Download
1 / 5
E N D
Svíþjóð Hafsteinn og Ísak Orri
Svíþjóð • Konungsríkið Svíþjóð (sænska: Konungariket Sverige) er land í Norður-Evrópu og eitt Norðurlandanna. Landamæri liggja að Noregitil vesturs og Finnlandi til norðausturs, landið tengist Danmörku með Eyrarsundsbrúnni. Einnig liggur landið að Eystrasaltinu til austurs. Svíþjóð er fjölmennust Norðurlanda með yfir níu milljónir íbúa en er þó frekar strjálbýlt. Langflestir íbúanna búa í suðurhluta landsins.
Saga-Svíþjóðar • Fornleifar sýna að það landsvæði sem nú er Svíþjóð byggðist þegar á steinöld. Eftir því sem ísaldarjökullinn hopaði fylgdu hópar veiðimanna og safnara sem fluttu sig lengra norður meðfram strönd Eystrasaltsins. • Fornleifafræðingar hafa grafið upp marga stóra verslunarstaði sem styrkja þá kenningu að landsvæðið hafi verið fullbyggt þegar á bronsöld. • Á níunduog tíundu öld stóð víkingamenning á stórum hluta þess svæðis sem nú er Svíþjóð. Einkum héldu sænskir víkingar í austurveg til Eystrasaltslandanna, Rússlands og allt suður til Svartahafs. Sænskumælandi íbúar settust að í suðurhluta Finnlands og einnig í Eistlandi. Á þessum tíma tók einnig sænskt ríki að myndast með þungamiðju í Uppsölum og náði það allt suður að Skáni, sem þá var hluti Danmerkur.
Landafræði • Svíþjóð liggur að Jótlandshafi, Noregi, Finnlandi og Eystrasalti. Lengsta lengd þess frá norðri til suðurs er 1.572km og frá austri til vesturs 499km. U.þ.b. 221.800 eyjar tilheyra Svíþjóð. Þær stærstu eru Gotland og Öland sem báðar eru í Eystrasaltinu. • Meirihluti Svíþjóðar er flatur og hæðóttur, en Skandinavíufjöllin rísa í yfir 2.000 m hæð við landamærin að Noregi. Hæsti hnjúkurinn er Kebnekaise sem er 2.111 m yfir sjávarmáli. 28 þjóðgarðar eru dreifðir um landið. Þeir stærstu eru í norðvesturhluta landsins. • Suður- og Mið-Svíþjóð (Gautland og Svealand), sem ná aðeins yfir tvo fimmtu hluta landsins, er frá norðri til suðurs skipt í þrjá stóra hluta. Norður-Svíþjóð, sem nær yfir þrjá fimmtu hluta landsins, er skipt í þrjá hluta frá vestri til austurs.
Ríkisstjórn • Svíþjóð hefur verið konungdæmi í hátt í þúsund ár. Konungur hefur stærstan hluta þessa tíma deilt löggjöf með þinginu (á sænsku: Riksdag). Þingið hefur hins vegar haft mismikil völd gegnum tíðina. Frá endurreisn konungdæmisins 1523 var lagasetningu og stjórn ríkisins skipt milli konungs og stéttarþings aðalsmanna. Árið 1680 gerðist sænski konungurinn hins vegar einvaldur. • Eftir tap Svía í Norðurlandaófriðinum mikla hófst það sem nefnt er frelsistíminn frá 1719. Honum fylgdu þrjár stjórnarskrárbreytingar, 1772, 1789 og 1809, sem allar styrktu vald borgara gagnvart konungi. Þingræði var komið á 1917 þegar Gústaf 5. sætti sig við að skipa ríkisstjórn í samræmi við valdahlutföll á þingi, eftir langa baráttu. Almennum kosningarétti var komið á 1918-1921. Með nýrri stjórnaskrá 1975 var allt vald konungs afnumið. Táknrænu embætti konungs var haldið en án nokkurs valds.
