Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας Κίνδυνοι και Ασφαλής χρήση

1. Τεχνολογίες Πληροφορίας και ΕπικοινωνίαςΚίνδυνοι και Ασφαλής χρήση Γιώργος Κολόμβος Καθ/τής Πληροφορικής Λύκειο Δεμενίκων

2. Τεχνολογίες Πληροφορίας και ΕπικοινωνίαςΚίνδυνοι και Ασφαλής χρήση • Α) Επιβλαβές λογισμικό (Malware)‏ • Β) Μόλυνση με επιβλαβές λογισμικό • Γ) Τρόποι προστασίας από επιβλαβές λογισμικό • Δ) Κίνδυνοι και Ασφαλής χρήση του Διαδικτύου • Ε) Εθισμός σε Παιχνίδια και Κοινωνικά Δίκτυα • ΣΤ) Φίλτρα περιεχομένου και Γονικός έλεγχος • Ζ) Παιχνίδια στον υπολογιστή και στο Διαδίκτυο • Η) Τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς; • Θ) Κινητά τηλέφωνα • Ι) Ασύρματες συσκευές και Υγεία

3. Α) Επιβλαβές λογισμικό (Malware)‏ • Ιός (Virus) • Ιός ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail virus) • Σκουλήκι (Worm)‏ • Δούρειος ίππος (Trojan horse)‏ • Rootkit • Κερκόπορτα (back door) • Κερδοσκοπικά επιβλαβή λογισμικά • κατασκοπευτικά (spyware), • διαφημιστικά (adware), • καταγραφείς πληκτρολογίου (keystroke loggers), • τηλεφωνητές (dialers), • botnets (συστήματα ελέγχου μολυσμένων υπολογιστώνμέσω Διαδικτύου)‏

4. Β) Μόλυνση με επιβλαβές λογισμικό • Μολυσμένες usb flash μνήμες, κινητά τηλέφωνα, δισκέτες, CD, DVD, κλπ • Έλεγχος με αντιιοικό και αντικατασκοπευτικό λογισμικό • Εγκατάσταση «πρόσθετων»ή «add-ons»: • Προσοχή στα προειδοποιητικά μηνύματα: επιτρέπουμε την εγκατάσταση όσων πρόσθετων γνωρίζουμε ότι είναι ασφαλή και απαραίτητα (π.χ. Adobe flash player add-on) • Δωρεάν λογισμικό, εικόνα, μουσική, βίντεο, κλπ ή Δούρειος ίππος ? • Κενά ασφαλείας σε εφαρμογές όπως internetexplorer, mozillafirefox, outlookexpress, κ.α.

5. Γ) Τρόποι προστασίας από επιβλαβές λογισμικό διαφάνεια 1η • Ενεργοποίηση των αυτόματων ενημερώσεων (updates) του Λειτουργικού Συστήματος. • Τακτική αναβάθμιση των εφαρμογών που επικοινωνούν με το Διαδίκτυο , π.χ. οι εφαρμογές επισκόπησης ιστοσελίδων και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου(Firefox, Google Chrome,Thunderbird,κλπ) • Ενεργοποίηση τουλάχιστον των εξ’ ορισμού φίλτρων ελέγχου και επιλογών ασφαλείας στις εφαρμογές επισκόπησης ιστοσελίδων και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. • Μόνιμη χρήση Λογισμικού προστασίας (Αντιιοικού / AntiVirus) και ρύθμιση για αυτόματη ενημέρωσή του μέσω Διαδικτύου.

6. Γ) Τρόποι προστασίας από επιβλαβές λογισμικό διαφάνεια 2η • Αποφυγή της περιήγησης σε ύποπτους ιστότοπους • Ενεργοποίηση φίλτρων Anti-Spam της υπηρεσίας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και των επιλογών ασφαλείας της εφαρμογής διαχείρισης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου • Αποφυγή ακόμη και της ανάγνωσης ύποπτων μηνυμάτων (καλύτερο είναι να τα διαγράφουμε αμέσως) • Δημιουργία χρηστών με περιορισμένα δικαιώματα • Ενεργοποίηση Τείχους προστασίας (Firewall)‏

7. Δ) Κίνδυνοι και Ασφαλής χρήση του Διαδικτύου διαφάνεια 1η • Αξιοπιστία πληροφοριών στο Διαδίκτυο: είναι απαραίτητη η διασταύρωση των πληροφοριών • Δίκτυα ανταλλαγής αρχείων και Πνευματικά δικαιώματα • Δημοσιοποίηση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων: διευθύνσεις οικίας-εργασίας-σχολείου, αριθμοί τηλεφώνου, προσωπικές φωτογραφίες, ονόματα των εικονιζόμενων σε φωτογραφίες, κλπ. • Ανεξέλεγκτη πρόσβαση σε πορνογραφικές ιστοσελίδες από εφήβους: υπερερωτισμός, μίμηση σεξουαλικών συμπεριφορών, κλπ • Αγορές μέσω Διαδικτύου: • Από γνωστούς και αξιόπιστους ιστοτόπους • Προπληρωμένες πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες ή πληρωμή με αντικαταβολή (όχι με συνηθισμένες πιστωτικές κάρτες)‏

8. Δ) Κίνδυνοι και Ασφαλής χρήση του Διαδικτύου διαφάνεια 2η • Phishing (Password fishing): «ψάρεμα» κωδικών πρόσβασης,με στόχο την «υποκλοπή ταυτότητας»,μέσω • πλαστού μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) • τηλεφωνικής κλήσης (Vishing = Voice Phishing) • μηνύματος SMS (SMiShing = SMS Phishing) • Τρόποι αντιμετώπισης Phishing (Vishing, Smishing): • Oι τράπεζες ποτέ δεν ζητούν απόρρητα προσωπικά στοιχεία μέσω e-mail, τηλεφώνου ή SMS. • Να μην βιαστούμε να απαντήσουμε. • Η ιστοσελίδα να είναι αυθεντική και ασφαλής: η διεύθυνσή της να ξεκινάει με https:// και όχι με http://

9. Δ) Κίνδυνοι και Ασφαλής χρήση του Διαδικτύου διαφάνεια 3η • Ανεπιθύμητα μηνύματα (SPAMe-mail): • διαφημιστικά μηνύματα • οικονομική εξαπάτηση (βλέπε Phishing) • διασπορά κάποιου ιού • «φάρσες» (hoax e-mails) ή «αλυσιδωτά» μηνύματα (chainmessages)‏ • Αντιμετώπιση των SPAM e-mail: • Ενεργοποίηση του φίλτρου Anti-Spam στον πάροχο της υπηρεσίας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. • Αποφυγή δημοσιοποίησης της διεύθυνσης e-mail μας • «Κόψιμο της αλυσίδας» στα μηνύματα «φάρσες»: πριν στείλουμε ένα ύποπτο μήνυμα «σε όλους», πρέπει να επαληθεύσουμε ότι δεν είναι πλαστό !

10. Δ) Κίνδυνοι και Ασφαλής χρήση του Διαδικτύου διαφάνεια 4η • Παρενόχληση – εκφοβισμός (Cyber Bullying): στοχεύουν στον έλεγχο-εκβιασμό ψυχικά αδύναμων θυμάτων • Μην απαντάτε σε προκλητικά μηνύματα ή προσπάθειες παρενόχλησης • Αποθηκεύστε τα μηνύματα παρενόχλησης • Καταγγείλτε την παρενόχληση στο www.safeline.gr • Παιδεραστία (Child grooming) • Ένας παιδεραστής συνήθως έχει μεγάλη εμπειρία και εφευρετικότητα στο πώς να πλησιάσει και να παγιδεύσει ένα παιδί… Ένα παιδί συνήθως δεν έχει την εμπειρία να αντιληφθεί ένα παιδεραστή… • Αποφύγετε εντελώς τις συναντήσεις εκτός Διαδικτύου!!! • Καταγγείλτε τα ύποπτα περιστατικά στο www.safeline.gr ή την αστυνομία.

11. Ε) Εθισμός σε Παιχνίδια και Κοινωνικά Δίκτυα διαφάνεια 1η • Εθισμός σε off-line ηλεκτρονικά παιχνίδια: • Πολύ συχνά οι παίκτες, για κάποια χρονική περίοδο (μικρή ή μεγάλη) αφιερώνουν πολύ χρόνο σε κάποιο παιχνίδι, παραμελώντας άλλες δραστηριότητες (σπουδές, εργασία, κλπ) • Όμως είναι πολύ σπάνιο και συνήθως πρόσκαιρο φαινόμενο, ο εθισμός σε παιχνίδια χωρίς επικοινωνία με άλλους παίκτες • Εθισμός σε «Εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης» και«Διαδικτυακά παιχνίδια ρόλων*»: το άτομο σταδιακά χάνει κάθε ενδιαφέρον για δραστηριότητες στον πραγματικό κόσμο και περιορίζεται αποκλειστικά στον εικονικό κόσμο των Διαδικτυακών σχέσεων (FaceBook, World Of Warcraft, LineAge, κλπ) όπου περνάει καθημερινά από 6 ως 22 ώρες. • * Massively Multiplayer Online Role-Playing Game (MMORPG)

12. Ε) Εθισμός σε Παιχνίδια και Κοινωνικά Δίκτυα διαφάνεια 2η • Εθισμός σε on-line παιχνίδια τζόγου: • Ο παίκτης έχει πολύ εύκολη πρόσβαση (ακόμη κι από το σπίτι του) • Ανήλικοι παίκτες παίζουν με την πιστωτική κάρτα των γονιών τους • Οι καταστάσεις αυτές αντιμετωπίζονται ως ψυχική εξάρτηση και συνήθως είναι απαραίτητη η βοήθεια από ειδικούς: • Κέντρο Πρόληψης Εξαρτησιογόνων Ουσιών Ν. Αχαΐας: Παντανάσσης 95 & Αγ. Γεωργίου, 2610-623.290 • Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.), της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, γραμμή βοηθείας ΥποΣΤΗΡΙΖΩ: 800-11-800-15

13. ΣΤ) Φίλτρα περιεχομένου και Γονικός έλεγχος διαφάνεια 1η • Φίλτρα περιεχομένου ιστοσελίδων και μηνυμάτων: • Ξεχωριστή υπηρεσία από τον Παροχέα Υπηρεσιών Διαδικτύου (ISP), π.χ. από το ΠΣΔ (Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο) • Ανεξάρτητες εφαρμογές λογισμικού (π.χ. K9 Web Protection– βλ. επόμενη διαφάνεια) • Ενσωματωμένο ή πρόσθετο λογισμικό (add-on) στις εφαρμογές περιήγησης στο Διαδίκτυο ή διαχείρισης μηνυμάτων (e-mail και instant messaging)‏ • Μέθοδοι φιλτραρίσματος: • «Λευκές λίστες» (white lists) • «Μαύρες» λίστες (black lists)‏ • Απαγορευμένες λέξεις κλειδιά

14. ΣΤ) Φίλτρα περιεχομένου και Γονικός έλεγχος ‏ διαφάνεια 2η • Απλή (απλοϊκή) μέθοδος γονικού ελέγχου: • δημιουργία χρήστη με περιορισμένα δικαιώματα για τον ανήλικο • κλείδωμα όλων των λογαριασμών χρήστη με κωδικό πρόσβασης • λειτουργία του υπολογιστή μόνο υπό την παρουσία του γονιού • Εξειδικευμένες εφαρμογές γονικού ελέγχου μέσω των οποίων ο γονέας μπορεί να καθορίσει: • το πότε και το πόσο μπορεί να χρησιμοποιήσει τον Υπολογιστή και το Διαδίκτυο ο ανήλικος • το ποιες ιστοσελίδες μπορεί να επισκέπτεται ο ανήλικος • το ποιες εφαρμογές μπορεί να χρησιμοποιεί ο ανήλικος • Παραδείγματα εφαρμογώνγονικού ελέγχου είναι: • Η ενσωματωμένη λειτουργία γονικού ελέγχου των Windows (Vista, 7) • Δωρεάν λογισμικό όπως π.χ. K9 Web Protection, Internet Filter, LimitUserTime, κ.α.

15. Ζ) Παιχνίδια στον υπολογιστή και στο Διαδίκτυο διαφάνεια 1η • Χαρακτηρισμός παιχνιδιών PEGI ( Pan European Game Information, www.pegi.info ): • Κατάταξη των παιχνιδιών σε ηλικιακές ομάδες (3+, 7+, 12+, 16+, 18+) • Χαρακτηρισμός ανάλογα με το περιεχόμενό τους Διαδικτυακό (on-line) παιχνίδι

16. Η) Τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς; • Εξερευνήστε μόνοι ή παρέα με το παιδί σας το Διαδίκτυο. Μόνο έτσι θα μπορείτε να καταλάβετε τι σας λέει το παιδί σας όταν σας ζητά βοήθεια για κάτι που συνέβη στο Ίντερνετ! • Μην απαγορεύετε στα παιδιά την πρόσβαση στο Διαδίκτυο. • Βάλτε τον υπολογιστή στο σαλόνι και κάντε το Διαδίκτυο οικογενειακή υπόθεση. • Εξηγείστε τους το λόγο που δεν επιτρέπετε συγκεκριμένα παιχνίδια ή ιστοσελίδες. • Βρείτε ιστοχώρους κατάλληλους για τα παιδιά σας με επιμορφωτικό και ψυχαγωγικό περιεχόμενο και πλοηγηθείτε σε αυτούς τους χώρους μαζί. • Μάθετε στα παιδιά σας να σας εμπιστεύονται και να σας μιλάνε για τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες και τους διαδικτυακούς τους φίλους. • Μάθετε στα παιδιά σας να προστατεύουν την ιδιωτική τους ζωή στο Διαδίκτυο, όπως κάνουν και στον πραγματικό κόσμο. www.saferinternet.gr

17. Θ) Κινητά τηλέφωνα διαφάνεια 1η • Κινητό τηλέφωνο = μικρός υπολογιστής: • Κακόβουλο λογισμικό • Εφαρμογές και παιχνίδια κοινωνικής δικτύωσης • Τζόγος • Συστήματα ελέγχου ηλικίας και φίλτραγια την πρόσβαση στο Διαδίκτυο μέσω της εταιρείας κινητής τηλεφωνίας. • Σύνδεση bluetooth: • οι εφαρμογές που μας στέλνουν είναι πιθανό να περιέχουν ιούς • ενδέχεται να μπορέσουν να δουν τα μηνύματά μας, τις φωτογραφίες μας, αριθμούς τηλεφώνου απ’ τις επαφές μας, κλπ • να βάζουμε κωδικό πρόσβασης και να απαιτείται άδεια για επανασύνδεση • την ενεργοποιούμε μόνο για όσο θέλουμε να τη χρησιμοποιήσουμε

18. Θ) Κινητά τηλέφωνα διαφάνεια 2η • Φωτογραφίες και βίντεο: • κανείς δεν έχει το δικαίωμα να φωτογραφίζει άλλα άτομα χωρίς την άδεια τους • από τη στιγμή που δημοσιεύουμε μια φωτογραφία ή ένα βίντεο στο Διαδίκτυο δεν έχουμε κανένα έλεγχο για το που μπορεί να βρεθεί. • Εκπομπή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας από τις κεραίες των κινητών τηλεφώνων • το κρανίο των παιδιών είναι λεπτότερο και ο εγκέφαλός τους έχει περισσότερο νερό με αποτέλεσμα να επηρεάζεται περισσότερο από τα μικροκύματα που εκπέμπει το κινητό • συνιστάται να κάνουμε όσο το δυνατόν πιο σύντομες κλήσεις • Να χρησιμοποιούμε συσκευές “hands free”

19. Ι) Ασύρματες συσκευές και Υγεία • Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από: • ασύρματο και κινητό τηλέφωνο • ασύρματη συσκευή δικτύωσης υπολογιστών (modem-router)‏ • ασύρματο πληκτρολόγιο και ποντίκι • κεραίες Σταθμών Βάσης Κινητής τηλεφωνίας

20. Σχετικές διευθύνσεις για πληροφόρηση από το Διαδίκτυο • http://internet-safety.sch.gr(Ενημερωτικός Κόμβος Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου για  την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο) • http://www.saferinternet.gr(Ελληνικός Κόμβος Ασφαλούς Διαδικτύου)‏ • http://www.safeline.gr(Ανοιχτή γραμμή καταγγελιών για παράνομο ή επιβλαβές περιεχόμενο)‏ • http://www.pegi.info/gr/(Πανευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τα παιχνίδια υπολογιστών:PEGI)‏ • http://www.dpa.gr(Αρχή Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα)‏