Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı

1. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü Koruyucu ve Önleyici Hizmetler Dairesi

2. SUNU PLANI • İhmal nedir • İstismar nedir • Belirtileri • Risk faktörleri • Çocuğun yüksek yararı nedir • İlgili kurumlar hangileri • Kanuni düzenleme *bildirim • ÇHGM ne yapar konuya ilişkin

3. Sosyal Yardım ve İnceleme Görevlilerinin Görev Kapsamı Sosyal Yardım ve Proje Destek Programları ile Gelir Testlerinin Yürütülmesine İlişkin Görevler … Hedef Kitleyi İzlemeye Yönelik Görevler … Hedef Kitle ile Diğer Kamu Hizmetleri Arasında Bağ Kurmayaİlişkin Görevler … Danışmanlık Görevleri

4. Hedef Kitle ile Diğer Kamu Hizmetleri Arasında Bağ Kurmayaİlişkin Görevler 1- Sosyal İnceleme sırasına çalışabilecek durumda bulunan kişileri tespit etmek ve İŞKUR veri tabanına kaydetmek,2- Aile içi şiddet, çocuk ihmal ve istismarı gibi sorunların yaşandığı aileler ile ilgili olarak sosyal hizmet kurumları ve diğer ilgili kuruluşlar ile irtibata geçmek,3- Sağlık sorunları ve engellilik durumlarında ilgili kurumlar ile irtibata geçmek

5. Danışmanlık Görevleri 1- Yardım başvurusunda bulunan hanelere sosyal yardımlar hakkında bilgi vermek,2- Yoksul vatandaşların sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanmasına yönelik danışmanlık yapmak,3- Aile içi şiddet, çocuk ihmal ve istismarı gibi sorunların yaşandığı ailelere sosyal hizmet kurumları hakkında bilgi vermek ve gerekli iletişimi kurmak,4- Özürlülük ve kronik hastalık gibi sorunlarla mücadele eden kişileri ilgili kurumlara yönlendirmek ve söz konusu kurumları harekete geçirmek.

6. Çocuk istismarı birçok etmenin bileşimi sonucu ortaya çıkmaktadır. Gerekli koşullar yerine getirilirse önlenebilmektedir. Bu koşullardan biri, belki de en önemlisi, çocuğun yüksek menfaatlerini korumak adına, onun temel gereksinimlerine duyarlı olmak, aileyi ve toplumu çocuk için önemli olan kişi, kurum ve kuruluşları ihmal ve istismar konusunda bilgilendirmektir.

7. Çocuğun ihmal ve istismarının sonuçları • aile • okul ortamlarında • sağlık kuruluşlarında izlenebilir. • Özellikle okulun ve sağlık görevlilerinin, ihmal ve istismarı tanıma, değerlendirme ve yönlendirmede önemli işlevleri vardır Genel olarak bakıldığında, birçok çocuk yaşamını sağlıklı ve güvenilir ortamlarda geçirmektedir. Özellikle ana-babalar çocuklarına bilerek ve isteyerek zarar vermezler.

8. Çocuğun kötüye kullanımı dört ana başlık altında toplanabilir: • İhmal • Fiziksel istismar • Duygusal istismar • Cinsel istismar

9. çocuk istismarı Geniş anlamıyla , çocukların • Ana-babaları, onları bakıp gözetmek ve eğitmekle görevli öğretmen, usta, koruyucu aile fertleri, vasi gibi kişiler ya da yabancı kişiler tarafından yapılan, • bedensel ve/veya psikolojik olarak sağlıklarına zarar veren, fiziksel, duygusal, cinsel ya da zihinsel gelişimlerini engelleyen tutum ve davranışlardır.

10. Dünya Sağlık Örgütü : «Çocuğun sağlığını, fiziksel ve psikososyal gelişimini olumsuz etkileyen, bir yetişkin, toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da bilmeyerek tüm davranışlar çocuğa kötü muameledir” Dünya Sağlık Örgütü (1985) tarafından çocuk ve yetişkinin şiddet ve istismar olarak kabul etmediği, ancak çocuğun sağlığını, fiziksel ve psikososyal gelişimini etkileyecek bütün edimlerin istismar olduğu belirtilmektedir. Örn: Fiziksel şiddet-disiplin Bazı kültürel uygulamalar Tanım aynı zamanda çocuğun istismar ya da şiddet olarak algılamadığı veya yetişkinler tarafından istismar olarak tanımlanmayan davranışları da kapsar.

11. İHMAL NEDİR ? Fiziksel ve psikolojik sağlıkları ve gelişimleri için temel olan • beslenme, • giyinme, • barınma, • korunma, • sevgi, • gözetim, • tıbbi bakım, • eğitim, • yol gösterme veya uygun gözetim gibi gereksinimlerinin kendilerine bakıp gözetmekle yükümlü kişilerce yeterince karşılanmamasıdır.

12. İhmal Pasif Aktif İstismar

13. Bir çocuğun ihmal edildiğinden şüpheleniyorsanız, öncelikle bunun çocuğun bakımından sorumlu kişilerce istenilmediği için mi yoksa bakımın yoksulluk ya da kaynak eksikliği gibi nedenlerden ötürü bu kişilerce sağlanamadığı için mi olduğuna dikkat edilmelidir.

14. Fiziksel Göstergeler • Sürekli açlık belirtileri • Hijyensiz ortam • Uygun olmayan kıyafetler • Denetimsizliğin sürekli olması • İhmal edilmiş fiziksel sorunlar ve tıbbi bakım • Normal kilonun altında olma • Kötü gelişim şekilleri • Büyüyememe • Bitler, karın şişmesi, çok zayıf görünüş • Uykusuz görünme

15. Davranışsal Göstergeler • Kendine zarar veren davranışlar • Dilenme, yiyecek çalma • Okulda bulunma süresinin uzaması (erken gelme ve geç gitme) • Sürekli yorgunluk, halsizlik ya da derste uyuyakalma • Yetişkin sorumluluklarını ve ilgilerini yüklenme • Sık sık devamsızlık yapma veya gecikme Duygusal Göstergeler • Düşük benlik algısı-kendine değer verme • Bağlanma zorlukları • Sosyal sorunlar-kısıtlı arkadaş ilişkileri • Kişisel yakınlık kurmada zorluklar • Uygun olmayan isteklere hayır demede zorluk (ilgi ihtiyacı ile ilgili) • Sosyal içe çekilme-yoğun içe atım sorunları

16. İSTİSMAR TÜRLERİ

17. Fiziksel istismar Çocuğa kasıtlı olarak kullanılan fiziksel güç sonucunda çocuğun beden ve ruh sağlığı, yaşamı, biyopsikososyal gelişimi veya onuru açısından zararlı durumların ortaya çıkması veya çıkabilecek olması Çocuğun yaşamını tehlikeye sokabilir ve uzun dönemli olumsuz etkilere neden olabilir. Çocuk istismarının en çok görünen ve yaygın şekilde fark edilen biçimidir.

18. Fiziksel Göstergeler: Açıklanamayan yara bere ve darbe izleri Açıklanamayan yanıklar Açıklanamayan kırıklar/çıkıklar, kafa derisinde saç kaybı Davranışsal Göstergeler -1- • Cezalandırmayı hak ettiği yönündeki tutum • Yetişkinler ile iletişim kurmaktan sakınma • Ebeveynden korkma • Eve gitmekten korkma • Ebeveyn tarafından bildirilen yaralanmalar • Kendi kendine zarar veren davranışlar • Aşırı derecede çekingen ya da saldırgan davranışlar

19. Davranışsal Göstergeler -2- • Fiziksel temastan rahatsız olma • Ağrı şikayetleri ya da rahatsız hareketler • İklim şartlarına uygun olmayan ve vücudu saklamak için giyilen giysiler • Diğer çocukların ağlamasına duyarlı olma • Okula erken gitme, okuldan geç ayrılma • Evden kaçma (ergenlerde) • Sosyal işlevsellik alanında sorunlar • Yakın ilişki kurmada zorluklar • Çatışmalı, duygusal yoğunluğu az, yoğun öfke ilişkileri kurma Ayrıca Gelişimsel bozukluklar ve okul başarısında düşme

20. Uzun ve Kısa Dönemli Sonuçları İzolasyon Korku Güven Kaybı Depresyon ve anksiyete Düşük özdeğerlilik İntihar girişimleri İlişki kurmada ve sürdürmede güçlük Yeme bozuklukları Travma sonrası stres bozukluğu Suçluluk Genç yaşta, istenmeyen hamilelik Uyuşturucu kullanımı Düşük akademik başarı Suç davranışlarına, şiddet suçlarına, alkol ve diğer uyuşturucu bağımlılıklarına ve kötü niyetli davranışlara yüksek oranda eğilim gösterme

21. Duygusal İstismar Çocuğun duygusal bütünlüğüne ve kişilik gelişimine zarar veren her türlü davranış ve eylemdir. Duygusal olarak yokmuş gibi davranılması, ihtiyaç duyduğu sevgi, ilgi ve yakınlığın gösterilmemesi, bunun aksine gelişimini bozan her türlü aşağılama, reddetme, suçlama vb gibi söz ve davranışlara maruz kalması. Reddetme, utandırıcı şekilde ceza verme, fiziksel ve duygusal temastan alıkoyma. Duygusal istismar genellikle tekil bir olay değildir. Belirli bir süre boyunca devam eden bir davranış biçimidir.

22. Fiziksel Göstergeler: • Konuşma ya da diğer iletişim bozuklukları • Fiziksel gelişimin yavaşlaması • Çocukta var olan astım ya da alerji gibi bazı hastalıkların şiddetlenmesi • Madde bağımlılığı Davranışsal Göstergeler • Alışkanlık bozuklukları (parmak emme, sallanma vb. gibi) • Antisosyal ve yıkıcı davranışlar • Nevrotik özellikler (uyku bozuklukları, oyun oynamada tutukluluk) • Pasiflik ya da saldırganlık gibi aşırı davranışlar • Gelişimsel gecikmeler • Davranış bozuklukları • Aşırı uyum sorunları • Kendine zarar verici davranışlar

23. Cinsel İstismar Çocuğun bir yetişkin ya da kendisinden büyük bir çocuk tarafından anlamadığı ve / ya kabul etmediği, gelişimsel olarak hazır olmadığı ve karşı tarafın cinsel tatmini için kullanılmasıdurumudur. Her türlü cinsel içerikli konuşmayı, şakalaşmayı, teşhir ve röntgencilik gibi temas içermeyen istismar türlerinden, çocuğun cinsel organlarına dokunma, oral-genital seks, ensest, tecavüz, çocuğu fuhuş ve pornografik materyallerin üretiminde kullanma gibi tüm davranışları ve eylemleri kapsamaktadır.

24. Bedensel Göstergeler: Yemek yeme ve uyku alışkanlıklarında bozukluklar Psikolojik Etkiler Korku, öfke, düşmanlık, suçluluk ve utanç duyguları ile depresyon, düşük benlik değeri, intihar düşüncesi, evden kaçma, okuldan kaçma, alkol/madde istismarı ve erken evlilik duygusal tepki örnekleridir.

25. Cinsel istismar çocuk mağdurlar açısından belli göstergelerle karmaşık bir türdür. Genelde fiziksel belirtiler olmaz ve davranışsal göstergeler diğer bulguların ortaya çıkmasına neden olur. Sık rastlanan ve genelde uzun süreli olan bu istismar türü sıklıkla gizlenmektedir.

26. Cinsel istismar hakkında yanlış inanışlar-1 Çocuklar cinsel istismarı hayal güçlerinin genişliği nedeni ile uydururlar Yaşanmış bir-iki ufak olay önemli değildir. çocuklar olan biteni çabucak unuturlar Çocuklar bu konuda asla yalan söylemezler! Tek bir kez bile olsa… cinsel istismar, çocuğun ruhsal ve fiziksel sağlığı açısından ciddi derecede zarar vericidir!

27. Cinsel istismar hakkında yanlış inanışlar-2 Potansiyel istismar mağduru çocuklar: olayı provoke eden, şirin ve cazip, evden kaçan, ihmal edilmiş çocuklardır Tehlikeli yerler hep: parklar, genel tuvaletler, ıssız sokaklar, karanlık yerler, boş inşaat sahalarıdır. Her çocuk ve her yetişkin cinsel istismara maruz kalabilir! Cinsel istismar için en uygun yer genellikle: ev, okul veya ev ile okul arasındaki yol gibi içinde bulunduğunuz tanıdık yakın çevredir!

28. Cinsel istismar hakkında yanlış inanışlar-3 İstismarcılar genellikle: yaşlı ve yabancı erkeklerle, sokaktaki hırpani serserilerdir. Cinsel istismara sadece kız çocuklar maruz kalır. Çocuklara cinsel istismarda bulunanlar sadece yabancılar değildir. Çoğunlukla çocuğun tanıdığı, güvendiği, sevdiği, aile içinden ya da aile dışından yakınlarıdır. Erkek çocuklar da cinsel istismara maruz kalabilir.

29. Siz istismar ya da ihmal olayını kanıtlamakla yükümlü değilsiniz. Siz sadece konuyla ilgili şüpheleriniz olduğunu bildirmekle yükümlüsünüz Yapılan görüşmeler ya da inceleme sonucunda çocukta cinsel istismara ilişkin bir durumun varlığından şüphe duyulmuş ise çocuk ile konu hakkında doğrudan konuşulmaması, travmanın derinleştirilmemesi, derhal konunun ilgili makamlara (ASP İl Müdürlükleri/Kolluk/Cumhuriyet Savcılığı) bildirilmesi gereklidir.

30. Çocuk İstismarı Ve İhmaline Yol Açabilecek Ebeveyn Ve Aile Etmenleri Ebeveyn / Bakıcı Deneyimsizliği Gerçekçi olmayan Beklentiler Sosyal Dışlanma Karşılanmayan Duygusal İhtiyaçlar Sık Görülen Krizler Kötü Çocukluk Deneyimi Uyuşturucu ya da Alkol Sorunları Zihinsel Hastalık Başarısız Aile Sınırları

35. Ülkemizde bu tür vakalara yönelik bildirme-ihbar mekanizmaları ASPB tarafından 2007 yılından bu yana işletilen “Alo 183 Aile, Kadın, Çocuk ve Özürlü Sosyal Hizmet Danışma Hattı” “Polis İmdat 155 ve 156” telefon hattı ve internetten asayiscocuk@egm.gov.tr en yakın polis merkezi amirliğine başvurulabilmektedir.

36. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü Genel Müdürlüğümüz 0-18 yaş grubunda yer alan; 23.979.277 çocuğagenel hizmet vermekten sorumludur.

37. Hizmet Önceliğimiz 1-Çocuğun ailesi yanında bakımı, 2-Evlat edindirilerek bir aile yanında bakımı, Bireyselleştirilmiş her çocuğa özel bakım ve koruma hizmeti 3-Koruyucu aile yanında bakımı, 4-Aile yanında bakımın sakıncalı olduğu veya mümkün olmadığı durumlarda ise kuruluş bakımıdır.

38. Aile Odaklı Bakım Hizmetlerimiz

39. Müstakil Ev, Site ve Kuruluşta Bakım Hizmetlerimiz SEVGİ EVİ SEVGİ EVİ

40. Suça Sürüklenen, Kendisine Karşı Suç İşlenen ve Sokakta Yaşayan/Çalıştırılan Çocuklara Yönelik Hizmetlerimiz

41. Suça yöneldikleri tespit edilen çocukların davranış bozukluklarını gidermek amacıyla rehabilitasyon süreci tamamlanıncaya kadar geçici süre bakım ve korunmalarının sağlandığı, bu süre içerisinde aile, yakın çevre ve toplum ile ilişkilerinin düzenlenmesine yönelik çalışmaların yürütüldüğü, 7-18 yaş arası kız ve erkek çocuklara yönelik ayrı ayrı yapılandırılan yatılı sosyal hizmet kuruluşları

42. Duygusal, cinsel ve/veya fiziksel istismara uğramış çocukların olumsuz yaşam deneyimlerinden kaynaklanan travma ve/veya davranış bozukluklarını giderme amacıyla rehabilitasyon süreci tamamlanıncaya kadar geçici süre bakım ve korunmalarının sağlandığı, bu süre içerisinde aile, yakın çevre ve toplum ile ilişkilerinin düzenlenmesine yönelik çalışmaların yürütüldüğü, kız ve erkek çocuklara yönelik ayrı ayrı yapılandırılacak yatılı sosyal hizmet kuruluşları Bakım Sosyal Rehabilitasyon Merkezleri

43. 5395 - Çocuk Koruma Kanunu Çocuk:Daha erken yaşta ergin olsa bile, onsekiz yaşını doldurmamış kişiyi; bu kapsamda, • Korunma ihtiyacı olan çocuk: Bedensel, zihinsel, ahlaki, sosyal ve duygusal gelişimi ile kişisel güvenliği tehlikede olan, ihmal veya istismar edilen ya da suç mağduru çocuğu, 2. Suça sürüklenen çocuk: Kanunlarda suç olarak tanımlanan bir fiili işlediği iddiası ile hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılan ya da işlediği fiilden dolayı hakkında güvenlik tedbirine karar verilen çocuğu,

44. 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu(05.07.2005 tarih ve 25876 sayılı resmi gazetede yürürlüğü giren) Çocuklara yönelik koruyucu ve destekleyici tedbirler : Danışmanlık tedbiri Çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda; çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının çözümünde yol göstermeye Eğitim tedbiri Çocuğun bir eğitim kurumuna gündüzlü veya yatılı olarak devamına; iş ve meslek edinmesi amacıyla bir meslek veya sanat edinme kursuna gitmesine veya meslek sahibi bir ustanın yanına yahut kamuya ya da özel sektöre ait işyerlerine yerleştirilmesine,

45. Bakım tedbiri çocuğun bakımından sorumlu olan kimsenin herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi hâlinde, çocuğun resmî veya özel bakım yurdu ya da koruyucu aile hizmetlerinden yararlandırılması veya bu kurumlara yerleştirilmesine Sağlık tedbiri çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya sürekli tıbbî bakım ve rehabilitasyonuna, bağımlılık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasına Barınma tedbiri barınma yeri olmayan çocuklu kimselere veya hayatı tehlikede olan hamile kadınlara uygun barınma yeri sağlamaya

46. Danışmanlık tedbiri, MEB, ASPB yerel yönetimler, Sağlık tedbiri, Sağlık Bakanlığı, Eğitim tedbiri, MEB, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Bakım tedbiri, ASPB Barınma tedbiri, MEB, ASPB, Yerel yönetimler

47. Örnek Olgu …… şehrinde 79 günlük bebeğin babası tarafından dövüldüğü bebeğin hastaneye annesi tarafından götürülmesi sonucu öğrenilmiş ve yerel basına yansımıştır. Doktorlar fiziki muayenesinde bebeğin kafatasında çökme, sol kulak ve sağ gözünde morluk saptamıştır. Polise bilgi verilmesi üzerine olay Cumhuriyet Savcılığına yansımıştır. Bu süreçte ….. Aile ve Sosyal Politikalar il Müdürlüğü hastaneye giderek bilgi alır ve sağlık hizmetini alıyor olması nedeniyle kesinleşmiş bir sosyal hizmet müdahalesi belirlemez. Ancak sağlık tedavisi sürecinde yapılan detaylı inceleme sonucunda eşlerin bir buçuk yıllık evli oldukları, babanın anneye hamileliği süresince de şiddet uyguladığı, kocanın psikolojik sorunlarının olduğu, bebeğini de gece çok ağladığı için dövdüğünü tespit eder. Sonuç; Baba mahkemece tutuklanır, bebek annesine teslim edilir, bebeğin bakımını anne, anneanne ve dede üstlenir. Evde yapılan inceleme sonucu bebeğin durumunun oldukça iyi olduğu, sağlık kontrollerinin yaptırıldığı, bebeğin temel ihtiyaçlarının karşılandığı tespit edilir.

48. Örnek Olgu Anne yatağa bağımlı olarak yaşamaktadır, baba evdeki kızlarına rutin olarak 7 yaşından beri tecavüz etmektedir, hatta çocuğun ablası babasından hamile kalmış, çocuğu düşürmüştür, babasının istismarından evlenerek kurtulmuştur, kız çocuğunun durumunu arkadaşlarıyla paylaşması üzerine ilköğretim okulundaki rehber öğretmen tespit eder. Çocuk kurum bakımına alınır, baba halen hapistedir, çocuğun tedavisi devam etmektedir.

49. Kaynaklar 1- Çocuk İhmali ve İstismarını Önleme Öğretmenler ve Aileler İçin Eğitim Kılavuzu İns Hak.Der./Çoc.İh.ve İst.Önl.Der. Berkay Ofset 2008 2-Hastane Temelli Çocuk Koruma Merkezleri İçin Başvuru Kitabı İhmal ve İstismara Uğrayan Çocuğa Bütüncül Yaklaşım UNICEF Türkiye Ülke Ofisi Birinci Baskı Kasım 2011 Ankara 3-Çocuk ve Gençlerin Cinsel İstismarı Sedat Topçu Doruk Yayımcılık 1997

50. Teşekkürler…