De Attische Tragedie

De AttischeTragedie Ontstaan en Ontwikkeling van de Grieksetragedie Toneelopvoeringen in Athene Het theather

Ontstaan en ontwikkeling van de Grieksetragedie • De oorsprong • Stof • Opbouw

De oorsprong • Aristoteles: dithyrambe, eenkoorliedter ere van Dionysos • Koor van Satyrs • Aulos • Epeisodenuit het leven van Dionysos • Thespis: upokriths= ‘antwoordman’ • Verscheidene thema’s uit de hele mythologie • Won in 534 v.Chr. een prijs

Tragedie betekent letterlijk ‘bokkenlied’, maar men weet niet waarom • Kledij van koorleden • Bok als prijs • Dans rond een altaar met een bok • Er zijn geen stukken van Thespis bewaard gebleven • Van de honderden tragedies na hem, zijn er slechts 31 bewaard gebleven, van de ‘Grote Drie’: • Aeschylus (ca. 524-456): tweede acteur • Sophocles(ca. 495-406): derde acteur • Euripides (ca. 485-406)

Stof • Meestal mythologische onderwerpen, slechts 4 titels van uitzonderingen bekend (Perzen, Aeschylus) • Mythes waren net als verfilmingen van een bekend boek: iedereen kende de hoofdlijnen, maar de schrijver had grote vrijheid

Opbouw • Patroon • Proloog (inleiding) • Parodos (opkomstlied van het koor) • Eerste Epeisodion (bedrijf) • Eerste Stasimon (koorlied op plaats) • Aantal epeisodia/stasimons • Exodos (aftocht van het koor) • Tekstvormen • Bodeverhaal (vs. 1136-1230) • Stichomythie (vs. 324 e.v.) • Agon (begin tweede epeisodion)

Toneelopvoeringen in Athene • De Grote Dionysa • Wedstrijd • De acteurs • Het koor • Productiekosten

De Grote Dionysia • Jaarlijks religieus festival ter ere van Dionysos, want hij was ook brenger van extase en inspirator van het toneel • Iedereen vrij, ook slaven • Ook veel buitenlanders  internationaal karakter • Tragedie-opvoeringen waren het belangrijkste deel • Elk jaar drie tragediedichters, die als volgt werden geselecteerd: • Iedere tragicus mocht een voorstel indienen bij het magistraat die de zorg voor het toneel had • Deze magistraat selecteerde dan drie tragici

De Dionysia verliep elk jaar volgens hetzelfde patroon: • Vooravond: beeld van Dionysos uit tempel in een grote optocht door de stad  theater, waar het beeld werd neergezet • Volgende dag: Verdienstelijke burgers gehuldigd, zakken met geld, offers en reinigingsritueel. Daarna loting voor de volgorde van de tragedies. • 2de, 3e en 4e dag tragedievoorstellingen: één tetralogie per dag: trilogie gevolgd door een satyrstuk als voorbereiding voor de feestelijkheden • Op één dag werden er komedies opgevoerd • In de 5e eeuw in totaal 900 stukken die slechts een keer werden opgevoerd, op een paar uitzonderingen na (festivals op het platteland). • Na de dood van Aeschylus werd besloten dat zijn stukken heropgevoerd mochten worden • Pas na 386 v. Chr. werden in Athene ook andere stukken heropgevoerd bij gebrek aan goede tragediedichters.

Wedstrijd • Opvoeringen waren ook wedstrijden • Jury bestond uit gewone burgers (loting) • Jury lette op het stuk in het geheel: misschien een verklaring voor topstukken die niet de eerste prijs wonnen (Medea) • De prijzen zijn niet meer bekend. Wel weten we dat de winnaar een klimopkrans kreeg en dat zijn naam werd vereeuwigd in een stenen inscriptie.

De acteurs • Dichter was ook regisseur, en koos drie acteurs uit • Die drie acteurs konden echter meer dan drie rollen spelen d.m.v. maskers: • Gemaaktvanstijflinnen • Gatenvoorogen en mond • Voormannelijkerollen: Rood • Voorvrouwen: wit • Bovenophetmaskerwaseenpuikbevestigd • Geenemotie Vaak uitdrukkelijk genoemd • Acteurs waren meestal gekleed in grote, wijde mantels: die waren makkelijk te veranderen i.v.m. rolwisselingen • Als schoenen droegen de acteurs de Kothurne, toneellaars, met een zool die in de loop van de tijd steeds hoger werd • Af en toe deden er kinderen mee met heel korte tekst (Medea)

Het koor • Koor stelde meestal een groep mannen of vrouwen voor uit de stad waar het stuk zich afspeelde • Van 12 naar 15 leden (5e eeuw) • De rol van het koor werd steeds minder belangrijk: Eerst een functie in de plot van een stuk, later werd de plot steeds meer een zaak voor de acteurs onderling  koor werd meer een geïnteresseerde toeschouwer die raad en commentaar gaf

Productiekosten • Enorme bedragen • Staat betaalde slechts het salaris van de dichters en de acteurs • De rest werd betaald door rijke burgers d.m.v. leitourgia: directe belastingen en andere dingen, zoals het uitrusten van een schip of het verzorgen van een staatsbanket • Dit was erg eervol voor de uitgekozen Athener  prestige steeg (Grafsteen)  bijna niemand weigerde dit te doen, ondanks de hoge kosten: • Aankleding koor • Vergoeding aan de leden voor de gemiste inkomens • Hobospelers • Choreograaf • Maaltijd na afloop

Het theater • De eerste tragedies op de Agora in een houten theater dat elk jaar werd afgebroken • Na instorting in 498 v. Chr. besloot men een permanent theater tegen de zuidoostelijke helling van de Akropolis te bouwen, waar ook de tempel van Dionysos was • Voortreffelijke akoestiek  voorbeeldfunctie • Vele uitbreidingen  4e eeuw v. Chr. 15.000 plaatsen

De Attische Tragedie