Riesling

1. Riesling Noblesse oblige... Vlaamse Wijngilde Commanderij Brussel 25/09/09

3. Inleiding • Koning van de Elzas en onbetwistbare kwaliteitsdruif in Duitsland • Hoe is het mogelijk dat lievelingsdruif van de wijnkenners, de smaakpapillen van de meeste wijndrinkers gewoonweg niet kan bekoren? *populariteit van de Chardonnay *voorliefde voor houtgelagerde wijnen • Riesling heeft broertje dood aan eiken vaten • Riesling moet je leren drinken • Riesling geeft enkel grote wijn als je de druif alle zorgen geeft en met lage rendementen werkt

4. Herkomst • Bepaalde wetenschappers menen riesling al te zijn tegengekomen in teksten van de Romeinse schrijver Plinius • Ras is ontstaan als mutatie van een wilde druif uit het Rijnland, vitis vinifera silvestris • 1998: DNA-onderzoek door Dr. Ferdinand Regner van de wijnbouwschool Klosterneuburg in Oostenrijk, toont aan dat de genetische ouders van riesling heunisch en traminer zijn. • Heunisch is een oeroud Middeneuropees druivenras • Traminer is eigenlijk ook een verzamelnaam, een ras dat in verscheidene hoedanigheden voorkomt, o.a. als gewürztraminer, maar ook als savagnin blanc, bekend uit de Franse Jura Traminer geldt als oerras, dat op zijn beurt ontstaan is uit een wilde druif (vitis silvestris)

5. Oorsprong van de naam • 2 verklaringen • Eerste theorie: riesling is afgeleid van het Duitse woord “Rus”, hetgeen “donker hout” betekent en zou verwijzen naar de donkere kleur van een rieslingstok. Bovendien heeft het hout van de rieslingstok diepe groeven; het Duitse woord “rissig” betekent “vol spleten, gegroefd”. • Tweede theorie: meer aangenomen verklaring heeft te maken met negatieve karaktereigenschap van het druivenras riesling. Hij bloeit moeilijk in koud weer. Zou zijn afgeleid van het woord “verrieseln” = Franse term coulure

6. Riesling • Witte druivensoort • Oorsprong Duitsland • Smaak- en neusimpressies kunnen in de jeugd verschillen volgens ondergrond • Kleine druifjes • Dikke schil • Kleine compacte trossen • Groen tot goud gekleurd • Bruine vlekjes bij grotere rijpheid

7. Riesling (2) • Verdraagt goed lage temperaturen • Beste resultaten in koelere gebieden: trage rijping doet alle aroma’s tot zijn recht komen • Verkiest een goed gedraineerde bodem met als ondergrond leisteen

8. Riesling: vergisten en rijpen • Vergisten en rijpen in roestvrije tanks doet zijn fris en fruitig karakter behouden • Kristalhelder fruit & smetteloos zuivere wijnen • Meestal als monocépage • Het aanbod is zeer divers: *schuimwijn *stille droge wijn *stille zoete wijn (eiswein, vendanges tardives, sélection de grains nobles...) • Dit komt omdat de druif zich zo mooi leent tot verschillende vinificatietechnieken door zijn hoog zuurgehalte

9. Riesling en zijn aroma’s • Algemene aroma’s: perziken en appel, citrusfruit, citroen, limoen, pompelmoes, ananas en passievrucht, citronella, munt, muskaat, kamperfoelie, brem, linde, acacia • Rijpere Rieslings geuren naar overrijpe ananas en petroleum • Jongere Rieslings: vers hooi, viooltjes, roos en wit steenfruit • Nobele rotting geeft een typische geur en smaak van gedroogde abrikozen en honing, amandelen en rozijntjes

11. Riesling en terroir op smaak • Leisteen geeft een rokerig smaakje • Andere bodems zullen vooral mineraal, staal, teer, aards, bloemig of iets gekruid smaken

12. Gebruik • Riesling is verbonden met Duitsland • De trend is vooral droog • De voornaamste regio’s zijn Mosel-Saar-Ruwer, Pfalz, Rheinessen en Rheingau • In Frankrijk enkel in de Elzas teruggevonden • Omwille van de bodemgesteldheid (kalk en klei in de Elzas tov leisteen in Duitsland) en het alcoholpercentage is de Riesling uit de Elzas zeer verschillend met deze uit Duitsland • Ook Riesling in Australië, Oostenrijk (Wachau, Kamptal), Nieuw-Zeeland, Canada, Verenigde Staten (Washington State), Zuid-Afrika, Luxemburg, Noordoost Italië en Oost- Europa (vooral Hongarije)

13. Laatrijpend en vorstbestending Vegetatieperiode bedraagt minstens 100 dagen (hogere kwaliteiten minstens zo’n 120-130 dagen), lopend van zijn relatief wat late bloei tussen (gemiddeld) 15 en 25 juni tot in oktober en november, al naar gelang het type wijn dat de wijnboer voor ogen heeft Riesling is heel geschikt voor koelere klimaten dankzij vorstbestendigheid. Door de hardheid en rijpheid van het hout van de rieslingstok, kan deze zonder problemen stevige winter- en nachtvorst verdragen (tot - 25º Celsius). Enkel bij zéér plotselinge temperatuursdalingen, zoals tijdens de jaarwisseling van 1978/1979, toen de temperatuur plotseling zakte van +10º Celsius in de vooravond naar -20º Celsius in de nacht, is er sprake van effecten op de oogst van het volgende wijnjaar.

15. Gevoeligheid aan ziekten en andere oorzaken van verlies • Meeldauw, valse meeldauw en zwarte vlekkenziekte kunnen behandeld worden met kopersulfaat (schimmelziektes) • Roodvuur of Roter Brenner (dikwijls te laat gezien) • Grijsrot • Druivenbladrollers • Wilde zwijnen en Reeën

16. Meeldauw Valse Meeldauw Ziekten

17. Roter Brenner Grijsrot Ziekten (2)

18. Druivenbladrollers Zonder woorden Ziekten (3)

19. Oogsten op rijpheid • Voldoende graden Oechsle en alcohol • Het soortelijk gewicht van suikerhoudende most is groter dan die van water • Uitgaand van water als eenheid (1.000), ligt het mostgewicht van rijpe rieslingdruiven bijvoorbeeld op 1095 • Men spreekt dan van een mostgewicht van 95º Oechsle • De relatie van mostgewicht en potentieel alcoholgehalte is grofweg 8:1, dus het potentiële alcoholgehalte van deze wijn is 11,9%.

20. Oogsten op rijpheid(2) • Aromatische rijpheid • Schilrijpheid • Pitten (niet meer bitter en kastanjebruin)

21. Synoniemen • Rhein Riesling (Oostenrijk)Johannisberger RieslingWhite Riesling (Californië en Canada)Rhine Riesling (Australië)Riesling Renano (Italië)Rajnai Rizling (Hongarije)Klingelberger (Ortenau –Baden)

22. Geen synoniemen ! • Welschriesling • Riesling Italico • laski Riesling • Olasz Riesling • Paarlriesling in Zuid-Afrika (=druif Crouchen)

23. Bekende kruisingen • Riesling grote rol gespeeld bij het ontstaan van “nieuwe druivenrassen”, de zogenaamde Neuzüchtungen, waarbij het gekruist is met een ander druivenras • Bekendste kruising met riesling als een genetische ouder, is waarschijnlijk müller-thurgau, vernoemd naar zijn kweker, Dr. Müller uit het Zwitserse kanton ThurgauLange tijd gold sylvaner als genetische vader, maar genonderzoek eind jaren ’90 heeft aangetoond dat gutedel (chasselas) door Dr. Müller met riesling is gekruist • Scheurebe (sylvaner x riesling, naar Dr. Georg Scheu, 1916) • Kerner. Die laatste is een kruising uit de blauwe druif trollinger en riesling

24. Coteaux de Stadtbredimus 2007 • Marque Nationale : wijn klaar om onmiddellijk te drinken, 100 % Luxemburgse druiven, goedgekeurd door proefcommissie • Wijn van Vinsmoselle: staatscoöperatieve wijnvennootschap • Kalkgrond

25. Rajnai Riesling Apatsagi 2006 Hongarije • Afkomstig uit witte wijnstreek Pannonhalma • Sinds 996 wijngaard • Oudste actieve wijngaard • Eigendom van Benidictijnen • Prijswinnaar op wedstrijden • Vulkanische ondergrond

27. Rajnai Riesling Apatsagi 2006 Hongarije • Warme zomer • Aangename lange herfst dus mooie rijpe druiven • Handgeplukt • Gekneusd en ontsteeld • Langzame gisting op stalen tanks

28. Trimbach Riesling 2007 • Ribeauvillé • Wijn uit het “gamme classique” • Zeer oud wijnhuis actief sinds 1626 • Ondergrond van kalk, graniet en mergel

31. Trimbach Riesling Cuvée Fréderic Emile 2004 • Enkel gemaakt in grote wijnjaren • 2004 schitterend klimaat in september en oktober • Afkomstig van topwijngaarden Geisberg en Osterberg • Zuid tot Zuid-Oosten expositie • Lage rendementen door oude wijnstokken van gemiddeld 40 jaar • Marne-kalk en kiezels • 20 jaar bewaarkracht minstens

32. Loimer Riesling Langenlois Steinmassl – Kamptal 2007 • Eigendom van Fred Loimer • “Beste wijnboer van Oostenrijk –wit” • 5000 stokken/hectare tov gemiddeld3000 = laag rendement • DAC-reserve wijn • 10 hectare • Klei en vuursteen grond

33. DAC • Een DAC-wijn – Districtus Austriae Controllatus – is een typische, naar smaak streng gecontroleerde profielwijn uit een bepaald herkomstgebied in Oostenrijk • Start in 2003 • Oorspronkelijk voor Grüner Veltliner

35. Loimer Riesling 2007 • Ondergrond van Gneiss, vuursteen • Bovengrond van bruine klei (50 cm) afgewisseld door stroken kalk bestrooid met veel kiezels • Klei bij de onderkant van de wijngaard aan de rivier Kamp • 250 meter hoog • Manuele ogst eind oktober • Rijpt in grote foeders op gisten

36. Georg Breuer, Riesling Terra Montosa, 2007, Duitsland • Gesticht in 1880 • Sinds begin 20ste eeuw in bezit van Georg Breuer (1910-1982) • Bernard Breuer • Ongeveer 30 hectares in Rüdesheim en Rauenthal

38. Georg Breuer, Riesling Terra Montosa, 2007, Duitsland • Rheingau • Hoge heuvels • Topwijngaarden Nonnenberg & Schlossberg • Oogst op optimale rijpheid • Schilinweking na oogst • Rijpt op houten fouders op gisten • Kwarts, leem, kiezel en veel ijzeroxide

39. Robert Weil, Riesling, Kiedrich Gräfenberg, Spätlese, 2007, Duitsland • Rheingau • Ondergrond rijk aan mineralen • Gesticht in 1875 door Robert Weil • Prof Duits aan de Sorbonne in Parijs

41. Robert Weil, Riesling, Kiedrich Gräfenberg, Spätlese, 2007, Duitsland • Nu vierde generatie • Wilhelm Weil is nu wijnmaker • 73 hectares waarvan 98%Riesling • Gräfenberg 10,8 hectares • Leem, Loess en kiezels tot in de ondergrond • Microklimaat met veel zon en beschut tegen koude wind • Geeft steeds zeer minerale wijnen

42. Hugel, Riesling, Riquewihr, Elzas, Frankrijk, 2004 • Sélection de Grains Nobles (SGN) • Wijngaarden in 12 dorpen • Gesticht in 1639 • Eigen wijngaarden maar kopen ook druiven voor basiswijnen van boerenonder langdurig contract

43. Sélection de Grains Nobles • een bijzondere wijngaard met goede ligging en perfecte ondergrond • oude wijnstokken • perfecte rijpheid • vroege ochtendnevel gevolgd door maximale zonneschijn om de ontwikkeling van "edele rotting" (botrytis cinerea) te stimuleren • verschrompelde druiven worden één voor één geoogst en vervolgens met uiterste zorg gevinificeerd • Chaptaliseren maar ook aanzuren verboden • ongelofelijke finesse en complexiteit en een bijna oneindige levensduur

45. Hugel, Riesling, Riquewihr, Elzas, Frankrijk, 2004 • Gebruiken nog meststoffen • Veel wijnstokken ouder dan 60 jaar • Enkel gemaakt in topjaren • Rijpt 2 jaar in eigen kelders • mergel-, klei-, zandsteen- en gipshoudende grond