Sağlık ve Hastalık

1. Sağlık ve Hastalık / 58

2. Amaç • Bu dersin sonunda katılımcıların • Sağlığın tanımını yapabilmeleri • Sağlığa ve hastalığa etki eden faktörleri tartışabilmeleri • Bütüncül sağlık hizmetinin önemini kavramaları • Bireylerin sağlık kaynaklarını sayabilmeleri • Bireylerin sağlık kaynaklarının sağlık bakımındaki önemini tartışabilmeleri ve • Çeşitli destekleyici tedavi yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmaları hedeflenmektedir. Doç.Dr. Zekeriya Aktürk http://ailehekimligi.trakya.edu.tr 3 Ekim 2005 / 58

3. There are men and classes of men that stand above the common herd; the soldier, the sailor, and the shepherd not infrequently; the artist rarely; rarelier still, the clergyman; the physician almost as a rule. He is the flower (such as it is) of our civilization. Robert Louis Stevenson, 1887 Belli sınıf insanlar vardır ki, onlar toplumun çoğunluğuna göre üstündürler; nadir olmayarak asker, denizci ve çoban; nadiren sanatçılar; daha da nadiren rahipler; hemen her zaman doktorlar. Doktor, medeniyetimizin çiçeğidir. / 58

4. “Sağlık” ve “Hastalık” Birbirinin Zıttı mıdır? • Siz arkadaşınızdan daha az sağlıklı iseniz bu sizin hasta olduğunuz anlamına mı gelir? / 58

5. Sağlık ve Hastalığın Tanımı 1. Teori: Normalden sapma • İstatistiksel açıdan hastalık: • Toplum ortalamasından sapma gösterenler anormaldir • Yüksek kan basıncı, şişmanlık, yüksek kolesterol birer hastalıktır / 58

6. Birinci Teorinin Problemleri • Toplum ortalamasına uymayan ama “iyi” olan durumlar var: • Aşırı zeki, çok güzel/yakışıklı, atletik, kuvvetli, nazik, hızlı… / 58

7. 2. Teori “Doğal Tasarım” • Sağlık, organizmanın doğal tasarımıyla uyum içerisinde çalışmasıdır. • Eğer bireyin hayatta kalması ve üremesi için gerekli fizyolojik durumların bütünlüğü bozulmamışsa birey sağlıklıdır. / 58

8. Doğal Tasarım Teorisindeki Problemler • Deri hastalıkları “hastalıktır” ama hayatta kalmayı veya üremeyi etkilemez. • Homoseksüellik üremeye engeldir ama bir hastalık olarak kabul edilmez • Kısırlık bir hastalık mıdır? • Alkolizm… / 58

9. 3. Teori: Normativist Teori • Sağlık ve hastalık yüklenen değere göre değişir; tam olarak tanımlanamazlar. • “İyi”, “Kötü”, “İstenen”, “İstenmeyen” olarak neyi referans aldığımıza bağlıdır. • Dolayısıyla bu kavramlar sosyal olarak belirlenir. / 58

10. 4. Teori: Test Sonucuna Göre • Test sonucuna göre anormal çıkanlar “hasta” olarak sınıflandırılır • AIDS • İdrar kültürü • Romatoid artrit • … / 58

11. 4. Teorideki Problemler • Testlerin • Duyarlığı, • Özgüllüğü • Pozitif tahmin ettirici değeri • … • Ortalama bir testin hatalı çıkma olasılığı %10 • 10 test yapıldığında içlerinden birinin hatalı olma olasılığı: %90’ın üzerinde / 58

12. 5. Teori: Tedavi Edilebilirliğe Göre • Tedavi edildiğinde yarar sağlanıyorsa o durum “hastalık” olarak tanımlanır • Örnek: hipertansiyon, kolesterol… • Hipertansiyon için eski tanım 140 mmHg ve üzeri • Bugün: 125 mmHg • … / 58

13. Sağlık Nedir? HEALTH is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of illness. DSÖ, 1947 Health is a state of complete physical, mental and social well-being, and not merely the absence of disease or infirmity. DSÖ, 1948 ‘Sağlık, sadece hastalık ve sakatlık halinin olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir’ / 58

14. DSÖ Tanımındaki Problemler İyilik Tam Hal Sağlık ve Hastalık bir arada olabilir. Kişide hastalık varken kendini iyi hissedebileceği gibi bir hastalık bulunamadığı halde kötü de hissedebilir. / 58

15. Sizce Aşağıdakiler Hastalık mıdır? • Pre-menstrüel sendrom • Kırışıklıklar • Erektil disfonskiyon • Depresyon • Anxiyete • Şişmanlık • Anoreksi • Tütün kullanımı • Alkolizm • Infertilite • Yoksulluk • Kumarbazlık / 58

16. Birey Sağlığının Ötesi Sağlıklı birey Sağlıklı aile Sağlıklı toplum / 58

17. Süper Sağlık Normal Sağlık Ölüm / 58

18. Siz hiç hasta oldunuz mu? • İlk olarak ne yaptınız? • Kime başvurdunuz? • Hekiminiz beslenme, riskli davranışlar ve egzersiz konularına ne kadar zaman ayırdı? • Neler hissettiniz? • İnsanların sizden beklentileri oldu mu? • Bu hastalık size herhangi bir şey öğretti mi? • Sizce hekimlerin hastalık geçirmeleri hastaları daha iyi anlamalarını sağlar mı? / 58

19. Hastalık • Tıp Açısından • Kişi Açısından • Sosyal Açıdan (Illness, Disease, Sickness) / 58

20. Sağlık Bir İhtiyaç mıdır? Kendini Kanıtlama Saygınlık ve statü İlgi ve sosyal faaliyet Güvenlik ve güvence Temel fizyolojik ihtiyaçlar Abraham Maslow. Motivation and Personality (1943) / 58

21. Semptomlar ve Hekime Başvuru Sağlık sorunu olan insanların ne kadarı hekime başvurur? Ortalama %10, Gelişmiş ülkelerde %25 Semptom Hekime başvurma oranı Enerji değişikliği 456’da 1 Başağrısı 184’de 1 Mide şikayetleri 109’da 1 Bel ağrısı 52’de 1 Bacaklarda ağrı 49’da 1 Duygusal/psikolojik 46’da 1 Karın ağrısı 29’da 1 Adet düzensizliği 20’de 1 Boğaz ağrısı 18’de 1 Göğüs ağrısı 14’de 1 / 58

22. İnsanların Sağlık Kaynakları • Kendi bilgileri • Hekim • Eczane • Ailesi, arkadaşları, çevresi • Bilge kişiler • Komplementer tedavi uygulayıcıları • ... / 58

23. Bir Ayda Doktora Başvurma Risk altındaki toplum Şikayeti olan Doktora başvuran Hastaneye sevk Başka bir doktora sevk Eğitim hastanesine sevk 1000 750 250 9 5 1 / 58

24. Bir Ayda Doktora Başvurma Sağlık hizmeti sunma 3. Bas.%0,01 2. Bas.%1 Sağlık hizmeti sunma Sağlık hizmeti sunma 1. Basamak %24 Hasta ama doktora gitmez %50 Sağlığı destekleme, tarama Sağlam %25 Sağlığı iyileştirme / 58

25. Ölüm Nedenleri / 58

26. / 58

27. Sağlıktaki Yaklaşım Değişimi Teknolojik Gelişmeler Tıpta Aşırı Branşlaşma İnsan=Makine (19. Yüzyıl sonları) / 58

28. Sağlığın Formülü Var mı? Biyomedikal Yaklaşım: Bir sonucun ortaya çıkması için bir neden hem gerekli, hem de yeterlidir Etken varsa (Örn. Bakteri) Hastalık ta vardır Oysa; Neden gerekli ama yetersiz olabilir Streptococcus mutans çoğu kişide var ama diş çürüğü yok. Kolesterolü yüksek olan herkeste kalp hastalığı olmaz Biyopsikososyal Yaklaşım: Hastalık, biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin etkileşimiyle ortaya çıkar! / 58

29. Soğuk, • Sıcak, • Rüzgar, • Nem, • Toksinler, • Radyasyon • … • Tanrı, • Kötü Ruhlar, • Moral değerler, • Cinler, • Kader • … • Beslenme, • Genetik Yapı • Riskli Davranışlar.. • Çatışma, • Sürtüşme, • Stres… / 58

30. Biyomedikal yaklaşan doktor: • dişlerinizde çürük oluşmaması için fırçalamalı ve diş ipi kullanmalısınız • Biyopsikososyal yaklaşan doktor: • Neden diş ipi kullanmıyorsunuz? (Ellerimde romatizma var) • Neden şimdi doktora geldiniz? (Ağrı yapıyor!) • Neler hissediyorsunuz? (Artık dayanamıyorum!) • Nasıl besleniyorsunuz? • Ailenizde nasıl bir ağız bakımı uygulanır? / 58

31. HASTALIK ROLÜ Bir hekime başvurmuş ve hasta olarak tanımlanmış olan kişi artık toplumda özel bir rol işgal etmeye başlar. Hasta rolündeki kişinin bazı sorumlulukları ve öncelikleri vardır. Bu kişinin profesyonel yardım araması ve iyileşmek için her yolu denemesi beklenir. HASTALIK DAVRANIŞI Hastalık davranışı belirli bir şikayetin farklı insanlar tarafından farklı algılanması, değerlendirilmesi ve aksiyonda bulunması (veya bulunmaması) olarak tanımlanır. Kişilerin hasta rolüne girip girmeyeceklerini ve bir hekime başvurup vurmayacaklarını hastalık davranışı belirler. / 58

32. Izdırap (Suffering) • Izdırabı artıranlar • Sürekli ağrı • Sebebi bilinmeyen hastalık • Ağrının kontrol edilemeyeceği düşüncesi • İnsanları inandıramama • Benliğin maruz kaldığı hasarın büyüklüğü • Sevilen bir yakının acı çekmesi • Suçluluk duygusu / 58

33. Destekleyici Tedavi Yöntemleri • Akupunktur • Ayurveda • Biyoenerji • Aromaterapi • Qi-Gong • Acmos metodu • … / 58

34. Bitkileri ne kadar tanıyoruz? Yaş: Cins: / 58

35. Halk Arasında Kullanılan Bazı Bitkiler • Grip, nezle, anjin, nefes darlığı, öksürük, balgam söktürme, • İdrar söktürme, tansiyon düşürme • Bağırsak hastalıkları / 58

36. İshal, bağırsak bozuklukları • Basur • Kanamaları durdurma • Boğaz-bademcik iltihabı / 58

37. Sinir bozukluğu • Uykusuzluk • Böbrek, mesane hastalıkları • Böbrek taşı • Göğüs ve bronş yumuşatıcı • Grip ve soğuk algınlığı • Kabızlık • Saç dökülmesi / 58

38. Hazımsızlık • İştahsızlık • Kalp çarpıntısı • Adet kanamalarını düzenlemek • Antiseptik • Direnci artırma • Romatizmal ağrılar / 58

39. Ateş • Ağrı • Spazm çözücü • Terletme • Gaz • Rahatlatma • Antiseptik / 58

40. Hazımsızlık, Gaz, İshal • İştahzılık • İdrar söktürme • Kusma • Başağrısı • Uykusuzluk • Cinsel isteksizlik / 58

41. Kabızlık, Mide bulantısı, ağrısı • Çıbanları olgunlatma • Öksürük • Ateş • Boğaz bademcik iltihabı • Burun kanaması • Burun tıkanıklığı / 58

42. Bulantı • Gaz • İshal • Yatıştırıcı / 58

43. Direnci artırma • İdrar söktürücü • İshal / 58

44. Astım • İdrar ve ter söktürücü • Mide bulantısı • Boğaz bademcik iltihabı / 58

45. Kaç puan aldık ? • Annemiz olsaydı kaç puan alırdı? • Peki ya anneannemiz?  / 58

46. Akupunktur • Acus = İğne • Punctus = Batırmak • Qi (chee) = yaşam enerjisi • Cun = ölçü birimi • Meridyenler • Yin / Yang dengesi / 58

47. / 58

48. / 58

49. / 58

50. / 58