Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή για την άγρια ζωή και τα οικοσυστήματα

1. Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή για την άγρια ζωή και τα οικοσυστήματα Δρ Κλαίρη Παπάζογλου Εκτελεστική Διευθύντρια Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Workshop on Climate Change Adaptation, 2 and 3 November 2011 Holiday Inn, Nicosia

2. Αυτή η ομιλία • Δυό λόγια για τον Πτηνολογικό • Πως θα επηρεαστούν τα πουλιά από την κλιματική αλλαγή(Κλιματικός Άτλαντας για τα πουλιά) • Προσαρμογή για την άγρια ζωή και τα οικοσυστήματα: τι πρέπει να γίνει, τι πρέπει να αλλάξει και τι όχι

3. BirdLife Cyprus • Ιδρύθηκε το 2003 από την ένωση δύο προυπάρχοντων οργανώσεων • Σκοποί: Προστασία και Διατήρηση των πουλιών της Κύπρου και των βιοτόπων τους • Διεξάγει εκστρατείες ενάντια στην παράνομη παγίδευση, για την προστασία και διατήρηση των ΣΠΠ, βιώσιμη γεωργία, διαχείριση του νερού, πολιτικές αλλαγής κλίματος, κ.ά. • Διεξάγει έρευνες, παρακολούθηση, εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού, συνεργάζεται με αρμόδιες αρχές • Εταίρος του BirdLife International στην Κύπρο

4. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη ‘νέα’ απειλή για τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα μεσοπρόθεσμα

5. Πως επηρεάζει η αλλαγή του κλίματος την άγρια ζωή; Η κλίμακα είναι μεγαλύτερη από οτιδήποτε γνωρίσαμε τα τελευταία 100.000 χρόνια και ο ρυθμός αλλαγής ταχύτατος Επιφέρει αλλαγές εκεί που υπάρχουν κατάλληλες κλιματικές συνθήκες για είδη Επιφέρει αλλαγές στο πότε συμβαίνουν εποχικά γεγονότα Επιδράσεις από ακραία καιρικά φαινόμενα ή σε ασυνήθιστες εποχές Αλλαγές στην οικολογία των κοινοτήτων (community ecology) Φέρνει επιδράσεις στη μετανάστευση των ειδών Φέρνει αλλαγές στις χρήσεις γης

6. Ο Κλιματικός Άτλαντας των Ευρωπαϊκών Φωλεάζοντων Ειδών-2008

7. Climate envelope modeling: μεθοδολογία • Χρησιμοποιώντας βιοκλιματικούς παράγοντες • Θερμοκρασία το καλοκαίρι • Θερμοκρασία το χειμώνα • Υγρασία • Πότε: • Στο τέλος του 21ου αιώνα

8. Σύντομη εισαγωγή στη μεθοδολογία Αηδόνι Σημερινή γνωστή κατανομή Lusciniamegarhynchos

9. Μεθοδολογία Αηδόνι Προσομοίωση της σημερινής κατανομής Lusciniamegarhynchos

10. Μεθοδολογία Παρατηρείται Αναμενόταν (AUC = 0·981;  = 0·858) Εκτιμήθηκε η ακρίβεια του μοντέλου (observed/expected)

11. Ευρωπαϊκά είδη και κλίμα τέλος 21ου αιώνα Καλύτερο 97% Χειρότερο 91% Κατανομή σήμερα Προσομοίωση τέλος 21ου αιώνα Χελιδόνι (Hirundo rustica): είδος με ευρεία κατανομή

12. Ευρωπαϊκά είδη και κλίμα τέλος 21ου αιώνα Καλύτερο86% Χειρότερο39% Κατανομή σήμερα Προσομοίωση κατανομής τέλος 21ου αιώνα Ρεικοτσιροβάκος (Sylvia undata): είδος νότιας Ευρώπης

13. Ευρωπαϊκά είδη και κλίμα τέλος 21ου αιώνα Καλύτερο 58% Χειρότερο 14% Κατανομή σήμερα Προσομοίωση κατανομής τέλος 21ου αιώνα Ψαλιδιάρης (Milvusmilvus): Κεντρική Ευρώπη

14. Γενικά συμπεράσματα • Σε γενικές γραμμές οι αλλαγές του κάθε είδους είναι ποικίλες, αλλά σε γενικές γραμμές: • Η εξάπλωση των περισσότερων ειδών μετακινείται Β-ΒΑ • Ο μέσος όρος της μετατόπισης είναι περίπου 500 χλμ • Ο κατάλληλος χώρος για τα είδη μειώνεται κατά μέσο όρο περίπου 20% • Κατά μέσο όρο η επικάλυψη σημερινής και μέλλουσας κατανομής είναι 40% • Τα είδη του Αρκτικού/Υποαρκτικού κύκλου και κάποια της Ιβηρικής χερσονήσου θα επηρεαστούν περισσότερο • 75% των ειδών θα υποστούν μειώσεις της εξάπλωσής τους • Θα υπάρξουν συνέπειες για την ποικιλία των ειδών, τα μοντέλα προβλέπουν μείωση Charadrius morinelus

15. Άγνωστοι όροι Θα γίνουν αυτές οι αλλαγές που προβλέπονται;Ακόμα υπάρχουν πολλοί άγνωστοι όροι • Η ύπαρξη κατάλληλων βιοτόπωνμπορεί να περιορίσει την εξάπλωση των ειδών • Αλλαγές στο πότε συμβαίνουν διάφορα εποχικά γεγονότα μπορεί να καταλήξει αποσυχρονισμό οικολογικών διαδικασιών • Ο κλιματικός άτλαντας εξετάζει τις αλλαγές στην εξάπλωση των ειδών, οι αλλαγές στους πληθυσμούς παραμένουν άγνωστοι • Αλλαγές σε σημαντικούς και σπάνιους βιότοπους ή στοιχεία βιοτόπων είναι απίθανο να ταιριάζουν με τις απαιτήσεις ειδικευμένων ειδών

16. Γιατί πρέπει να κάνουμε κάτι όμως; • Ηθική υποχρέωση και αυταξία • Η προστασία και η διατήρηση της βιοποικιλότητας παίζει σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη ευημερία (wellbeing) • Η προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι η βάση των οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων • Εν καιρό κλιματικής αλλαγής χρειαζόμαστε τη φύση ως σύμμαχο, για την προσαρμογή και τον μετριασμό των επιπτώσεων • Τα υγιή οικοσυστήματα είναι πιο ανθεκτικά στην αλλαγή του κλίματος

17. Τι μπορούμε να κάνουμε; • Πρέπει να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων με το να αντιστρέψουμε πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτά (υποβάθμιση και καταστροφή) • Πρέπει να προσαρμοστούμε στην κλιματική αλλαγή • Ένα από τα βασικά εργαλεία που υπάρχουν είναι η προσαρμογή που βασίζεται στη βιώσιμη διαχείριση, προστασία και αποκατάσταση οικοσυστημάτων (Ecosystem based Adaptation-EbA)

18. Να εφαρμόσουμε και να βελτιώσουμε τα εργαλεία που ήδη έχουμε • Πλήρης εφαρμογή της πολιτικής για τη βιοποικιλότητα της ΕΕ (Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα) • Καλύτερη εφαρμογή των Οδηγιών για τη φύση (Πουλιά και Οικοτόπους) και για το νερό (ΟΠΥ) και για τα θαλάσσια οικοσυστήματα • Πιο αυστηρές μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων (έγκριση σχεδίων και προγραμμάτων που δεν έχουν επιπτώσεις σε επίπεδο οικοσυστήματος)

19. Επιπρόσθετα μέτρα και εργαλεία • Μεταρρύθμιση των τομεακών πολιτικών, που να μεγιστοποιεί τα τοπία και τις χρήσεις γης που βοηθούν τη βιοποικιλότητα (Κοινή Αγροτική, Αλιευτική, Ενέργειας, Μεταφορών) • Να δοθεί έμφαση στην καλύτερη χωροθετική πολιτική με το χρησιμοποιείται αυστηρά η Οδηγία για την εκτίμηση επιπτώσεων σε επίπεδο σχεδίων και προγραμμάτων (SEA Directive) • Νέα νομοθεσία για τα Ξενικά και Χωροεπεκτατικά είδη

20. Τι είναι η προσαρμογή βασισμένη στα οικοσυστήματα (Ecosystem based Adaptation) • Το EbA βασίζεται στη χρήση των οικοσυστημάτων για την προσαρμογή και όχι στις τεχνολογικές λύσεις. • Τα οικοσυστήματα μπορούν να είναι εξαιρετικά σημαντικός αρωγός στην προσαρμογή, αλλά πρέπει να ενσωματωθούν στο σχεδιασμό. • Για παράδειγμα, χρήση παράκτιων υγροτόπων για την αντιμετώπιση της ψηλότερης στάθμης της θάλασσας • Η ενσωμάτωση δέντρων και θάμνων στη γεωργική γη για την αντιμετώπιση της διάβρωσης του εδάφους και την βελτίωση του μικροκλίματος • Η χρήση πάρκων και χώρων πρασίνου στις πόλεις για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας και το φιλτράρισμα του αέρα από τους ρύπους

21. Πολιτικές για τη φύση:Προστατευόμενες περιοχές • Η ανάγκη για ‘πυρήνες’ βιοποικιλότητας , όπως το Natura 2000, αυξάνεται και αποκτά περισσότερη αξία • Πρέπει η Αλλαγή του Κλίματος να ενσωματωθεί στον 5-ετή κύκλο αναθεώρησης των Διαχειριστικών Σχεδίων • Οι προστατευόμενες περιοχές πρέπει να: • Πρέπει να βοηθούν την ενίσχυση των πληθυσμών και την εξάπλωσή τους • Να εξαπλωθούν ώστε να καλυφθούν στρατηγικά σημεία για να μπορέσουν τα είδη να μετακινηθούν • Να αυξηθεί η έκταση και αριθμός των προστατευόμενων περιοχών

22. Πολιτικές για τη φύση:Νερό για τους υγρότοπους • Οι υγρότοποι ειδικά στη νότια Ευρώπη είναι από τους βιότοπους που θα υποφέρουν πιο πολύ • Είναι σημαντικό στα πλαίσια της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή να γίνουν προβλέψεις για δημιουργία νέων υγροτόπων, και απρόσκοπτη παροχή νερού σε υγρότοπους και ποτάμια • Επαναχρησιμοποίηση του νερού • Πλήρης εφαρμογή της Οδηγίας για τα Ύδατα, και των χρονοδιαγραμμάτων της • Διαχείριση λεκάνης απορροής ποταμού

23. Πολιτικές για τη φύση:Προσέγγιση ανά είδος Είναι σημαντικό να παραμείνει και να ενταθεί η προσέγγιση ανά είδος • Δεν θα αντιδράσουν όλα τα είδη με τον ίδιο τρόπο • Τα είδη είναι συστατικά κοινωνιών και υπηρεσιών οικοσυστημάτων • Ηθική και νομική ευθύνη, ενδιαφέρον από το κοινό • Η προσέγγιση ανά είδος έχει αποτέλεσμα

24. Πολιτικές για τη φύση:Δράσεις σε επίπεδο τοπίου • Τοπίο – σημαντικό για την προστασία ειδών, οικοτόπων, προστατευόμενων περιοχών, χρήσεων γης • Συνεκτικότητα των βιοτόπων • Βιώσιμη χρήση γης • Στρατηγική σε επίπεδο οικοσυστήματος

25. Αβεβαιότητα Θα είναι παράγοντας του μέλλοντος Για αυτό το λόγο χρειάζεται καλή παρακολούθηση, στοιχεία του τι αλλάζει Χρειάζεται έρευνα Χρειάζονται πολιτικές και στρατηγικές που είναι ευέλικτες, πρακτικές, με όραμα και ρεαλιστικές.

26. Συμπεράσματα • Η Αλλαγή του κλίματος είναι τεράστια απειλή για τη βιοποικιλότητα, και τα οικοσυστήματα, καθώς και την ανθρωπότητα τελικά. • Η ευημερία των ανθρώπων εξαρτάται από την υγεία του περιβάλλοντος • Η προσαρμογή είναι απαραίτητη, και είναι μια συνεχής διαδικασία που θα πάρει χρόνο. Χρειάζεται σχεδιασμός-στρατηγική. • Χρειάζεται ανθεκτικότητα:δυνατοί πληθυσμοί σε υγιή οικοσυστήματα • Χρειάζονται πολιτικές για την προστασία της φύσης σε επίπεδο τοπίου και οικοσυστημάτων • Πολιτικές που να περιλαμβάνουν προβλέψεις για τα είδη, τις προστατευόμενες περιοχές, δημιουργία νέων οικοτόπων, συνεκτικότητα, χρήσεις γης, [Ecosystem based Adaptation] • Χρειάζεται ενσωμάτωση των αναγκών του φυσικού περιβάλλοντος σε άλλες τομεακές πολιτικές • Η προσαρμογή από μόνη της δεν αρκεί, χρειάζονται ισχυρά μέτρα για τον μετριασμό επίσης

27. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας