Download
1 / 103
E N D
Gwiazdozbiory to zupełnie przypadkowe ugrupowania gwiazd. Ponieważ gwiazdy przemieszczają się na niebie, toteż dziś gwiazdozbiory wyglądają inaczej niż sto tysięcy lat temu i będą wyglądały inaczej za sto tysięcy lat. Wygląd gwiazdozbiorów zmienia się i z tego powodu, że jedne gwiazdy znikają, a w innych miejscach nieba pojawiają się nowe. Całe nasze niebo zostało podzielone na 88 gwiazdozbiorów. Każdy z nich ma własną nazwę w językach poszczególnych narodów, jak na przykład w polskim: Woźnica, Orzeł, Panna, Żagiel itd. Ale astronomowie na całym świecie używają nazw łacińskich (Auriga, Aquila, Virgo, Vela itd.). Jasne lub ciekawe gwiazdy mają własne imiona, jak na przykład: Syriusz, Gwiazda Polarna, Proxima Centauri, Strzała Barnarda itd. Najczęściej jednak gwiazdy w gwiazdozbiorach oznaczamy małymi literami alfabetu greckiego . Kolejność liter w alfabecie odpowiada zarazem jasności gwiazd. Wielkimi literami alfabetu łacińskiego, poczynając od litery R, oznacza się gwiazdy zmienne.
Komety, planety i ich księżyce, gwiazdy i inne obiekty w przestrzeni kosmicznej, które widzimy na niebie, są ciałami realnymi. Możemy mierzyć ich jasność, określać barwę, masę, skład chemiczny, właściwości fizyczne, ruch w przestrzeni i odległość. Z gwiazdozbiorami jest inaczej. Początkowo gwiazdozbiorem lub konstelacją nazywano wyraźną grupę jasnych gwiazd, które nasi przodkowie utożsamiali w swoich wyobrażeniach z kształtami różnych postaci, zwierząt i rzeczy. Mniej odznaczające się części nieba nie należały do żadnego gwiazdozbioru. Dziś pojęcie gwiazdozbioru ma nieco inne znaczenie. Rozumiemy przez nie ściśle ograniczony fragment nieba, w którym zazwyczaj znajduje się wyraźna grupa gwiazd. Taka definicja jest jednoznaczna, co ma istotne znaczenie przy sporządzaniu map nieba. Ponieważ gwiazdozbiory ułatwiają orientację na niebie, używamy ich do dziś wraz z tradycyjnymi nazwami. Gwiazdy w gwiazdozbiorach w zdecydowanej większości przypadków nie są ze sobą w żaden sposób powiązane. Swoją przynależność do danego gwiazdozbioru zawdzięczają jedynie temu, że są widoczne na tle określonej części nieba. W rzeczywistości gwiazdy znajdują się względem nas w różnych odległościach i poruszają się w różnych kierunkach z różnymi prędkościami. W danym momencie te same gwiazdy tworzą dla obserwatora na Ziemi odmienny układ niż dla jakiegoś hipotetycznego obserwatora znajdującego się w innym układzie planetarnym.
PODZIAŁ GWIAZDOZBIORÓW Gwiazdozbiory okołobiegunowe północne Gwiazdozbiory zimowe Gwiazdozbiory wiosenne Gwiazdozbiory letnie Gwiazdozbiory jesienne Gwiazdozbiory okołobiegunowe południowe WYJSCIE
Z północnych gwiazdozbiorów okołobiegunowych wyróżnia się Wielka Niedźwiedzica, zwana u nas Wielkim Wozem. Toteż każdy, kto chce się zapoznać z niebem gwiaździstym, koniecznie musi zapamiętać jego kształt. Najjaśniejsze gwiazdy tego gwiazdozbioru przypominają bryczkę lub wóz konny ze złamanym dyszlem. W czasie majowych wieczorów widzimy go wysoko nad głową. Mapka nieba pozwoli wam go łatwo odnaleźć. Dyszel Wielkiego Wozu skierowany jest ku Arkturowi, najjaśniejszej gwieździe Wolarza, a dalej w tym samym kierunku znajduje się gwiazda Kłos Panny, którą obserwował Mikołaj Kopernik badając zjawisko precesji. Przedłużając zaś linię łączącą koła Wielkiego Wozu (Merak i Dubhe) natrafimy na Gwiazdę Polarną w gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy (Mały Wóz). Wskazuje ona północ i dlatego ma duże znaczenie przy wyznaczaniu kierunków stron świata w nocy. Z jej pomocą łatwo odnajdziemy gwiazdozbiór Kasjopei, który blisko niej, naprzeciw Wielkiego Wozu. Gwiazdozbiór ten ma kształt litery W lub rozstawionego M, zależnie od tego, kiedy go obserwujemy. Między Małą Niedźwiedzicą a Kasjopeą Znajduje się Cefeusz. Jest to mało rzucający się w oczy gwiazdozbór i do odszukania jego głównych gwiazd musimy się posłużyć gwiazdami sąsiednich gwiazdozbiorów, jak na przykład [alfa] i [beta] Kasjopei. Przedłużając bowiem linię łączącą obie te gwiazdy natrafimy na [alfę] Cefeusza, a z jej pomocą łatwo już odnajdziemy pozostałe gwiazdy tego gwiazdozbioru. Wokół północnego bieguna nieba wije się gwiazdozbór Smoka. Ma on wyraźną głowę, z której wybiega długi rząd słabych gwiazd. Po jego przeciwnej stronie leży gwiazdozbiór Żyrafy, rownież składający się tylko z niepozornych gwiazd.
Gwiazdozbiory okołobiegunowe Ursa Maior Ursa Minor Cassiopeia Cepheus Draco Camelopardalis Lynx
Najpiękniej wygląda niebo podczas długich zimowych nocy. Firmament jest wtedy ciemniejszy i widać na nim wiele pięknych gwiazdozbiorów. Lecz najpiękniejszy ze wszystkich jest bez wątpienia Orion. Łatwo go odnajdziemy za pomocą umieszczonej powyżej mapki. W środku między czerwonawą Betelgeuse w górze a niebieskawym Rigelem w dole znajduje się Pas Oriona, składający się z trzech niebieskich gwiazd. Jeżeli go przedłuzymy, to posuwając się w jednym kierunku natrafimy na Aldebarana w Byku, a wdrugim - na Syriusza w Wielkim Psie. Linia łącząca Rigela z Betelgeuse biegnie w kierunku Bliźniąt (Kastora i Polluksa). Natomiast linia łącząca Bellatrix (g Ori [gamma] ) z Betelgeuse skierowana jest w kierunku Procjona w Małym Psie. Najjaśniejsze gwiazdy nieba zimowego tworzą sześciokąt, którego środek stanowi Betelgeuse a na wierzchołkach znajdują sie kolejno: Aldebaran, Kapella w Wożnicy, Kastor z Polluksem, Procjon i Syriusz. Droga Mleczna zimą nie jest tak jasna, jak latem. Jej srebrzysty pas ciągnie się od Kasjopei poprzez Perseusza, Woźnicę, Bliźnięta aż do Jednorożca. Na południe od Oriona widzimy Zająca, Gołębia i Rylec. Na południe zaś od Byka leży wijąca się rzeka Erydan i mały gwiazdozbiór Piec.
Gwiazdozbiory zimowe Orion Canis Maior Taurus Auriga Gemini Perseus Lepus Fornax Canis Minor Monoceros Eridanus WSTECZ Columba
W orientacji na wiosennym niebie dużą usługę odda nam trójkąt utworzony z trzech jasnych gwiazd: biało-żółtego Regulusa w Lwie, niebieskawej Spicy w Pannie i pomarańczowego Arktura w Wolarzu. Wolarz Lew i Panna są najwyraźniejszymi gwiazdozbiorami wiosennymi i łatwo je zapamiętać. Pod dyszlem Wielkiego Wozu znajdziemy Psy Gończe , a między nimi a Panną ujrzymy małe skpienie słabych gwiazd - Warkocz Bereniki . Pod Lwem, Panną i Wagą ciągnie się po niebie Wąż Wodny z głową skierowaną ku północy. Między zaś Panną a Wężem Wodnym znajdziemy Kruka i nachylonu ku niemu Puchar. Pod Wężem Wodnym znajduje się Kompas, Pompa i najwyższa część Centaura. Na wschód od Wolarza jest Korona Północna, na zachód zaś od Lwa widzimy Małego Lwa , a na południe - Sekstans.
Gwiazdozbiory wiosenne Leo Virgo Cancer Bootes Hydra Pyxis Antila Sextans Corvus Corona Borealis Canes Venatici Coma Berenices Crater WSTECZ Leo Minor
Wygląd gwiaździstego nieba zmienia się w każdym miesiącu. Niektóre gwiazdozbiory zachodzą, podczas gdy inne wschodzą. Jeżeli oglądamy tę samą część nieba o jednakowej godzinie wieczorem, to po upływie jednego miesiąca stwierdzimy, iż gwiazdozbiory pzresunęły się o 30 stopni na zachód. Lato, okres wakacji, jest wyjątkowo dogodne do obserwacji nieba. Wprawdzie noce wówczas są krótkie, ale za to ciepłe, a Droga Mleczna świeci w pełnej krasie. Jej srebrzysty pas rozpościera się na sklepieniu nieba wysoko nad południowym horyzontem i ginie gdzieś po jego północnej stronie. W pasie Drogi Mlecznej znajdziemy wyraźny trójkąt letni. Jego wierzchołki tworzą trzy jasne gwiazdy: Deneb w Łabędziu, Altair w Orle i Wega w Lutni. Gwiazdozbiór Łabędzia ma kształt krzyża, dlatego też często nazywa się go Krzyżem Północy. Jeżeli raz przedłużymy odległość Deneba od Wegi, to posuwając się w tym kierunku natrafimy na charakterystyczny kwadrat Herkulesa Przedstawia on odwróconą literę K. W południowej części Drogi Mlecznej znajdują się dwa gwiazdozbiory zwierzyńcowe. Przy zachodnim jej brzegu jest Skorpion z nadolbrzymem, czerwonym Antaresem, a we wschodniej części, gdzie jej pas jest najjaśniejszy, leży gwiazdozbiór Strzelca. Daleko za gwiazdami tej konstelacji znajduje się środek Galaktyki, dostępny do obserwacji tylko na falach radiowych. Na wschód od Strzelca pod Orłem znajdziemy niewyraźny gwiazdozbiór zwierzyńcowy Koziorożca. W pasie Zodiaku między Skorpionem a Panna jest Waga. Między zaś Herkulesem a Skorpionem rozciąga się rozległy Wężownik i Wąż. Wysoko nad zachodnim horyzontem znajduje się Wolarz, ku któremu skierowany jest dyszel Wielkiego Wozu. Między Wolarzem a Herkulesem znajdziemy mały, lecz regularny gwiazdozbór Korony Północnej . Za zachodni horyzont zachodzi Panna. A w obszarze nieba między Orłem a Łabędziem są trzy drobne gwiazdozbiory: Delfin, Lis i Strzała. Pomiędzy natomiast Orłem a Strzelcem jest Tarcza.
Gwiazdozbiory letnie Cygnus Lyra Aquila Vulpecula Delphinus Libra Sagitta Hercules Scorpius Sagittarius Capricornus Scutum Ophiuchus WSTECZ Serpens
