Mantar ve Paraziter Enfeksiyonlarının İmmunolojisi

1. Mantar ve Paraziter Enfeksiyonlarının İmmunolojisi • Prof Dr Nuri KİRAZ • Mikoloji Uzmanı • Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı

2. Alem Hücre Yapısı Örnek Monera Prokaryot Bakteri Actinomyces Protista Ökaryot Protozoa Fungi Ökaryot Mantar Plants Ökaryot Bitkiler Animals Ökaryot Eklem bacaklılar Memeliler İnsan CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI

3. Mantarların Genel Özellikleri-1 • Doğada mantarlar ile oldukça sık karşılaşır ve onlarla içice yaşarız. • Gıda maddeleri üzerindeki küfler bunun en çarpıcı örneği • Mantarlar nemli ortamda (%70) daha iyi ürer • Mantarlar, bakterilerin aksine asidik ortamda kolayca ürerler

4. MANTARLAR • Mayalar, • Küfler ve • Dimorfik mantarlar * Mantarlar immun sistemi bozulan hastalarda fırsatçı mantar enfeksiyonu olarak karşımıza çıkar * Ökaryot hücre yapısında olduklarından tedavileri bakteriyel enfeksiyonlara göre daha zordur. * Nötropeninin düzelmesi fırsatçı mantar enfeksiyonlarının tedavisinde son derece önemli.

5. Mantar patojenitesinin temel mekanizması 1-Dokudaki ısıya ve diğer şartlara adapte olabilme 2-Konağın savunmasına karşı dayanma şeklinde özetlenmektedir

6. Primer patojen mantarlar • Histoplazmoz, blastomikoz, koksidiyoidomikoz ve sporotrikoz etkenleri • Enfekteedici dozlarıyla sağlıklı kimselerde hastalık yapabilirler • Bu grup etkenler, gerçek patojen mantar infeksiyonları etkeni olarak gösterilmektedir

7. Dermatofitozlar Genellikle canlı dokuları tutmazlar. Uzun süreli bir infeksiyonoluştururlar Oluşan konidium ve sporlar yeni konakları enfekte eder

8. Deri altı mikozlar • Kromoblastomikoz, maduromikoz, rinosporidyoza sebep olan mantarların dokuyu istila etme güçleri sınırlı, dokuya uyum sağlama süreleri çok uzundur.

9. Fırsatçı Mantar Enfeksiyonları • İmmun sistemi bozulan hastalarda hastalık oluştururlar • Özellikle nötropenik hastalar risk altındadır • Kanserli hastalarda sitotoksik ilaç kullanımı, • Organ nakli yapılan hastalarda immunsupressif ilaç kullanımı, • Uzun süreli kortikosteroid kullanımı,… • Uzun süreli geniş spektrumlu antibiyotik kullanımı predispozan faktörlerdir.

10. Mantarlara karşı bağışıklık • Doğal bağışıklık • Anatomik bariyer • Edinsel bağışıklık • Hücresel aracılıklı immunite önemli • Th1 aracalıklı hücresel immunite • Humaralimmunite daha az önemli

11. İmmun sistem hücreleri

12. Mantarlara karşı doğal bağışıklıkta önemli olan hücreler -Makrofajlar Cryptococcusve Pneumocystis -Nötrofiller Candida albicansveAspergillusfumigatus

13. Parazitler • Protozoonlar (Protozoa) • Helmintler (Solucanlar) • Artropodlar (Eklem bacaklılar)

14. Paraziterinfeksiyonların genel özellikleri-1 • Bazı parazitler hücre içinde yaşayabilirler • Plasmodium, Leishmania • Parazit antijenleri, çok ve değişkendir • Parazitler konakçı spesifitesi gösterirler

15. Paraziterinfeksiyonların genel özellikleri-2 • Parazitlere karşı konakçı direnci aynı tür içinde değişkenlik gösterir • Konakçılar parazitlere karşı immüneffektör mekanizmalar geliştirmişlerdir • Parazitikinfeksiyonlar genellikle kroniktir (Genelde parazit konağı öldürmeye çalışmaz, kronik infeksiyona sebep olur)

16. Parazitlere karşı doğal bağışıklıkta önemli olan hücreler -Makrofajlar -Nötrofiller -Mast hücreleri -Trombositler

17. Makrofajlar-1 • İmmün cevabın başında antijen sunucu hücre (APC) olarak görev yaparlar • Parazitikinfeksiyonu iki yolla etkiler 1-Parazitlerin çoğalmasını engelleyip onlara hasar verir 2-Enflamatuvar cevabı kontrol eden mediatörler salgılar

18. Makrofajlar-2 Makrofajaktivasyonu enfeksiyonun erken evresinin bir özelliğidir Asıl olarak T hücrelerinden salınan IFN-g, IL-3 ve IL-4 gibi sitokinlerceaktive olurlar

19. Makrofajlar-3 • Fagositoz yaparlar • Leishmanialarmakrofaj üzerindeki CR3 reseptörlerine bağlanarak hücre içine alınırlar • Bazı parazitler ise makrofaj üzerindeki “mannoz-fruktoz” reseptörlerine bağlanarak hücre içine alınırlar Leishmania’lımakrofajlar

20. Makrofajlar-4 • Makrofajlar aktive olduklarında plasmodiumlarıneritrositik evreleri gibi küçük parazitleri • Bazı şistozoma larva evreleri gibi büyük parazitleri öldürebilirler • Spesifik IgG ve IgE gibi antikorlar makrofajların öldürme kabiliyetlerini arttırır

21. Makrofajlar-5 • Oksijene bağımlı mekanizma • Bazı parazitlerin fagositozundan sonra makrofajlar reaktif oksijen metabolitleri üretirler. Makrofajlarsitokinlerce aktive olduklarında daha çok süperoksit ve hidrojen peroksit üretilir • Oksijenden bağımsız mekanizma • L-arjinin metabolizmasının bir ürünü olan “nitrik oksit” bu yolun önemli bir toksinidir. NO genel olarak tüm parazitikinfeksiyonların kontrolünde önemlidir.

22. TNF-α • Asıl kaynağı aktive makrofajlardır • Fakat lenfositlerde de salınırlar • TNF-α, leishmania gibi protozoanlara ve S. mansoni gibi helmintlere karşı koruyucu yanıtta önemlidirler • TNF-α, S. mansoni larvalarını öldürmek için eozinofil ve makrofajları aktive ederler

23. Nötrofiller • NötrofilmembranındaFc reseptörleri ve kompleman reseptörleri bulunur • Fagositoz yaparlar • Hem oksijene bağlı hemde oksijenden bağımsız öldürme mekanizmalarını kullanırlar

24. Masthücreleri-1 • Stoplazmikgranülleri çok sayıda mediatör içerir • IL-3,IL-4 ve TNF-α gibi bir çok sitokin üretirler

25. Masthücreleri-2 • Helmintinfeksiyonlarındamukozalmast hücreleri, bağırsaktan nematodların atılmasına yardımcı olur • Mast hücre ürünleri, bağırsak geçirgenliğinde değişkenliğe ve epitelin dökülmesine yol açarak protozoanların atılmasına yardımcı olurlar • Oluşan mediatörlerbağırsak duvarı düz kaslarına etki ederek peristaltizm yolu ile parazitlerin dışarı atılmasını kolaylaştırabilirler

26. Trombositler • Trombositler’deT.gondi ve T.cruzigibi parazitleri öldürebilirler • Diğer efektör hücrelerde olduğu gibi IFN-g, TNF-a gibi sitokinlertrombositlerinsitotoksik aktivitelerini arttırırlar

27. Parazitlere karşı spesifik immün yanıt Parazitlere karşı spesifik immün yanıttaönemli olan hücreler: -Eozinofiller -CD8+ T hücreleri -CD4+ T hücreleri

28. Eozinofiller-1 • Fagosite edilemeyecek kadar büyük parazitlerin genelde doku evrelerine karşı bir savunma aracıdırlar • Genelde helmintinfeksiyonlarıyla ilişkilidirler ( Ascaris, filaria, şistosoma) • Artmış eozinofili genellikle yüksek IgE seviyeleri ile ilişkilidir

29. Eozinofiller-2 • S. mansoni, T.spiralis gibi parazit larvalarına bağlanarak içeriklerini bu larva yüzeyine boşaltırlar

30. Eozinofiller-3 • Eozifiller, “major bazik proteini”(MBP) içerirler • IgE’lerhelmintlere bağlanır • Eozinofillerdeopsonizeolmuş bu organizmalara bağlanırlar • Eozinifiller aktive olur MBP’lerini salgılayarak parazitleri lizise uğratırlar

31. Eozinofiller-4 Eozinofillerdeki“major bazik proteini” MBP’ler helmintlerekarşı nötrofil veya makrofajlarca üretilen proteolitikenzimlere ve reaktif oksijen radikallerine göre daha öldürücüdürler

32. Eozinofiller-5 • Fagositik özellikleri nötrofillerden daha azdır • Nötrofillergibi hem oksijene bağlı hemde oksijenden bağımsız yollarla parazitleri öldürebilirler

33. Parazitlere karşı immun yanıt • Genel olarak hücre içi yerleşen parazitlere karşı hücresel immün yanıt, • Doku ve kan parazitlerine karşı ise antikor yanıtı daha etkin olarak oluşur.

34. Granüloma oluşumu ve Kapsülizasyon-1 • Bazı parazitikinfeksiyonlardaimmün sistem paraziti tam olarak yok edemez. • Hasarı en aza indirmek için parazitin çevresinde kapsül oluşturarak onu sınırlamaya çalışır • T hücreye dayalı bir olay olan kapsülüzasyon lokal salınan antijenlere karşı hücresel bir yanıttır

35. Granüloma oluşumu ve Kapsülizasyon-2 • S. mansoni yumurtasının çevresinde • Lenfatik filaryazis de oluşan fibrozis lenf damarlarında tıkanıklıklara yol açar

36. Parazitlerin İmmün Sistemden kaçış mekanizmaları-1 • Anatomik sekestrasyon • Bazı parazitler konak antijenlerinden bir yüzey tabakası (antijenik maskeleme) edinir • İmmünefektör mekanizmalara karşı direnç geliştirirler

37. Parazitlerin İmmün Sistemden kaçış mekanizmaları-2 • Antijenik mantonun atılması • Konakçı immün sisteminde değişiklik ve immünosüpresyon • Antijenik varyasyon -Antijen ekspresyonunda evre spesifik değişiklikler -Yüzey antijenlerinde sürekli değişiklik gelişmesi

38. Parazitikinfeksiyonlarınİmmünopatolojiksonuçları-1 • Parazit ve parazit ürünleri konağa zarar verir • Parazitlere karşı gelişen immün cevapta konağa zarar verebilir ( Sıtma, Trypanasoma, Leishmania’dahepatosplenomegali görülür) • İmmün kompleks gelişimi

39. Parazitikinfeksiyonlarınİmmünopatolojiksonuçları-2 • Özellikle helmintinfeksiyonlarında artmış IgE seviyeleri mast hücre degranülasyonuna yol açabilir • Hidatik kist patlamalarında anfilaktik şok görülür • T. canis ve filaryal bir infeksiyon olan Tropikal eozinofili’de astım benzeri semptomlar görülür

40. Parazitikinfeksiyonlarınİmmünopatolojiksonuçları-3 • Parazitlerin neden olduğu poliklonal B hücre aktivasyonu sonucu, eritrositlere, lenfositlere ve DNA’ya karşı otoantikorlar gelişebilir • Parazitikinfeksiyonlarda görülen non-spesifik immünsüpresyon nedeniyle bazı bakteriyel ve viralinfeksiyonlar daha sık görülür

41. Cochleanthesamazonica TEŞEKKÜRLER Cochleanthescandida