BAKIMDA HASTA EĞİTİMİNİN ÖNEMİ

1. BAKIMDA HASTA EĞİTİMİNİN ÖNEMİ Yard. Doç. Dr. Sevim Ulupınar Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Öğretimi Anabilim Dalı 2. Hemşirelikte Etkililik Sempozyumu ‘’ KLİNİK KALİTEDE BAKIM’’ 22.10.2013

2. “ Endoskopi randevusu verilen yaşlı bir hastaya işlemin yapılacağı sabah kahvaltı etmemesini söyledim. Hasta ertesi gün geldi ve laboratuvara alındı. Doktor işleme başladı, ancak başarılı olamadı, çünkü hastanın midesi doluydu. Hastaya “Size kahvaltı yapmadan gelmenizi söylemiştim” dediğimde; “Kahvaltı yapmadım ki, sadece bir tas çorba içtim ve bir muz yedim” dedi. “ Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

3. Genç bir kadın hipertansiyon şikayetiyle acil ünitesine geldi. Tedavisi düzenlendikten sonra ona “hap mı enjeksiyon mu istersiniz?” diye sordum. “Ben hamileyim, doktorum bana herhangi bir hap almamamı söylemişti. O nedenle enjeksiyon istiyorum” dedi. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

4. İçerik • Neden Hasta Eğitimi? • Hasta Eğitimi Nedir? • Hasta Eğitiminin Özellikleri ve Kapsamı • Hasta Eğitiminde Engeller ve Öneriler Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

5. Eğitim Nedir? Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir. Eğitim Ne Değildir ? • Bilgilendirme değildir. • Anlatmak/öğretmek değildir. • Soruları yanıtlamak değildir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

6. Neden Hasta Eğitimi? Yakın zamana kadar, tedavinin doğru şekilde uygulanmasına odaklanan hasta eğitimi, günümüzde öncelikle hasta ve yakınlarının bakımı hakkında doğru kararlar vermelerini, sorumluluk üstlenmelerini amaçlamaktadır. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

7. Neden Hasta Eğitimi? • Tedavi edilen hastalıkların %80’i kroniktir. Kronik hastalıkların tedavisi, hastalığın kendisi kadar zordur. Bakımın kalitesi, ilaç tedavisi ve diğer tıbbi yöntemler hastaların hastalıklarını yönetme becerilerine dayanır. • Hastaların %50’sinden azı tedavisini doğru uygulamaktadır. (Diyabet hastalarının eğitimi, organ amputasyonlarını azaltmış, vakaların %75’inde amputasyonları geciktirmiştir.) Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

8. Neden Hasta Eğitimi? • Kronik hastalıkların yönetiminde sağlık çalışanlarının etkili eğitim programlarına gereksinimi vardır. Var olan programlar, hastalara psikolojik destek veya eğitim yöntemlerini içermemektedir. • Hastalar, durumu hakkında yeterince bilgilendirilmemekte, tedavisinde sorumluluk alması desteklenmemektedir. • Yapılan araştırmalarda, hasta eğitimi ile ilgili makalelerin %5’inden azında eğitim süreci ve kullanılan yöntemlerin tanımlandığı belirtilmektedir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

9. Neden Hasta Eğitimi? • Hasta ve yakınlarının eğitimi temel hemşirelik rolleri arasındadır. Bilgi alma, hastanın hakkı; eğitim yapma, hemşirenin görevidir. • Hasta ve yakınlarının eğitimi, tedavi ve bakım sürecinin bir basamağıdır. • Sağlık çalışanları teşhis ve tedavi seçiminde yeterli olmalarına rağmen, hasta eğitimi ve uzun süreli bakımda etkili yöntemler konusunda yeterli bilgi ve beceriye sahip değildir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

10. Hemşirelik Yönetmeliği 8 Mart 2010 MADDE 5–(1) Hemşirelik hizmetleri aşağıdaki hususları kapsar: a) Birey, aile, grup ve toplumun sağlığının geliştirilmesi, korunması, hastalık durumunda iyileştirilmesi ve yaşam kalitesinin artırılması amacıyla hemşirenin yerine getirdiği bakım verme, hekimce hazırlanan tıbbî tanı ve tedavi planının oluşturulması ve uygulanması, güvenli ve sağlıklı bir çevre oluşturma, eğitim, danışmanlık, araştırma, yönetim, kalite geliştirme, işbirliği yapma ve iletişimi sağlama rolleri, Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

11. Hemşirelik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik19 Nisan 2011 7. maddeye (Uzman hemşire) aşağıdaki fıkralar eklenmiştir. (5) Hasta ve ailesinin eğitimini planlar. Hastaları, bakım ve tedavi yöntemleri ile olası yan etkileri hakkında bilgilendirir. Hastaların güncel ve güvenilir sağlık bilgisine ulaşmasını sağlar. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

12. Neden Hasta Eğitimi? • Hemşirelerin ameliyat öncesi yaptıkları hasta eğitiminin komplikasyonları azalttığı, ameliyat sonrası hastaların yatış sürelerini kısalttığı (Yılmaz 2000) • Hastalara uygulanan planlı eğitimin ağrıların azalmasında etkili olduğu (Hindistan 2006) • Verilen planlı eğitimin hastaların memnuniyet düzeylerine önemli derecede etki ettiği (Erbil ve Pasinlioğlu 2008) • Hastaların en fazla doktorlar tarafından bilgilendirildiği, bunu hemşirelerin izlediği; hastaların hastanede özel bir eğitim hemşiresinin olmasını gerekli bulduğu (Aygül ve Ulupınar 2012) • Hemşirelerin hasta eğitimi yaparken iş yoğunluğu, zaman ve bütçe azlığı, kurum koşullarının uygun olmaması ve bilgi eksikliği gibi sorunlar yaşadığı (Babacan ve Ulupınar 2008) belirtilmektedir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

13. Özetle • Yaşam ve hizmetin kalitesini geliştirmek için, • Sağlık hizmetlerindeki değişimin sonucu olarak, • Kronik hastaların hastaneye kabulünü ve yatış süresini azaltmak için, • Hastanın bilgilenme hakkı olduğu için, • Bilgilendirmede standardizasyon amaçlandığı için • Tıbbi, kişisel ve sosyal maliyeti azaltmak için, hasta eğitimi gereklidir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

14. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

15. HASTA EĞİTİMİ NEDİR? Hasta eğitimi; bireyin sağlığını ve hastalığını en üst düzeyde yönetmesini ve sürdürmesini sağlayan, hastalığının tedavisine uyum sağlama ve başa çıkma becerisi kazandırmayı amaçlayan eğitimdir. Hasta eğitimi, kronik bir hastalığı olan hastalara yaşamlarını mümkün olduğu kadar yönetmeleri için gereksinim duydukları yeterlilikleri kazanmaları ve sürdürmelerine yardım etmedir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

16. Hasta eğitimi, akut hastalıklar için de yararlı olmakla beraber, özellikle tüm kronik hastalıklarda daha önemlidir. Bireyi komplikasyonlardan korumayı, potansiyeli doğrultusunda, en kısa sürede fiziksel, psikolojik ve sosyal yaşamında yeterli duruma getirmeyi, yaşam kalitesinin korunmasını ve geliştirilmesini amaçlayan eğitimdir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

17. Hasta eğitimi, sağlık çalışanları tarafından yapılan bir eğitimdir; hastanın ve ailesinin tedavinin yönetiminde, yeterli hale gelebilmesi için düzenlenir. Temel amacı, tüm diğer girişimlere (farmakolojik, fizik terapi..) ek olarak terapötik etki sağlamaktır. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

18. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

19. Bir kişiye balık verirseniz bir gün doyar. Ona balık tutmayı öğretirseniz ömür boyu doyacaktır. Bir hastaya tedavi uygularsanız şu anki semptomları giderirsiniz. Ona kendini tedavi etmeyi öğretirseniz, yaşamı boyunca sağlık davranışlarını kontrol edebilir hale gelecektir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

20. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

22. HASTA EĞİTİMİNİN AMAÇLARI • Hasta ve ailesinin karar almasına yardım etmek • Hastanın öz bakım becerilerini sürdürmek • Hastanın sorunlarını fark etmesini sağlamak • Sorunların çözümünde destek olmak ve kaynak yaratmak • Hastayla ilgili diğer girişimlere ek olarak terapötik etki sağlamak Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

23. HASTA EĞİTİMİ STANDARTLARI (JCI) • Güvenli ve etkili ilaç kullanımı • Araç, gereç ve desteklerin güvenli/etkili kullanımı • Besin-ilaç etkileşimi, hastalığa uygun diyet önerileri • Sağlık kontrolleri • Ulaşabilecek toplumsal kaynaklar Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

24. HASTA EĞİTİMİNİN ÖZELLİKLERİ • Birey/hasta merkezlidir. • Katılımcı eğitim/ çift yönlü iletişimdir. • Yetişkin eğitimidir. • Sağlık bakımıyla entegredir. • Sistemli ve süreklidir. • Multidisipliner, interdisipliner, intersektöreldir. • Öğrenim sürecini ve etkilerini değerlendirir. • Beceri kazandırmayı amaçlar. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

25. KİMLER HASTA EĞİTİMİ YAPAR? Kronik hastaların bakımında farklı derecelerde ilgili tüm sağlık çalışanları yapar. • Hemşire, Hekim, • Diyetisyen, Fizyoterapist, • Farmakolog, • Psikiyatrist, Psiklolog, • Sosyal Çalışma Uzmanı, Meşguliyet Uzmanı • Diğer Profesyoneller; Hastane Yöneticileri, Eğitimciler, Sağlık Sigortası Uzmanları.. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

26. Hemşirelikte Hasta Eğitimine Genel Bakış Hemşirelerin hasta eğitimiyle ilgilenmeleri, 1960’larda başlamış, hasta eğitimiyle ilgili çalışmalar, 1970 sonları ve 1980 başlarında literatürde yer almıştır. Hasta eğitimine talebin artmasıyla birlikte, hemşirelerin hasta eğitimi ve sorumluluğu konusuna daha fazla önem verilmiştir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

27. FlorenceNightingale, sağlık hizmeti eğitimlerinin verilmesinin savunucularındandır. King, “Hemşireler, bireylerin ve grupların sağlıklı kalması için öğretir, rehberlik yapar ve öğüt verir” demiş ve hasta eğitimini, “hastaların ihtiyaç duyduğu ve kullanılabilir sağlık bilgileri” olarak belirtmiştir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

28. Hasta Eğitiminde Sağlık Çalışanlarından Beklenen Yeterlilikler • Sağlık bakım ekibinin rol ve eylemleri birbiriyle uyumlu olmalı, • Hastanın duygusal durumu, deneyimi, hastalığa ve tedaviye ilişkin düşüncelerini dikkate almalı, • Hastaların öğrenmesine yardım etmeli, • Hastalara yaşamlarını yönetmesinde yardım etmeli, • Hastalarla empatik olarak iletişim kurmalı, hastaların gereksinimlerinin farkında olmalı, Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

29. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

30. Hasta Eğitiminde Sağlık Çalışanlarından Beklenen Yeterlilikler • Hastaları kriz yönetimi hakkında eğitmeli, • Hasta eğitimi araçlarını hastanın öğrenme süreci ve bakımına entegre etmeli, • Hasta eğitiminde uzun süreli bakımın eğitimsel, psikolojik ve sosyal boyutlarını dikkate almalı, • Hasta eğitiminin terapötik etkilerini (klinik, biyolojik, psikolojik, eğitimsel, sosyal, ekonomik) değerlendirmeli, Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

31. EĞİTİCİNİN SAHİP OLMASI GEREKEN YETERLİLİKLER Konusunda uzmanlık: Bilgi + deneyim Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

32. Öğretme yetkinliği: Sunum + sahne becerileri

33. Kişilerarası ilişkilerde yetkinlik: Kişisel özellikler + iletişim becerileri

35. HASTA EĞİTİMİNDE ENGELLER • EĞİTİM İÇİN ZAMAN YOK!!!!! • Eleman eksik • Sağlık personelinin gelenek ve kültürleri: eğitim gereksinimini fark etmeme, eğitimlerin, tedavi yönteminin seçimi ve tanıya odaklanması • Kurumlar, sağlık çalışanları ve politikacılar arasındaki yetersiz motivasyon • Değerlendirme yöntemi güç • Takım çalışması yetersiz • Eğitim ve maddi kaynaklar yetersiz Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

36. Diğer görevler daha öncelikli! • Order edilmemiş. • Hastalar eğitim için değil tedavi için burada! • Neyi nasıl anlatacağımı bilmiyorum. • Doktorun hasta/ailesine ne dediğini bilmiyorum. • Eğitim için uygun zaman, sessiz bir yer yok. • Hasta ile yalnız kalamıyorum. • Başka işler nedeniyle eğitim bölünüyor. • Eğitim yapıyorum ama kaydetmiyorum. • Sağlık ekibi üyeleri eğitim kayıtlarını okumuyor! • Hasta ve ailesi çok gergin, eğitime karşı isteksiz. • Hasta uyuyor. Hasta teste gitti. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

39. Zorluk ve sıkıntı rüzgarlarından korkmayın. Hatırlayın... Bir uçurtma rüzgarla değil, rüzgara karşı yükselir. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

40. O HALDE NASIL HASTA EĞİTİMİ YAPABİLİRİZ? Eğitim, hasta hemşiresi veya hekimiyle ilk karşılaştığı anda başlar.” Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

41. HASTA EĞİTİMİNDE ANAHTAR NOKTALAR • Amaçlara odaklan. • Hedeflerini hasta ve ailesiyle birlikte oluştur. • Eğitimde davranış ve beceriye odaklan. • Eğitim öncesi/sonrası bilgi ve yetenekleri değerlendir. • Varsayımlardan kaçın. • Eğitilenlerin aktif katılımını sağla. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

42. HASTA EĞİTİMİNDE ANAHTAR NOKTALAR • “Öğretilebilir an”ların avantajlarını kullan. • Hastanın tedavisini uygularken / ilacını verirken / bir işlemi açıklarken, • Hasta soru sorduğunda veya bilmediğini söylediğinde, • Hastanın durumuyla ilgili bir gelişmeyi açıklarken • Hasta bir değişiklikten söz ettiği zaman, • Hasta kendi bakımı ile ilgili sorumluluk aldığı zaman • Eğitimi bireyselleştir. • Eğitilenlerin inançlarına saygı duy. • Eğitimi mutlaka değerlendir, paylaş ve kaydet. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

43. Sağlık Çalışanlarına Öneriler • Profesyonel yaklaşımlarının terapötik etkisini arttırmak amacıyla hastalara eğitim vermek • Devam etmekte olan eğitimlerinde hasta eğitimi konusuna öncelik vermek • Üniversiteler vb. öğretim kurumları ile işbirliği yaparak mevcut hasta eğitimi programlarına akademik nitelik kazandırmak • Hasta eğitimini, kronik hastalığı olan tüm hastaların bakımına dahil etmek. • Hasta eğitiminin kalitesini çıktılara göre değerlendirmek. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

44. Sağlık Kurumlarına Öneriler • Hastaların ve ailelerinin endişelerini sağlık personeline iletebilmeleri için gerekli fırsat, zaman ve mekan sağlamak • Hasta eğitimini ödüllendirme ve terfilerde dikkate almak • Hasta eğitimi ile ilgilenen sağlık personelini teşvik etmek ve kurum politikası oluşturmak • Hasta eğitimi konusunda hekim, hemşire ve diğer sağlık çalışanlarına hizmetiçi eğitimler düzenlemek • Hasta eğitimi konusunda yapılan araştırmalar için fon sağlamak ya da mevcut fonları artırmak. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

46. Eğitim Kurumlarına Öneriler • Sağlık çalışanlarının eğitim programlarının amaçlarını, öğretme/öğrenme yöntemlerini ve değerlendirme sürecini gözden geçirmek, hasta eğitimine gereken önemi verecek şekilde düzenlemek. • Hasta bakımı veren kurumlarla koordinasyon ve işbirliğini geliştirerek hasta eğitimini kolaylaştırmak. • Hasta eğitimi alanında özel dal eğitimleri düzenlemek Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

47. Sağlık Endüstrisine Öneriler • Aşağıdaki konularda araştırmaları arttırmak: • ilaçların ve tıbbi aletlerin pazarlanması vs ile bağlantılı olarak hasta ve eğitimi hakkında bilgi • kronik hastalığı olan bireylerin uzun süreli bakımlarında kullanılan yöntemlerin geliştirilmesi • Terapötik hasta eğitimi konusu ile ilgili etkinliklere sponsor olmak. Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

48. Sağlık Güvenlik Kurumuna Öneriler • Sağlık sigortalarındaki geri ödeme kolaylıklarına hasta eğitimini dahil etmek • Terapötik hasta eğitiminde gider karşılanma oranını arttırmak Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

49. Medyaya (Yazılı, Görsel) Öneriler • Hasta merkezli bilgilerin kalitesini arttırmak • Yüksek kaliteli bilgi üretmek için sağlık çalışanlarıyla iletişimini arttırmaya çalışmak • Farklı gruplar arasındaki iletişimin sonuçlarını değerlendirmek (sağlıklı insanlar, hastalar, sağlık personeli) Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar

50. Rüzgara karşı yürüyeceğine, Arkana al, hızlanırsın… Dalgalara karşı yüzeceğine Altına al, yükselirsin… İnsana karşı duracağına Yanına al, güçlenirsin… Ölüme karşı direneceğine Yaşama sarıl, kabullenirsin… 08.12.2009 Yard.Doç.Dr.Sevim Ulupınar