รองศาตราจารย์.สมประสงค์ น่วมบุญลือ

ความสัมพันธ์ของญัติ รองศาตราจารย์.สมประสงค์ น่วมบุญลือ

ตรรกวิทยายอมรับญัติมาตรฐาน ๔ แบบ คือ A E I O ซึ่งมีความสัมพันธ์กับญัติตรงข้ามกัน จึงต้องทำความเข้าใจว่า ประการแรกความสัมพันธ์ของญัติมาตรฐานทั้ง ๔ นี้มีรูปแบบสัมพันธ์กันอย่างไรกับญัติที่อยู่ตรงข้ามกัน ประการที่สองญัติ ๒ ญัติมีความสัมพันธ์ในแง่จริง เท็จ หรือยังไม่แน่ต่อกันและกันอย่างไร ถ้า ญัติหนึ่งเป็นจริง หรือ เป็นเท็จ

ดังนั้น ในการอ้างเหตุผลเมื่อกล่าวญัติใดออกมาว่าเป็นจริงหรือเท็จแล้ว เราจะต้องตีความได้ว่า นอกเหนือจากที่กล่าวออกมาโดยตรงแล้ว โอกาสใดบ้างที่ญัติอื่นจะเป็นจริงหรือเท็จ หรือยังไม่แน่ ญัติที่เรียกว่าตรงข้ามกันก็ต่อเมื่อญัติที่ตรงข้ามกันนี้ มีประธานและส่วนขยายเดียวกัน แต่ต่างกันในปริมาณ หรือคุณภาพ หรือทั้งปริมาณและคุณภาพ ซึ่งมีหลักการพิจารณาดังนี้

๑. เมื่อญัติสากล ๒ ญัติ มีประธานและส่วนขยายเดียวกัน แตกต่างกันในคุณภาพเท่านั้น การตรงข้ามระหว่าง ๒ ญัตินี้เรียกว่า CONTRARY ตัวอย่างเช่น

สามารถเขียนเป็นรูปได้ดังนี้สามารถเขียนเป็นรูปได้ดังนี้ SAP(A) CONTRARY (E) SEP SIP(I) (O) SOP

A ทุกคน เป็น ผู้มีศักยภาพในตัว SAP All S is PA ทุกคน เป็น ผู้มีศักยภาพในตัว SAP All S is P E ไม่มีใครสักคน เป็น ผู้มีศักยภาพ SEP No S is P หรือ ทุกคน ไม่เป็นผู้มีศักยภาพ SEP All S is not P

๒. เมื่อมีญัติ ๒ ญัติ เป็นปัจเจก มีประธานและส่วนขยายเดียวกัน แตกต่างในคุณภาพ ความสัมพันธ์ระหว่างทั้งสอง ญัตินี้เรียกว่า SUB-CONTRARY ตัวอย่าง เช่น

สามารถเขียนเป็นรูปได้ดังนี้สามารถเขียนเป็นรูปได้ดังนี้ SAP(A) (E) SEP SIP(I) SUB-CONTRARY (O) SOP

I นักการเมืองบางคนเป็น ผู้มีความซื่อสัตย์ SIP Some S is P O นักการเมืองบางคน ไม่เป็นผู้มีความซื่อสัตย์ SOP Some S is not P

๓. เมื่อญัติ ๒ ญัติ มีประธานและส่วนขยายเดียวกัน ต่างกันในปริมาณเท่านั้น เราเรียกว่า SUBALTERN มีอยู่ ๒ ลักษณะ คือ คู่ A กับ I และคู่ E กับ O ดังตัวอย่าง เช่น

สามารถเขียนเป็นรูปได้ดังนี้สามารถเขียนเป็นรูปได้ดังนี้ SAP(A) (E) SEP SIP(I) (O) SOP SUBALTERN SUBALTERN CONTRA DICTORY CONTRA DICTORY

A ทุกคน เป็น สัตว์โลก SAP All S is PA ทุกคน เป็น สัตว์โลก SAP All S is P I บางคน เป็น สัตว์โลก SIP Some S is P และ E ไม่มีใคร เป็น มนุษย์ที่สมบูรณ์ SEP No S is P O บางคน ไม่เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ SOP Some S is not P

๔. เมื่อญัติ ๒ ญัติ มีประธานและส่วนขยายเหมือนกัน แต่ต่างกันทั้งปริมาณและคุณภาพ เราเรียกญัตินี้ว่า CONTRADICTORY มี ๒ ลักษณะ ดังตัวอย่าง เช่น

สามารถเขียนเป็นรูปได้ดังนี้สามารถเขียนเป็นรูปได้ดังนี้ SAP(A) (E) SEP SIP(I) (O) SOP CONTRA DICTORY CONTRA DICTORY

A ทุกคน เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ SAP All S is PA ทุกคน เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ SAP All S is P O บางคน ไม่เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ SOP Some S is not P E ไม่มีใคร เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ SEP No S is P I บางคน เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ SIP Some S is P

สรุป ลักษณะความสัมพันธ์ของญัติ Contrary คุณภาพเท่านั้น SAP,SEP ทั้งสองญัติประธานกระจาย Sub-contrary คุณภาพเท่านั้น SIP,SOP ทั้งสองญัติประธานไม่กระจาย Subaltern ปริมาณเท่านั้น SAP,SIP & SEP,SAP แต่ละคู่เป็นยืนยันหรือปฏิเสธ Contradictory ทั้งปริมาณและคุณภาพ SAP,SOP & SEP,SIP

ทั้งหมดสามารถเขียนเป็นรูปได้ดังนี้ทั้งหมดสามารถเขียนเป็นรูปได้ดังนี้ SAP(A) CONTRARY (E) SEP SIP(I) SUB-CONTRARY (O) SOP SUBALTERN SUBALTERN CONTRA DICTORY CONTRA DICTORY

จากญัติที่กำหนดมาในรูปแบบใดรูปแบบหนึ่ง เราสามารถหาความสัมพันธ์กับรูปแบบญัติที่เหลืออีก ๓ รูปแบบได้ โดยพิจารณาว่า ญัติที่กำหนดนั้นเป็นจริงหรือเท็จ ดังนี้

ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับญัติ E I O

ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง ย่อมเป็นเท็จ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดงแล้ว จะกล่าวว่าทุกผลจะไม่เป็นสีแดงในคราวเดียวกันย่อมเป็นไปไม่ได้

ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง ย่อมเป็นจริง เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดงแล้ว การกล่าวว่ามะเขือเทศบางผลเป็นสีแดงในคราวเดียวกันย่อมเป็นจริง

ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง ย่อมเป็นเท็จ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดงแล้ว การกล่าวว่ามะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดงในคราวเดียวกันย่อมไม่จริง

ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับญัติ E I O

ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง ย่อมเป็นยังไม่แน่ เพราะเหตุเมื่อกล่าวว่า มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดงไม่จริง นั่นหมายถึง ว่ามะเขือเทศไม่เป็นสีแดงบางส่วนหรือไม่เป็นสีแดงทั้งหมดก็ได้

ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง ย่อม ยังไม่แน่ เพราะเหตุว่า มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดงไม่จริง นั่นคือ มะเขือเทศไม่เป็นสีแดงบางส่วน หรือไม่เป็นสีแดงทั้งหมดก็ได้

ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง ย่อมเป็นจริง เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดงไม่จริง ดังนั้นต้องมีมะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดงแน่นอน

ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับญัติ E I O

ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง ย่อมเป็นเท็จ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดงแล้ว การกล่าวว่ามะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดงในคราวเดียวกันย่อมไม่จริง

ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง ย่อมเป็นเท็จ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศทุกผลw,jเป็นสีแดงแล้ว การกล่าวว่ามะเขือเทศบางผลเป็นสีแดงในคราวเดียวกันย่อมไม่จริง

ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง ย่อมเป็น จริง เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดงแล้ว การกล่าวว่ามะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดงในคราวเดียวกันย่อมไม่จริง

ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับญัติ E I O

ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง ย่อมเป็นยังไม่แน่ เพราะเหตุเมื่อกล่าวว่า มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดงไม่จริง นั่นหมายถึง ว่ามะเขือเทศอาจเป็นสีแดงบางส่วนหรือเป็นสีแดงทั้งหมดก็ได้

ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง ย่อมเป็นจริง เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดงไม่จริง ดังนั้นต้องมีมะเขือเทศบางผลเป็นสีแดงแน่นอน

ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง ย่อม ยังไม่แน่ เพราะเหตุว่า มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดงไม่จริง นั่นคือ มะเขือเทศอาจเป็นสีแดงบางส่วน หรือเป็นสีแดงทั้งหมดก็ได้

ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ A E O

ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง ย่อมเป็นยังไม่แน่ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลเป็นสีแดงจริง มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดงหรือทั้งหมดเป็นสีแดงก็ได้

ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง ย่อมเป็นเท็จ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลเป็นสีแดงจริง มะเขือเทศทุกผลจะไม่เป็นสีแสดงย่อมเป็นไปไม่ได้

ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง ย่อมยังไม่แน่ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลเป็นสีแดงจริง มะเขือเทศแาจมีสีแดงบางผลหรือทั้งหมดก็ได้

ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ A E O

ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง ย่อมเป็นเท็จ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลเป็นสีแดงไม่จริงเสียแล้ว แสดงว่ามะเขือเทศทั้งหมดจะเป็นสีแดงไม่ได้

ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง ย่อมจริง เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลเป็นสีแดงไม่จริง มะเขือเทศทั้งหมดย่อมไม่เป็นสีแดง

ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง ย่อมจริง เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลเป็นสีแดงไม่จริง มะเขือเทศบางผลย่อมไม่เป็นสีแดงแน่นอน

ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ A E I

ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง ย่อมเป็นเท็จ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดงจริง มะเขือเทศทุกผลจะเป็นสีแดงไม่ได้

ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง ย่อมเป็นบังไม่แน่ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดงจริง มะเขือเทศบางผลอาจไม่เป็นสีแดงหรือทุกผลไม่เป็นสีแดงก็ได้

ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง ย่อมยังไม่แน่ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดงจริง มะเขือเทศบางผลอาจไม่เป็นสีแดงหรือทุกผลไม่เป็นสีแดงก็ได้

ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ A E I

ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ A มะเขือเทศทุกผลเป็นสีแดง ย่อมเป็นจริง เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดงไม่จริงเสียแล้ว แสดงว่ามะเขือเทศทั้งหมดจะต้องเป็นสีแดง

ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ E มะเขือเทศทุกผลไม่เป็นสีแดง ย่อมเท็จ เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดงยังไม่จริง มะเขือเทศทั้งหมดไม่เป็นสีแดงก็ต้องเป็นเท็จ

ญัติ O มะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดง ไม่จริง ดังนั้น เมื่อเทียบกับ ญัติ I มะเขือเทศบางผลเป็นสีแดง ย่อมจริง เพราะเหตุว่า เมื่อมะเขือเทศบางผลไม่เป็นสีแดงไม่จริง มะเขือเทศบางผลย่อมเป็นสีแดงแน่นอน

รองศาตราจารย์.สมประสงค์ น่วมบุญลือ

รองศาตราจารย์.สมประสงค์ น่วมบุญลือ

Presentation Transcript