FİNANSAL PLANLAMA BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİ FİNANSAL DENETİM

1. FİNANSAL PLANLAMABAŞABAŞ NOKTASI ANALİZİFİNANSAL DENETİM Yard.Doç.Dr. Mehmet ERKAN

2. FİNANSIN FONKSİYONLARI • Finansal Analiz • Finansal Planlama ve Denetim • Fonların Sağlanması • Fonların Yatırımı

3. FİNANSAL PLANLAMA • Finansal planlama, işletmelerin faaliyeti sırasında ortaya çıkacak her türlü fon giriş ve çıkışlarının önceden bir programa bağlanmasıdır. • Nakit giriş ve çıkışlarının hem tutar hem de zaman açısından uyumlaştırılmasıdır. • Finansal planlamanın amacı, optimal likiditenin oluşturulmasıdır.

4. Finansal Planlamanın Faydaları 1. Amaçlar ve geleceğe yönelik hedefler, kantitatif hale dönüştürülür. 2. Faaliyetlerin değerlenmesinde, kontrolünde kullanılacak standartların belirlenmesini sağlar. 3. Ekonomik hayatta karşılaşılabilecek problemlerin önceden görülmesini mümkün kılar. 4. İşletmede çeşitli bölümler arasında koordinasyon sağlanmasına yardımcı olur. 5. İşletme amaç ve stratejilerinin anlaşılmasında ve faaliyetlerin yürütülmesinde yol gösterici olur. 6. Kaynakların daha etkin kullanılmasını sağlar

5. Finansal Planlama Yapılırken • İşletmenin uzun dönemli amaç ve hedefleri • İşletmenin mevcut finansal yapısı • Üretilen mamullerin özellikleri • Üretilen ürünlerin pazarlanabilirliği • İşletmenin pazarlık gücü vb. içsel unsurlar göz önünde bulundurulmalıdır.

6. Finansal planlama yapılırken temel işletme verileri yanında, aşağıdaki unsurlar da gözönünde bulundurulur. • Genel ekonomik durum • İşkolundaki rekabet • Vergi uygulamaları • Kredi kaynakları • Bireysel ve kurumsal yatırımcı davranışları • Talepteki olası değişmeler • Satıcıların durumu

7. Etkili Bir Finansal Planlamanın Koşulları • Geleceğe yönelik doğru tahmin yapmak • En uygun plansal planın seçimi • Uygulanan finansal planın izlenmesi

8. Fon Açığı ve Fon Fazlalığı • Pasif Toplamı > Aktif Toplamı veya Nakit Girişi > Nakit Çıkışı ise Fon Fazlalığı vardır. • Pasif Toplamı < Aktif Toplamı veya Nakit Girişi < Nakit Çıkışı ise Fon Açığı vardır.

9. FİNANSAL PLANLAMA SÜRECİ İşletme Amaç ve Hedefleri Uzun Vadeli Planlar Uzun Vadeli Satış Tahminleri Ürün Karması Stratejisi Kısa Vadeli Satış Tahminleri Üretim Satınalma Pazarlama Finans Ar-Ge Bütçesi Bütçesi Bütçesi Bütçesi Bütçesi Bütçelenmiş Mali Tablolar

10. Bütçelenmiş Mali Tablolar 1. Nakit Bütçesi 2. Proforma Bilanço 3. Proforma Gelir Tablosu 4. Proforma Fon Akım Tablosu

11. Finansal Planlama Araçları • Uzun vadeli finansal planlamalarda, proforma bilanço ve gelir tablosu kullanılır. • Kısa vadeli finansal planlamalarda, nakit bütçesi kullanılır.

12. Proforma Bilanço • Proforma bilanço, gelecekte belirli bir tarihte işletmenin olası varlık, borç ve özsermaye durumunu tasnifli halde gösteren tablodur. • Proforma bilanço, işletme amaçları doğrultusunda alınan kararların, yapılan planların, işletmenin aktif ve pasif yapısını nasıl etkileyeceğini tahmin etmeye yarayan finansal tablodur.

13. Proforma Gelir Tablosu • Proforma gelir tablosu; işletmenin tahmin edilen hesap döneminde elde edeceği gelirler ile yapması beklenen giderleri tasnifli bir şekilde gösteren ve söz konusu dönem faaliyetlerinin sonucunu kar ya da zarar olarak özetleyen tablodur. • Proforma gelir tablosu; işletmenin gelecek döneme ilişkin gelir ve giderlerinin tahmin edilmesinde kullanılmaktadır.

14. Proforma Gelir Tablosunun Düzenlenmesi • İlk önce, satış tahmini yapılır. • Satış tahminlerinden yararlanarak, üretilen malın maliyeti tahmin edilir. Genellikle, geçmiş yıllara ait satılan malın maliyetinin satışlara oranı ile satılan malın maliyeti tahmin edilir. • Satışlarla ilgili giderler ve yönetim giderleri tahmin edilir. • Gelir ve giderler arasındaki fark, o dönemin kar/zararını oluşturur.

15. Proforma Fon Akım Tablosu • Proforma fon akım tablosu, işletmenin gelecek hesap dönemlerinde sağlayacağı tahmin edilen kaynaklarla bunların olası kullanım yerlerini gösteren bir tablodur. • Proforma fon akım tablosu, proforma bilanço ve gelir tablosundan faydalanılarak düzenlenebilir.

16. Proforma Fon Akım Tablosu • İşletmenin gelecek dönemde sağlayabileceği kaynakları, • İşletmenin, planın kapsadığı dönem içindeki fon gereksinmesini, • İşletmenin yarattığı kaynakların gereksinimleri karşılayıp karşılamayacağını, • Yeterli değil ise, farkın hangi kaynaklardan karşılanabileceğini ortaya koymaktadır.

17. Proforma Bilanço Hazırlama Yöntemleri • Yüzde Yöntemi - Günlük Satış Yöntemi - Satış Yüzdesi Yöntemi • Rasyo Yöntemi • Regresyon Yöntemi

18. Proforma Bilanço Hazırlama Aşamaları 1. Satışlara bağlı olarak değişen her bilanço kalemine yapılacak yatırım tutarı belirlenir. 2. Kendiliğinden oluşacak fon kaynakları belirlenir. 3. Özsermaye tutarı belirlenir. 4. Aktif ve pasif tutarlar dengelenir.

19. Kasa Banka Alacaklar Stoklar Maddi Duran Varlıklar Ticari Borçlar Ödenecek Giderler Ödenecek Borçlar Ödenecek Vergiler Ödenecek Primler Satışlardan Etkilenen Bilanço Kalemleri

20. UV Banka Kredileri UV Diğer Borçlar Tahviller İpotekli Borç Senetleri Ödenmiş Sermaye Pay Senetleri İştirakler Satışlardan Etkilenmeyen Bilanço Kalemleri

21. Günlük Satış Yöntemi • Günlük satış yöntemi, satışlarla ilgili bilanço kalemlerinin günlük satışlar cinsinden ifade edilmesine dayanır.

22. Günlük Satış Yönteminin Aşamaları • Geçmiş yıl satışları 360’a bölünerek, günlük satışlar bulunur. • Satışlara bağlı olarak değişen kalemler, günlük satışlara bölünür. • Tahmini yıllık satışlar 360’a bölünerek tahmini günlük satışlar bulunur. • (2) ve (3) çarpılarak, bilanço kalemleri bulunur. • Satışlarla ile ilgili olmayan kalemler aynen ilave edilir. • Aktif>Pasif ise, fon açığı; Aktif<Pasif ise fon fazlalığı vardır.

23. ÖRNEK:ABC A.Ş.’nin 31.12.2001 tarihli bilançosu aşağıdaki gibidir. İşletmenin 2001 yılı satışları 270 milyar TL olarak gerçekleşmiş, 2002 yılı satışlarının ise 432 milyar TL olacağı tahmin edilmektedir. Satışlardaki bu artışı karşılamak için, işletmenin 2002 yılında, ne kadar ek fona gereksinim duyacağını, günlük satış yöntemine göre hesaplayınız. 31.12.2001 Tarihli Bilanço (Milyar TL) Kasa 15 Kısa V.Krediler 45 Bankalar 30 Satıcı Kredileri 30 Alacaklar 45 Öd.Vergiler 15 Stoklar 60 U. Vad. Borçlar 50 Sabit Değ.90 Özsermaye 100 TOPLAM 240 TOPLAM 240

24. 1. Geçmiş yıl satışları 360’a bölünerek, günlük satışlar bulunur. 270 milyar/360=750 milyon TL 2. Satışlara bağlı olarak değişen bilanço kalemleri, günlük satışlara bölünür. Kasa 15 milyar /750 milyon=20 Bankalar 30 milyar / 750 milyon =40 3. Tahmini satışlar 360’a bölünür. 432 milyar /360 = 1.2 milyar 4. (2) ve (3) çarpılarak, bilanço kalemleri bulunur. Kasa 24 milyar (20 * 1.2 milyar TL) Bankalar 48 milyar (40 * 1.2 milyar)

25. Kasa 20 KVB 60 Bank. 40 Satıcılar 40 Al. 60 Öd.Ver. 20 Stok 80 UVB -- S.Değ. 120 Özser. -- Tah. Bilanço (Milyar) Kasa 24 KVB 72 Bank. 48 Satıcılar 48 Al. 72 Öd.Ver. 24 Stok 96 UVB 50 S.Değ. 144 Özser. 100 Top. 384 Top. 294 Fon Gereksinimi90 Top. 384

26. Satış Yüzdesi Yöntemi • Satış yüzdesi yönteminde, satış hacmindeki değişikliklerin etkisi altında olan kalemlerin satışlarla ilişkileri yüzde cinsinden ifade edilmektedir. • Aktif kalemlere ait yüzdeler toplamı ile, pasif kalemlere ait yüzdeler toplamı arasındaki fark, tahmini satış artışı ile çapılarak bilanço kalemleri tek tek belirlenmektedir. • Kısa vadeli finansman ihtiyacının belirlenmesinde olumlu sonuçlar verirken, uzun vadede güvenilirliği azalabilmektedir.

27. Satış Yüzdesi Yönteminin Aşamaları • Satışlara bağlı olarak değişen aktif ve pasif kalemlerin satışlara göre yüzdesi bulunur. • Aktif kalemlerin yüzdeler toplamı ile pasif kalemlerin yüzdeler toplamı arasındaki fark, tahmini satış artışı (geçmiş yıl satışı - gelecek yıl tahmini) ile çarpılarak fon açığı/fazlalığı bulunur.

28. Kasa 4.0 Ticari Borçlar 10.0 Alacaklar 17.0 Tahakkuklar 6.0 Stoklar 20.0 Tahviller Sabit Varlıklar 30.0 Pay Senetleri Dağıtılmayan Kârlar Toplam Aktifler 71.0 Toplam Pasifler 16.0 Satışların Yüz. Olarak Aktifler 71.0 () Borçlardaki artış 16.0 1.- TL. lık fazla satış için gerekli finansman 55.0 Örnek: Bir işletmenin bilançosu satışların yüzdesi olarak aşağıdaki gibidir

29. İşletmenin geçmiş yıl satışları, 150 milyar TL, gelecek yıl satış tahmini 230 milyar TL ise; • Geçmiş yıl satışları ile tahmini satışlar arasındaki fark, aktif ve pasif yüzdeler arasındaki fark ile çarpılır. • 230-150 =80 milyar TL 80 milyar TL * %55 = 44 milyar TL fon açığı vardır.

30. ÖRNEK 2: X A.Ş.’nin 2001 yılı satışları 25 milyar TL’dir. 2002 yılı satışlarının ise 40 milyar TL olacağı tahmin edilmektedir. İşletmenin 2001 yılı bilançosunda satışlara bağlı olarak değişen bilanço kalemlerinin yüzde cinsinden değeri 0.70, pasif kalemlerin yüzde cinsinden değeri 0.40’dır. İşletmenin 2002 yılındaki fon açığını veya fazlalığını hesaplayınız.

31. 2001 yılı satışları 25 milyar TL 2002 yılı satışları 40 milyar TL • Aktif yüzde toplamı 0,70 Pasif yüzde toplamı 0,40 • Fon Açığı/Fazlalığı = (40 milyar-25 milyar) * (0,70 – 0,40) = 4.5 milyar TL fon açığı

32. Rasyo/Oran Yöntemi • Bu yöntem, daha çok yeni kurulmuş işletmeler tarafından tercih edilmektedir. • Yöntemin uygulanabilmesi için, işletmenin faaliyette bulunduğu sektöre ait oranların ve tahmini satış hacminin bilinmesi gereklidir. • Sektör oranlarından hareketle işletmenin proforma bilançosu oluşturulur.

33. Regresyon Yöntemi • Regresyon yöntemi, işletmeye ait yeterli sayıda geçmiş yıllara ait finansal tablolar mevcutsa kullanılabilir. • Satışlar ve satışlara bağlı bilanço kalemleri arasındaki ilişki serpilme grafikleri ile gösterilerek, bunlar arasındaki ilişkiyi en iyi şekilde ifade edecek fonksiyon belirlenmeye çalışılır.

34. Regresyon Yöntemi • Regresyon yönteminde, satışlar (X) bağımsız değişken, ilgili bilanço kalemi ( Y) bağımlı değişkendir. • Sözkonusu ilişki doğrusal ya da eğrisel olabilir. • İlişki doğrusal ise Y=a+bX fonksiyonu kullanılır. a = Sıfır satış düzeyinde bilanço kaleminin alacağı değer b = Regresyon Katsayısı (Satışlardaki bir birimlik değişme karşısında bilanço kalemindeki değişme)

35. Nakit Bütçesi • Nakit bütçeleri, işletmelerin nakit giriş ve çıkışlarının miktar ve zaman bakımından uyumlaştırılmasını sağlayan kısa vadeli planlardır. • Nakit bütçeleri, günlük, haftalık, aylık, üç ya da altı aylık dönemler için hazırlanabilir.

36. Neden nakit bütçesi düzenlenir? • İşletmelerin nakit ihtiyaçlarını zamanında belirlemek • Nakit fazlalıklarını önceden belirlemek ve kısa süreli yatırımlara yönlendirmek (repo, hazine bonosu, hisse senedi ve tahvil alımı vb.) • Elde yeterli nakit bulundurarak, nakit iskontolarından faydalanmak • Borçların, tahvillerin vadesinde, herhangi bir gecikme olmaksızın ödenmesinin sağlanmak • Hammadde fiyatlarında meydana gelebilecek dalgalanmalardan korunarak, üretimde istikrarı sağlanmak

37. Nakit Bütçesi Düzenleme Aşamaları 1. Bütçenin kapsayacağı süre belirlenir. 2. Nakit girişleri tahmin edilir. 3. Nakit çıkışları tahmin edilir. 4. Net nakit akışı sağlanır ve nakit dengesi kurulur.

38. NAKİT GİRİŞLERİ (Satışlar tahmin edilir) -Peşin ve kredili satış hasılatı -Pay senedi, tahvil satışı -Bina, arazi, taşıtların vb. satılması NAKİT ÇIKIŞLARI (Satışlardan hareketle üretim miktarı hesaplanır) -Hammadde giderleri -İşçilik giderleri -Maaş ve ücretler -Kar payı ödemeleri -Faiz ve komisyon Yatırım giderleri İşletmede nakit giriş ve çıkışları nelerdir?

39. Örnek:Bir işletmenin Ocak, Şubat ve Mart aylarına ait satış tahminleri sırasıyla; 6.000.000TL, 5.000.000TL ve 4.000.000TL’dir. Geçmiş Kasım ve Aralık aylarına ait satış tutarları 1.000.000TL’dir. Satışların % 50'si peşin, % 50'si kredi ile yapılmaktadır. Kredili satışların %80'ine bir ay, % 20'sine iki ay vade tanınmaktadır. Aylık hammadde alışı 3.000.000TL’dir.Kasım ayında 1.500.000TL peşin ödenerek alınan 4.500.000TL'lık makinenin geri kalan tutarı iki eşit taksitte Ocak ve Mart aylarında ödenecektir. Maaş ve ücretler, Ocak ayında 2.000.000TL, Şubat ayında 1.500.000TL, Mart ayında ise, 1.500.000 TL. dır. Her ay 200.000TL kira ödenmektedir.Diğer giderler hesabının, aylık satışların % 5'ine ulaşacağı tahmin edilmektedir.Mart ayında 1.100.000TL.gelir vergisi ödenecektir.İşletmenin yılbaşı nakit mevcudu 800.000TL. dır. Minimum nakit gereksinimi 400.000.- TL. olarak saptanmıştır. İşletmenin O-Ş-M dönemine ilişkin Nakit Bütçesini düzenleyiniz.

40. Ocak Şubat Mart Peşin Satışlar 3.000.000 2.500.000 2.000.000 Kredili Satışlardan Tahsilat 500.000 2.500.000 2.600.000 Toplam Nakit Girişi 3.500.000 5.000.000 4.600.000 Hammadde ile ilgili ödemeler 3.000.000 3.000.000 3.000.000 Makine ile ilgili ödemeler 1.500.000 - 1.500.000 Maaş ve ücretler 2.000.000 1.500.000 1.500.000 Kira 200.000 200.000 200.000 Diğer Giderler 300.000 250.000 200.000 Gelir Vergisi - - 1.100.000 Toplam Nakit Çıkışı 7.000.000 4.950.000 7.500.000 Net nakit giriş ve çıkışı (3.500.000) 50.000 (2.900.000) Yılbaşındaki nakit mevcudu 800.000 Minimum nakit gereksinimi (400.000) Kümülatif nakit açığı veya Fazlalığı (3.100.000) (3.050.000) (5.950.000) NAKİT BÜTÇESİ

41. Finansal Plan Türleri • Finansal planlar genel olarak ikiye ayrılabilir. 1. Normal finansal planlar, 2. Olağanüstü finansal planlar

42. Normal (Olağan) Finansal Planlar • İşletmelerin olağan faaliyetlerini sürdürebilmek için yaptıkları finansal planlardır. • Nakit bütçesi ve proforma tablolar normal finansal tablolardır. İşletme faaliyetleri süresince sık sık hazırlanan planlardır.

43. Olağanüstü Finansal Planlar • İşletme yaşamı süresince bir ya da birkaç kez hazırlanan finansal planlardır. • Yatırım planları ve fizibilite etüdleri, kısaca sermaye bütçeleri bu sınıfta yer alan finansal planlardır.

44. Proforma Tabloların Hazırlanmasında Karşılaşılan Güçlükler • Para ve sermaye piyasalarındaki istikrarsızlık- ların planlamayı zorlaştırması • Enflasyon • Değişen hükümet politikaları (İşletmelerin satış hacmini etkiler) • Satış tahminlerinde gerçekçi varsayımlar kullanılmaması (Aşırı iyimser-Aşırı kötümser) • Yöneticilerin ve ortakların, tabloların gerekliliğine inanmamaları veya gerekli bilgi ve tecrübeye sahip olmamaları

45. BAŞABAŞ ANALİZİ

46. FAALİYET BAŞABAŞ ANALİZİ • Faaliyet başabaş analizi, satış geliri, maliyet ve kar arasındaki ilişkileri inceleyen analitik bir yöntemdir. • Faaliyet başabaş noktası, toplam gelirler ile toplam maliyetlerin birbirine eşit olduğu noktadır. Kar=Top. Gelir – Top. Maliyet Top. Gelir = Top. Maliyet (BB Noktasıdır)

47. Başabaş Noktası Grafiği Maliyet, Kar Top. Gelir BBN Top. Maliyet Sabit Maliyet Üretim Miktarı

48. Başabaş Analizinin Varsayımları • Giderler, sabit ve değişken olarak ikiye ayrılmaktadır. • Değişken giderler, üretim hacmi ile aynı oranda artıp, azalmaktadır. • Birim satış fiyatı sabittir. • İşletmenin tek bir ürün ürettiği kabul edilmektedir. • Sabit giderler, çeşitli üretim seviyelerinde aynı kalmaktadır.

49. Başabaş Noktasının Bulunması • Üretim Miktarına göre, BBN= Top. Sabit Maliyet/(Birim Satış Fiyatı – Birim Değişken Maliyet) • Satış Tutarına göre, BBN= Top.Sabit Maliyet/[1-(Top.Değişir Maliyet / Top. Satışlar)]

50. Örnek • A İşletmesinin Toplan Sabit Maliyetleri 60 milyar TL, Birim Satış fiyatı 1.200.000 TL ve Birim Değişken Giderleri 800.000 TL ise, A İşletmesi, hangi üretim miktarında başabaş noktasına ulaşır? • BBN=60 Milyar / (1.200.000 – 800.000) = 150.000 adet