در پایان این بخش فراگیرقادر خواهد بود:

2. در پایان این بخش فراگیرقادر خواهد بود: • تکامل بیولوژی،سیستم ارزشی شخصی، روانی، محیط های اجتماعی دوره نوجوانی را توضیح دهد. • عوامل و منابع موثر در ارتقاء سلامتی نوجوان را توضیح دهد. • در مورد تغذیه، خواب، فعالیت، بهداشت دندان، بهداشت مدرسه و پیشگیری از صدمه در دوره نوباوگی توضیح دهد. • مشکلات سلامتی از قبیل اختلالات خوردن، افسردگی، سوء رفتار و مسایل یادگیری، افزایش فشارخون و چربی خون و آکنه دوره نوجوانی را توضیح دهد.

3. ارتقا رشد و تکامل دوره نوجوانی : • در این مرحله تغییر عمیق در ابعاد بیولوژی – هوشی – روانی – اجتماعی رخ می دهد • مرحله پیدایش توانایی استدلال و تصمیم گیری در مورد تحصیل و آموزش حرفه آینده بوده • ابتدای نوجوانی : Early Adolescence 14-11 سالگی - تغییرات بلوغ • اوسط نوجوانی Middle Adolescence17-15 سالگی - گرایش به پوشاک • انتهای نوجوانی AdolescenceLate از 20- 18 سالگی - نقش کاری فرد بالغ

4. تکامل بیولوژی: • رویدادهای عصبی – غددی بلوغ Puberty • تغییرات اساسی بیولوژیک را بلوغ گویند . • توالی قابل پیش بینی تغییرات هورمونی و فیزیکی بوده که درپاسخ به GnRH از هیپوتالاموس از هیپوفیز قدامی LH,FSH ترشح می گردد. • FSH باعث رشد فولیکول و ترشح استروژن • LH موجب رشد جسم زرد و ترشح پروژسترون می شود این هورمون ها بر عضلات – استخوان ها و پوست اثر می گذارد • اثر مستقیم استروژن رشد و تکامل واژن – رحم و لوله های رحمی و رشد پستان است . • باعث رشد مو در ناحیه پوبیس و زیر بغل می گردد. در مقادیر کم باعث تحریک رشد اسکلتی و در سطح بالا رشد را مهار می کند

5. افراد مذکر : • مشخصات اولیه جنسی در مردان پیدایش اسپرم قابل زیست است که 1 سال بعد از اولین انزال شروع می شود . • FSH روی سلول های بیضه اثر کرده و تولید اسپرم زنده را تحریک می کند . • تستسترون بااثر مستقیم در رشد پنیس – اسکروتوم ، پروستات ، مخزن منی Seminal Vesicles و بیضه ها دارد • تستسترون سبب افزایش سریع توده عضله – رشد استخوان می شود . • توام با آکنه – بوی بد بدن ، افزایش RBC و کلفتی صدا و جهش قد می گردد.

6. تکامل جنسی در بلوغ • پیدایش صفات ثانویه جنسی Tanner گویند . • در اکثر دختران تغییرات در نوک هاله پستان و پیدایش جوانه کوچک بافت پستان Thelarche اولین تفییر قابل رویت در بلوغ بوده که در 11 سالگی ظاهر می گردد. • 2-6 ماه بعد ظهور موهای پوبیس و زیر بغل Adrenache را داریم . • در بدو بلوغ افزایش در ترشح طبیعی واژن Physiologic Leukorrha توام با رشد رحم مطرح است • آخرین نشانه بلوغ ظهور اولین قاعدگی Menarch می باشد که کم – نامنظم و بدون تخمک گذاری است منارک 2 سال بعد از جوانه پستان بروز می کند • بلوغ دیرس یعنی تکامل پستان در 13 سالگی رخ ندهد • یا منارک 4 سال پس از تغییرات پستان ظهور نیابد

7. بلوغ جنسی در پسران : • اولین تغییرات بلوغ در پسران بزرگی بیضه ها است که بین 14-9/5 سالگی رخ می دهد • ژنیکوماستی با بزرگی پستان در اواسط بلوغ رایج می باشد . • در انتهای بلوغ افزایش قطعی در طول پنیس رخ داده و اولین انزال رخ می دهد . • بلوغ دیررس : فاقد بزرگی بیضه یا تغییر اسکروتوم در 14-13/5 سالگی است • یا اینکه رشد ژنیتال 4 سال بعد از بزرگی بزرگی بیضه کامل نشود اگر چه توانایی نعوظ در بد ولد وجود دارد . • ولی با تغییرات بلوغ است که منی خارج می شود

8. رشد فیزیکی در جریان بلوغ • همزمان با افزایش هورمون ها ی تولید مثل و تکامل جنسی تغییرات اصلی در اسکلت و توده بدنی در جریان بلوغ رخ می دهد • اوج آن در دختران در 12 سالگی و درپسران در 14 سالگی می باشد . • ژنتیک عامل مهم در شروع سرعت و طول مدت تغییرات بلوغ است • مشخصات طبیعی رشد • تغییرات پیشرونده و قابل پیش بینی نه تنها عامل مهم در برطرف کردن دلواپسی های مربوط به نوجوانان و والدین آنهاست . • بلکه در تشخیص وضعیت غیر عادی مفید است . • توده بدنی ابتدا مربوط به عضله بوده . دردختران اوج رشد عضله در منارک بوده و سپس آهسته می شود . در پسران توده عضله در تمام طول بلوغ ادامه می یابد

9. سرعت رشد قد Linear Growth در دختران دربدو بلوغ می باشد • اوج سرعت قد PHV Peak Height Velocity در 12 سالگی در دختران و یک سال پیش از منارک می باشد ( 12- 6 ماه ). • رشد قد معمولاً 5/2 سال بعد از منارک متوقف می شود • در اکثریت پسران رشد قد در 20 سالگی وقفه می یابد . • اوج سرعت وزن 6 ماه بعداز اوج سرعت قد در دختران است . • جهش قد و وزن در پسران همزمان رخ می دهد . • در طی نوجوانی دختران 20-5 سانت از نظر قد و 25-7 کیلوگرم از نظر وزن • پسران 30-10 سانت از نظر قد و 30-7 کیلوگرم از نظر وزن اضافه می شود

10. تغییرات فیزیولوژیک : • اندازه و توان قلب - حجم خون - فشار سیستولیک افزایش یافته در حالیکه ضربان قلب کاهش می یابد . • ممکن افزایش مختصر میزان متابولیسم بازال در پسران ارتباط به تفاوت های موجود در هورمون آندروژن باشد. • رشد مغز ادامه دار است اگر چه تعداد نرون ها افزایش نمی یابد ولی سلول های حمایتی که تغذیه نرون ها را به عهده دارند تکثیر مییابند • بعلاوه رشد غلاف میلین اطراف سلول های عصبی حداقل تا بلوغ ادامه یافته و جریانات عصبی را سرعت می بخشد .

11. تکامل شناختی :پیدایش تفکر عملیات رسمی : • ژان پیاژه انتقال از دوره کودکی به نوجوانی را به عنوان حرکت از افکار ملموس به عملیات رسمی توصیف نمود. • پیدایش تفکر عملیات رسمی بین 14-11 سالگی می باشد • تفکر از طریق هیپوتز به معنی تفکر در مورد احتمالات می باشد. به این معنی که • نه تنها چیز های عینی و قابل مشاهده بلکه آنچه که احتمال دارد رخ دهد توجه می کند و آینده نگرهستند • در انتهای نوجوانی قادر به در نظر گرفتن پیامد رفتارهای خود به صورت سمبولیک و طولانی مدت است. • مثلاً پیام ضد کشیدن سیگار رابه صورت • جذاب نبودن • عدم پذیرش اجتماعی • پیامدهای سلامتی طولانی مدت ارتباط می دهد.

13. تلاش برای ارتقاء بهداشت در کودکانی که عمدتاً از تفکر ملموس استفاده می کنند باید • در جهت تاکید خطرات فردی رفتار باشد • و تاکید پیامدهای کوتاه مدت از قبیل تنفس بد یا هزینه باشد

14. درک نوجوان از خویشتن : نوجوانان قادر به توصیف خود به شکل انتزاعی هستند و از بعد • راوانشناسی • اعتقادات • عواطف به توصیف خویش می پردازد • ممکن است که به طرف خود جذبی – افراطی یا Self Absorption هدایت شود • محققی به اسم Elkind آن را خود مداری نوجوانی Adolescent Egocentrism می نامد • دو مورد از اعتقادات و رفتار های مربوط به سلامتی در نوجوانان • تماشاگران تخیلی : نوجوانان تصور می کنند که هر کسی به رفتار او توجه دارد . • غروربی جا یا تافته جدا بافته و اعتقاد دارد که احساسات و تجربیات او کاملا ً منحصر به فرد است

15. تغییرات در شناخت اجتماعی : • در مدرسه ابتدایی کودکان شروع به درک این می کنند که مردم دیگر از افکار و احساساتی متفاوت از خودشان برخوردارند . • به هر حال قادر به درک این است که نقطه نظرات مردم تحت تأثیر • نقش اجتماعی • زمینه های فرهنگی و حقوقی خودشان است . • نهایتاً این مهارت به قدری توسعه می یابد که می تواند از تجربیات دیگران بهره گیرد .

16. سیستم ارزشی شخصی : • ظرفیت و تجربیات جدید افراد جوان را مواجه با موقعیت هایی می کند که ناچار هستند: • توصیه والدین و دوستان را مقایسه کرده • با فشار های رقابتی سازش یافته تا رفتارهای که مورد نظر است بروز دهند این تقلا به علت: • توسعه استقلال رفتاری بوده • پیدایش سیستم ارزش شخصی : یک جریان تدریجی است که در انتهای نوجوانی بین 20-18 سالگی ظهور می یابد

17. تکامل اخلاقی : • طبق تئوری تکامل اخلاقی کودکان بزرگتر و نوجوانان در مرحله سطح قرار دادی استدلال اخلاقی هستند • به طور مطلق اصول اخلاقی از والدین و معلمین منشأ می گیرد. و قضاوت بر اساس اصول ملموس انجام می گیرد . • معتقدند که به طریقی رفتار یا عمل نمود که مورد پذیرش دیگران قرار گیرد • عناصر استدلال اخلاق اصولیPrincipled moral reasoning در نوجوانی بروز می کند . بنابراین ابعاد استدلال قرار دادای و اصولی هر دو در دوره نوجوانی وجود دارد و سطوح مختلف در موقعیت های مختلف استفاده می شود .

18. تکامل معنوی : • بر خلاف کودکان نوجوانان تأکید بیشتر بر ابعاد درونی تعهد مذهبی می کنند . • یعنی اعتقادات شخصی برایش مهمتر است و کمتر به نظارت خارجی می پردازد . • در واقع برای نوجوان شرکت در مراسم رسمی مذهبی ارزش چندانی ندارد .

20. تکامل روانی – اجتماعی : • تکامل هویت : پیدایش یک تصویر ثابت از خودش می باشد . • رسیدن به حسی که در آینده موقعیت خود را ببیند یا انعکاسی از جایگاه خود را در اجتماع ، • نظر اریکسون کلید دسترسی به هویت در گرو تعاملات با دیگران است .

21. تکامل خودمختاری : Autonomy • خود مختاری عاطفیEmotional Autonomy بخشی از استقلال است که تغییرات در ارتباطات شخصی نزدیک مربوط می شود • Behavioral Autonomy ظرفیت برای تصمیم گیری مستقل و رفتار آن اساسی است

22. شکل های مختلف خود مختاری عاطفی • نوجوانان بزرگتر در مواقع ناراحتی به والدین خود یورش نمی برند • برخلاف نظر قبلی که تصور می کردند والدین قادر مطلق و دانا می باشند اکنون این نظر را ندارند • غالباً دارای انرژی زیاد عاطفی بوده که صرف ارتباطات خارج از خانواده می کنند. • نوجوانان قادر به در نظر گرفتن و تبادل با والدین خود به شکل عموم مردم می باشند • خودمختاری رفتاری: • شامل توانایی تصمیمات مستقل بر اساس انتخاب خود است

23. محیط اجتماعی : • تغییرات بیولوژیک ، شناختی و اجتماعی نوجوانان در محیط اجتماعی شکل می گیرد که مرتباً در حال تغییر است . • سیستم های موجود در محیط اجتماعی شامل خانواده – همسالان ، مدارس ، جامعه و اجتماع بزرگتر همه به طور متفاوت در تکامل و سلامت نوجوان تأثیر دارند محیط اجتماعی شامل • میکروسیستم ها • مزوسیستم ها • اگزوسیستم ها • ماکروسیستم ها

25. میکروسیستم : • محیط خیلی نزدیک که در آن نوجوانان مستقیماً شرکت دارند مطرح می سازند . مثل : خانواده – گروه های همسال – مدرسه و محل کار است که تأثیر عمده در تکامل و رفتارهای مربوط به سلامتی نوجوانان دارد . • مزوسیستم ها ارتباط ات بین میکروسیستم ها می باشد . • تعاملات اعضاء خانواده و کادر مدرسه اثرات مثبت در عملکرد مدرسه می تواند داشته باشد که انعکاس از یک مزوسیستم قوی است

26. میکروسیستم : • اگزوسیستم ها شامل عرصه هایی که در رفتار و تکامل نوجوان تأثیر داشته و آنها مستقیماً شرکت نمی کنندموسساتی که امکاناتی برای ارتقاء سلامتی فراهم سازند • دور ترین محیط اجتماعی ماکرو سیستم هها می باشد . • سیستم عقییدتی با زمینه فرهنگی ، همچنین سیستم های اقتصادی و سیاسی و اثرات عمیق خود را عمدتأ در سیستم های خیلی نزدیک می گذارند • برای داشتن بیشترین اثر در ارتقاء سلامتی نوجوانان مداخلات باید سیستم های متعدد محیطی را مشمول نمایند

27. خانواده ها : طلاق – تک والدی - اشتغال والدین و کاهش نظارت فرد بالغ می تواند منجر به رفتارهای خطر پذیر از قبیل سوء مصرف مواد یا مسائل جنسی شود . • حل موثر کشمکش ها در خانواده و همبستگی آنها می تواند محیط هدایت کننده برای تکامل نوجوان باشد. • ایجاد محدودیت معقول و انتظارات والدینی از نظر رفتار متکامل نوجوان می تواند نقش والدینی موثر را تشکیل دهد. اینگونه سبک والدینی را مقتدر گویند • Authoritative Parenting که منجر به تکامل فرد جوان از بعد روانی – اجتماعی و عملکرد بهتر در تحصیل و احتمال کمتر سوء مصرف مواد می شود .

28. رفتار های نامناسب در نوجوانان شامل اختلال عاطفی – گرایش های خودکشی – کشیدن سیگار – صرف مشروبات – خشونت مربوط به اسلحه و مسائل جنسی است • در خانواده های آشوب گر صرف وقت زیاد والدین ممکن است سلامت نوجوانان را به خطر اندازد که باید به نوع و محتوای ارتباط توجه شود . • اثرات منفی در رفتار نوجوان ناشی از تأثیر گروه همسال شامل : • سوء مصرف مواد • عضویت در گروه های ضد اجتماعی و رفتار های خشونت آمیز اثرات مثبت در رفتار نوجوان ناشی از تأثیر گروه همسال شامل جهت یابی • پیشرفت تحصیلی • تعهدات محیطی می باشد

29. مدارس • عدم تکمیل تحصیلات در این مقطع می تواند موفقیت های بعدی را کاهش دهد . • حفظ ایمنی و شأن تمام شاگردان موضوعات حیاتی است چرا که شاگرد در محیط نا امن دچار اشکال در یادگیری می شود . • کار • کارهایی با ماهیت یکنواخت غالباً فاقد انگیزش ذهنی و تجربه هستند که بتواند به تکامل هویت کمک کند • اشتغال در این گروه سنی سبب تلف شدن وقت بیشتر شده و در حدی که از فعالیت های دیگر دور مانده، • صرف ساعت بیشتر در کار سبب کاهش علاقه به مدرسه و کاهش شرکت در فعالیت های فوق برنامه مدارس و اخذ نمرات پایین مي شود

30. جامعه و موسسات اجتماعی : • جامعه مجموعه ای از ارزش های عمده و انتظارات از نظر رفتار نوجوان عرضه می کند . • به نوجوان استقلال بیشتری نسبت به کودکان داده می شود • انتظار می رود که رفتار مسولانه داشته باشد. • همزمان جامعه مداخله فرد نوجوان را در رفتار های خطر پذیر محدود می سازد . • منابع اقتصادی بیشتر می تواند تسهیلات و خدمات بیشتری ارائه دهد به هر حال می تواند در ارتقاء سلامتی فرد جوان تأثیر داشته باشد . • برای نوجوانان ارتقاء سلامتی شامل : • کمک برای دستیابی به قدرت ( دانش ، نگرش و مهارت ) و خود مختاری • و دادن فرصت هایی برای انتخاب می باشد • سلامتی با مفهوم وسیع : شامل تناسب فیزیکی – سلامت – روانی و اجتماعی

31. محرمیت • روابط محرمانه وابستگی عاطفی بین دو فرد است که سلامتشان برای یکدیگر اهمیت دارد و تمایل دارند موضوعات خصوصی و حساسی را با هم در میان بگذارند. • روابط محرمانه با روابط جنسی فرق دارد. • ممکن است دو نفر بدون تمایلات جنسی با هم ارتباط نزدیک داشته باشند.و بلعکس. • یکی از برترین خصوصیات در روابط بین فردی داشتن ملاقات در حد متوسط و توأم با ارتباطات جدی دیررس می باشد.