Download
1 / 34
390 likes | 784 Views
VİTAMİNLER I. ÖĞR.GÖR. Dilek KARAMAN. VİTAMİN A. Gözün retinasındaki özel fonksiyonlarından dolayı RETİNOL adı verilmiştir. Retinol, A vitaminin besin olarak alınan haline denir %90’ı karaciğerde depolanır. Diğer kısım yağ dokusunda, akciğerde ve böbreklerde bulunur.
E N D
VİTAMİNLER I ÖĞR.GÖR. Dilek KARAMAN
VİTAMİN A • Gözün retinasındaki özel fonksiyonlarından dolayı RETİNOL adı verilmiştir. Retinol, A vitaminin besin olarak alınan haline denir • %90’ı karaciğerde depolanır. Diğer kısım yağ dokusunda, akciğerde ve böbreklerde bulunur. • Yağda eriyen vit grubundadır.
VİTAMİN A EKSİKLİĞİ • A vitamini eksikliği çok sık görülmemekle birlikte, eksikliğinde; • Derinin pullanması, • Akne gibi cilt sorunları, • İskelet gelişiminin duraklamasını içeren büyüme eksikliği, • Kornea ile ilgili sorunlar ve körlük görülebilir. • Ayrıca A vitamini eksikliğinde bağışıklık sistemi ve vücut direnci azaldığından, vücut enfeksiyona daha açık hale gelir ve daha kolay hastalanır.
VİTAMİN A • Günlük İhtiyaç:1-3 yaş:400 mcg4-6 yaş:500 mcg7-10 yaş:700 mcg 11 yaş üstü yetişkinler:800 mcg
A VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER: • Patates:1 orta boy (2,487mcg) • Havuç1 tane (2,025mcg) • Mango1 orta boy (805mcg) • Ispanak1/2 kase (737mcg) • Kayısı10 tane (253mcg) • Süt1 bardak (149mcg) • Peynir1 kibrit kutusu (84mcg)
A VİTAMİNİ KAYNAKLARI: Bitkisel kaynaklı olanlar beta karoten: havuç, domates, ıspanak, maydanoz,kayısı, şeftali. Hayvansal kaynaklı olanlar retinol: karaciğer, böbrek, balık yağı
A VİTAMİNİ FAZLA ALIMI • Başağrısı, yorgunluk, • Mide bulantısı, kusma, • Kaşıntı, ishal, • Düzensiz adet görme, • Eklem ve kemik ağrıları, cilt kuruluğu ve • Saç dökülmesine sebep olabilir. • Ayrıca hamile kadınlarda, riskli doğum oranının artmasına neden olabilir. Bu yüzden hamile kadınların, A vitamini kullanmadan önce doktora danışmaları gerekir.
VİTAMİN D • 7- Dehidrokolesterol hayvan dokularında, ergosterol ise bitkilerde bulunur. • Bunların D2 ve D3 formuna dönüştürüp kulanabilmek için ultraviyole yani güneş ışığına ihtiyaç vardır. • Vitamin D2 ince bağırsaktan emilerek depo edilir. • Vitamin D3 ise ultraviyole ışınlarının etkisiyle deride oluşturulur. • Yağda eriyen vit grubundadır.
VİTAMİN D GÖREVLERİ • D vitamini, kalsiyum ve fosforun sindirim yollarında kullanımı ve emilimi ile özellikle çocuklarda büyüme için gereklidir. • Kas zayıflığına karşı vücudu korur, • Kalp atışının düzenlenmesinde etkilidir, • Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir, • Tiroit fonksiyonları ve normal kan pıhtılaşması için gereklidir. • D vitamini sindirim sisteminden kalsiyum emilimini artırır ve kemiklerde kalsiyum birikimine yardım eder. D vitamini kalsiyum emilimini ve kalsiyumun aktif taşınmasını hızlandırarak artırır.
VİTAMİN D GÖREVLERİ • Özellikle bağırsak dokularındaki epitel hücrelerde kalsiyum emilimine yardım eden, kalsiyum-bağlayıcı proteinlerin oluşumunu artırır. Ön maddesi deri altında bulunur. Güneş ışınlarının etkisiyle D vitaminine dönüşür. Bu vitamin, kalsiyum ve fosforun bağırsakta emilimi ve vücutta kullanımı için gereklidir. Kuvvetli kemik ve dişler, bu vitaminin kalsiyumu buralara yerleştirmesiyle olur. • Çocuklar için önemli: Çocukların güneşin dik gelmediği saatlerde açık havada gezdirilmesi durumunda, deri altındaki ön madde D vitaminine dönüşür.
VİTAMİN D • Araştırmalara göre travmaya bağlı olmayan (hafif düşme sonucu) kırık problemiyle hastaneye başvuranların yüzde 97'sinde D vitamini yetersizliği görülmektedir.
VİTAMİN D EKSİKLİĞİ • Az kalsiyum ve fosfor alınmasına bağlı olarak kemiklerde yumuşamaya ve kemik ve diş yapısında bozulmalara neden olur. • Osteomalasi D vitamini eksikliği veya fonksiyonu bozukluğuna bağlı oluşan kemik mineralizasyon hatasıdır. • Osteoporoz riski mineral yetersizliğinde artar. • Raşitizm:(Çocuklarda D vitamini eksikliği ile oluşan hastalık)Çarpık bacaklar, kemik veya eklem yerlerinde deformasyonlar, • Bacaklarda ağrı, kas zayıflığı ve spazmları, çabuk kırılan kemikler.
VİTAMİN D FAZLASI; • Yüksek miktarlarda alınması toksik reaksiyonlara (zehirlenme) neden olabilir. • Uzun süreli doz aşımı yüksek kan basıncı, düzensiz kalp atışı • Mide bulantısı ve kusma, karın ağrısı, iştah kaybı, • Zihinsel ve fiziksel gelişme geriliği, • Damar sertliğine eğilim, • Böbrek hasarlarına yol açabilir. !!!!Günde bir litreden fazla süt içen ya da buna yakın süt ürünü tüketen kişilerin ayrıca D vitamini almaları risk yaratabilir. Günde 1000 üniteye kadar D vitamini alınması güvenli olarak nitelendirilirken, günde 5 bin üniteden fazla alınması halinde böbrekler ve kalpte hasar riski doğabilir.
VİTAMİN D • Günlük ihtiyaç; 0-6 ay: 7,5 mcg6-12 ay: 10 mcg1-10 yaş: 10 mcg11-18 yaş: 10 mcg9-24 yaş: 10 mcg25 yaş üstü:5 mcgHamileler: 10 mcgEmzirenler: 10 mcg
En önemli kaynak güneş ışınlarıdır. Ayrıca, karaciğer, balık(konserve balıkta tazesinin yarısı kadardır), yumurta, tereyağı, peynir, mantar, süt ve süt ürünleri. VİTAMİN D KAYNAKLARI
VİTAMİN E • İnsanda ince bağırsağın üst kısmında emilir, karaciğerin yanı sıra yağlı dokularda, böbrekte, kalpte, kaslarda ve böbrek üstü bezi kabuğunda depolanır. • Bitkilerde 2 grup E vit bileşiği sentezlenir. • Tokoferol • Tokotrienol • Yağda eriyen vit grubundadır
VİTAMİN E YARARLARI • En iyi antioksidandır. Serbest radikallerin oluşmasını engelleyerek kanser gibi dejeneratif hastalıkların oluşmasını engeller. • Hücre zarı ve taşıyıcı moleküllerin lipid kısmını stabilize ederek hücreyi serbest radikaller, ağır metaller, zehirli bileşikler, ilaç ve radyasyonun zararlı etkilerinden korur. • Bağışıklık sisteminin aktivitesi için gereklidir. • Alyuvarları korur. • Virütik hastalıklara karşı bağışıklık sistemini geliştirir. • Göz sağlığı için hayati önem taşır. Retina gelişimi için gereklidir. Serbest radikallerin katarakt yapıcı etkilerini önler. • Yaşlanmaya karşı koruyucudur.Serbest radikallerin dokular, deri ve kan damarlarında oluşturduğu dejenaratif etkiyi önler. • Yaşlanmayla ortaya çıkan hafıza kayıplarını da önleyici etkisi vardır.
VİTAMİN E • Günlük ihtiyacınız 0-12 ay: 3-4 mg1-7 yaş: 6-7 mg11-18 yaş: 8 mg 18 yaş üstü:10 mg Hamileler: 2 mgEmzirenler: 3 mg
E VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER Ayçekirdeği, 1/4 fincan, 26,8 mgBadem, 1/4 fincan, 12,7 mgBuğday, 1/4 fincan, 12,8 mgÇiçek yağı, 1 servis kaşığı, 7,9 mgYer fıstığı, 1/4 fincan, 4,9 mgMısırözü yağı, 1 sevis kaşığı, 4,8 mgSoya yağı, 1 sevis kaşığı, 3,5 mgBalık yağı, 1 sevis kaşığı, 3 mgIstakoz, 6 gr, 2,3 mg
VİTAMİN E EKSİKLİĞİ • E vitamini eksikliği ender görülür. • Kansızlığa neden olabilir. • E vitamini eksikliğinde kalp hastalıkları ve kanser riski artar. • Yetişkinlerde; dengesiz yürüme, konsantrasyon bozukluğu, düşük tiroid hormonu seviyesi, sinir harabiyeti, uyuşukluk, anemi, bağışıklık sisteminde zayıflama görülebilir. • Çocuklarda;Metabolik hızın çok arttığı okul ve ergenlik çağında zararlı maddeleri temizleyici etkisi vardır. Eksikliğinde hemolitik anemi, ödemler (vücutta sıvı toplanmasına bağlı şişlikler) görülebilir.
VİTAMİN K • Doğal olarak bitkilerden sentezlenen fillokinon K1 ,menakinon K2 gram pozitif bakterilerce sentezlenir. • K1 ve K2 ince bağırsaktan enerjiye ihtiyaç duyularak emilir. • Emilim için safra tuzlarına gereksinim vardır. • Yağda eriyen vit. grubunun üyesidir.
VİTAMİN K YARARLARI • Kan pıhtılaşmasında önemli rol oynar • Kanda bulunan protrombin Ca+2 iyonları ile trombine dönüşür.K vitamini protrombine Ca+2 bağlanmasını sağlar. • Bazı çalışmalar özellikle yaşlılarda kemikleri güçlendirdiğini göstermektedir. • Hayvan dokularındaki oksidatif fosforlizasyon için kofaktördür.
K VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER • Yeşil yapraklı sebzelerde fillokinon bulunurken, hayvan dokularında menakinon bulunur. Düzey hayvanın tükettiği diyete ve bağırsak florasında sentezlenen vitamin miktarına bağlı olarak değişmektedir. • Lahana, karnıbahar, ıspanak ve diğer yeşil sebzelerde, soya fasülyesi ve tahıllarda bulunur.
VİTAMİN K Günlük ihtiyacınız • Doğumdan sonra 2 mg oral olarak yada IM olarak 1 mg fillokinon verilmelidir. • Yeni doğan bağırsak florası steril old. bakteri oluşumu olana kadar. • Anneden plasenta bariyerini aşıp fetusa ulaşamaz. • Erişkinlerde günlük 60-85 mg alınması yeterlidir.
VİTAMİN K EKSİKLİĞİ • Emilim için safraya ihtiyaç duyulduğundan dolayı safra yollarında veya kesesindeki sorunlar vit K eksikliği yapabilir.ameliyatlardan önce 10 mg verilebilir. • Akut veya kronik karaciğer hastalıklarında da emilim bozulur. 3 gün boyunca 10 mg K vit verilebilir. • Karaciğer hücrelerinde ciddi harabiyet( özellikle alkol kullanımına bağlı) varsa vit yararlı olmaz. • Eksikliğinde kanın pıhtılaşma zamanı uzamaktadır. • Yeni doğanda GİS kanamaları görülebilir.
VİTAMİN K EKSİKLİĞİ Hastanede yatan hastalarda • Antibiyotik kullanma • GİS operasyonları • TPN alma (haftada 1 gün 1 mg vit K verilmelidir.) gibi sebeplerden dolayı vit K eksikliği görülmektedir.
VİTAMİN K FAZLASI Çeşitli nedenlerle kanının sulandırılması gereken hastalarda fazla dozlar zararlıdır
VİTAMİN C • Askorbit asit adıyla anılır. • Kristaller halinde bulunur • Suda ve etil alkolde çözünür. • Emilimi mide ve ince bağırsakta olur. • Depo edilmesine karşın bazı dokularda konsantrasyonu yüksek bulunmuştur.
VİTAMİN C YARARLARI • C vitamininin başlıca rolü doku bağlarını tutan ana protein maddesi olan kollageni üretmek • Bağışıklık sistemi, sinir sistemi, hormonlar ve besinlerin emilimi fonksiyonlarına (E vitamini ve demir gibi) destek olmaktır. • Göz merceği ve akciğer gibi yapılarda antioksidan olarak çalışır. • C vitamini ayrıca antioksidan yapıda olan E vitaminine dönüşebilir. • Soğuk algınlığı gibi hastalıklara karşı da direnci arttırmaktadır.
VİTAMİN C FAZLASI • Yüksek dozları sindirim sisteminde tahrişlere neden olabilir. • Uzun süre yüksek dozda kullanılmasının, böbrek taşı ihtimalini arttırdığı da bilinmektedir.
C VİTAMİNİ AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER Turunçgillerde bol miktarda bulunur. Ayrıca muzda, taze sebzelerde, maydanozda, kabakta, soğanda, domateste, lahana, ıspanak, kıvırcık salata gibi yeşil yapraklı sebzelerde ve biberde bulunur.
VİTAMİN C • Günlük ihtiyacınız • Kadınlarda ve erkeklerde her gün alınması gereken en az miktarı, 60 miligramdır. • Sigara içenlerin en az 100 mg C vitamini almaları gerekir.
