Het Algemeen Welzijnswerk

1. Het Algemeen Welzijnswerk • Omschrijving • Ontwikkeling voor 1980 • Het herstructureringsdebat • Algemeen welzijnswerk : een exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen

2. Algemeen welzijnswerk : omschrijving • = koepelbegrip voor een variëteit van voorheen autonome « werksoorten » • = normatief begrip, verwijzend naar gemeenschappelijke kernopdracht in een « veelheid van problematieken » • = recent begrip, ingevoerd tot herstructurering van bestaande kleinschalige eerstelijnsvoorzieningen

3. Algemeen welzijnswerk : omschrijving • = « sociale dienst-en hulpverlening t.a.v. alle personen van wie welzijnskansen bedreigd of verminderd worden ten gevolge van persoonlijke, relationele, gezins-of maatschappelijke factoren • = « negatieve welzijnsdefinitie »

4. Algemeen welzijnswerk : omschrijving • Kernopdrachten rond 4 grote clusters • Onthaal, inclusief informatie, advies en eerste opvang • Toeleiding naar maatschappelijke voorzieningen en signalisatie tekorten • Hulp en begeleiding in een gepaste vorm • Gerichte doorverwijzing

5. Algemeen welzijnswerk : omschrijving • CAW : eerstelijnsopdracht tav hele bevolking • Gericht op welzijnsbedreigende factoren • Spanning « brede » opstelling en nodige « differentiatie » (cf ontstaansgeschiedenis!) • CAW : samen met OCMW en eerstelijnsgezondheidszorg de « algemene maatschappelijke dienstverlening »

6. Algemeen welzijnswerk : omschrijving • Vergelijking CAW-OCMW • Negatieve versus positieve welzijnsdefinitie • Privaat initiatief versus publiek initiatief ( OCMW : rechtskarakter !) • Specifieke financiering vs inbedding sociale dienst in algemene opdracht en financiering OCMW • Spreiding vs elke gemeente • Quid betekenis van deze verschillen in de praktijk ?

7. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 Voorheen autonome werksoorten : - tele-onthaal - CMW (autonoom + ingebouwd) - CLG/CGSO - JAC-JIAC - Forensisch Welzijnswerk (JWW + SOH) - Onthaalcentra (algemene, vluchthuizen, crisisopvang, BZW, OCJ) - BZW Jongvolwassenen(OCJ + Bijz. Jeugdbijstand)

8. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Voorheen autonome werksoorten verschillen mbt • Historiek • Sectorale positionering • Modaliteiten erkenning en subsidiëring • Professionaliseringsgraad • Regionale spreiding

9. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Verschillen tussen werksoorten : • Private reclassering = oudste werkvorm welzijnswerk, ressorterend onder Justitie • + onthaaltehuizen = oudste werkvorm + hernieuwd concept o.i.v. « kleinschaligheidsbeweging » • CMW : algemeen maatschappelijk werk, ontstaan in 1974 ! • diversiteit initiatieven « alternatieve hulpverlening » + « kleinschaligheidsbeweging »

10. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Alternatieve hulpverlening : • Cfr debat verlaging meerderjarigheid en erkenning jeugd als zelfstandige hulpvrager • Vaststelling dat bestaande hulpverlening voor jeugdigen niet rechtstreeks toegankelijk was, noch juridisch, noch feitelijk (cf hoge drempels) • Koppeling « hulpverlening-vorming-sociale actie »

11. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Alternatieve hulpverlening : • Release-centra : nadruk op verbinding met sociale actie • JIAC : nadruk op informatie en advies, ook als opstap naar hulpverlening (bijv. Infojeugd Gent, 1966) • JAC : nadruk op meer bij jeugdigen aansluitende hulpverleningsaanpak

12. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Kleinschaligheidsbeweging • Ecologisch begrip : cfr. Schumacher « hou het klein », Ambo : 1973 – overgenomen in het welzijnswerk • Twee opvattingen : • Residueel : verkleining basiseenheden in een groter verband (bijv leefgroepen in een instelling) • Structureel : hefboom in opzet van een « emancipatorische hulpverlening »

13. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Kleinschaligheid • Emancipatorische hulpverlening = positionering op spanningsveld “kwetsbare ontmoeting mensen in sociale nood” en kritische benadering maatschappelijke ontwikkelingen, inclusief vigerende betekenissen “welzijn” 4 basisprincipes : zelfbeschikkingssrecht, zelfbeheer, maatschappijbetrokkenheid, vrijwilligersparticipatie

14. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Basisprincipes kleinschaligheid : « Zelfbeschikkingsrecht » • ‘handelingsbekwaamheid’ cliënt als uitgangspunt • impliceert ook tegengaan ‘vervreemding’ in welzijnswerk , namelijk afhankelijkheid van cliënt van voorzieningen • probleemgedrag is betekenisvol gedrag en moet als dusdanig begrepen worden.

15. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Basisprincipes kleinschaligheid : « Zelfbeheer » • = interne democratisering • cfr. “welzijnswerk” is te zien als een beleidspraktijk • knelpunt : hoe vorm geven aan deze beleidspraktijk? • Vgl. « participatiediscussie »

16. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Basisprincipes kleinschaligheid : « Maatschappijbetrokkenheid » = externe democratisering - zoeken naar verbinding tussen individuele hulpverlening en collectivisering van deze ervaringen tot sociaal-politieke thema’s - omvat integratie welzijnswerk in omgeving waarin gewerkt wordt

17. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Basisprincipes kleinschaligheid : « Vrijwilligersparticipatie » • vrijwiligersinbreng als een bijdrage tot realisatie grotere maatschappijbetrokkenheid : realisatie draagvlak om problemen “in” de samenleving te houden • vrijwilligersinbreng als correctief op overprofessionalisering • vergelijkbaar met actuele nadruk op vrijwilligersinbreng ?

18. Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980 • Kleinschaligheid • Accent op deïnstitutionalisering : - hervormingsdebat jeugdbescherming - “alternatieve psychiatrie” - herdenken residentiële reclassering ---> ‘speerpuntfunctie’ in opzet ‘emancipatorische hulpverlening’ • aanzetten tot doorbreken verzuiling : “pluralistische initiatieven”

19. Algemeen welzijnswerk voor 1980 • Kleinschaligheid • Aandacht nieuwe perspectieven : - jeugd : aansluiting bij alternatieve hulpverlening - feministisch perspectief : aandacht vrouwenmishandeling : aansluiting bij ontwikkeling victimologie en slachtofferzorg • aansluiting bij nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen, inz. op vlak van relaties en sexualiteit : JIAC/JAC; ontstaan CLG en CGSO

20. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • 1980 : Staatshervorming vorming “Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap” • Diversiteit initiatieven wordt overgeheveld van Justitie, Volksgezondheid, Cultuur naar Departement Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur • Vraag naar nieuwe regelgeving (decretale regeling)

21. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • Prioriteit binnen Vlaamse Gemeenschap voor decreten mbt grote categoriale zorgsectoren : - Kind en Gezin (1984) - Decreet bejaardenvoorzieningen (1985) - Decreet bijzondere jeugdbijstand (1985) - Vlaams Fonds voor de Sociale Integratie van Personen met een Handicap (199O)

22. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • Voor actuele “algemeen welzijnswerk” : regeling via B.V.E. • = ad hoc regelingen, ongelijk uitgewerkt van enkel subsidie-technisch tot en met combinatie subsidie-technisch en inhoudelijk beleid • vanaf 1985 pleidooien voor een “gecoördineerd beleid”

23. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • Pleidooi « gecoördineerd beleid » • Aanvankelijk beperkt tot ambulante eerstelijnsvoorzieningen (= heropname oudere discussie) • “Sociaal Centrum” (CMW+CLG + eventuele andere werkingen) vanuit V.I.W ontwikkeld als mogelijk “model” • Kaderreglementering onthaaltehuizen onder impuls V.D.V.O.

24. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • Kaderdecreet 24 juni 1991 : “lege doos” ? • Doelstellingen decreet : - Harmonisering van de regelgeving - Profilering van het algemeen welzijnswerk - Structurering van het algemeen welzijnswerk met het oog op een betere toegankelijkheid • Herstructurering : vraag vanuit overheid vanuit vaststelling “overlap”, “ongelijke spreiding”, “te kleinschalige initiatieven waardoor geen effectieve professionalisering”

25. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • Ontwikkeling notie “polyvalent centrum” = algemene eerstelijnsvoorziening • Kritieken op notie “polyvalent centrum” - Fundamenteel : vraag naar aansluiting op taakstelling O.C.M.W. (cfr. recht op maatschappelijke dienstverlening)- Sector-intern : kritiek op scheiding ambulante en residentiëlewerkingen (voorzien in het decreet van 1991)

26. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • Uitvoeringsbesluit 1994 4 types polyvalente centra : A- “solistisch ambulant centrum” (Tele-onthaal - evt. andere) B- ambulant polyvalent centrum : CMW+CLG+ andere erkenningscategorie, bijv. JacC- solistisch residentieel centrum D- polyvalent residentieel centrum : minstens 3residentiële erkenningscategorieën

27. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • Ingebouwde CMW worden uit herstructurering gehouden • Vorming “polyvalent centrum” via samenwerkingsovereenkomst met O.C.M.W. slechts per uitzondering mogelijk ---> ook O.C.M.W. in principe buiten herstructurering • Invoering “budgetfinanciering”

28. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • Kritieken op herstructurering • Oneigenlijke scheiding ambulant-residentieel : eerstelijnswerk = filosofie ! • Budgettaire weerslag groter dan voorzien • radicalisering herstructurering • Kernthema’s : « deregulering » en « responsabilisering » • Cfr. Achtergrond wijzigende relatie overheid-voorzieningen

29. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • Decreet 1997 - “Deregulering”: afschaffing aparte erkenningscategorieën en vervanging door “algemene opdrachten” - Opheffing “cesuur” ambulante en residentiële cent - “Herregulering” : vervanging vroegere erkenningsvoorwaarden door erkennings-voorwaarden vervat in “kwaliteitsdecreet”

30. Algemeen welzijnswerk na de herstructurering • in totaal 29 autonome “centra voor algemeen welzijnswerk” • 4O erkende centra binnen kader van de ziekenfondsen • 1 centrum tele-onthaal per provincie

31. Algemeen welzijnswerk na de herstructurering • Bijkomende (financiële) stimulansen : - Vlaams Actieplan mbt “kinderrechten, kindermishandeling, dader-en slachtofferhulp”; - hulpverlening aan sexuele delinquenten - crisishulp aan minderjarigen - kinderwerking vrouwenopvangcentra - laagdrempelige hulpverlening aan jongeren, dader-en slachtofferhulp

32. Algemeen welzijnswerk na de herstructurering • Bijkomende financiële impulsen i.k.v. - social-profitakkoorden werkgevers, vakbonden en overheid; - opsporing “blinde vlekken” in het algemeen welzijnswerk

33. Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat • “Responsabilisering” : - erkenning voor 3 jaar op basis van ‘beleidsplan’, gebaseerd op ‘omgevingsanalyse’ - nieuw systeem “enveloppefinanciering” - beperking aantal centra tot maximaal 35, en 1 centrum Tele-onthaal per provincie

34. Algemeen welzijnswerk : herstructurering ondersteuningsstructuur • Voor herstructurering : ondersteuning algemeen welzijnswerk via werksoortelijke federaties; • financiering van deze federaties via zgn. “doorstortingstoelagen”; • federaties konden zich aansluiten bij POW of VIW (cfr. verzuiling) • 1995 : afschaffing werksoortelijke federaties en oprichting “Steunpunt Algemeen Welzijnswerk”

35. Algemeen welzijnswerk : herstructurering ondersteuningsstructuur • POW en VIW worden ingeschakeld in werkgeversorganisaties VSO (pluralistisch) en Vlaams Welzijnsverbond (Caritas) • 2000 :herstructurering « SAW » • Federatie van Autonome Centra voor Algemeen Welzijnswerk” : vertegenwoordiging werkgevers en belangenbehartiging tav autonome centra voor algemeen welzijnswerk • Steunpunt Algemeen Welzijnswerk” : inhoudelijke ondersteuning van alle C.A.W.

36. AWW : exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen Triade burger-overheid-voorzieningen : onderscheid tussen - beleidsinterne afstemmingsstrategieën; - aanbodsinterne afstemmingsstrategieën; - behoefte-interne afstemmingsstrategieën; - afstemming tussen behoefte en beleid; - afstemming tussen beleid en aanbod; - afstemming tussen aanbod en behoefte

37. AWW : exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen • Afstemming beleid-voorzieningen • Historisch : cf verzuilingsdebat • Actueel : « herverkaveling » zorglandschap via « strategische planning » • Kenmerken : • Herstructurering • Schaalvergroting • Integratie werksoorten t.v.v. beleidsplanning en kwaliteitszorg - Hertekening ondersteuningsstructuren

38. AWW : exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen • Afstemming beleid-behoefte • Participatiedebat • Debat « recht op maatschappelijke dienstverlening » • Afstemming voorzieningen-behoefte • = « integraal beleid »

39. AWW : exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen • Afstemming voorzieningen-behoeften • Integraal beleid • Feitelijke afstemming van hulp-en dienstverlening op concrete situatie « hulpvrager » • Afstemmingsstrategieën zijn bijv. • Case-management • Bemiddeling • Basisschakels

40. AWW : exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen • Aanbodsinterne afstemming Coördinatie van, en netwerkontwikkeling tussen voorzieningen • Cfr. « geïntegreerde benadering » • Bijv. « integrale jeugdzorg » • Behoefteinterne afstemming • Debat « begrensde » rationaliteit

41. AWW : exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen • « behoefteinterne afstemming » • Vlaams Welzijnscongres : « samenhang », « eenheid » in de welzijnservaring • Kritiek : deze « ideale rationaliteit » stelt eisen waaraan mensen onmogelijk kunnen voldoen •  pleidooi voor een begrensde, situatiegebonden rationaliteit

42. AWW : exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen • Pleidooi begrensde rationaliteit geeft aan dat «geïntegreerde aanpak »op niveau voorzieningen niet doorgetrokken kan worden tot op niveau cliënt • Op niveau cliënt moet gekozen worden voor gerichtheid op persoon en zijn sociaal netwerk ipv te vertrekken vanuit een professiegebonden en behandelingsgerichte aanpak • « salamietactiek » : één voor een aanpakken problemen, waardoor cliënt actor blijft : « fragmentering » biedt ook handelingmarge aan cliënt

43. AWW : exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen • Beleidsinterne afstemming = « inclusief beleid » • Structurele benadering : draagt beleid bij, op alle domeinen maatschappelijk leven, tot besef « menselijke waardigheid » (cf recht op maatschappelijke dienstverlening) • Residuele benadering : minimaal geen armoedeverhogend effect van gevoerde beleid, dit op alle domeinen van het maatschappelijk leven

44. AWW : exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen • Residuele benadering « inclusief beleid » • Cf Vlaams Welzijnscongres 1990 • Residuele invulling « inclusief » op basis van dubbel onderscheid • Onderscheid (basis)instituties en zorgvoorzieningen • Onderscheid welzijnsbeleid en welzijnszorgbeleid •  « negatieve welzijnsdefinitie »