Download
1 / 50
E N D
7 BÖLÜM TAKIM MALZEMELERİ
7.0. GİRİŞ Bugün her türlü talaş işlemi kaldırma için belirli bir iş parçası malzemesini, belirli koşullar altında, en iyi şekilde işleyecek bir takım malzemesi mevcuttur. Yüzyılın başında hız çeliklerinin bulunması ile gelişimine başlayan takım malzemeleri 1960 da 100 dakika olan işlem süresi 1 dakikanın altına indirilmiştir. Kesici takımlarda kullanılan takım malzemeleri Şekil 7.1 de verilmiştir. Dikey eksen işleme zamanını vermektedir. Her ne kadar hız çeliklerinin, sinterlenmiş karbürlerin ve kaplamalı sinterlenmiş karbürlerin performasındaki sağlanan büyük değişim gösterilmemişse de işleme zamanındaki azalma açıkça görülmektedir.
Takım malzemelerindeki iyileşme bugün tüm hızı ile devam etmekte ve bu çalışmalar sayesinde verimlilikte büyük artışlar sağlanmıştır. Bu gelişmeler sayesinde kaplamalı sinterlenmiş karbür takımlarla yapılan frezeleme işleminde talaş debisi ve takım ömrü %50 arttırılmıştır. Böylelikle de verimlilikte büyük artış sağlanmıştır. Kesici bir takım metali ondan daha sert olduğu için keser. Ancak günümüzde, yüksek verimliliğin amaçlandığı tüm uygulamalarda durum biraz daha karmaşıktır.
Bir işlem için uygun kesici takımın seçimi takım malzemesi ve geometrisinin yanısıraşu faktörlerden etkilenir (Şekil 7.2); • İşlemin tipi • İş parçasının şekli • ve malzemesi • Takım tezgahı • Kesme verileri • Arzu edilen yüzey • kalitesi • Genel rijitlik • İşleme maliyetleri
İşlem ile ilgili faktörler işlemin kaba veya ince, sürekli veya kesintili olup olmaması ve işleme payları ile ilgilidir. İş parçası malzemesi, malzemenin yapısı, sertliği, mukavemeti, malzeme afinitesi, yüzey yapısı ve içerisinde bulunan sert parçacıklarla karakterize edilir. Takım tezgahı için çalışma koşulları, güç, rijitlik, sistemde mevcut mekanizmalar, kesme hızı ve ilerleme kapasitesi iş parçası tespit yöntemi dikkate alınmalıdır. Kesme verileri sıcaklığa ve kesici kenar üzerindeki gerilmelere, dolayısı ile takım malzemesine etkide bulunur. İşleme maliyetleri ekonomik takım ömrü, envanter ve takım değiştirme işlemi sıklığını kapsar.
Bugün kesici takım malzemelerinin daha yüksek ilerleme ve kesme hızlarında talaş kaldırmaları için önem taşıyan üç ana özellik; a) Aşınmaya karşı dayanma kabiliyeti (aşınma direnci) b) Kırılmaya karşı mukavemet (tokluk) c) yüksek sıcaklıklarda sertliği ve kimyasal kararlılığı koruma (kızıl sertlik) Daha düşük hızlarda diğer bazı özelliklerde önem kazanır. Aşınma direnci (WR): Kesici takımın kesme kabiliyetini sürdürebilmesi için çeşitli aşınma tiplerine olan dayanma kabiliyetidir. Tokluk (T): Eğilme direnci, kırılma direnci gibi çeşitli terimlerle ifade edilir. Kızıl sertlik (HH): yüksek kesme hızlarının bir sonucu olan yüksek sıcaklıklar nedeniyle son derece önemlidir.
7.1. YÜKSEK HIZ ÇELİKLERİ Hız çelikleri yüksek alaşımlı asal çelikler olup, 600°C sıcaklığa kadar sertliklerini muhafaza ederler. Alaşım elementleri katılarak kritik soğuma hızı düşürülmek sureti ile kesme özellikleri iyileştirilmiştir. Esas itibari ile tungsten (T) ve molibden (M) esaslılar olmak üzere iki gruptur. T serisi, %12-20 tungstene ilaveten temel alaşım elementi olarak vanadyum, krom ve kobalttan oluşur. M serisi ise, %3,5-10 molibden yanında kobalt, krom, vanadyum ve tungsten içerir. Yüksek sıcaklık sertliğini yapıya çok ince dağılmış alaşım karbürler sağlarlar. Yüksek hız çelikleri; - Yüksek alaşım içeriğine sahiptir - 64 Rc sertliğine ulaşmak için yeterli oranda C içerir - Merkezden yüzeye üniform yüzeye sahiptir - Hepsi yüksek sıcaklıkta sertleşebilirlerdir
Bu bölümde yer alan ders notları; MODERN TALAŞLI İMALATIN ESASLARI (Yazar: Prof. Dr. M. Cemal ÇAKIR) isimli kitabın ilgili bölümünden faydalanılarak çıkarılmıştır. Ayrıca sununun diğer bölümleri Prof. Dr. Ulvi ŞEKER (Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi) ’in ders notlarını içermektedir.
