ความร่วมมือของภาครัฐ ภาคเอกชน และชุมชนในการต่อสู้ภัยวัณโรค

1. ความร่วมมือของภาครัฐ ภาคเอกชน และชุมชนในการต่อสู้ภัยวัณโรค ดร.นพ.ณรงค์ วงศ์บา สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 6 จังหวัดขอนแก่น 18 เมษายน 2551

2. ประเด็นสำคัญ (Outline) • ความจำเป็นในการสร้างความร่วมมือทุกภาคส่วน • บทบาทของผู้เกี่ยวข้อง • การประยุกต์การแก้ไขปัญหาโรคเอดส์โดยชุมชน สู่การแก้ไขปัญหาวัณโรค • จุดเริ่มต้นในการสร้างความร่วมมือ • เทคนิคในการสร้างความร่วมมือ SXJ

3. ความจำเป็นในการสร้างความร่วมมือทุกภาคส่วนความจำเป็นในการสร้างความร่วมมือทุกภาคส่วน • วัณโรคเป็นปัญหาสังคมไทยและเป็นปัญหาไร้พรมแดนของสังคม โลกในกลุ่มคนทุกระดับ • สิ่งสำคัญที่สุดในการแก้ปัญหาวัณโรคคือ “การรับรู้ปัญหาร่วมกัน” • การมีส่วนร่วม (Participation) เป็นวาระสำคัญที่เป็นแนวทางหลักในกระบวนการพัฒนาชุมชน เพื่อให้ร่วมกันคิด และร่วมกันตัดสินใจ • มีการส่งเสริมการมีส่วนร่วมอย่างแท้จริง (Genuine participation) และลดการมีส่วนร่วมแบบเทียม (Psudo-participation) SXJ

4. บทบาทภาครัฐในการดูแลผู้ป่วยวัณโรคบทบาทภาครัฐในการดูแลผู้ป่วยวัณโรค • สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด • โรงพยาบาลเอกชนและรัฐบาล • สำนักงานสาธารณสุขอำเภอ • ศูนย์สุขภาพชุมชน หรือ สถานีอนามัย • องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท) • อาสาสมัครสาธารณสุขชุมชนและแกนนำชุมชน SXJ

5. สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด • หน่วยประสานงานทั้งระดับเขต โรงพยาบาลและชุมชน ให้การสนับสนุนทางวิชาการ  สนับสนุนให้โรงพยาบาล สถานีอนามัยเขียนโครงการขอรับการสนับสนุนจาก อปท.  การนิเทศงานในโรงพยาบาลและสถานีอนามัย  การเสนอผลการดำเนินงานวัณโรคให้กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทราบอย่างน้อยทุก 3 เดือน SXJ

6. โรงพยาบาลเอกชนและรัฐบาลโรงพยาบาลเอกชนและรัฐบาล • ทำหน้าที่วินิจฉัยและให้การรักษาแก่ผู้ป่วยวัณโรค  ขึ้นทะเบียนผู้ป่วยวัณโรค  ประเมินผลการรักษาวัณโรค  จัดทำรายงานต่างๆที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมวัณโรคและส่งให้กับสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด SXJ

7. สำนักงานสาธารณสุขอำเภอสำนักงานสาธารณสุขอำเภอ • ทำหน้าที่หลักในการนิเทศงานสถานีอนามัย  เพื่อมั่นใจว่าผู้ป่วยวัณโรครายใหม่เสมหะพบเชื้อได้รับการเยี่ยมบ้านอย่างน้อยสัปดาห์ละครั้งในระยะเข้มข้นและอย่างน้อยเดือนละครั้งในระยะต่อเนื่อง  อบรมเจ้าหน้าที่สถานีอนามัยขณะนิเทศงาน(On the job training) หากพบว่ามีอุปสรรคในการดำเนินงาน  ร่วมวิเคราะห์สถานการณ์การควบคุมวัณโรคในพื้นที่ SXJ

8. ศูนย์สุขภาพชุมชน หรือ สถานีอนามัย • ทำหน้าที่หลักในการส่งเสริมสนับสนุนการกินยาที่บ้านผู้ป่วยให้ดำเนินไปอย่างมีประสิทธิภาพ  เจ้าหน้าที่เยี่ยมบ้านทุกสัปดาห์ในระยะเข้มข้นและอย่างน้อยเดือนละครั้งในระยะต่อเนื่อง  สนับสนุนอาสาสมัครสาธารณสุขปฏิบัติหน้าที่เป็นผู้สนับสนุนการกินยาอย่างมีประสิทธิภาพ SXJ

9. องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท) • สนับสนุนด้านงบประมาณในการดำเนินงานวัณโรค ให้เป็นรูปธรรม  ส่งเสริมให้แกนนำชุมชนเป็นผู้สนับสนุนการกินยาแก่ผู้ป่วยวัณโรค  จัดกิจกรรมรณรงค์วัณโรคเพื่อส่งเสริมให้ผู้ป่วยวัณโรคกินยาครบในชุมชน  นำเรื่องการควบคุมวัณโรคไว้ในแผนปฏิบัติการด้านสาธารณสุข ของ อปท. SXJ

10. อาสาสมัครสาธารณสุขและแกนนำชุมชนอาสาสมัครสาธารณสุขและแกนนำชุมชน • เป็นผู้สนับสนุนการกินยาแก่ผู้ป่วยวัณโรคที่มีความน่าเชื่อถือ  นำยาไปให้ผู้ป่วยที่บ้านทุกวัน  รักษาความลับของผู้ป่วย  สังเกตอาการแพ้ยาวัณโรค และส่งต่อให้สถานีอนามัยหากมีอาการแพ้ยาชนิดรุนแรง  เตือนผู้ป่วยให้ไปตรวจตามนัดที่โรงพยาบาลทุกครั้ง  หากไม่พบผู้ป่วยที่บ้านหรือผู้ป่วยผิดนัด ซึ่งทำให้ผู้ป่วยไม่ได้กินยา ให้โทรแจ้งสถานีอนามัยให้ทราบภายในวันเดียวกัน SXJ

11. ตัวอย่างบทบาทของผู้เกี่ยวข้อง (I am stopping TB) • คนไข้วัณโรคสามารถลดปัญหาวัณโรคในชุมชนได้ โดยการกินยาทุกมื้ออย่างเคร่งครัด • เจ้าหน้าที่สุขภาพช่วยควบคุมวัณโรคได้ โดยทำให้อัตราการรักษาหายขาดในโรงพยาบาล/อำเภอ/จังหวัด/ประเทศ มากกว่า ร้อยละ 85 • ครูช่วยลดปัญหาวัณโรคได้ โดยให้เด็กเขียนเรียงความเพื่ออธิบายวิธีการต่อสู้ภัยวัณโรค • ชุมชนแก้ปัญหาวัณโรคได้ โดยการประชุมร่วมกัน เพื่อพูดถึงปัญหาวัณโรคในชุมชนและวิธีแก้ปัญหา SXJ

12. ประสบการณ์ในการมีส่วนร่วมในแก้ไขปัญหาโรคเอดส์ประสบการณ์ในการมีส่วนร่วมในแก้ไขปัญหาโรคเอดส์ • โรคเอดส์เป็นตัวอย่างที่ดีซึ่งทุกภาคส่วนมีบทบาทร่วมกัน • การให้ข้อมูลข่าวสารเพื่อสร้างความตระหนัก เช่น มีการสอนเรื่องโรคเอดส์ให้แก่เด็กนักเรียน • มีการรณรงค์อย่างต่อเนื่องและเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างเป็นรูปธรรม เช่น การสร้างการยอมรับผู้ติดเชื้อเอช ไอ วี SXJ

13. จุดเริ่มต้นในการสร้างความร่วมมือ (1) • ระดมข้อคิดเห็นร่วมกัน เพื่อกำหนดขนาดปัญหา และข้อเสนอแนะการแก้ไข • ศึกษาตัวอย่างในชุมชนอื่นที่ประสบความสำเร็จในการดำเนินงานวัณโรค เช่น เทศบาลตำบลสันมหาพล อ. แม่แตง ซึ่งให้การสนับสนุนด้านแหล่งทุน เชิงนโยบาย และกฏระเบียบต่างๆให้เอื้อต่อการดำเนินงานวัณโรค • ติดตามการเคลื่อนแนวทางแก้ปัญหาสู่การปฏิบัติจริง SXJ

14. จุดเริ่มต้นในการสร้างความร่วมมือ (2) • เริ่มจากสิ่งที่ง่าย และมีผลสำคัญต่อการบรรลุเป้าหมายการควบคุมวัณโรค เช่น การดูแลกำกับการกินยาทุกมื้อ (DOT) ให้คนไข้วัณโรครายใหม่ชนิดแพร่เชื้อ โดย อสม. หรือ แกนนำชุมชน • โรงพยาบาลเอกชนหลายแห่ง ยินดีให้มีการทำ DOT ในผู้ป่วยวัณโรครายใหม่เสมหะพบเชื้อ • องค์กรพัฒนาเอกชน ยินดีประสานกับสถานประกอบการในการให้พนักงานที่ป่วยเป็นวัณโรครายใหม่เสมหะพบเชื้อมีการทำ DOT โดยฝ่ายบุคคล หากผู้ป่วยยินยอม SXJ

15. เทคนิคการสร้างความร่วมมือของภาครัฐ ภาคเอกชน และชุมชนในการต่อสู้ภัยวัณโรค (1) • เรียนรู้จากผลการปฏิบัติงานที่ดี (good practices) เช่น * อ. เมือง จ. ภูเก็ต ซึ่งมีรพ. ภาครัฐ ภาคเอกชน สถานีอนามัยมีส่วนร่วม * อ. แม่แตง จ. เชียงใหม่ ซึ่งมี รพ. ภาครัฐ สถานีอนามัย อสม. และอปท. มีส่วนร่วม SXJ

16. เทคนิคการสร้างความร่วมมือของภาครัฐ ภาคเอกชน และชุมชนในการต่อสู้ภัยวัณโรค (2) • เริ่มทำจากโครงการขนาดเล็ก • บันทึก (Documentation) ผลการปฏิบัติงานที่ดี (good practices) หรืออุปสรรคในการปฏิบัติงาน • ส่งเสริมให้เกิดผู้เชี่ยวชาญ (Champion) ในแต่ละภาคส่วน เพื่อให้ข้อชี้แนะ เช่น อปท. แกนนำชุมชน อสม. สอ. สสอ. รพ. เอกชน รพ. รัฐบาล สสจ. สคร. SXJ

17. สรุป • การควบคุมวัณโรคของประเทศไทยต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน หากส่วนใดอ่อนแอ การดำเนินงานยากที่จะประสบความสำเร็จ • ทุกคนรับรู้ปัญหาร่วมกัน และมีบทบาทสำคัญในการควบคุมวัณโรค • ประสบการณ์จากการควบคุมโรคอื่นๆในชุมชน เช่น โรคเอดส์ สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการควบคุมวัณโรค • เทคนิคต่างๆ ในการสร้างความร่วมมือ จำเป็นต้องมีการถ่ายทอดจากโครงการที่ประสบความสำเร็จ เพื่อช่วยให้ผู้ไม่มีประสบการณ์มีความมั่นใจในการดำเนินงาน SXJ

18. ทุกคนมีส่วนร่วมในการควบคุมวัณโรคทุกคนมีส่วนร่วมในการควบคุมวัณโรค SXJ