GO | Gemeenschappelijke Overheidsarchitectuur

1. GO | Gemeenschappelijke Overheidsarchitectuur Opdracht van de Programmeringsraad Logius Workshop PL-leden & adviseurs, april 2019

2. Agenda Intro Eveline O’Brien (PL) Kennis maken Sabina Renshof (Agile coach) Strategische thema’s Matthijs Claessen (Logius) Doorlichting Wim Bakkeren (VNG) -> groepjes PAUZE Architectuur “college” Johann Schreurs (DUO) Dilemma’s Geer Haas (SVB) -> groepjes Planning & vervolg Eveline O’Brien (PL)

3. Maak een architectuur: • die de PL helpt om te sturen • die realiseerbaar, haalbaar en dus ook betaalbaar is • waaraan ontwikkelingen getoetst kunnen worden • met een kortere en de langere termijn visie (per domein) • maak een roadmap / plateauplanning hoe daar te komen • kies een scope die zo breed is als nodig

4. Kennismaken Sabina Renshof (Agile coach Logius)

5. Strategische Thema’s Matthijs Claessen | Portfoliomanager Logius

6. SAFe bij Logius

7. Bevat 80 uitspraken en doelen: • Digitaal zaken doen • Digitale identiteit • Netwerk samenleving • Europa Strategische Thema’sNL-DIGIbeter “Wij willen een samenleving waarin iedereen mee kan blijven doen en waarin de menselijke waardigheid voorop staat. Ook zorgen we ervoor dat burgers en ondernemers beter door de overheid worden bediend.”

8. Digitaal zaken doen • voorkeurskeuze in interactie en attenties • digitaal regie op gegevens; verstrekking, correctie en inzage in gegevens en het gebruik daarvan • alleen noodzakelijke interactie, vanuit de totale klantreis en hulp bij bereiken van optimaal resultaat. • Iedereen* die zaken doet met de Nederlandse overheid kan interactie van en naar de overheid digitaal afhandelen. • * Hierbij staat “iedereen” voor zowel mensen als organisaties en ook voor de systemen en things die hen vertegenwoordigen. De doelgroep betreft hen die zaken doen, niet beperkt door nationaliteit of inwonerschap.

9. Digitale identiteit • Iedereen die zaken doet met de Nederlandse overheid kan zich digitaal identificeren en digitaal laten vertegenwoordigen voor de interactie van- en naar de overheid.

10. Netwerk samenleving • ...en gebruikt afspraken en standaarden om binnen dat netwerk integrale dienstverlening te faciliteren. • De overheid functioneert * in een netwerk van dienstverleners en bemiddelaars... • * binnen en buiten de overheid

11. Europa • …met publieke dienstverleners en in het bezit is van een erkend (Nederlands) authenticatie middel kan zich daarmee bij die interactie digitaal identificeren. • … met de Nederlandse overheid kan eenmalig gegevens aanleveren voor veelgebruikte diensten. • Iedereen die in de EU zaken doet: • eIDAS wetgeving • SDG wetgeving

12. VRAGEN?

13. Doorlichting Voorzieningen Wim Bakkeren | Architect VNG

14. Werkweek 19-23 november 2018 • Vertrekpunten voor doorlichting • Positionering, functionaliteit en huidige inrichting cq architectuur tov visies en wensen • Gematigd tarievenbeleid • Afspraken voor standaarden voor voorzieningen – eerste verkenning • Aanpak • Inventariseren functionele visies en wensen obv bronnen • Doorlichten deel GDI: MijnOverheid, Toegang, Berichten, Machtigen • Bronnen visies en wensen • Agenda Digitale Overheid (BZK) • Banaan (Manifestgroep en VNG) • Common Ground (VNG) • Interactiestrategie (Manifestgroep) • Programmaplan Basisinfrastructuur (BZK PDI) • Regie op Gegevens (1e quick scan) • Overige bronnen • B&E plan Logius 2019

15. Doorlichting MijnOverheid ter illustratie

16. A - Wat is DE nieuwe productvisie en positionering van MijnOverheid? PDI – “Het portaal MijnOverheid wordt gepositioneerd als een serviceportaal voor burgers en bedrijven aanvullend op de primaire procesportalen van de Uitvoerders zelf. Voor de Uitvoerder omvat MijnOverheid twee hoofdfuncties: a. Voor burgers en bedrijven een self service beheeromgeving om de volgende zaken te regelen: • inzicht in het gebruik van inlogmiddelen bij de overheid; • beheren van machtigingen; • instellen van attendering voorkeuren, waaronder de verschillende digitale adressen. • Een Berichtenbox met een overheidsbreed overzicht van verzonden attenderingen en bekendmakingen van berichten. • Burgers en eenmanszaken kunnen in het portaal MijnOverheid inloggen met de inlogmiddelen van het programma eID. Vertegenwoordigers van rechtspersonen kunnen inloggen met inlogmiddelen van eHerkenning. Een eenmanszaak met personeel zal eHerkenning gebruiken. • Naast het portaal MijnOverheid is ook een app variant van MijnOverheid beschikbaar, met dezelfde functionaliteit als het portaal (totstandkoming via meerdere releases).” ADO – “We gaan MijnOverheid dusdanig verbeteren dat burgers en ondernemers hun persoonlijke gegevens kunnen inzien, (laten) corrigeren en naar wens ook kunnen (her)gebruiken. Via MijnOverheid regel je straks als burger of ondernemer digitale identiteitsmiddelen en machtigingen, ontvang je berichten van de overheid, bepaal je welke kanalen en apps je wilt gebruiken en kun je berichten beantwoorden. Dit vraagt ook om meer samenhang tussen Rijksoverheid.nl, Overheid.nl, Ondernemersplein.nl, MijnOverheid en MijnOverheid voor Ondernemers.”

17. A - Veranderingen MijnOverheid (IMPACT obv nieuwe productvisie MO) Systemen gebruikers Functionaliteit voor burgers Data Functionaliteit voor afnemers Systemen afnemers (400+) MijnOverheid Burger-portaal + Onder-nemers Overzicht overheids-organisaties “Almanak” Gebruiks-historie Gebruikers-profiel en –voorkeuren ++ Profiel-gegevens Voor-keuren Bron ontsluiten Persoonlijke gegevens inzien ++ Browser Gegevens Portaal dienst-aanbieder Systemen dienst- aanbieder Verwijzen naar dienst-aanbieder Lopende zaken -/- Zaak-register -/- Hergebruik gegevens ++ Zaakstatus Bericht-verwerking ++ Berichten-magazijn ++ Berichtinzage en –beheer++ Berichten ++ Notificaties Afnemers-portaal Bericht- administratie Berichtenbox App Mobiele device Standaarden en afspraken (waaronder Digikoppeling, Diginetwerk) Notificatie-register Portaal dienst-aanbieder Misbruik- en fraude- bestrijding Email-systeem Single sign-on (DigiD) Authenticatie (DigiD) LEGENDA Herzien obv ADO en PDI ++ = Uitbreiding en/of procesaanpassing -/- = Verdwijnt Machtigen (DigiD M) Dienstenbeheer (DigiD M) Gebruikers- ondersteuning Authenticatie E-Herkenning

18. B – Gematigd tarievenbeleid - MijnOverheid Observaties en adviezen • Doorbelasting is gebaseerd op besluit om GDI wat niet bij wet bekostigd is te betalen door gebruikers (afnemers). Uitvoering hiervan (keuze via BZK DIO): alle kosten omgeslagen naar 1 functie (Berichtenbox). Meer gebruik betekent spreiding kosten over meer berichten; maar ook alleen over berichten. “Gematigd tarievenbeleid” MijnOverheid -> Berichtenbox is primaire costdriver; • wat betekent omslag naar Federatief Berichtenstelsel (FBS) hiervoor? • Welke rol speelt de opslag van de berichten zelf in de BBX? Wat betekent dit voor vernieuwing in functies zoals notificaties? • Bv notificaties kunnen (theoretisch) het dubbele worden van elk verstuurd bericht. • Notificaties via meerdere of verschillende kanalen kan kosten opdrijven (SMS, mail, etc). • Prominente rol voor gegevens in persoonlijke domein (BRP) • Toename in consentmanagement (opt in-opt out door burgers) • Uitbreiding MO naar bedrijven (bv intermediair als vertegenwoordiger burger) • Breder inloggen (+ eHerkenning) mogelijk maken • Meer gebruikers ( = bv ZZP-ers), meer functionaliteit (moet bijgebouwd en onderhoud worden) • Uitbreiding MO naar bedrijven (bv intermediair als vertegenwoordiger burger) en als serviceplatform maakt de hele voorziening duurder. Dat zie je alleen terug via een bericht. Als de Berichtenbox niet wordt gebruikt, maar wel MO voor bv registratie van contactvoorkeuren, hoe wordt er dan bekostigd?

19. C - Veranderingen MijnOverheid – Afspraken, standaarden, voorzieningen Systemen gebruikers Functionaliteit voor burgers Data Functionaliteit voor afnemers Systemen afnemers (400+) API MijnOverheid Burger-portaal + Onder-nemers LEGENDA Specifiek (naar dienstverleners) Overzicht overheids-organisaties “Almanak” Gebruiks-historie LEGENDA Naar standaard of afspraak API Gebruikers-profiel en –voorkeuren ++ Profiel-gegevens Voor-keuren Bron ontsluiten Persoonlijke gegevens inzien ++ Browser Gegevens Portaal dienst-aanbieder Systemen dienst- aanbieder Verwijzen naar dienst-aanbieder Lopende zaken -/- Zaak-register -/- Hergebruik gegevens ++ Zaakstatus Bericht-verwerking ++ Berichten-magazijn (specifiek) Berichtinzage en –beheer++ Berichten ++ Notificaties Afnemers-portaal Bericht- administratie Berichtenbox App Mobiele device Standaarden en afspraken (waaronder Digikoppeling, Diginetwerk) Notificatie-register Portaal dienst-aanbieder Misbruik- en fraude- bestrijding Email-systeem Single sign-on (DigiD) Authenticatie (DigiD) Zie BANAAN (minimale GDI) Machtigen (DigiD M) Dienstenbeheer (DigiD M) Gebruikers- ondersteuning Authenticatie E-Herkenning

20. Doorlichting Voorzieningen Zelf aan de slag

21. PAUZE

22. Architectuur “college” Johann Schreurs | DUO

23. Beleving en Realiteit Bestuur Uitvoering

24. Activiteiten Overheid doet de goede dingen Diagnose Interventie Bestuur Programma Strategie Planning Uitvoering Diagnose Interventie Project Overheid doet de dingen goed

25. Verschillendearchitecturen Richtlijnen voor inzicht en beweging Diagnose Interventie Bestuur Enterprise architectuur Strategie Planning Uitvoering Start architectuur Domein architectuur Diagnose Interventie Inzicht in beweging Run Change Inzicht huidige situatie en benodigde beweging

26. Dilemma’s Geer Haas | SVB

27. Het EA model – gezamelijke faciliteiten Leefwereld burger enbedrijf Overheidsprocessen 1. Participatievlak 2. Interactievlak 3. Uitvoeringsvlak Digitalekanalen Zorg Vergun-ningen Scholing Uitkeringen Belastingen Onderne-merszaken Onroerendgoed Burger-zaken Niet-digitalekanalen Burgers 5. Samenwerkingsvlak Onder-nemers Stan-daarden Gecentrali-seerde infra Integratiekennis Ontsluitingsdiensten Diensten-catalogus Kanalen Identi-ficatiediensten ‘Mede’ over-heden Ontsluitings-informatie Gecentrali-seerdediensten Integratiediensten Afspraken-stelsel Informatie-catalogus Authen-ticatiediensten 4. Informatievlak Autonomeapparaten Authentiekegegevens Externebronnen Besluiten Zaakdossiers Bevoegd-heidsdiensten Diensten

28. 4           Interconnectiviteit 1. Interactie / Dienstverlening Inventarisatieen Classificatie nog te bediscussieren Afnemendeklantpartijen UitvoerendeOverheid 2. Gegevens huishouding 3. De trustdiensten Identificatie & authenticatie

29. Hoe werken we samen • Van belangvoorarchitectuurvanwege: • Distributie (inherent decompositie) • Vrijheden (vs. beperking – inpassen ) • Interoperabiliteit (essentieelbijgedistribueerd system) • Dillema’svoorgemeenschappelijkevoorziening: • Centraal vs. federatieve/decentral (“eenvoorallen of allenvooreen”) • Leidend vs. volgend (“laatmij maar (l)ev(er)en” – “wat je hebt”) • Intern (publiek) vs. Extern (privaat) (“to source or not source that’s the question”)

30. Dilemma’s Zelf aan de slag

31. Hoe nu verder? Eveline O’Brien | PL

32. Maak een architectuur: • die de PL helpt om te sturen • die realiseerbaar, haalbaar en dus ook betaalbaar is • waaraan ontwikkelingen getoetst kunnen worden • met een kortere en de langere termijn visie (per domein) • maak een roadmap / plateauplanning hoe daar te komen • kies een scope die zo breed is als nodig

33. Werkgroep Klankbordgroep • VNG/Gemeenten: Jan Fraanje, Marthe Fuld, Judith van den Bosch, Nico Romijn (agendalid), Lennart van der Dussen (Amsterdam), W. Bruining(Utrecht), Jaap Haenen (Eindhoven) • KvK: Marcel van Dooren / Rob Spoelstra / Pieter Kalkdijk • Belastingdienst: n.t.b. • Rinis: Freek van Elswijk, R. Verwey • UWV: Leo Franken / Eric Nijenhuis • RDW: Gert Stel / Patrick Rinzema • Kadaster: Koen Huisstede • RVO: Arjen de Ruiter • VWS: Ron Roozendaal (agendalid) • BZK: José Dominguez Alvarez, Frank van Loon, Hans-Rob de Reus (PDI) • Programmeringsraad Logius: Luc Boss • SVB/MFG: Geer Haas • Belastingdienst/MFG: Piet Adelerhof, nu vervangen door Rob Spoelstra (KvK) • DUO/MFG: Johann Schreurs / Frits Bouma • VNG: Wim Bakkeren / Arnaud Quanjer / Theo Peters • DIO: Gino Laan • Logius: Peter Leijnse, Matthijs Claessen Klankbordgroep, niet altijd iedereen aanwezig (5 sessies tot nu toe), wel grote opkomst. Iedereen heeft toegang tot de digitale samenwerkingsruimte van GO waar alle documenten en onderhanden werk in te zien zijn. (https://www.samenwerkruimten.nl/teamsites/go/Default.aspx),

35. De stukjes - domeinen Volgens indeling klantraden Logius • Interactie • Infrastructuur • Identificatie & Autorisatie • Gegevensuitwisseling

36. Overwegingen bij de aanpak (1) • Omvang van GO is te groot om in één keer een architectuur op te stellen. • Een ‘alles over één kam’ benadering is ongewenst; de taken van de overheid zijn te divers. • Ieder domein (gegevens, toegang, enz.) heeft eigen ontwikkelingen, vraagstukken, technologieën.

37. Overwegingen bij de aanpak (2) • De gevraagde architectuur neigt naar solutionarchitectuur. • Idealiter is er een enterprise-architectuur waar deze op aansluit.Die EA is er niet. • Daarom per domein de richtinggevende uitspraken als gegeven beschouwen. • Issues maken we kenbaar aan de PL.

38. Uitgangspunten • Kort cyclisch resultaten laten zien en toetsen, zodat we de PL op (relatief) korte termijn kunnen ondersteunen. • Per kwartaal een functioneel domein van de basisinfrastructuur • Beleid (doelen, principes, eisen, randvoorwaarden e.d.) als gegeven beschouwen • Om praktische redenen aansluiten op de PI-planningscyclus van Logius

39. Per domein in een kwartaal • Bronnenonderzoek voor het domein met focus op een functionaliteit • Dialoog met stakeholders en uitvoerinssteekproef • Domeinarchitectuur opstellen (eerste versie) • Afstemmen met klankbordgroep • Advies delen met PL Volgende kwartaal volgend domein plus: • Draagvlak verkrijgen bij overige stakeholders • Vaststellen Domeinarchitectuur in PL

40. Planning

42. Wat hebben we nodig? • Huidige kerngroep: 4 uur per week • Aanvullende resources nodig • Programmabureau is op zoek naar een schrijvende architect • En een finacieel expert • Maar deze zijn nog niet aan boord

43. Vervolg • Volgende PI-planningsevent Logius de eerste resultaten delen • 26/27 juni • Suggesties?

44. Wat nemen we mee? Sabina Renshof | Agile coach