YARASALAR

1. YARASALAR Prof. Dr. İrfan ALBAYRAK Kırıkkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü 8 Mayıs 2011

2. YARASALARIN BİYOEKOLOJİSİ

3. CHIROPTERA Memelilerden Chiroptera Eli kanatlılar anlamına gelen yarasalar gerçek uçuş özelliğine sahiptir.

4. Yarasaların Sistematiği • Alem (Regnum): Hayvanlar (Animale) • Şube (Phylum): Kordalılar (Chordata) • Sınıf (Classis): Memeliler (Mammalia) • Takım (Ordo): Yarasalar (Chiroptera) • Alttakım (Subordo): • Büyük yaraslar (Megachiroptera) • Küçük yaraslar (Microchiroptera)

6. Fosil kayıtlarına göre yarasalar III. Zamanın (Senozoyik) Tersiyer devrinin Eosen katında yaklaşık 50 milyon yıl önce ortaya çıkmışlardır.

8. Bugünkü sınıflandırmaya göre Chiroptera (Elikanatlılar) takımı Megachiropterave Microchiropteraalttakımlarına ait toplam 18 familya, 202 cins ve 1116 türiçermektedir.

9. Yarasaların mağaralardan çıkışları

10. Dünyadaki yarasalar değişik beslenme özelliklerine sahiptir. Yarasalarda beslenmeye uyum gösteren baş ve diş yapıları

11. Dünya yarasa türlerinin besinleri

12. Yarasalar beslenme özelliklerine göre;MEYVE YARASALARI (FRUGIVOROUS)

13. Meyve ile beslenen yarasalar olgunluk dönemini geçirmiş ve bozulmaya başlamış meyvelerle beslenmektedir. Dünyadaki 30 bitki türü bu yarasalarla yayılış imkanı bulmaktadır.

14. Bazı yarasalar nektarla beslenir

15. BÖCEKÇİ YARASALAR (INSECTIVOROUS)

16. Yarasa türlerinin yaklaşık % 70’i böceklerle beslenmektedir.

17. SONAR SİSTEMİ • Yarasalar insanın duyamadığı ve frekansı 20 kHz’den daha yüksek sesler çıkararak yer ve yön tayini yaparlar.

18. Bir yarasa bir dakika içinde en az 10 sivrisinek veya 14 meyve sineği yemek zorundadır.

19. Yarasalar akşamdan sabaha kadar mağara dışında çok geniş bir alanda böcek avlayıp tekrar tüneklerine dönmektedir. Bu sayede de böceklerin aşırı çoğalmaları denetlenmiş olmaktadır. • Yarasalar yok edildiği takdirde bölgedeki böcekler hızla artacak ve bunlarla yapılacak mücadele için kullanılacak kimyasallar çevredeki tüm canlıları yok edecektir. Bu da telafisi mümkün olmayan, ekonomik ve ekolojik kayıp demektir.

20. Tüketilen Böcek miktarı • Teksas’taki bir mağarda yaşayan 20 milyon yarasanın bir gecede tükettiği böcek miktarı 150 tondur. 50 ton 50 ton 50 ton

21. Türkiye’dekiyarasaların tünekyerleri

22. BALIKÇI YARASALAR (PISCIVOROUS)

23. ETÇİ YARASALAR (CARNIVOROUS) Çiyan gibi omurgasız ve kurbağa, kertenkele, kemirici, yarasa, ve kuş gibi omurgalı hayvanları avlayan etçil yarasalar da doğada önemli ekolojik roller üstlenmiştir.

24. Yarasanın avı bir kurbağa

25. KAN EMENLER (SONGUIVOROUS)

26. Kuduzun mağaralardan hava yoluyla da geçebileceği iddia edilmiştir. Orta ve Güney Amerika’da kuduzun sığırlara bulaşmasından bir karnivor türü olan rakun (Procyon lator) kadar vampir yarasa (Desmodus rotundus) da sorumlu tutulmaktadır.

27. Türkiye yarasa faunası Hypsugo savi Nyctalus lasiopterus Nyctalus noctula Nyctalus leisleri Eptesicus serotinus Eptesicus bottae Plecotus auritus Plecotus austriacus Plecotus macrobullaris Plecotus kolombotowichi Vespertilio murinus Barbastella barbastellus Miniopterus schreibersi Otonycteris hemprichi Tadarida teniotis Pipistrellus cf. Lepidus Taphozous perferatus Asellia tridens Myotis aurescens Myotis nipalensis • Rousettus aegyptiacus • Taphozous nudiventris • Rhinolophus hipposiderus • Rhinolophus ferrumequinum • Rhinolophus euryale • Rhinolophus mehelyi • Rhinolophus blassii • Myotis myotis • Myotis blythii • Myotis capaccinii • Myotis nattererii • Myotis emerginatus • Myotis mystacinus Myotis brandtii Myotis daubentonii • Myotis bechsteinii • Myotis alcathoe • Pipistrellus kuhlii Pipistrellus pipistrellus aladdin • Pipistrellus pygmaeus • Pipistrellus nathusii

28. TÜRKİYENİN MEYVE YARASASIMeyve yarasasının besin tercihi ve beslenme döngüsü Meyve yarasasının mevsimsel besin diyeti

29. Yarasaların meyvelerin olgunlaşma zamanına bağlı olarak yaptıkları mevsimsel mağara ziyaretleri(A: Yenidünya, B: İran Leylağı, C: Trabzon hurması, D: Bağdat hurması, E : Yarasaların Nisan ve Mayıs aylarında ve F: Eylül Ekim aylarında tercih ettikleri mağaralar. Mavi çizgiler Nisan ve Mayıs aylarında, Kırmızı çizgiler ise Eylül ve Ekim aylarında gelen yarasaların güzergahları.) Meyve yiyen yarasalar yıl içinde olgun meyvelerin bulunduğu bölgelere düzenli göçler yapmaktadır.

30. Rousettus aegyptiacus’un diyeti

31. TÜRKİYE’NİN BÖCEKÇİ YARASALARI Yavrulama dönemlerinde erkekler uzaklaşır ve mağara üreme kolonisine terkedilir.

32. Türkiye’deki yarasa türünün bir çoğu mağaralarda yaşar.

33. *Kuduzun mağaralardan hava yoluyla da geçebileceği iddia edilmiştir. Orta ve Güney Amerika’da kuduzun sığırlara bulaşmasından bir karnivor türü olan rakun (Procyon lator) kadar vampir yarasa (Desmodus rotundus) da sorumlu tutulmaktadır. Türkiye’nin de içinde yer aldığı eski dünyada yarasaların doğrudan sorumlu tutulduğu sadece bir kuduz olayı kayıtlara geçmiştir.

34. EKONOMİ ve EKOLOJİ ÇIKMAZI

35. BALIKESİR, HAVRAN İNBOĞAZI MAĞARASI • Avrupa Delegasyonunun, Havran barajının su tutması halinde sular altında kalacak Havran Mağarasındaki yarasaların boğulma riskine karşı koruma önlemlerinin alınması gerektiği ve özellikleri nedeniyle bu bölgenin Natura 2000 Alanı olmaya aday olabileceği yönündeki bildirisi üzerine, DSİ Genel Müdürlüğü Etüd ve Planlama Dairesi Başkanlığı bir görüşme istedi.

36. Nisan 2007 başında DSİ’de Etüd ve Planlama Dairesi Başkanlığı ukdesinde bir görüşme yapıldı. • Ekim ayına kadar araştırmaların sürebileceğini, bu anlamda en az ayda bir kez Havran mağarası ziyaret edilerek yarasa populasyonunun gözlenmesi gerektiğini ve bir sayım yapılarak daha önce Avrupa Birliğine “20 bin yarasa tehlike altındadır” şeklindeki bildirimin ne derece geçerli olduğunu ortaya koymak üzere Mayıs ayından itibaren Ekim ayına kadar bir inceleme başlatılması hususundaki karar DSİ’ye bildirildi. • Ayrıca çalışmalara Üniversite ve DSİ mensupları dışında diğer kurum ve kuruluşlardan da birer temsilcinin katılımının sağlanması hususu da bu toplantıda benimsendi.

37. Kırıkkale Üniversitesinden bir ekip ilk arazi çalışmasını 15 Mayıs 2007 tarihinde gerçekleştirmiştir (I. Rapor). • ARAZİ ÇALIŞMASI

38. Havran barajı çevresinde birbirine yakın üç mağara vardır. Su seviyesinin üstünde kalacak diğer iki mağara oldukça küçüktür. Havran barajındaki mağaralar

39. Arazi çalışması • Su altında kalacak olan mağarada DSİ Genel Müdürlüğü mensuplarının da katılımı ilk mağara ziyareti 15 kişilik bir grupla yapılmış ve mağara girişinden yaklaşık 50 metre sonra küçük bir yarasa kolonisine (Rhinolophus blasii) rastlanmıştır.

40. Mağarada ilerledikçe duvarlarda ve tavanlarda çok sayıda Rhinolophus, Myotis mensuplarıyla Miniopterus schreibersii türü tespit edilmiştir. Myotis sp.

41. Arazi çalışması • Bu mağarada çeşitli omurgasız hayvanlar yaşamaktadır. • Büyük ve yüksek boşluklar ile derin kovuk ve oyuklara yer veren karstik yapı özelliği gösteren bu mağaranın, yarasaların yaşamasına çok müsait olduğu anlaşıldığından, mağaranın giderek derinleşen kodlardaki kollarına girme gereği duyulmamış ve yaklaşık bir buçuk saat sonra mağaradan çıkılmıştır.

42. Arazi çalışması • Aynı gün mağaraya ikinci ziyaret saat 17:00 sularında 6 kişilik ekip ile yapılmış ve yarasa türleri yerinde incelenmiştir. • Mağarada öğle vakti rastlanan yarasa kolonisinin (Rhinolophus blasii) kalabalıktan taciz olup dağıldığı farkedilmiştir. • Mağara duvarlarında ve tavanlarında bulunan Rhinolophus ve Myotis mensubu türler ile Miniopterus schreibersii türüne ait bireyler kaydedilmiş ve fotoğrafları çekilmiştir.

43. Myotis myotis

44. Myotis blythii

45. Myotiscapaccinii

46. Omurgasız hayvanlardan Çiyan (Classis: Chilopoda),Örümcek (Classis: ArachnidaOrdo: Araneida)Tesbih böceği (Classis: MalacostracaOrdo: Isopoda), Kelebek ve sinek (Classis: Insecta)Ordo:Lepidoptera ve Diptera örnekleri alınarak yaklaşık bir saat sonra mağaradan dışarı çıkılmıştır

47. Arazi çalışması • Havran mağarasına üçüncü ziyaret saat 20:00 sularında 8 kişi ile yapılmış yarasaların populasyon büyüklüğünü ifade edecek yaklaşık birey sayısını ve mevcut türleri tespit etmek için mağara ağzında yarasaların dışarı çıkış saatleri beklenmiştir. • Bir atrap yardımıyla nispeten daraltılan mağara ağzında birkaç dakikada bir örnekleme yapılmış ve yakalanan yarasaların fotoğrafı çekilmiş ve türü teşhis edilerek serbest bırakılmıştır.

48. Arazi çalışması • Böylece bir saatlik çalışma yeterli bulunmuş ve mağarada Rhinolophus ferrumequinum, R. mehelyi, R. blasii, Myotis myotis, M. blythii, M. capacciniive Miniopterus schreibersi türlerinin varlığı tespit edilebilmiştir. • Mağaradan çıkış yapan yarasalar bu süre içinde bir kamera ile kaydedilmiştir. Buradaki yarasa birey sayısının yaklaşık 18.000 kadar olduğu sonucuna varılmıştır.

49. Yarasaların Biyolojik Özelliği

50. Arazi çalışması • İşte bu sonuç; baraj projesi uygulamaya konduğunda bu yarasaların nasıl dışarı çıkarılabileceği konusundan çok bu yarasaların nerede barınacağının endişesini ortaya koymuştur.