κλίμακα 9. Μεγάλο κόστος στη δημόσια υγεία 10. Επιβάρυνση τοπικού περιβάλλοντος 11. Αντίδραση τοπικών κοινωνιών

26. Προτεινόμενα μέτρα από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις • Εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (91MW): Yδροηλεκτρική (46MW) Αιολική (44MW) Ηλιακή- φωτοβολταϊκά (0,5MW) Βιομάζας(0,1MW) Γεωθερμική+Παλιρροϊκή (0MW) • Χρήση φυσικού αερίου • Εξοικονόμηση ενέργειας: μικρότερη χρήση ενέργειας = λιγότερη ρύπανση ΠΗΓΗ:http://climate.wwf.gr

27. Βιβλιογραφία • Παπαγιάννης Α., Φυσική Περιβάλλοντος, Αθήνα 2006, σελ. 62-71 • Δούτσος Θ.,Γεωλογία: Αρχές και Εφαρμογές, Εκδόσεις Leader Books, Αθήνα, 2000. • Τσακαλάκης Κ.., «Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η επίδραση της καύσης των ορυκτών καυσίμων και των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στην εξέλιξή του», ΜΜΧ, 13, 23-48, 2003 • Εφημ. «ΤΑ ΝΕΑ», Ο θεσμός της αγοράς δικαιωμάτωνεκπομπών CO2:, Αφιέρωμα Ενέργεια, 12-13 Απριλίου 2008, σελ. 10 • Πλέρος Θ., Μεγάλες οι επιπτώσεις στη Δημόσια Υγεία, Δελτίο ΤΕΕ 2482, σελ. 20-21, 31-3-2008. • Ράλλης Γ., Εισαγόμενος Λιθάνθρακας η εύκολη λύση, Νέα Οικολογία, σελ. 62-69, 1988 • Τσάδαρη Β., Περιβαλλοντική διάστασητου στρατηγικού σχεδίου της ΔΕΗ Α.Ε., Εισήγηση στην ημερίδα με θέμα «Παραγωγή Ενέργειας και Περιβάλλον», Αθήνα 4-4-2008. • Thielemann T., Schmidt S., Gerling P.J., “Lignite and hard coal: Energy suppliers for world needs until the year 2100-An outlook”, Int. Jour. of Coal Geol., 72 ,1-14, 2007

28. Βιβλιογραφία • Blok K., “Renewable energy policies in the European Union”, En. Pol., 34 , 251-255, 2006 • Hoffert M., Caldeira K., Benford G. et al.,”Advanced Technology Paths to Global Climate Stability: Energy for a Greenhouse Planet”, Science, 298, 981-987, 2002 • Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007, www.ipcc.ch • ΔΕΗ Α.Ε.,www.dei.gr • World Coal Institute,www.worldcoal.org • European Association for Coal and Lignite, 2005, http://euracoal.be/ • Ministry of Economic Development, 2002, www.med.govt.nz • RWE Power, “World Market for Hard Coal”, 2007, www.rwe.com • www.kathimerini.gr • www.enet.gr • http://en.wikipedia.org/wiki/Coal • http://climate.wwf.gr

29. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας