به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه بر نگذرد

1. آشنایی با نرم افزار SPSS • به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه بر نگذرد

2. آشنایی با نرم افزار SPSS قسمت چهارم منبع:كتاب تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار SPSS تاليف: محمدرضا ميرزاده

3. عناوين مطالب آنچه در اين قسمت خواهيد آموخت روند Explore تمرين از روند Explore جدول گردان (Pivot Table) جداول توافقي و روند Cross Tab تمرين از روند Cross Tab تغيير در داده ها ((Recode تمرين مربوط به تغيير در داده ها ساختن رديف براي فايل داده‌ها نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

4. روند Explore Explore در روندExplore مي توانيد برای خلاصه کردن و توصیف مشاهدات از نمودارهای مناسب بهره گيري نماييد. جدول‌های خلاصه شده‌ای از اطلاعات مربوط به نمونه ها و زیر گروههایی از نمونه ها را بدست آورید. در میان اطلاعات، نمونه‌هاي غیرعادی را که مقادیر آنها از سایر نمونه‌ها بیشتر یا کمتر هستند، کاوش كنيد. شاخص‌های آماری مناسب را در گروهها محاسبه كرده و فاصله اطمينان براي ميانگين به دست آوريد . مي‌توانيد نمودار ساقه و برگ و هیستوگرام را برای نمایش توزیع فراوانی در بین گروهها رسم كنيد. نمودار مفید جعبه ای را برای مقایسه شاخص‌های میانه، چارک اول و سوم بین گروهها بکار گیرید. می توانید از نمودار Q-Qبرای بررسي نرمال بودن مقادير متغیر وابسته در هر گروه استفاده کنید. يكي از امكانات مفيد براي توصيف اطلاعات و آناليز اكتشافي داده‌ها، روندExplore است كه داراي امكانات فراواني است. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

5. روند Explore • در روند Exploreمقادیر یک صفت کمی را در سطوح یک متغیر کیفی و با استفاده از نمودار یا شاخص‌های توصیفی مقایسه کرد. • همچنين می‌توان از این روند برای مقایسه گروهها نیز استفاده کرد. • در این روند متغیر كمی (Scale) را به عنوان متغیر وابسته و متغیر كیفی (Nominal , Ordinal) را به عنوان متغیرمستقل در نظر مي‌گيريم. • می توانید از نمودار Q-Q برای آزمون نرمال بودن متغیر وابسته در هر گروه استفاده کنید. • از منو اصلی گزینه Analyzed،گزینهdescriptive statisticsو سپس exploreرا انتخاب كنيد. اگر می خواهید در بین داده ها، اطلاعات بیشتری از نمونه ها را جستجو کنید و موشکافانه تر به جزئیات داده ها نگاه کنید. دستور Exploreرا به عنوان یک دستور جامع آنالیز اکتشافی داده ها به کار بگیرید. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

6. روند Explore 1- به پنجره dependent list یك متغیر كمی مانند سن/ تعداد فرزند و ... و به پنجره factor list یك متغیر كيفي مثل جنس/ گروه خون و... منتقل كنید. 2- اگر می‌خواهید فقط شاخص ها را محاسبه كنید، در پایین و سمت چپ پنجره، گزینه Statistics و اگر می‌خواهید فقط نمودار داده ها را مشاهده كنید گزینه plotsو اگر می‌خواهید از هر دو مورد استفاده كنید گزینه Bothرا علامت دار کنید. 1 2 نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

7. روند Explore • روی گزینه statistics كلیك کنید تا كادر محاوره آن (explore: statistics) باز شود. در اين كادر محاوره می‌توانید هر یک از گزینه های زیر را انتخاب کنید: • بطور پیش فرض گزینه descriptive علامت دار شده است كه منجر به محاسبه شاخص های توصیفی و همچنین یك فاصله اطمینان 95% برای میانگین خواهد شد. • گزینه M-estimator، منجربه محاسبه آماره‌ای مي‌شود كه به هر داده بسته به فاصله آن از میانگین، وزن می‌دهد. • گزینه Out lineپنج مورد از بزرگترین و کوچکترین مقادیر متغیر وابسته را نمایش می‌دهد. • گزینه percentilesصدكهای ضروري 5و10و25و 50 و75 و 90و 95 را محاسبه می‌كند. توضيح اينكه فاصله‌ي اطمينان مذكور، فاصله‌اي است كه با اطمينان 95 درصد، ميانگين جامعه را در بر مي‌گيرد. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

8. روند Explore • اگر گزینه plots را انتخاب کنید پنجره مربوط به explore: plots (مانند شكل) باز شده و در آن می‌توانید نمودارهای زیر را رسم كنید. 1- نمودار جعبه ای با گزینه های : الف- سطوح متغیر فاکتور با هم ب- سطوح متغیر وابسته با هم ج- هیچکدام. 2- نمودار های توصیفی با دو گزینه: الف- رسم نمودار ساقه و برگ ب- رسم هیستوگرام فراوانی 3- اگر گزینه Normality plots with testsرا علامتدار کنید. آزمون نرمال بودن توزیع را مي توانيد با استفاده از نمودار Q-Q انجام دهيد. 4- گزینه testSpread vs. level with levene مربوط به آزمون لون براي يكسان بودن واریانس ها در سطوح هر یك از متغیرهای فاکتور است. 1 2 4 3 نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

9. روند Explore تمرين فایل داده‌های Employeeرا از مسیر زیر باز کنید و برای مقایسه حقوق شاغلین (Salary) در هر گروه شغلی (Jabcat)، شاخص‌های توصیفی را بدست آورده نمودار مناسب رسم كنيد. Program file/ SPSSInc/ SPSS17/ Samples/ Employee.sav از مجموعه داده های spss فایل داده‌ي استخدامی (Employee) را معرفی می‌کنیم. در این فایل اطلاعاتی 474 نمونه از بین شاغلين انتخاب شده و از هر نمونه 10 متغیر اندازه گیری شده است. تعدادی از متغیرهای این فایل داده در جدول زير آورده شده است. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

10. روند Explore 1 3 2 1- در کادر محاوره Exploreمتغیر حقوق (Salary) را به کادر متغیرهای وابسته Dependent list)) منتقل کنید. 2- متغیر طبقه شغلی (jabcat) را به کادر متغیرهای مستقل ( Independent list) منتقل کنید. 3- از کلیدStatistics به کادر محاوره آن منتقل شوید. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

11. روند Explore براي رسم نمودار دلخواه، گزينه Plots… را كليك كنيد تا به كادر محاوره Explore: Plotsوارد شويد دو گزينه Stem-and-Leaf و Histogramرا به منظور رسم نمودار ساقه و برگ و هيستوگرام انتخاب كنيد. کلیدهايcontinueوok را کلیک کنید و نتایج را در خروجی مشاهده نماييد. مشاهده نتايج 1- در این کادر محاوره گزینه Descriptiveاز قبل علامتدار شده تا بعضي از آماره های توصیفی مهم به همراه یک فاصله اطمینان 95% برای میانگین حقوق کارمندان در هر گروه شغلی محاسبه شود. 2- گزینه Outliersرا انتخاب کنید تا بیشترین و کمترین حقوق بگیران در هر طبقه شغلی مشخص شوند. 3- گزینه Precentilesرا انتخاب کنید تا چندکهای حقوق کارمندان در هر گروه معلوم شود. کلیدcontinue را كليك كنيد تا به كادر محاوره اصلي برگرديد... نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

12. جدول گردان (pivot table) آيكون جدول گردان • اگر یك جدول دو طرفه در هر یك از روند های Exploreیاcross tab برای مقایسه سطوح متغیرها در خروجي spss ایجاد كرده‌اید، می‌توانید به سادگی جای سطر ها و ستون ها را عوض كنید و معانی مختلفی از جدول استنباط نمایید. برای این كار روی جدول دو بار كلیك نمایید تا ويراشگر جدول (شكل بالا) را مشاهده كنيد. • اينك روی آيكون جدول گردان كلیك كنيد تا كادر محاوره pivoting Traysباز شود. در مكان سطر و ستون این پنجره یك یا چند مربع كوچك به رنگ سبز وقرمز مشاهده می كنید كه اگر آنها را جا به جا كنید، جدول خروجي تغییر خواهند كرد. با مشاهده آنها می‌توانید برای سهولت استفاده از اطلاعات جدول، بهترین حالت را به دلخواه انتخاب نمایید. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

13. روند Crosse tab • در spss، برای ساختن یك جدول فراوانی دو‌طرفه كه به جدول توافقي معروف است، راه‌های زیادی وجود دارد. يكي از اين راهها استفاده از دستور Cross Tabاست. • می‌توانید از منوی اصلی گزینه Analyze و سپسDescriptive Statisticsرا انتخاب كرده و سپس از دستور Crosse Tab به كادر محاوره آن وارد شويد. • جدولي را كه در آن داده هاي آماري در k سطر و L ستون قرار دارند، يك جدول توافقي است. • در این جدول می‌توان تعداد ترکیب مختلف از مقادیر را مشاهده كرد. • در چنين جدولي مي‌توان تأثیر یک متغیر کیفی (اسمی يا ترتیبی) را برروی یک متغیر کیفی دیگر بررسی كرد. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

14. روند Crosse tab 1 2 1- در کادر محاوره Cross tabیک متغیر کیفی به کادر مربوط به سطر Row(s) و یک متغیر کیفی دیگر را به کادر مربوط به ستون Culomn(s) منتقل کنید. توجه داشته باشید كه متغیر‌های انتخابی شما باید از نوع رتبه‌اي باشند و یا اگر متغیر كمي پیوسته هستند آنها را به دسته‌های كوچكتر طبقه بندی كنید. 2- اگر می‌خواهید ضرایب همبستگی و مقادیر كای‌اسكور را محاسبه كنید، گزینه های مربوط به آنها را در پنجره Statisticsانتخاب كنید. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

15. روند Crosse tab 1 2 3 4 موضوع همبستگي را در فصول آينده به تفصيل بررسي مي‌كنيم. 1- در جدول دوطرفه‌ای كه توسط دستور Cross Tab بدست می‌آید، می‌توانید ضریب همبستگی (Correlation) يا آماره كای‌اسكور (Chi-square) را محاسبه نمایید. 2- براي همبستگي متغيرهاي اسمي از ضرايبي كه در كادر Nominalآمده است استفاده كنيد. 3- براي همبستگي متغيرهاي ترتيبي از ضرايبي كه در كادر Ordinal آمده است استفاده كنيد. 4- اگر يك متغير اسمي و ديگري فاصله‌اي است، از ضريب اتا (Eta) استفاده كنيد. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

16. روند Crosse tab تمرين این داده ها مربوط به یک مطالعه اجتماعی است كه بر روی 1517 نفر از جمعیت 18 سال به بالا در سال 1991 در ایالات متحده امریکا انجام شده است. برای انجام اين تمرین، داده های 1991U.S. General Social Survey را از پوشه Sample به آدرس زیر بازکنید. Program file/ SPSSInc/ SPSS16/ Samples در این فایل، متغیرهای متفاوتی وجود دارند که تعدادی از آنها را در زیر معرفی می کنیم. از این به بعد این فایل داده را با نام مختصر 1991 بکار می‌بریم. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

17. روند Crosse tab نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار فایل داده های1991را باز کنید و روند Crosstabرا از فرمان زیر فراخوانی کنید: Analyze/Descriptive Statistics/Cross Tab سپس مراحل زیر را دنبال کنید : 1- در کادر محاوره Crosstabمتغیر جنسیت را به کارد سطرها Row(s)و متغیر Lifeرا به کادر مربوط به ستون‌ها column(s)، وارد کنید. 2- برای رسم نمودار ستونی خوشه‌ای این دو متغیر، گزینه Display Clustered Bar Chartsرا علامت دار کنید. گزینه Cells را انتخاب کنید تا به كادر محاوره آن منتقل شويد...

18. روند Crosse tab مشاهده نتايج 1- در کادر محاوره باز شده در قسمت Countsگزينه Observedعلامتدار شده است، آن را تغيير ندهيد. 2- در بخش Percentagesگزینه Row را علامت دار کنید. 3- در پايان كليد Continueو Okرا به ترتيب كليك كنيد و نتايج را در خروجي SPSSمشاهده كنيد. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

19. تغییر در داده ها (Recode) • گاهي اوقات می‌خواهیم داده‌های پیوسته را به چند طبقه دسته بندی كنیم (منظور تشكيل جدول توزيع فراواني است) می‌توانید از دستورRecodeاستفاده كنید. • ابتدا از منوی اصلی به گزینه Transform برويد. دو گزینه پیش رو خواهيد داشت: 1- Recode into Same Variables… 1.مقادیر تغییر یافته به متغیر جدید منتقل شوند. 2-Recode into Different Variables… 2.مقادیر تغییر یافته در همان متغیر ثبت شوند. گزينه دوم، گزينه مناسب است. آن را انتخاب كنيد تا به كادر محاوره مربوطه منتقل شويد. 1 2 نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

20. تغییر در داده ها (Recode) 1 2 3 ابتدا متغیری را كه می‌خواهید تغییر دهید به كادر خالي سمت راست منتقل كنید. پس از انتقال، جلوی نام متغیر علامت سوال خواهد داشت كه باید در كادر سمت راست(1) ، یك نام وارد كنید و كلید Change را بزنید(2) تا نام وارد شده، به جای علامت سوال قرار گیرد. سپس گزینه Old and New Valuesرا انتخاب كنيد (3) تا كادر محاوره مربوط به آن باز شود. در این كادر محاوره چند امکان وجود دارد: نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

21. تغییر در داده ها (Recode) 1- اگر قصد تغییر یک یا چند مقدار از یک متغیر را دارید گزینه Valueرا انتخاب کنید که نحوه استفاده از آن به صورت زیر است: • مقدار متغیری را كه می‌خواهید تغییر دهید در قسمت Old Valueو مقدار جدید آن را در قسمت New Valueوارد كنید. سپس كلید Add را بفشارید تا تغییرات به پنجره پایین منتقل شود. به همین منوال همه مقادیری كه می‌خواهید تغییر دهید را اضافه کنید. 2- براي تغيير مقادیر گمشده از گزینه: System missing استفاده كنید. و براي نگهداشتن يك كپي از مقادير قديم از گزينه زير استفاده كنيد: Copy Old Value(s) 1 2 نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

22. تغییر در داده ها (Recode) 3. اگر مقادير متغیر پیوسته‌اي را می‌خواهید تغییر دهيد، گزینه Range را انتخاب كنيد و حدود تغییرات را به شکل دو مقدار ابتدایی و انتهایی وارد كنید. 4. در گزینه Range Lowest مقادیر كمتر از یك مقدار را وارد كنید. 5. در گزینه Range Highest مقادیر بیشتر از یك مقدار را وارد كنید. • گر تغییرات را اعمال كرده‌اید و می‌خواهید برای باقیمانده مقادیر، مقدار جدیدی در نظر بگیرید، گزینه All Other Valuesرا علامت دار كنید و برای آن مقداری تعيين نمایید. • در پایان با انتخاب Ok تغییرات خواسته شده اعمال می شود و یک متغیر جدید به فهرست متغیر ها اضافه می‌گردد. 3 4 5 نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

23. تغییر در داده ها (Recode) تمرين از نوار منو گزینه Transform و سپس گزینه Recodeinto Different Variable را انتخاب کنید تا پنجره Recodeباز شود... در مجموعه‌ي داده هاي 1991، با بررسی متغیر سن، در خواهید یافت که کمترین سن 18 و بیشترین سن 89 سال ثبت شده است. می‌خواهیم این متغیر را به 7 سطح به صورت زير طبقه بندي كنيم و جدول توزيع فراواني را كامل نماييم. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

24. تغییر در داده ها (Recode) 1 2 1- متغیر سن را به سمت راست منتقل کنید و در كادر Name، نام RAgeرا برای متغییر جدیدی که می‌خواهید مقادیر تغییر یافته در آن ثبت شود، تعیین کنید و گزینه Change را کلیک کنید. 2- برای اعمال تغییرات گزینه Old and New valuesرا انتخاب کنید تا به كادر محاوره ديگري وارد شويد... نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

25. تغییر در داده ها (Recode) 2 به شکل مقابل توجه کنید، فاصله آخرين طبقه (92–80) وارد شده و مقدار 7 براي اين فاصله در نظر گرفته شده است، فقط كافي است كليد Addفشار داده شود تا طبقه هفتم به فهرست تغييرات اضافه شود. 1 3 1- در کادر محاوره باز شده، گزینه Range را انتخاب کنید و در اين قسمت اولين فاصله را وارد كنيد. 2- با وارد کردن اولین فاصله (يعني 18 تا 30)، در قسمت Valueنیز مقدار 1 را وارد کنید و دکمه Addرا نیز به عنوان تایید، کلیک نماييد تا تغییرات به کادر Old New:اضافه شود. برای بقیه فاصله ها به همین صورت ادامه دهید. 3- در پايان كليد Continueو Okرا به ترتيب كليك كنيد نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

26. تغییر در داده ها (Recode) نتيجه اين تغييرات اضافه شدن متغيري به نام RAge به انتهاي فهرست متغيرها است. توجه: حدود طبقات را بعدا خودمان به اين جدول اضافه كرده ايم. اگر از روند Frequencies براي اين متغير جدول توزيع فراواني به دست آوريد، به صورت زير است. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

27. ساختن ردیف معمولا در یك مجموعه داده، داشتن یك ستون كه ردیف هر مورد را نمایش دهد، الزامی به نظر ميرسد. برای ساختن چنین ستونی باید از دستور Computeاستفاده كرد. ازنوار منو گزینه Transform را انتخاب كنید و سپس گزینه computeرا كليك كنید تا پنجره آن باز شده در مستطیل target variable یك اسم دلخواه وارد كنید. سپس در مستطیلNumeric Expression عبارت $Casenumرا تايپ كرده و سپس OKرا بزنید. اینك یك ستون از شماره 1 تا تعداد نمونه هایی كه دارید در فهرست متغيرها اضافه شده است. توجه كنید كه نمی توان برای فایل داده خالی، شماره ردیف ایجاد كرد. نوشته محمدرضا ميرزادهspss منبع: تجزيه و تحليل آماري با نرم افزار

28. Mohammadreza.mirzadeh@yahoo.com پایان WWW.M-Mirzadeh.Blogfa.com