Основни принципи на управување

1. Основни принципи на управување Централизам, децентрализам, локална самоуправа

2. Поим на централизам Управување со организацијата од еден центар. Централизам во администрацијата значи вршење на сите административни дејности од страна на највисоките административни органи или во потполна зависност од нив и под нивна целосна контрола.

3. Основни карактеристики на централизмот: • Само државата има својство на правно лице; • Концентрација на сите буџетски средства во раце на државата; • Монопол на административните иницијативи; • Непостоење на органи на локална власт, туку претставници на централните органи; • Неучество на граѓаните при одлучување за работите од локален интерес; • Строго почитување на принципите на хиерархија и субординација;

4. Видови централизам: 1. Крут, строг или бирократски централизам – подрачните локални органи се јавуваат како прости извршители на налозите на централните органи кои во секое време можат да им пренесат или одземат овластувања (војска, полиција, големи корпорацоии и сл.)

5. Видови централизам: 2. Деконцентрација – ублажување на централизмот преку трајно пренесување на одредени работи и задачи врз организациони целини од пониско и средно ниво, со што центарот се ослободува од преголемиот број работи.

6. Предности на централизмот: • Се обезбедува единство на волјата во организацијата; • Се олеснува специјализацијата; • Побрзо се интервенира и се извршуваат задачите; • Се јакне одговорноста; • Поедноставна и поекономична организациона структура; • Се олеснува вршењето контрола

7. Хиерархија Пирамидален систем во кој од поголем број пониски, потчинети органи се оди кон помал број на повисоки, претпоставени органи со завршување кај највисокиот орган.

8. Субординација Должност на потчинетите да ги извршуваат службените наредби од своите претпоставени. Оваа должност е корелатив на правото на нивните претпоставени да им издаваат конкретни наредби.

9. Поим на децентрализам Зakonsko prenesuvawe na ovlastuvawata, odnosno mo}ta na odlu~uvawe vo opredeleni domeni од централните врз lokalno izbrani посебни organi кои се вршат самостојно и со сопствени средства, при што само надзорот врз законитоста се врши од центарот.

10. Основни карактеристики на децентрализмот: • Издвојување на работите од локален интерес во посебна група; • Постоење законски основ за нивно ставање во надлежност на локалните заедници; • Локалните заедници имаат статус на правно лице; • Финансиска автономија на локалните заедници; • Избрани органи на локална власт; • Директно одлучување на граѓаните за работите од локален интерес.

11. Видови децентрализам 1.Teritorijalna дecentralizacija: Сozdavawe na avtonomni административни strukturi {to se odgovorni pred naselenieto na lokalnata zaednica na koja и pripa|aat.

12. Видови децентрализам 2. Tehni~ka decentralizacija: Издвојување на edna posebna sluжba od onie sluжbi {to gi vr{i drжavata i go dobiva svojstvoto na pravno lice. Na toj na~in nastanuva ona {to во francuskata pravna doktrina се nareкuva javna ustanova.

13. Предности на децентрализмот: • Поеластичен систем на организирање; • Овозможува иницијатива на извршителите; • Прилагодување кон нови услови и потреби; • Спречува преголема концентрација на власт

14. Поим на локална самоуправа Lokalnata samouprava i lokalnata uprava pretstavuvaat politi~ki pravni ramki na rakovodewe so edna relativno ograni~ena teritorija koja pretstavuva podredena, vo golema ili pomala mera, edinica na nacionalnata politi~ka organizacija.

15. Компаративни искуства • Велика Британија: - тристепена л.с. во селските подрачја (парохија, селска околија и округ), двостепена л.с. во градските подрачја (градска околија и градски округ) и едностепена л.с. во окружните градови (округ сам за себе); - репрезентативна л.с., локал. совет се избира директно, а градоначалникот (церемонијален функционер) го бираат членовите на советот; комитети на советот составени од стручњаци по одделни области кои не се членови на советот; градски/окружен секретар

16. Компаративни искуства • САД, федерална структура на власт: - Едностепена лок. самоуправа (окрузи; големи градови; комуни и помали градови; околии) - Градот е најзначајна е.л.с. – градоначалник (извршна власт) и совет (законодавна власт)

17. Компаративни искуства • Германија:

18. Компаративни искуства • Франција: двостепена л.с. (комуна и департман и Париска регија како специфична е.л.с.) со силни централистички елементи - Комуна: совет (одлучува) и претседател и заменици (извршни органи). Советот го избира претседателот, но не може да го отповика, тој е претставник и на централната власт и на комуната - Департман: префект (извршен орган поставен од централ. власт), генерален совет (орган на префектот кој се бира со општо право на глас, не заседава постојано, туку само 2 редовни сесии годишно) и комисија на департманот (постојан орган чии членови секоја год. Ги одредува ген. Совет)

19. Локална самоуправа во Република Македонија • Уставна и законска поставеност на локалната самоуправа во РМ со Уставот од 1991и амандмани 2001 и Законот за локална самоуправа 1996 i2005 • Едностепена локална самоуправа – општини и градот Скопје како посебна е.л.с.

20. Надлежности на единиците на локална самоуправа во РМ • Изворни надлежности на е.л.с: предвидени со закон и не можат да им бидат одземени од централните органи. Контрола само врз законитоста. Се финансираат од сопствени извори на приходи.

21. Надлежности на единиците на локална самоуправа во РМ • Доверени (делегирани) надлежности на е.л.с: пренесени од органите на централна власт кои вршат целосна контрола и надзор (на законитоста и целисходноста) врз нивното извршување.Можна е авокација. Средствата се пренесени од републичкиот буџет.

22. Органи и акти на органите на локална самоуправа во РМ • Органи: совет и градоначалник (избрани на непосредни општи избори). Советот избира претседател од своите членови • Акти: Совет - статут, одлуки, препораки, решенија, заклучоци, планови и програми во согласност со закон. Градоначалник - решенија во управна постапка во прв степен

23. Однос органи на л.с. – централни органи • Однос на взаемна соработка • Однос на контрола и надзор: • Контрола и надзор врз изворни надлежности • Контрола и надзор врз пренесени надлежности • Финансиска контрола и ревизија

24. Контрола и надзор врз изворни надлежности • Надзор над работата на органите на е.л.с. – надзор над законитоста и контрола и ревизија врз материјалното и финансиското работење. • Субјекти: министерство за локална самоуправа; органите на државната администрација; Министерство за финансии; државен завод за ревизија.

25. Контрола и надзор врз изворни надлежности Средства и постапка: • Надлежниот орган на државна администрација може со решение да го запре прописот на општината од извршување и во рок од 30 дена да поведе постапка за оцена на законитоста пред Уставен суд на РМ. Во спротивно, престанува да важи решението на државниот орган; • Извештаи за извршување на буџетот што се доставуваат до Државниот завод за ревизија. Извештајот на ДЗР се доставува до министерство за финансии, министерство за локална самоуправа и до органите на општината • Давање согласност на прописот во рок од 60 дена од доставување на барањето за согласност. По истекот на рокот се смета дека согласноста е дадена

26. Контрола и надзор врз делегирани надлежности • Органот на државна администрација во согласност со закон може да го делегира извршувањето на определени работи врз градоначалникот на општината • Во тој случај, за вршењето на делегираната надлежност се пренесуваат средства од буџетот на РМ • Органот на државна администрација има супсидијрна одговорност за вршењето на делегираните надлежности

27. Литература • Основна литература: • Гелевски, Гризо, Давитковски „Управно право“, Скопје, 1997, стр. 112-151 • Закон за локална самоуправа од 2003 година • Дополнителна литература; Лилиќ, „Управно право“, Београд, 1995, стр. 47-55

28. Прашања и теми за дискусија и есеи: • Централизам • Хиерархија и субординација • Деконцентрација • Децентрализам • Техничка децентрализација • Поим на локална самоуправа • Локална самоуправа во САД • Локална самоуправа во Англија • Локална самоуправа во Германија • Локална самоуправа во франција • Локална самоуправа во РМ • Однос на локални и централни органи