روانسنجی

1. روانسنجی فصل اول تاریخچه آزمونها

2. فصل اول • اولین فعالیتها در زمینه آزمونها دراواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم آغاز گردید. • یکی از ویژگی های اصلی آزمونهای روانی کنترل دقیق شرایط مشاهده است. • مهمترین اقدام گالتون در گسترش آزمونهای روانی استفاده از آمار برای تحلیل اطلاعات حاصل از آنها بود.همچنین تهیه واستفاده ازجداول نرم و هنجار برای اولین بارتوسط او انجام شد. • کتل اولین بار کلمه آزمون را بکار برد.با طراحی آزمونهای متعدد توانایی های متفاوت افراد را مورد مطالعه قرار داد. • یکی از انتقادات به کتل این است که کتل توانایی های ساده را اندازه گرفت نه فرایندهای عالی ذهنی را.به علاوه آزمونهای کتل فاقد هنجار یا نرم بودند. • اولین آزمون روانی را آلفرد بینه و همکارش تهیه و منتشر کردند.

3. فصل ششمطبقه بندی آزمونها • روش اجرا:در دو دسته طبقه بندی می شوند • 1-آزمونهای فردی:آزمونهایی که برای هر نفر جداگانه اجرا می شود. • محاسن: • الف-امکان بررسی عمیق آزمودنی توسط آزماینده • ب-آزماینده می تواند از درک سؤالات توسط آزمودنی مطمئن گردد. • معایب: • الف-ایجاد شرایط یکسان برای همه آزمونی ها بسیار دشوار است. • ب-مقرون به صرفه نیستند. • موارد استفاده: • در بررسی های عمیق مثلاً نیاز به مشاوره شغلی • تشخیص عقب ماندگی ذهنی یا تحصیلی • تشخیص ناسازگاریها و اختلالات رفتاری • آزمونهای فردی مثل:آزمون مکعبها و استنفورد -بینه

4. فصل ششمطبقه بندی آزمونها • 2-آزمونهای گروهی:آزمونهایی که بیش از یک نفر را در هر نوبت مورد آزمون قرار می دهند. • محاسن: • الف-صرفه جویی در زمان • ب-یکسان بودن شرایط اجرا • ج-اجرا و نمره گذاری ساده و عینی و سریع • معایب: • الف-در کودکان خردسال و عقب مانده های ذهنی که نمی توانند با گروه پیش بروند، نمی توان استفاده کرد. • ب-بطور عمیق نمی توان افراد را مطالعه کرد. • ج-امکان رونویسی • د-عدم امکان برطرف کردن تردید آزمایشگر از پاسخ ها • ه-عدم جلوگیری از تداخل وضعیت روحی و جسمی آزمودنی ها

5. فصل ششمطبقه بندی آزمونها • ویژگی های بیرونی: آزمونها را به دو گروه تقسیم می کند. • 1-آزمونهای مداد- کاغذی:تهیه این آزمونها راحت تر و اجرای آن به زمان کمتری نیاز دارد. • 2-آزمونهای عملی یا ابزاری:آزمودنی غالباً در این نوع آزمونها کارهای دستی راانجام دهد.

6. فصل ششمطبقه بندی آزمونها • استفاده از کلام:آزمونهابرحسب اینکه از کلمه ها استفاده شود یا از عکس ها و تصاویر در دو طبقه قرار می گیرند. • 1-آزمونهای کلامی:در این آزمونها بطور مشخص در سؤال و جواب از کلمه ها و جمله ها استفاده می شود. این آزمونها بشدت تحت تأثیر تسلط زبانی آزمودنی ، طبقه اجتماعی و همچنین فرهنگ او قرار می گیرد. • 2-آزمونهای غیر کلامی:در این آزمونها فعالیتهای عینی و عملی آزمودنی ها ارزیابی می شود.اشکالاتی که در آزمونهای کلامی وجود دارد در این آزمونها نیست.

7. فصل ششمطبقه بندی آزمونها • دقت ساخت:برحسب شیوه ساخت آزمونها آنها را در دو دسته قرار می دهند. • 1-آزمونهای معلم ساخته یا ملاک مرجع:شامل آزمونهای تحصیلی است که برای ارزشیابی یادگیرندگان بکار می رود.این آزمونها براساس جدول هدف-محتوا تنظیم می شوند و براساس یک نمره معین یا معیار مطلق که توسط آزمون گر تعیین می شود، ارزیابی می شوند. • محاسن: • الف-شرایط آزمون برای همه آزمودنی ها یکسان است. • ب-این آزمونها اگر مبتنی بر آزمونهای استاندارد شده ارزشیابی شوند،می توانند از دقت بالایی برخوردار شوند. • 2-آزمونهای استاندارد شده یا هنجار مرجع:مهمترین ویژگی این آزمونها این است که از طریق محاسبات آماری اعتبار ، روایی و سایر ویژگی های روانسنجی آنها به دقت تعیین می شود و نتایج این آزمونها دارای نرم یا هنجار است.از این طریق می توان افراد را با یکدیگر مقایسه کرد.این تفاوت عمده این آزمونها با آزمونهای ملاک مرجع است.

8. فصل ششمطبقه بندی آزمونها • موضوع:بر حسب اینکه آزمون چه توانایی را اندازه می گیرد، به سه گروه طبقه بندی می شود. • 1-آزمونهای استعداد: این آزمونها استعداد های ذاتی افراد را اندازه می گیرند. مثل هوش، ریاضی، دقت و...آزمونهای استعداد در دو دسته: • الف-استعداد بدنی که مهارت ها و توانایی های جسمی فرد را اندازه می گیرد. • ب-استعداد ذهنی که ویژگی های روانی افراد مثل سرعت انتقال، توانایی حافظه و ... • 2-آزمونهای یادگیری: این آزمونها معلومات اکتسابی و پیشرفت آزمودنی ها را اندازه می گیرند.به دو دسته: • الف- آزمونهای معلومات مثل معلومات فیزیک • ب-آزمونهای مهارت مثل آزمونهای اندازه گیری مهارت ماشین نویسی یا تیراندازی • 3-آزمونهای شخصیت:روشهایی برای کشف جنبه های مختلف ویژگی های روانی انسان است و به بررسی جنبه های عاطفی و غیر شناختی رفتار می پردازد.که در دو دسته: • الف-آزمونهای تحلیلی شخصیت که شخصیت را دارای جنبه های نسبتاً مستقل می داند.مثل پرسشنامه های نگرش، علایق • ب-آزمونهای فرافکن که شخصیت انسان را یک کل واحد می داند.مثل آزمونهای رورشاخ و ....

9. فصل ششمطبقه بندی آزمونها

10. فصل ششمطبقه بندی آزمونها • کارکرد:برحسب قابلیت اندازه گیری به دو دسته: • 1-آزمونهای کارایی:آزمونهایی هستند که جنبه های شناختی را اندازه می گیرند این آزمونها جنبه های قابل اندازه گیری رفتار را اندازه می گیرند.مثل آزمونهای هوش، استعداد...این آزمونها به سه گروه تقسیم می شوند: • الف-آزمونهای هوش • ب-آزمونهای استعداد • ج-آزمونهای معلومات • 2-آزمونهای شخصیت:این آزمونها جنبه های غیر شناختی را که نمی توان آنها را اندازه گرفت مورد بررسی قرار می دهند.این آزمونها به سه گروه تقسیم می شوند: • الف-پرسشنامه ها • ب-آزمونهای عینی شخصیت • ج-روشهای فرافکن

11. فصل ششمطبقه بندی آزمونها

12. فصل ششمطبقه بندی آزمونها

13. فصل ششمطبقه بندی آزمونها

14. فصل سومویژگی های آزمونها • ویژگی های اصلی آزمونها: • -اعتبار یا پایایی (reliability):عبارت است از ثبات و پایایی نتایج آزمون در اجراهای متعدد. • تعیین اعتبار آزمون: • 1-پایایی مصححان • 2-باز آزمایی یا اجرای مجدد یک آزمون • 3-اجرای دو فرم موازی • 4-روش های همسانی درونی • الف-روش دو نیمه کردن • ب-روش کودر ریچاردسون20 و21 • ج-آلفای کرونباخ • -روایی یا اعتبار (validity):به این معنی است که آزمون باید چیزی را که برای اندازه گیری آن ساخته شده است اندازه بگیرد. روایی به هدفی که آزمون برای تحقق بخشیدن به آن درست شده است اشاره دارد. آزمونی دارای روایی است که برا ی اندازه گیری آنچه مورد نظر است کافی و مناسب باشد.روایی یک امر نسبی است یک آزمون ممکن است از جهتی روا باشد اما از جهت دیگر روا نباشد.

15. فصل سومویژگی های آزمونها • پایایی • پایایی یک ابزار اندازه گیری به دقت آن اشاره دارد.یک آزمون باید پایا باشد تا بتواندروا باشد. به عبارتی پایایی شرط روایی است. • 1-روش پایایی مصححان: این روش برای تعیین پایایی آزمونهای تشریحی مورد استفاده قرار می گیرد که نتایج آزمون مبتنی بر قضاوت ذهنی مصححین مشخص می شود.در این روش همبستگی بین نمرات داده شده توسط تصحیح کنندگان شاخص پایایی مصححان به شمار می آید • معایب • این همبستگی به معنی این است که چقدر مصححین در نمره گذاری توافق دارند و این به همبستگی عملکرد آزمودنی ها در پاسخ به سؤالات آزمون مربوط نمی باشد. • 2-روش بازآزمایی: در این روش آزمون در دو نوبت به گروه واحدی داده می شود و نمرات با هم مقایسه می شود.ضریب همبستگی بین نمرات دو بار اجرای آزمون ضریب پایایی آزمون است.این روش زمانی قابل استفاده است که ویژگی مورد اندازه گیری در طول زمان تغییر نکند. • معایب • اشکال این روش این است که دو بار اجرای آزمون باعث آشنایی آزمون شوندگان با سؤالها می شود. • اجرای مجدد یک دسته سؤال هیچ اطلاعی در باره اینکه اگر سؤالات تغییر کنند نمی دهد. • اگر فاصله زمانی بین دو بار اجرا زیاد باشد ممکن است خطای اندازه گیری با تغییرات واقعی در توانایی آزمون شونده در نتیجه یادگیری در هم آمیزد. • عدم علاقه آزمون شونده به اجرای مجدد آزمون و تأثیر آن در کاهش نمرات.

16. فصل سومویژگی های آزمونها • 3- روش فرم های هم ارز یا موازی:روشی که برای رفع مشکلات باز آزمایی بکار می رود.دو آزمون معادل برای یک مطلب تهیه می شود و در فاصله کوتاهی به یک گروه داده می شود.دو فرم موازی یک آزمون در صورتی هم ارز یا معادل هستند که میانگین و واریانس آنها برابر باشند در اینصورت ضریب همبستگی بین این دو فرم ضریب پایایی می باشد. • معایب • تهیه دو فرم موازی بسیار مشکل است. • مشکل بی علاقگی فرد در پاسخ به سؤالات همچنان باقی است. • آشنایی با اصولی در فرم اول در پاسخ دهی به فرم دوم نیز بی تأثیر نیست. • 4-روش های همسانی درونی: در این روش بر خلاف باز آزمایی که بر ثبات نتایج و فرم های هم ارز که بر ترازی نتایج تأکید دارند بر همسانی یا یکنواختی ماده ها یا سؤالها تأکید دارند که شامل چندین روش است: • الف-دو نیمه کردن: آزمون را یک بار بر روی گروه واحدی اجرا می کنیم سپس آن را به دو نیمه تقسیم می کنیم.مثلاً سؤالهای فرد در یک نیمه و سؤالهای زوج در نیمه دیگر. ضریب همبستگی دو نیمه ضریب پایایی هر یک از نیمه ها خواهد بود و ضریب گایایی کل از فرمول اسپیرمن براون:دو برابر همبستگی دو نیمه بخش بر 1 بعلاوه ضریب همبستگی دو نیمه . • ب-روش کودر ریچاردسون • در این روش نیز آزمون یکبار اجرا می شود اما در این روش همه ماده های آزمون تحلیل می شوند. این روش فقط برای آزمونهای دو ارزشی بکار می روند. • کودر ریچاردسون 20:برای مواردی که سؤالها همه دارای درجه دشواری مشابه نیستند و بنابراین واریانس سؤالها برحسب pq بدست می آید. • کودر ریچاردسون 21:اگر همه سؤالهای آزمون درجه دشواری مشابه داشته باشند می توان به جای pq از npq استفاده کنیم که n تعداد سؤالهای آزمون و pمیانگین دشواری سؤالها یا خارج قسمت میانگین کل آزمون بخش بر تعداد کل سؤالهای آزمون است. • ج-آلفای کرونباخ:این روش نیز با تأکید بر همسانی درونی انجام می گیرد.در این روش اجزا یا قسمت های آزمون برای سنجش ضریب پایایی آزمون بکار می روند یعنی تمام ماده ها . اگر ماده ها دو ارزشی باشند فرمول همان کودر ریچاردسون 20 خواهد بود. این روش در شرایطی که نمرات سؤال به صورت چند ارزشی باشند نیز استفاده می شود.

17. فصل سومویژگی های آزمونها • عوامل مؤثر در افزایش پایایی آزمون (وابسته به هنجار) • 1-افزودن تعداد سؤالات آزمون • 2-متجانس و همگون تر کردن سؤالات آزمون • 3-افزودن سؤالاتی با ضریب تمییز زیاد • 4-افزودن سؤالاتی با ضریب دشواری متوسط • 5-اجرای آزمون در گروههای با تجانس کمتر • 6- انتخاب آزمونهای سرعت نسبت به آزمونهای قدرت • آزمونهای سرعت:آزمونهایی هستند که در آنها آزمودنی ها برای پاسخ دادن به سؤالات محدودیت زمانی دارند.در حالیکه در آزمونهای قدرت به آزمودنی وقت کافی برای پاسخ دادن به سؤالات داده می شود.

18. فصل سومویژگی های آزمونها • خطای معیار اندازه گیری • یکی از فواید ضریب پایایی آزمون در تعیین خطای معیار اندازه گیری است.خطای معیار اندازه گیری عبارت است از: انحراف معیار توزیع نمرات خطا.فقدان دقت نمرات که از ناپایایی آزمون ناشی می شود در خطای معیار اندازه گیری منعکس می شود.در واقع شاخصی است که متوسط خطا را در اندازه گیری با یک آزمون نشان می دهد.با استفاده از ضریب پایایی آزمون می توان خطای معیار اندازه گیری را محاسبه کرد.

19. فصل سومویژگی های آزمونها • روایی • در تعیین روایی به این سؤالات پاسخ می دهیم: • ایا سؤالات از محتوای درس یک نمونه خوب ارائه می دهد؟ • آیا نمرات آزمون عملکرد فعلی یا آتی آزمودنی را پیش بینی می کند؟ • آیا نمرات آزمون به مفاهیم نظری یا سازه هایی که آزمون برای سنجش آنها درست شده است مربوط است؟ • انواع روایی • 1-روایی محتوایی: یک آزمون از مجموعه ای سؤال که به عنوان نمونه ای از تمامی محتوا و هدفهای آموزشی درس انتخاب شده است تشکیل می یابد.روایی محتوایی بیانگر این است که نمونه سؤالهای مورد استفاده در یک آزمون تا چه حد معرف کل جامعه سؤالهای ممکن است که می توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد.برای اینکار باید از جدول هدف- محتوا یا جدول مشخصات استفاده کرد.تعیین روایی براساس قضاوت متخصصان در باره معرف محتوا بودن سؤالات آزمون مشخص می شود. • 2-روایی ظاهری یا صوری: یعنی سؤالهای آزمون باید از نظر ظاهر در رابطه با موضوعی باشند که آزمون برای اندازه گیری آن تهیه شده است.یا درجه ای از منطقی بودن.تعیین این روایی نیز استفاده از نظر متخصصان است. • 3-روایی ملاکی : میزان ارتباط بین نمرات حاصل از یک آزمون با نمرات حاصل از یک آزمون یا وسیله اندازه گیری دیگر است. آزمون دوم که عملکرد فرد در آن پیش بینی می شودملاک نامیده می شود.که شامل: • الف-روایی پیش بین به این معنی است که بین نتایج حاصل از اجرای آزمون و نتایجی که بعداً بدست می آید همبستگی وجود داشته باشد. • ب-روایی همزمان یعنی مقایسه نتایج آزمون با نتایجی که از اجرای همزمان آزمونی دیگر بدست می آید. هدف از این روایی این است که آیا می توان یکی از دو آزمون را به جای دیگری مورد استفاده قرار داد. • 4-روایی سازه : یعنی تطابق نتایج یک آزمون با پیش بینی هایی که توسط یک نظریه یا سایر واقعیات شناخته شده بعمل آمده است.روش های تعیین روایی سازه: • الف-تعیین همبستگی آزمون با سایر آزمونهای روا • ب-تمایز سنی • ج-تحلیل عاملی • د-همسانی درونی

20. فصل سومویژگی های آزمونها • روایی سازه • الف-تعیین همبستگی با سایر آزمونهای روا: • روایی همگرا:همبستگی بین آزمون موردنظر با یک آزمون موجود دارای روایی که برای همان سازه ساخته شده است را تعیین می کنیم. • روایی واگرا( تمییزی):آزمون موردنظر باید با آزمونهای دیگر که سازه های متفاوتی را اندازه گیری می کنند همبستگی نداشته باشد. • ب-تمایز سنی:اگر یکی از ویژگی های انسان با بالارفتن سن پیشرفت نشان می دهد، نمرات آزمونی که برای اندازه گیری این ویژگی درست شده است باید منعکس کننده این مطلب باشد. • ج-تحلیل عاملی:یک روش آماری است که از طریق آن تعداد و یا ماهیت متغیرهایی را که یک آزمون اندازه می گیرد مشخص می کنند.در این روش از طریق ادغام تعداد زیادی از ماده ها یا متغیر ها باهمدیگر و ایجاد تعداد معدودی متغیر قابل بررسی به نام عامل انجام می شود. • د- همسانی درونی: در این روش ساخت درونی آزمون بررسی می شود. ملاک بررسی همسانی درونی نمره کل آزمون است. همبستگی بین نمرات آزمونهای فرعی یا خرده آزمونها با نمره کل محاسبه می شود و هر کدام که همبستگی کمتری را نشان دادند از ازمون حذف می شوند.

21. فصل چهارماجرا و نمره گذاری • اجرای آزمون • عوامل مؤثر بر آزمون • زمان اجرا:اصل این است که آزمودنی از نظر روانی آماده پاسخگویی باشد و بتواند از تمام توانایی خود استفاده کند. در چنین حالتی زمان اجرا به عنوان عامل مزاحم در آزمون دخالت نمی کند. • مدت اجرا:پس از شروع آزمون دو عامل باهم در انجام آزمون دخالت می کنند، عبارتند از:خستگی –تمرین • خستگی بازده را کاهش می دهد. برعکس تمرین اثر مثبتی دارد و باعث افزایش کارایی آزمودنی می گردد.سعی بر این است که این دو عامل معادل یکدیگر باشند. پس مدت آزمون نباید خیلی طولانی باشد که باعث خستگی گردد و نه خیلی کوتاه که هنز آزمودنی گرم نشده باشد به اتمام برسد.تعیین مدت آزمایش قاعده کلی ندارد و به سن، شخصیت و نگرش آزمودنی و همچنین خود آزمون بستگی دارد. • محل اجرا: باید طوری باشد که باعث حواسپرتی آزمودنی نشود.کودکان در محیط های شناخته شده مورد آزمایش قرار گیرند. • رفتار آزماینده:مهمترین عاملی است که نتیجه آزمون را تحت تأثیر قرار می دهد. بهترین توصیه این است که رفتار آزماینده متناسب و سازگار با آزمودنی باشد.

22. فصل چهارماجرا و نمره گذاری • علاوه بر رعایت موارد ذکر شده، لازم است تا به منظور ارزیابی بهتر عملکرد آزمون شوندگان شرایط دیگری نیز مورد توجه قرار گیرد، عبارتند از: • ترتیب قرار دادن سؤالهای آزمون به دنبال یکدیگر • این کار به آزمون شونده نظم فکری می دهد و به او کمک می کند تا راحت تر به سؤالات پاسخ دهد.یکی از روشها برای این منظور توسط گرانلاند و لین معرفی شده است: • 1- سؤالها را با توجه به نوع آنها دسته بندی کنید و پشت سر هم قرار دهید.بدین ترتیب: • الف-صحیح –غلط • ب-جور کردنی • ج-چند گزینه ای • د-کوته پاسخ • ه-تشریحی • همچنین می توان سؤالهای هر نوع را برحسب هدفهای آموزشی نیز دسته بندی کرد.این کار معلم را در تعیین نوع مشکلات دانش آموز در بازده های یادگیریکمک می کند. • 2-مرتب کردن سؤالات از ساده به دشوار.اگر امکان منظم کردن سؤالات برحسب بازده های یادگیری وجود نداشت، از این روش استفاده می شود. • 3-سؤالها را به ترتیب سازمان اصلی مطالب به دنبال هم مرتب کنید.

23. فصل چهارماجرا و نمره گذاری • در دستورالعمل آزمونهای روانی موارد زیر ارائه می گردد. • شیوه پرسیدن سؤالات • ثبت پاسخها • نمره گذاری • استخراج نتایج و تفسیر • و دستورالعمل آزمونهای پیشرفت تحصیلی • زمان لازم برای هر قسمت • ارزش هر سؤال • مجاز یا غیر مجاز بودن حدس زدن • کنترل کار آزمودنی:آزماینده باید مطمئن شود که آزمودنی نحوه کار (پاسخگویی) را به خوبی درک کرده است. همچنین آزمایش طبق روال پیش بینی شده پیش می رود.

24. فصل چهارماجرا و نمره گذاری • نمره گذاری آزمونها • مهمترین ویژگی نمره گذاری آزمونها این است که باید عینی و آسان باشند. • عینی بودن:یعنی نمره آزمودنی تحت تأثیر نظر شخصی تصحیح کننده قرار نگیرد. • آسان بودن:مدت زیادی صرف تصحیح پاسخها نشود. • در آزمونهای عینی دو شیوه نمره گذاری وجود دارد: • 1- با احتساب نمره منفی برای جبران حدس زدن براین اساس نمره اصلاح شده برابرN-1/R-W • 2- بدون احتساب نمره منفی.

25. فصل چهارماجرا و نمره گذاری • تحلیل سؤالهای آزمون • هدف از اینکار وارسی تک تک سؤالها و تعیین میزان دقت و نارسایی آنها است.همچنین اطلاعاتی در زمینه کیفیت یادگیری دانش آموزان و مشکلات آموزشی معلم فراهم می کند.مراحل تحلیل سؤال عبارتند از: • 1- ابتدا گروههای بالا و پایین را مشخص می کنیم.اگر تعداد کل دانش آموزان بین 20تا 40 نفر است، 10 برگه بالا و 10 برگه پایین،اگر بیشتر از 40 نفر هستند 27 درصد کل برگه ها را محاسبه و از بالا و پایین برگه ها که قبلاً آنها را بطور صعودی یا نزولی مرتب کرده ایم، جدا می کنیم. • 2-برای هر سؤال از هر دو گروه افرادی را که به سؤال پاسخ داده اند یا بی جواب گذاشته اند مشخص می کنیم. • 3-محاسبه ضریب دشواری • 4-محاسبه ضریب تمییز

26. فصل چهارماجرا و نمره گذاری • ضریب دشواری • درصد کل آزمون شوندگانی که به یک سؤال جواب درست می دهند، ضریب دشواری آن سؤال می گویند و با P آن را نشان می دهند.هر اندازه ضریب دشواری یک سؤال بزرگتر یعنی به 100 نزدیکترباشد،به این معنی است که آن سؤال آسان تر است. • محاسبه آن به دو طریق است:1- تعداد کل افرادی که به آن سؤال جواب داده اند بر تعداد کل آزمون شوندگان تقسیم می کنیم و نتیجه را در 100 ضرب می کنیم. P=R/T. 100 • 2-در صورتی که میزان گروه های بالا و پایین را داشته باشیم:انتخاب های درست گروه بالا + انتخاب های درست گروه پایین تقسیم بر تعداد افراد گروه بالا +تعداد افراد گروه پایین حاصل ضربدر 100.یا میانگین نسبت جوابهای درست دو گروه. • نکته:سؤالهایی مناسب و خوب محسوب می شوند که ضریب دشواری آنها از 1 کمتر و از 0 بیشتر و به نیم نزدیکتر باشد.در آزمونهای دو ارزشی P=0/5 و در آزمونهای چهار گزینه ای P=0/6 و بطور کلی ضریب دشواری 0/3 تاا0/7 حداکثر اطلاع را درباره تفاوت بین آزمودنی ها می دهد.

27. فصل چهارماجرا و نمره گذاری • ضریب تمییز • قدرت سؤال را در تمایز گذاری یا تشخیص بین گروه قوی و ضعیف آزمون شوندگان را ضریب تمییز می گویند.یا به عبارتی اینکه سؤال تا چه اندازه می تواند گروه قوی را از ضعیف جدا سازد. • محاسبه ضریب تمییز: انتخاب های درست گروه بالا منهای انتخاب های درست گروه پایین تقسیم بر تعداد افراد یگ کروه. • نکته:هر قدر ضریب تمییز بزرگتر باشد قوه تمییز بیشتر است و هر قدر کوچکتر باشد قوه تمییز کمتر است. • نکته:ضریب تمییز منفی به این معنی است که گروه قوی بدتر از گروه ضعیف عمل کرده است.این موضوع می تواند ناشی از اشکال سؤال باشد.بنابراین این سؤال باید کنار گذاشته شود، چون ضریب تمییز باید مواره مثبت باشد. • روش دیگر محاسبه ضریب تمییز محاسبه همبستگی سؤال با کل آزمون است (همبستگی دو رشته ای نقطه ای). امتیاز استفاده از این روش امکان بررسی معنی داری آماری ضریب و قضاوت براسا آن است.مثلاً اگر ضریب همبستگی سؤال با کل آزمون 0/40 است به این معنی است که این سؤال 16 درصد از واریانس نمرات را به خود اختصاص داده است.

28. فصل چهارماجرا و نمره گذاری • رابطه بین ضریب دشواری و ضریب تمییز • این رابطه به شکل یک چهار ضلعی است بطوریکه حداکثر و حداقل ضرایب دشواری و تمییز را نشان می دهد.در این نمودار می توان دید، در صورتی ضریب تمییز به حداکثر یعنی 1± می رسد که ضریب دشواری برابر 0/5 یعنی در حد متوسط باشد و این سؤال خوبی محسوب می شود. • تحلیل گزینه های انحرافی • هدف از قرار دادن گزینه های انحرافی در سؤالها منحرف کردن آزمون شوندگانی است که جواب درست سؤال را نمی دانند. • درتحلیل گزینه های انحرافی قاعده کلی این است که هر چزینه انحرافی حداقل باید یک نفر از افراد گروه ضعیف را به خود جلب کند و اگر هر دو گروه قوی و ضعیف را به خود جلب می کند تعداد افراد گروه ضعیف باید بیشتر از تعداد افراد گروه قوی باشد.

29. فصل چهارماجرا و نمره گذاری • تحلیل سؤالهای آزمونهای تشریحی یا انشایی روش ویتنی و سیبرز: 1-دو گروه 25 درصدی بالا و پایین از کل دانش آموزان را تعیین کنید. 2-برای هر سؤال مجموع نمرات گروه بالا و پایین را محاسبه کنید. 3-برای محاسبه ضریب دشواری و تمییز از فرمول زیر استفاده می کنیم. ضریب دشواریP:حاصل جمع مجموع نمره های افراد گروه بالا و پایین در یک سؤال منهای دو برابر تعداد افراد یک گروه ،حاصل بخش بر تفاضل ماکزیمم و مینیمم نمره سؤال در دو برابر تعداد افراد یک گروه.

30. فصل چهارماجرا و نمره گذاری • ضریب تمییزd:تفاضل مجموع نمره های افراد گروه بالا و پایین در یک سؤال بخش بر تفاضل نمره ماکزیمم و مینیمم همان سؤال در تعداد افراد یک گروه. • تحلیل سؤالهای وابسته به ملاک • کاربرد ضریب های دشواری و تمییز در مورد آزمونهای هنجاری یا وابسته به ملاک نسبی مناسب می باشد. اما در آزمونهای ملاکی یا وابسته به ملاک مطلق این ضریب ها نمی تواند مورد استفاده قرار گیرند.زیرا در آزمونهای ملاکی هدف ایده آل این است که اکثر آزمون شوندگان بتوانند به بیشتر سؤالها جواب دهند و به ملاک موفقیت دست یابند.در این صورت سؤالها بسیار آسان است وضریب دشواری بسیار بالا می باشد. • تمیز بین پیش و پس از آموزش • آزمونهای ملاکی که برای سنجش یادگیری در حد تسلط به کار می روند تنها باید شامل سؤالهایی باشند که پس از آموزش مطالب درسی آسان تر از قبل از آموزش آن مطالب باشند. در تحلیل آزمونهای این شیوه آموزش: پس از اجرای آزمون پیش از آموزش و پس آموزش ضریب دشواری برای هر سؤال در هر دو آزمون محاسبه می گردد. در آخر نسبت تفاوت ضرایب دشواری سؤالهای پیش آزمون و پس آزمون را به کل افراد شرکت کننده در آزمونها محاسبه می شود.به آن ضریب حساسیت نسبت به آثار آموزش می گویند.شرایط آرمانی این است که تفاوت ضرایب دشواری در قبل و بعد از آزمون برابر 1+ باشد.

31. فصل نهمهنجارها و نیمرخ ها • تفسیر نمرات خام براساس اقداماتی امکانپذیر می گردد که عبارتند از: • تعیین شاخص های مرکزی • تعیین شاخص های پراکندگی • نمایش نمرات در جداول توزیع فراوانی و نمودارها • هنجارها و نیمرخ ها • منظور از هنجار و نیم رخ ها روش هایی هستند که به ما کمک می کنند تا سطح موفقیت دانش آموزان را در درس های مختلف با هم مقایسه کنیم و میزان توفیق آنها را در مقایسه با یکدیگر و نسبت به یکدیگر بسنجیم. مقایسه نمرات دانش آموزان با یکدیگر مربوط به آزمونهای هنجاری یا وابسته به ملاک نسبی است. • تعریف هنجار:اگر برای تفسیر نمره یک دانش آموز نمره ی او را با نمره یک گروه مرجع مقایسه کنیم به آن گروه مرجع گروه هنجار می گویند.گروه مرجع کسانی هستند که به گونه ای شبیه دانش آموزان مورد نظر هستند. • برای تعیین هنجار پس از انتخاب گروه هنجاربه صورت تصادفی نمرات گروه هنجار را در آزمون مورد نظر معین می کنیم و یکی از شاخص های گرایش مرکزی (میانگین،میانه) را برای نمرات محاسبه می کنیم.این شاخص هنجار گروه موردنظر می باشد. • انواع نمرات هنجار یا مشتق • هنجار های سنی • هنجار های کلاسی • هنجار های درصدی • نمرات معیار • در هنجار های سنی و کلاسی عملکرد یک دانش آموز با عملکرد یک گروه مرجع مقایسه می شود. در حالیکه درهنجار های درصدی و نمرات معیار موفقیت نسبی یک دانش آموز در گروهی که اوخود عضوی از آن است نشان داده می شود.

32. فصل نهمهنجارها و نیمرخ ها • هنجار سنی • یا معادل سنی بر میانگین یا میانه نمراتی مبتنی است که دانش آموزان در سنین مختلف کسب می کنند و به صورت معادلهای سنی نشان داده می شود.مثلاً اگر دانش آموزانی که 10 سال و 2 ماه سن دارند در یک آزمون نمره 18 بگیرند، به این نمره معادل سنی 2-10 تعلق می گیرد. • محدودیت هنجار سنی • عملکرد آزمودنی در قالب واحد های نامساوی معرفی می شود.بدلیل اینکه در سنین مختلف، تغییرات الگوهای رشد از یک توانایی به توانایی دیگر سبب می شوند که واحد های سنی معنی یکسانی نداشته باشند. • استفاده از هنجار سنی در سطح دبستان بهترین مرحله کاربرد این نوع هنجار است.

33. فصل نهمهنجارها و نیمرخ ها • هنجارکلاسی • هنجار کلاسی شبیه به هنجار سنی است.در این هنجار نیز مانند هنجار سنی عملکرد متوسط دانش آموزان کلاسها می باشد.معادل کلاسی نمره ای نیست که همه دانش آموزان باید آنرا بگیرند بلکه اگر نصف دانش آموزان ما بالای هنجار و نصفی پایین هنجار باشند،به این معنی است که دانش آموزان ما با دانش آموزان گروه هنجار قابل مقایسه هستند. • هنجار کلاسی همان محدودیت هنجار سنی را دارد که فاصله های بین مقادیر آن مساوی نمی باشد. به این دلیل که پیشرفت در موضوعهای درسی به طور نامساوی صورت می گیرد. • اما در هنجار کلاسی گروههای مرجع گروههای کلاسی هستند نه گروههای سنی.مثلا اگر گروه نمونه دانش آموزانی کلاس پنجم در ماه دوم سال تحصیلی آزمونی را بدهند که در آن میانه نمره خام 19 بگیرند در اینصورت به این نمره معادل کلاسی 5/2 داده می شود.

34. فصل نهمهنجارها و نیمرخ ها • هنجار سنی نمایی • معمولاً دانش آ موزان یک کلاس معین که براساس نمرات آنان هنجار های کلاسی تعیین می شود، دامنه سنی بزرگی را تشکیل می دهند و نمرات بعضی از دانش آموزان که از لحاظ سنی خیلی بزرگتر یا خیلی کوچکتر از دانش آموزان متوسط هستند نیز در گروه هنجاریابی وجوددارند.برای بدست آوردن شاخص درست تری از نمره متوسط دانش آموزان در یک کلاس معین نمرات خیلی بزرگ یا خیلی کوچک را کنار می گذارند و سپس نمره هنجار را محاسبه می کنند که به آن هنجار سنی نمایی می گویند.

35. فصل نهمهنجارها و نیمرخ ها • هنجار سن ذهنی • نوعی هنجار سنی است که در آزمونهای هوش بکار می رود.روش محاسبه آن شبیه معادلهای سنی است. • هوشبهر • بهره هوشی خارج قسمت تقسیم سن ذهنی بر سن تقویمی ضربدر 100 • هنجار درصدی • در این روش فرد با گروه سنی یا کلاسی خودش مقایسه می شود.در هنجار درصدی از رتبه های درصدی یا صدکها استفاده می شود. • رتبه درصدی یا نمره درصدی وضعیت نسبی فرد در گروه را برحسب کسانی که نمره پایین تر از او گرفته اند مشخص می کند.مثلاً نمره 15 دانش آموزی دارای رتبه درصدی 65 می باشد.به این معنی است که 65 درصد دانش آموزان گروه نمره خام کمتر از 15 گرفته اند. • صدکها به نقاطی بر روی توزیع نمرات اشاره می کنند.مثلاًنمره 15 با رتبه درصدی 65 دارای صدک شصت و پنجم است.رتبه درصدی و صدک دو مفهوم مکمل یکدیگرند. صدک 50 همان میانه است که عملکرد متوسط فرد را نشان می دهد. صدک 25 به چارک اول و صدک 75 به چارک سوم می گویند.بنابراین برای محاسبه صدک اول، دوم و سوم می توان از فرمول میانه و چارکها استفاده کرد. • از معایب هنجار های درصدی یکی این است که مانند هنجار های کلاسی وسنی واحدها در طول مقیاس مساوی نیستند. • یکی دیگر از معایب رتبه درصدی این است که برای رتبه های درصدی نمی توان میانگین محاسبه گرد.

36. فصل نهمهنجارها و نیمرخ ها • هنجار های مربوط به نمرات معیار • در این روش اشکال هنجار های قبلی یعنی واحد های نا مساوی وجود ندارد و موقعیت نسبی یک فرد با نشان دادن فاصله نمره او از میانگین نمرات معلوم می شود.این اختلاف عملکرد از میانگین بر حسب واحد انحراف معیار نشان داده می شود.انواع نمرات معیار وجود دارد: • 1-نمره Z • آن دسته از نمرات معیار که دارای توزیعی با میانگین صفر و انحراف معیار واحد هستند. • از انجایی که گاهی این نمرات گاهی به صورت منفی و گاهی به صورت اعداد اعشاری نشان داده می شوند و مشکلاتی در محاسبه ایجاد می کنند از نمرات دیگر استفاده می شود. • 2- نمره T • این مقیاس با ضرب نمرات Z در 10 و جمع نمرات حاصل با 50 بدست می آید. • 3-نمره SAT • در این روش نمرات با میانگین 500 و انحراف معیار 100 تبدیل می شوند. • 4-نمرات 9 بخشی • این مقیاس دارای میانگین 5 و انحراف معیار 2 است . علت نامیدن آن به نه بخش این است که توزیع این نمرات به نه بخش محدود می شود. • 5-هوشبهر انحرافی • یک هنجار مربوز به نمرات معیار است که دارای میانگین 100 و نحراف 15 یا 16 است.

37. فصل نهمهنجارها و نیمرخ ها • نیمرخ • ابزاری است برای مقایسه نمرات یک دانش آموز در دو یا چند درس.به کمک نیمرخ یک بازنمایی نگاره ای از نمرات آزمون بدست می آید و براساس آن می توان نقاط قوت وضعف فرد را مشخص کرد.هر گاه تعدادی نمره حاصل از آزمونهای مختلف یا آزمونهای فرعی یک آزمون کلی را برای یک دانش آموز به یکی از هنجار ها تبدیل کنیم و این نمرات را در یک نمودار قرار دهیم، نیمرخ عملکرد آن دانش آموز را درست کرده ایم.

38. فصل نهمهنجارها و نیمرخ ها

39. فصل نهمهنجارها و نیمرخ ها • روش دیگر ترسیم نیمرخ نمرات به صورت نواری است. این روش برای رفع مشکل خطای اندازه گیری آزمونها که بیشتر ناشی از عدم پایایی کافی آنها است، بوجود آمده.در این روش عملکرد دانش آموز به صورت نوارهایی ترسیم می شود که هر نوار به اندازه یک خطای معیار اندازه گیری بالای نمره دانش آموز و یک خطای معیار اندازه گیری پایین آن نمره را شامل شود.با احتمال دو بر سه نمره واقعی دانش آموز در حد فاصل یک خطای معیار اندازه گیری بالا و پایین نمره اکتسابی او در آزمون قرار دارد.اگر نوارهای مربوط به دو نمره دانش آموز با یکدیگر همپوشی و وجه اشتراک داشته باشند می تواند بیانگر این باشد که عملکرد دانش آموز در این دو آزمون تفاوت چندانی ندارد.