สถานการณ์กาฬโรคปอด และการป้องกันควบคุมโรคในกรุงเทพมหานคร

1. สถานการณ์กาฬโรคปอดและการป้องกันควบคุมโรคในกรุงเทพมหานครสถานการณ์กาฬโรคปอดและการป้องกันควบคุมโรคในกรุงเทพมหานคร

2. ที่มาของเหตุการณ์ วันที่ 3 ส.ค. 52 มีข่าวผู้เสียชีวิตด้วย กาฬโรคปอด จำนวน 3 ราย ที่เมืองจื่อเคอถาน มณฑลชิงไห่ แถบตะวันตกเฉียงเหนือ ของสาธารณรัฐประชาชนจีน โดยทางการจีนได้ปิดพื้นที่ และกักกันประชน 10,000 คน ในเมืองดังกล่าว ซึ่งส่วนใหญ่ เป็นชาวทิเบต ตั้งแต่วันที่ 30 ก.ค.52

3. สถานการณ์โรค พื้นที่ที่มีการรายงานการระบาดของกาฬโรค ตั้งแต่ ปี 2545- 2548 ได้แก่ สหรัฐอเมริกา จีน อาฟริกา รัสเซีย คาซัคสถาน อินเดีย ลาว มองโกเลีย เมียนมาร์ อินโดนีเซีย

4. สถานการณ์โรค (ต่อ) ในประเทศไทย รายงานกาฬโรคครั้งแรกเมื่อ พ.ศ.2447 ที่กรุงเทพฯ โดยพบผู้ป่วยที่ โกดังเก็บสินค้าตึกแดง ตึกขาว ฝั่งธนบุรี และกระจายมายังฝั่งพระนคร แพร่ไปยังจังหวัดต่างๆ ที่มีการติดต่อค้าขายกับกรุงเทพฯ การระบาดมีเป็นระยะ จนถึงพ.ศ. 2495 พบครั้งสุดท้ายที่ จ.นครสวรรค์ โดยเป็นกาฬโรคต่อมน้ำเหลือง จำนวน 8 คน จากนั้นไม่พบอีกจนถึงปัจจุบัน เป็นระยะเวลา 57 ปี

5. ข้อมูลเรื่องกาฬโรค • กาฬโรคปอด เป็น 1 ใน 5 โรคติดต่อร้ายแรง (อหิวาตกโรค ไข้ทรพิษ กาฬโรค ไข้เหลือง และซาร์ส) ที่ต้องรายงานโรค ตาม พรบ. โรคติดต่อ พ.ศ. 2523 และต้องรายงาน WHO ตามกฎอนามัยระหว่างประเทศ (IHR) ฉบับปีค.ศ. 2005 • สาเหตุของโรค : เชื้อ Yersinia pestis • ระยะฟักตัวของโรค : ประมาณ 1-7 วัน

6. ข้อมูลเกี่ยวกับกาฬโรค (ต่อ) การติดโรค : คนได้รับเชื้อจากการที่หมัดไปกัดสัตว์ที่มีเชื้อ โดยเฉพาะสัตว์ฟันแทะ เช่น หนู กระรอก กระแต กระต่าย แมวและสุนัข แล้วมากัดคน หรือจากการสัมผัสกับเชื้อโดยตรง หรือการหายใจเอาละอองฝอย เสมหะ น้ำมูกน้ำลาย ที่มีเชื้อจากผู้ที่เป็นโรค หรือจากหนู หรือจากหมัดหนู สูดเข้า ไปเข้าสู่ร่างกาย

7. ข้อมูลเกี่ยวกับกาฬโรค (ต่อ) • อาการของโรค เบื้องต้นมักเริ่มด้วยอาการ ไข้ หนาวสั่น ปวดศีรษะและปวดตามร่างกาย อ่อนเพลีย คลื่นไส้ อาเจียน ซึ่งอาการต่อมาสามารถพบได้ 3 ลักษณะคือ . • ชนิดต่อมน้ำเหลืองอักเสบ( Bubonic plague ) ต่อมน้ำเหลืองบริเวณขาหนีบ รักแร้ หรือรอบคออักเสบ ไม่ค่อยมีไข้

8. ข้อมูลเกี่ยวกับกาฬโรค (ต่อ) • ชนิดเชื้อในกระแสเลือด ( Septicemic plague ) มักจะลุกลามจากชนิดต่อมน้ำเหลืองอักเสบ มีอาการไข้สูง ความดันเลือดต่ำ ช็อก หัวใจเต้นเร็ว กระสับกระส่าย เพ้อ หมดสติ เลือดออกในอวัยวะต่างๆ เสียชีวิตภายใน 3-5 วัน หรือภายในไม่กี่ชั่วโมง

9. ข้อมูลเกี่ยวกับกาฬโรค (ต่อ) • ชนิดกาฬโรคปอด ( Pneumonic plague ) อาจเกิดตามหลังจาก 2 ชนิดแรก หรือติดเชื้อจากคน ไอจามรดกัน มีอาการปอดบวม ไอเป็นน้ำ ต่อมาจะมีเลือดปน อ่อนเพลีย มีไข้ หากไม่ได้รับการรักษา จะตายเร็วมากภายใน 1-3 วัน

10. ข้อมูลเกี่ยวกับกาฬโรค (ต่อ) • การรักษา : ต้องรักษาในห้องแยก ( Isolation ) ใช้ยาปฏิชีวนะ ได้แก่ สเตรปโตไมซิน คานาไมซิน เตรตร้าซัยคลิน หรือคลอแรมฟีนิคอล พร้อมการรักษาตามอาการ ตามความจำเป็น

11. การเฝ้าระวังและป้องกันโรคการเฝ้าระวังและป้องกันโรค • การเฝ้าระวังป้องกันโรคในคน • ให้สถานพยาบาลเฝ้าระวังและรายงานผู้ป่วยปอดอักเสบซักประวัติหากมีประวัติเสี่ยง ให้มีการตรวจหาเชื้อกาฬโรคในคนทางห้องปฏิบัติการ • ผู้ที่เดินทางไปในพื้นที่เสี่ยงหรือมีอาการสงสัย ควรรีบคัดแยกผู้ป่วย และส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ • วิธีป้องกันกาฬโรคปอดเช่นเดียวกับโรคไข้หวัดใหญ่

12. การเฝ้าระวังและป้องกันโรคการเฝ้าระวังและป้องกันโรค • การเฝ้าระวังป้องกันโรค ในพาหะนำโรค • เฝ้าระวังการติดเชื้อกาฬโรค โดยการสำรวจหนูและหาดัชนีหมัด ( Flea Index) • การให้สุขศึกษาประชาสัมพันธ์ เกี่ยวกับเรื่องกาฬโรคและการป้องกันโรค แก่ประชาชน • ลดประชากรหนูพาหะนำโรค เน้นการลดแหล่งเพาะพันธุ์ และการสุขาภิบาล • กำจัดหนูในกรณีที่มีความชุกชุมมาก อย่างถูกวิธีและต้องกำจัดหมัดก่อนการฆ่าหนู

13. พื้นที่เสี่ยงต่อการแพร่ระบาดพื้นที่เสี่ยงต่อการแพร่ระบาด • พื้นที่ชายแดนระหว่างประเทศ • ท่าเรือ • ท่าอากาศยาน ที่มีการติดต่อกับพื้นที่ที่มีการระบาด

14. พื้นที่เสี่ยงต่อการแพร่ระบาดพื้นที่เสี่ยงต่อการแพร่ระบาด • ตลาด • สถานประกอบการ ร้านอาหาร โรงแรม โรงงานฯลฯ • ชุมชนแออัด บ้านเรือน • โรงเรียน

15. ภารกิจที่ต้องเร่งรัดดำเนินงานเฝ้าระวังป้องกันกาฬโรคภารกิจที่ต้องเร่งรัดดำเนินงานเฝ้าระวังป้องกันกาฬโรค ในพื้นที่ กรุงเทพมหานคร

16. ในตลาดสด/ตลาดนัด • ตลาดในสังกัดกรุงเทพมหานคร ( จำนวน 7 แห่ง ) - ฝ่ายควบคุมโรคสัตว์ กองควบคุมโรค สำนักอนามัย จัดวางเหยื่อดักหนูให้กับตลาด เดือนละ 1 ครั้ง เพื่อหาดัชนีหมัดและเชื้อกาฬโรค ( 6-31 ส.ค.52 ) • ตลาดเอกชน ในพื้นที่ 50 เขต ( จำนวน 143 แห่ง ) - ฝ่ายสิ่งแวดล้อมและสุขาภิบาล สำนักงานเขต ดำเนินการประสานเจ้าของตลาดเอกชน ดังนี้

17. ตลาดสด/ตลาดนัด (ต่อ) • แนะนำตลาดให้จัดเก็บสินค้าในแผงค้าให้เป็นระเบียบเรียบร้อยเพื่อไม่ให้เป็นแหล่งอาหารของหนู แมลงและสัตว์นำโรคต่าง ๆ 2. แนะนำให้ตลาดทำความสะอาดบริเวณแผงค้าและใต้แผงค้า รางระบายน้ำภายในตลาดและรอบตลาด ที่พักขยะสาธารณะ ที่พักขยะประจำแผงเป็นประจำทุกวัน ไม่ให้มีเศษขยะมูลฝอยตกค้าง

18. ตลาดสด/ตลาดนัด (ต่อ) 3. แนะนำให้ตลาดล้างตลาดตามหลักสุขาภิบาล อย่างน้อยสัปดาห์ละ 1 ครั้ง 4. แนะนำให้ตลาดกำจัดหนู สัตว์และ แมลงนำโรคอื่น ๆ ที่ยังมีชีวิต โดยให้ทำการฆ่าหมัดด้วยยาฆ่าหมัด หรือยาฆ่าแมลง เพื่อให้หมัดหนูตาย ก่อน แล้วจึงกำจัดหนูต่อไป

19. สถานประกอบการ ชุมชน โรงเรียน • Big Cleaning Day พร้อมกันทั่วทั้ง กทม. (ยังไม่ได้กำหนดวัน) • จัดประชุมผู้เกี่ยวข้องต่างๆ ในพื้นที่ 50 เขต • จัดทำเอกสารเผยแพร่ วิธีในการกำจัดหนูและแนวทางป้องกัน เผยแพร่ประชาชน