เทคนิคการสอนในระดับอุดมศึกษา

1. เทคนิคการสอนในระดับอุดมศึกษาเทคนิคการสอนในระดับอุดมศึกษา การอบรมทักษะการสอน อาจารย์วิทยาลัยชุมชนตราด 16 กรกฎาคม 2553 โดย รศ. เฉลา ประเสริฐสังข์

2. การสอนคืออะไร..? • การบอกให้รู้เนื้อหาวิชา..? • การทำให้ดูตามแบบอย่าง..? • กระบวนการจัดกิจกรรมเพื่อให้เกิดการเรียนรู้..? การสอนเป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ ต้องใช้ทักษะ และเทคนิค 2

3. ข้อคำถามสำหรับครู-อาจารย์ข้อคำถามสำหรับครู-อาจารย์ • ท่านสอนใคร..? • ท่านสอนอะไร..? • ท่านสอนอย่างไร..? 3

4. ท่านสอนใคร..? สอนหนังสือ หรือสอนคน การสอนหนังสือ จะมุ่งเน้นเนื้อหาวิชา การสอนคน จะมุ่งส่งเสริมพัฒนาคนทั้งด้านจิตใจ ร่างกายและสมอง พรบ.การศึกษาแห่งชาติ(ม.6)..การศึกษาต้องมุ่ง พัฒนาคนไทยให้เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ 4

5. องค์ประกอบของความเป็นมนุษย์องค์ประกอบของความเป็นมนุษย์ มนุษย์มีส่วนประกอบสำคัญ 3ส่วน ร่างกาย สร้างคุณค่าทางกาย มนุษย์ จิตใจ สร้างคุณค่าทางจิตใจ สมอง สร้างคุณค่าทางสมอง การสอนคนจึงต้องมุ่งให้เกิดการพัฒนาคนทั้ง 3ด้าน 5 5

6. เป้าหมายการสอนคือสร้างคุณภาพของผู้เรียนเป้าหมายการสอนคือสร้างคุณภาพของผู้เรียน ภูมิธรรม ภูมิรู้ ภูมิฐาน การเรียนรู้ การเรียนรู้ คุณภาพนักศึกษา การเรียนรู้ 6

7. ผู้สอนจึงต้องมีความเข้าใจคนผู้สอนจึงต้องมีความเข้าใจคน ผู้สอนจึงต้องเข้าใจผู้เรียน ผู้สอนต้องรู้ธรรมชาติของผู้เรียน ผู้สอนต้องเข้าใจตนเอง ต้องรู้ศักยภาพของตนเอง คน2 คนที่ต้องเข้าใจคือผู้เรียน และผู้สอน 7

8. ข้อเท็จจริงเกี่ยวกับผู้เรียนข้อเท็จจริงเกี่ยวกับผู้เรียน ทุกคนสามารถเรียนรู้ฝึกฝนได้ ทุกคนมีศักยภาพในตัวเอง ทุกคนใฝ่ดี ต้องการพัฒนา ทุกคนมีศักดิ์ศรี มีเกียรติ ทุกคนต้องการแต่สิ่งดี ๆ ทุกคนมีความแตกต่างกัน 8

9. สภาพปัญหาเกี่ยวกับคุณภาพนักศึกษาสภาพปัญหาเกี่ยวกับคุณภาพนักศึกษา ผลสำรวจเยาวชน 3,360 คนระดับประถม-อุดมศึกษา • ร้อยละ 24 ท่องอักษร ก–ฮ ไม่ได้ • ร้อยละ 43ออกเสียงควบกล้ำไม่ได้ • ร้อยละ 32สะกดภาษาไทยผิดประจำ • ร้อยละ 56มีปัญหาฝึกคิดคำยาก ๆ • ร้อยละ 53มีปัญหาวิชาเรียงความ • ร้อยละ 43เห็นว่าคนไทยขี้โกง ฯลฯ 9

10. ข้อเท็จจริงคุณภาพคนไทย...?ข้อเท็จจริงคุณภาพคนไทย...? • ข้อเท็จจริงบางประการเกี่ยวกับคนไทย -นักการเมืองโกงกิน..? -ข้าราชการคอรัปชั่น..? -พ่อค้าฉกฉวยผลประโยชน์..? -คนในสังคมงมงาย..? -เยาวชนหลงใหลอบายมุข..? -ครู-อาจารย์..? “สะท้อนถึงคุณภาพคน ซึ่งเป็นผลผลิตจากระบบการศึกษา” 10

11. คุณภาพต่ำ -ใจแคบ -คิดใกล้ -ใฝ่ต่ำ คุณภาพสูง -ใจกว้าง -คิดไกล -ใฝ่สูง ภาพรวมคุณภาพคนไทย กระบวนการสอน/เรียนรู้ 11

12. ความเข้าใจจิตสำนึกแห่งครู-อาจารย์ความเข้าใจจิตสำนึกแห่งครู-อาจารย์ • ครูคือวิศวกรมนุษย์...ผู้สร้างคน “ ครูคือเทียนทองส่องสว่าง ท่ามกลางความมืดมัวหม่น ครูคือปูชนียบุคคล ปวงชนยกย่องศรัทธา ” 12

13. อุดมการณ์และจิตวิญญาณของความเป็นครูอุดมการณ์และจิตวิญญาณของความเป็นครู 1.รักศรัทธาและรักษาเกียรติภูมิแห่งศักดิ์ศรีวิชาชีพ 2.ปฏิบัติตามจรรยาบรรณวิชาชีพครู 3.ศึกษาหาความรู้เพิ่มเติมเพื่อพัฒนาตนเองอยู่เสมอ 4.มีความเข้าใจศิษย์และมีความรักเมตตาต่อศิษย์ 5.ช่วยเหลือเกื้อกูลเพื่อนร่วมงานสร้างความสามัคคีใน หมู่คณะ 6.ตระหนักในคุณค่าความเป็นครู“ผู้สร้างคน” 13

14. ลักษณะของครู • คุณลักษณะของครูพันธุ์ใหม่ 10 ประการ 1.มีความรู้ความเข้าใจ เครื่องมือแสวงหาความรู้ เพื่อพัฒนาตนเอง 2.มีความเข้าใจเรื่องการเรียนรู้ และพัฒนาการของเด็ก 3.มีความเข้าใจความแตกต่าง ของผู้เรียน 4.มียุทธวิธีหลากหลายในการสอนกระตุ้นให้เด็กคิด 5.สามารถสร้างบรรยากาศการเรียนรู้ กระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความกระตือรือร้น 14

15. ลักษณะของครู(ต่อ) 6.มีความสามารถในการสื่อสาร เลือกใช้ถ้อยคำที่เหมาะสมและสามารถอธิบายเรื่องที่ยาก ๆ ได้ 7.วางแผนการสอนสอดคล้องกับความต้องการของผู้เรียน 8.สามารถประเมินผลการเรียน แบบองค์รวม 9.มีเมตตาธรรม และรักศรัทธาในอาชีพครู 10.สร้างสัมพันธภาพที่ดี กับผู้เรียนและชุมชน 15

16. การสอน..สอนอะไร การสอน(จัดกิจกรรมการเรียนรู้) ต้องประกอบด้วย 3เรื่อง 1.สอนวิชาการ 2.สอนวิชางาน 3.สอนวิชาคน 16

17. การสอน สอนอย่างไร..? ระดับมาตรฐานคุณภาพของการสอน 5 ระดับ คือ ระดับ 1 การสอนตรง : มุ่งเน้นเนื้อหา ระดับ 2 การสอนอธิบาย : มุ่งขยายความเพิ่มเติม ระดับ 3 การสอนคิด : มุ่งเน้นกระบวนการ ระดับ 4 การสอนสร้าง : มุ่งเน้นการลงมือทำ ระดับ 5 การสอนค้นพบ :มุ่งเน้นการสร้างสรรค์ 17

18. พฤติกรรมที่เกิดจากการสอน(การเรียนรู้) 3 มิติ • พฤติกรรมด้านพุทธิพิสัย(Cognitive Domain) หมายถึงความรู้ ความคิดของบุคคล • พฤติกรรมด้านจิตพิสัย( Affective Domain) หมายถึงสภาพจิตใจ อารมณ์ ความรู้สึก • พฤติกรรมด้านทักษะพิสัย(Psychomotor Domain) หมายถึงการกระทำ ทักษะทางกาย 18

19. ความสามารถเรียนรู้ของมนุษย์ความสามารถเรียนรู้ของมนุษย์ การฟัง(20) การได้เห็น(30) การได้พูด(70) การได้ลงมือทำ(90) 19

20. เทคนิคการสอนแบบต่าง ๆ *การสอนแบบบรรยาย 1. เป็นการสอนที่มุ่งเน้นเนื้อหาสาระความรู้ 2. ผู้เรียนมีส่วนร่วมน้อย 3. บรรยากาศในการเรียนน่าเบื่อหน่าย เครียด 4. มีประสิทธิผลน้อย แต่ครูส่วนมากชอบใช้ 20

21. การสอนแบบศึกษาค้นคว้าการสอนแบบศึกษาค้นคว้า 1. มุ่งให้ผู้เรียนได้ศึกษาค้นคว้าตามความสนใจ 2. มุ่งฝึกให้ผู้เรียนคิดเชื่อมโยง สรุปประเด็นนำเสนอ 3.ผู้เรียนมีส่วนร่วมรับผิดชอบสูงเกิดวินัยการเรียน 4. บรรยากาศการเรียนท้าทาย ตื่นเต้น น่าสนใจ 5. ผู้เรียนมีอิสระและส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ 21

22. การสอนการคิดวิเคราะห์การสอนการคิดวิเคราะห์ *นำเหตุการณ์หรือกรณีต่างๆที่เกิดขึ้นมาฝึกคิดวิเคราะห์ 1. มุ่งเน้นฝึกกระบวนการคิด 2. ฝึกการแยกแยะประเด็นต่าง ๆเป็นประเด็นย่อย ๆ 3. ฝึกทักษะการเปรียบเทียบเชื่อมโยง การประเมินค่า 4. ฝึกการระดมความคิดร่วมกัน 5. ผู้เรียนตื่นตัว และสนใจการเรียน 22

23. ทักษะที่เป็นพื้นฐานการคิดทักษะที่เป็นพื้นฐานการคิด การสอนการคิดต้องส่งเสริมให้เกิดทักษะต่อไปนี้ 1. การสังเกต-สำรวจ 2. การตั้งคำถาม 3. การรวบรวมข้อมูล 4. การจำแนกเปรียบเทียบ 5. การตีความ-เชื่อมโยง 23

24. รูปแบบการคิดที่สำคัญ รูปแบบของการคิดที่ควรสอนให้เกิดขึ้นกับผู้เรียน -การคิดเชิงวิเคราะห์ - การคิดเชิงสังเคราะห์ -การคิดเชื่อมโยง -การคิดเชิงกลยุทธ์ -การคิดสร้างสรรค์ 24

25. การสอนพัฒนากระบวนการทางปัญญาการสอนพัฒนากระบวนการทางปัญญา * เป็นการจัดกระบวนการเรียนรู้(การสอน)เพื่อมุ่งฝึกให้ผู้เรียนพัฒนากระบวนทางปัญญา 10 ประการ 1. การฝึกสังเกต:ฝึกให้สังเกตสิ่งที่พบเห็นรอบ ๆตัว ทำให้เป็นคนสนใจ ตื่นตัวต่อสภาพแวดล้อม เป็นการเปิดโลกทัศน์มุมมองใหม่ ๆ 2. การฝึกบันทึก:เมื่อสังเกตเห็นอะไรแล้วควรจดบันทึกวาดรูป ถ่ายภาพ เป็นการสะสมข้อมูล 25

26. การสอนพัฒนากระบวนการทางปัญญา(ต่อ)การสอนพัฒนากระบวนการทางปัญญา(ต่อ) 3. การฝึกนำเสนอ: ฝึกให้จัดระบบความคิดและข้อมูลตามที่บันทึกไว้แล้วนำเสนอต่อกลุ่มด้วยการพูดเป็นการพัฒนาปัญญาและทักษะการพูด 4. ฝึกการฟัง:การฟังมากทำให้รู้ข้อมูล และรู้จักแยกแยะข้อมูลแล้วจดจำได้มากขึ้น ฟังมากก็รู้มาก 26

27. การสอนพัฒนากระบวนการทางปัญญา(ต่อ)การสอนพัฒนากระบวนการทางปัญญา(ต่อ) 5. ฝึกปุจฉา-วิสัชนา:เมื่อมีการนำเสนอและการฟังแล้วถ้าหากมีประเด็นสงสัยต้องถาม-ตอบ ซึ่งเป็นการใช้เหตุและผลเพื่อวิเคราะห์ประเด็นปัญหานั้น 6. ฝึกตั้งสมมติฐาน:เป็นการคิดและการคาดคะเนคำตอบว่าสิ่งนั้นเกิดจากอะไร นำไปสู่ผลลัพธ์ใดหรือจะทำให้สำเร็จได้อย่างไร 27

28. การสอนพัฒนากระบวนการทางปัญญา(ต่อ)การสอนพัฒนากระบวนการทางปัญญา(ต่อ) 7. ฝึกการค้นหาคำตอบ :เมื่อมีประเด็นคำถามแล้วต้อง ค้นหาคำตอบจากหนังสือ-ตำราหรือสอบถามผู้รู้ หรือค้นหาทางอินเตอร์เน็ต 8. ฝึกการวิจัย :เป็นการฝึกหาคำตอบอย่างเป็นระบบและกระบวนการจากข้อสงสัย สมมติฐานของปัญหาด้วยการทดลองจนได้ข้อสรุป 28

29. การสอนพัฒนากระบวนการทางปัญญา(ต่อ)การสอนพัฒนากระบวนการทางปัญญา(ต่อ) 9. ฝึกเชื่อมโยงบูรณาการ : เป็นการเชื่อมโยงบูรณาการข้อมูลจากการคิดวิเคราะห์อย่างละเอียดถี่ถ้วนจนได้ประเด็นที่เป็นองค์รวมของข้อมูลจนนำไปสู่การตัดสินใจ 10. การเรียบเรียงวิชาการ:เป็นกระบวนการสร้างองค์ความรู้ จัดระบบข้อมูล นำเสนอข้อมูลและความคิดที่ประณีตมากขึ้นจนเป็นเอกลักษณ์ของตนเอง 29

30. การสอนแบบฝึกระดมสมอง - เป็นการสอนเพื่อมุ่งให้ผู้เรียนพัฒนาทักษะการคิด - เป็นการเรียนรู้ผ่านกระบวนการกลุ่ม - เป็นการเรียนรู้คิดแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ร่วมกัน - เป็นการเรียนรู้ผ่านการแลกเปลี่ยนความคิดระหว่างกัน - ผู้เรียนตระหนักถึงความสำคัญของความคิดผู้อื่น - ฝึกการพูดการคิดและการตัดสินใจร่วมกัน 30

31. การสอนด้วยกระบวนการกลุ่มการสอนด้วยกระบวนการกลุ่ม จุดมุ่งหมาย เพื่อฝึกทักษะการทำงานร่วมกันและเกิดความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน ขั้นตอนกระบวนการกลุ่ม มี 4 ขั้น 1. ขั้นนำเสนอสถานการณ์ 2. ขั้นการอภิปรายแลกเปลี่ยน ความคิดเห็น 3. ขั้นสรุปกฎเกณฑ์ 4. ขั้นการประยุกต์ไปใช้ 31

32. การสอนแบบกรณีศึกษา(Case Study) * เป็นวิธีการสอนที่ผู้สอนนำประเด็น หรือเรื่องราวเหตุการณ์กรณีใดกรณีหนึ่งมาให้ผู้เรียนได้ศึกษาวิเคราะห์ เพื่อแสดงความคิดเห็นหรือสรุปประเด็นของเรื่อง ประโยชน์หรือข้อดีของเรื่องนั้น หรือผลเสียจากเรื่องนั้น * เป็นการสอนที่ฝึกทักษะการคิดและการเชื่อมโยงจากเรื่องนั้นกับชีวิตจริงและเหตุการณ์จริง * กรณีที่นำมาศึกษา ควรเป็นเรื่องที่อยู่ในความสนใจขณะนั้น 32

33. ผลลัพธ์ในภาพรวมจากการสอนผลลัพธ์ในภาพรวมจากการสอน ผู้เรียนพัฒนาสู่การเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ เป็นคนดี เป็นคนเก่ง มีความสุขในการดำเนินชีวิต 33

34. ภาพอะไรในขวด 34

35. ภาพอะไรเอ่ย 35

36. ทฤษฎีการเรียนรู้ 1. ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบClassic ของ Pavlov การเรียนรู้เกิดจากการวางเงื่อนไข - ใช้สิ่งเร้ามาเป็นเงื่อนไข - สิ่งเร้ากระตุ้นการตอบสนอง - เกิดการเชื่อมโยงสิ่งเร้า - เกิดพฤติกรรมการเรียนรู้ 36

37. รูปแบบการทดลอง 37

38. ขั้นตอนการวางเงื่อนไขขั้นตอนการวางเงื่อนไข ขั้นก่อนการวางเงื่อนไข ขั้นระหว่างวางเงื่อนไข ขั้นหลังการวางเงื่อนไข 38

39. ไม่ตอบสนอง สิ่งเร้า 1 สิ่งเร้า 2 ตอบสนอง สิ่งเร้า 1+2 ตอบสนอง รูปแบบการเชื่อมโยง S-R สิ่งเร้า1 ตอบสนอง (เกิดการเรียนรู้) 39

40. ลงมือทำ สำเร็จ (รางวัล) ลงมือทำ รางวัล 2. ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบOperant Conditioning การเรียนรู้เกิดจากการลงมือปฏิบัติแล้วประสบผลสำเร็จ ได้รางวัล รางวัลก็จะเป็นเงื่อนไขให้ปฏิบัติต่อไป (เกิดการเรียนรู้) 40

41. รูปแบบการทดลองและผลการทดลองรูปแบบการทดลองและผลการทดลอง รางวัล/สิ่งเสริมแรง คือเงื่อนไขของการเรียนรู้ 41

42. ความสำเร็จ/รางวัล... สิ่งเสริมแรง -การเสริมแรงทำให้เกิดการเรียนรู้ได้ดี -การเสริมแรงที่เหมาะสม นำไปสู่การเรียนรู้ที่ดี -การเสริมแรงมีทั้ง เสริมแรงบวกและเสริมแรงลบ -สิ่งเสริมแรงภายใน ย่อมดีกว่าสิ่งเสริมแรงภายนอก 42

43. วิธีแก้ปัญหา 1 ปัญหา วิธีแก้ปัญหา 2 วิธีแก้ปัญหา 3 วิธีแก้ปัญหา 4 3. ทฤษฎีการเรียนรู้แบบลองผิดลองถูกของThorndike การลองผิดลองถูก หรือการได้ลงมือทำผิดบ้าง ถูกบ้าง จะทำให้เกิดการเรียนรู้ สามารถแก้ปัญหา (สามารถแก้ปัญหาได้...เกิดการเรียนรู้) 43

44. รูปแบบการทดลอง 44

45. กฎการเรียนรู้ของธอร์นไดค์กฎการเรียนรู้ของธอร์นไดค์ • กฎแห่งความพร้อม(Law of Readiness) • กฎแห่งการฝึกฝน (Law of Exercise) • กฎแห่งผล (Law of Effect) 45

46. 4. ทฤษฎีการเรียนรู้ทางความคิดของKohler การเรียนรู้เกิดจากกระบวนการทางความคิดในการเชื่อมโยงสถานการณ์ต่าง ๆ เข้าด้วยกันโดยอาศัยประสบการณ์ จนทำให้เกิดความเข้าใจจนกำหนดวิธีการแก้ปัญหาได้ “Insight Learning” 46

47. ปัจจัยที่เอื้อให้เกิดการคิดปัจจัยที่เอื้อให้เกิดการคิด • ให้ได้รับประสบการณ์มาก ๆ • สิ่งเร้า – สถานการณ์เหมาะสม • ปัจจัยภายในตัวผู้เรียน • ศักยภาพทางสมอง 47

48. สรุปสาระทั้งหมดที่นำเสนอสรุปสาระทั้งหมดที่นำเสนอ 1. สาระทั้งหมดคือองค์ความรู้(มิติทางปัญญา)ทำให้ท่านรู้และเข้าใจแง่คิดทางจิตวิทยา 2. เกิดความตระหนักเห็นความสำคัญ(มิติทางจิตใจ) นำไปปรับปรุงพัฒนาจิตใจตน 3. นำไปปฏิบัติในกิจกรรมการเรียนการสอน(มิติทางกาย) เกิดทักษะ..เป็นครูไทยที่พึงประสงค์ 48

49. คุณลักษณะที่พึงประสงค์ของครูไทยคุณลักษณะที่พึงประสงค์ของครูไทย คุณภาพ คุณวุฒิ การปฏิบัติ งานสอน ความรู้และประสบการณ์วิชาชีพ ลักษณะครูดี คุณธรรม จรรยาบรรณ วิชาชีพ 49

50. สวัสดีครับ