แนวทางการประเมิน องค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุง

1. แนวทางการประเมินองค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุงแนวทางการประเมินองค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุง เพ็ญศรี กองสัมฤทธิ์, วท.ด.(วิจัยพฤติกรรมศาสตร์ประยุกต์) ศูนย์อนามัยที่ 3 กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข Pensri0701@gmail.com การประชุมเชิงปฏิบัติการ เรื่อง การพัฒนาศักยภาพผู้ประเมินองค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุงและคลินิกไร้พุง วันที่ 7 มิถุนายน 2556 ณ ห้องประชุมประกายพฤกษ์ ศูนย์อนามัยที่ 3 จังหวัดชลบุรี

2. การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมมี 2 ระดับ ระดับชุมชน หรือ ชุมชนปรับเปลี่ยนพฤติกรรม (Community approach) ระดับบุคคล หรือ รายบุคคล (Individual approach)

3. การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมระดับชุมชน (Community approach) • องค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุง • ชุมชนลดเสี่ยงลดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง • หมู่บ้านจัดการสุขภาพ • ตำบลจัดการสุขภาวะ • อำเภอควบคุมโรคเข้มแข็ง • เมืองสุขภาพดี 80 ปี ยังแจ๋ว • อำเภอสุขภาพดี 80 ปี ยังแจ๋ว • เครือข่ายสุขภาพอำเภอ (Health District System : DHS)

4. การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมรายบุคคลการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมรายบุคคล • คลินิกไร้พุง (Diet & Physical Activity clinic : DPAC) • DPAC Plush ใน Fit for Life • ศูนย์ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ (Health Coaching Center)

5. องค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุงองค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุง

8. จากการเยี่ยมพัฒนา ติดตาม และประเมินรับรององค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุงชุมชน/หมู่บ้านลดหวาน มัน เค็ม • การนิยามคำว่า องค์กร / ชุมชน ไม่ชัดเจน • ติดคำว่า ต้นแบบ จึงเลือกหมู่เดียว • การกำหนดพื้นที่และประชาชนกลุ่มเป้าหมาย ไม่ชัดเจน • ไม่ความครอบคลุมของการวัดรอบเอวและการแปลผล • ไม่มีการวิเคราะห์ปัญหาและวางแผนการแก้ปัญหา • การดำเนินการกับกลุ่มปกติและกลุ่มเสี่ยง ทำเหมือนๆกัน • การจัดการกับสิ่งแวดล้อม ไม่ชัดเจน • การกำหนดนโยบายหรือมาตรการทางสังคม ยังไม่มี

9. การดำเนินงาน ชุมชนปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่ผ่านมา • ทำเพียงหมู่ หรือ ชุมชนเดียว • เน้นกลุ่มเสี่ยง หรือ กลุ่มป่วย (นำมาปรับพฤติกรรม) ไม่มีการติดตามประเมินผลอย่างจริงจัง • ทำไม่ต่อเนื่อง คือ ทำเพียง 1 ปี หรือตามตัวชี้วัด • ยังไม่มีการวิเคราะห์ปัญหาของชุมชน หรือพฤติกรรมที่เป็นสาเหตุที่ของปัญหา (ใช้ข้อมูลจากการคัดกรองไปดำเนินการน้อย) • ภาคีเข้ามามีส่วนร่วมน้อย หรือที่เข้ามายังแสดงบทบาทหน้าที่ยังไม่เต็มที่ • ยังไม่มีการจัดการด้านสิ่งแวดล้อม • ยังไม่มีการกำหนดเป็นข้อตกลง หรือ มาตรการทางสังคม หรือนโยบายสาธารณของชุมชนในการแก้ปัญหาร่วมกัน

10. แนวทางการดำเนินงาน ชุมชนปรับเปลี่ยนพฤติกรรม • ทำทุกหมู่ที่รับผิดชอบ (ที่ รพ.สต.รับผิดชอบ) • วิเคราะห์สถานการณ์และบริบทของตำบลที่รับผิดชอบ - จากการคัดกรองประชาชน มีกลุ่มเสี่ยงอะไรมากที่สุด - Top Five Diseases ของโรคในแต่ละปี 3-5 ปี - พฤติกรรมที่เป็นสาเหตุของกลุ่มเสี่ยง หรือโรคที่พบมากในแต่ละปี มีลักษณะเป็นอย่างไร 3. การวางแผนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม - กลุ่มปกติ ทำอย่างไร ช่องทางใดบ้าง (ให้ 3 อ. 2 ส.) - กลุ่มเสี่ยง ดำเนินการอย่างไร ติดตามอย่างไร (การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม)

11. การดำเนินงาน ชุมชนปรับเปลี่ยนพฤติกรรม (ต่อ) 4. เสริมสร้างความเข้มแข็งให้แก่ชุมชน (Strengthen Community Action) - ภาคีมีใครบ้างที่จะมาช่วยในการแก้ปัญหาของชุมชน - ภาคีเหล่านั้นได้แสดงบทบาทและหน้าที่อะไร 5. การสร้างนโยบายสาธารณะเพื่อส่งเสริมสุขภาพ (Building Healthy Public Policy) - ข้อตกลง หรือ มาตรการทางสังคม หรือนโยบาย ที่ชุมชนร่วมกันคิดแล้วจะปฏิบัติเพื่อลดปัญหาของชุมชน 6. สร้างสรรค์สิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการมีสุขภาพดี (Creative Supportive Environment) - ทางกายภาพ เช่น พื้นที่ออกกำลังกาย กลุ่ม/ชุมชนต่างๆ อุปกรณ์ในการออกกำลังกาย ร้านค้า ร้านอาหาร รถเร่ เป็นต้น - ทางสังคม เช่น การสร้างค่านิยมในการบริโภคอาหารใหม่ เป็นต้น

12. OTTAWA CHARTER

13. ชุมชนปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ตาม แนวทางของกฎบัตรออตตาวา 1 การสร้างนโยบายสาธารณะเพื่อส่งเสริมสุขภาพ (Building Healthy Public Policy) 2 สร้างสรรค์สิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการมีสุขภาพดี (Creative Supportive Environment) 3 เสริมสร้างความเข้มแข็งให้แก่ชุมชน (Strengthen Community Action) 4 พัฒนาทักษะส่วนบุคคล (Developed Personal Skill) 5 การปฏิรูประบบบริการสาธารณสุข (Reorient Health Service)

14. เกณฑ์การประเมิน “องค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุง”

16. องค์กร/ชุมชนและประชากรกลุ่มเป้าหมายองค์กร/ชุมชนและประชากรกลุ่มเป้าหมาย องค์กร/ชุมชน หมายถึง หน่วยงานหรือท้องถิ่น (ตำบลหรือชุมชน) ที่มีบุคลากรทำงานหรือประชาชนอาศัยอยู่ และใช้ชีวิตอยู่ในพื้นที่หรือชุมชนเดียวกัน แบ่งออกเป็น 2 ประเภท องค์กร หมายถึง ถึงหน่วยงานของรัฐและเอกชน เช่น หน่วยงานราชการ รัฐวิสาหกิจ โรงเรียน สถานประกอบการ บริษัท สมาคม เป็นต้น ชุมชน หมายถึง ท้องถิ่น จะเป็น อบต. หรือเทศบาลที่มีหมู่บ้านต่างๆที่องค์กรปกครองท้องถิ่นรับผิดชอย ประชากรกลุ่มเป้าหมาย หมายถึง บุคลากรในองค์กรและประชาชนในพื้นที่ที่ องค์กรปกครองท้องถิ่นรับผิดชอบ

17. ขอบเขต / พื้นที่ดำเนินการ การกำหนดขอบเขตพื้นที่ในการดำเนินการซึ่งจะเกี่ยวข้องกับการจัดการสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการมีสุขภาพดีทั้งทางกายภาพและทางสังคม

18. เกณฑ์ข้อที่ 1มีคณะกรรมการรับผิดชอบการจัดการ องค์กรสู่องค์กรต้นแบบไร้พุง

19. เกณฑ์ข้อที่ 2มีนโยบายด้านการส่งเสริมการจัดการควบคุม น้ำหนัก

20. เกณฑ์ข้อที่ 3มีแผนงานสร้างเสริมสุขภาพเพื่อลดโรคอ้วนลงพุง ลดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง

21. เกณฑ์ข้อที่ 4มีการสื่อสารประชาสัมพันธ์เรื่องภัยเงียบของโรค อ้วนลงพุงภายในองค์กร/ชุมชน

22. เกณฑ์ข้อที่ 5 ร้อยละ 80 ของบุคลากรภาครัฐหรือเอกชน ประจำอยู่ในที่ตั้งขององค์กร และประชาชนได้รับการ ประเมินรอบเอวด้วยตนเอง

23. เกณฑ์ข้อที่ 6ร้อยละ 60 ของบุคลากรและประชาชนที่ได้ดำเนินการ วัดรอบเอวมีรอบเอวปกติ หากเป็นผู้หญิงรอบเอวน้อยกว่า 80 ซม. หากเป็นผู้ชายรอบเอวน้อยกว่า 90 ซม.

24. เกณฑ์ข้อที่ 7 มีกระบวนการสร้างทักษะลดพุงให้กับประชาชน เป้าหมายโดยใช้หลักการ 3 อ. (การปรับเปลี่ยน พฤติกรรม)

25. เกณฑ์ข้อที่ 8 มีแผนการปรับปรุงสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการ บริโภคอาหารและการใช้แรงกายเพื่อสร้างเสริมสุขภาพ

26. เกณฑ์ข้อที่ 9 ผลลัพธ์ภายหลัง 6 เดือน ที่มีกระบวนการ ต่างๆลงในองค์กร/ชุมชน

27. เกณฑ์ข้อที่ 10 มีนโยบายหรือมาตรการสังคมที่เอื้อต่อการ สร้างเสริมพฤติกรรมสุขภาพที่ดี

28. เกณฑ์ศูนย์การเรียนรู้ องค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุง • ผ่านเกณฑ์เป็นองค์กร/โรงเรียน/ชุมชนต้นแบบไร้พุง • ศักยภาพขององค์กรสามารถเป็นศูนย์การเรียนรู้ ประกอบด้วย • แกนนำมีความรู้ความสามารถถ่ายทอดประสบการณ์ • มีกรอบแนวทางการดำเนินงานจากองค์กร/โรงเรียน/ชุมชนเป็นต้นแบบไร้พุง • มีระบบเฝ้าระวังภาวะอ้วนลงพุง • มีมาตรการทางสังคมหรือนโยบายสาธารณะด้านส่งเสริมสุขภาพ • มีโครงการดำเนินการแก้ไขปัญหาโรคอ้วนลงพุง

29. การประเมินและผู้ประเมินรับรององค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุงการประเมินและผู้ประเมินรับรององค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุง • องค์กร/ชุมชน ประเมินตนเอง ถ้าพบว่ายังไม่เป็นไปตามเกณฑ์ก็วางแผนและพัฒนา • สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดหรือสำนักงานสาธารณสุขอำเภอ ร่วมกับเจ้าหน้าที่ รพ.สต. 2 คน ร่วมกันประเมินองค์กร/ชุมชนต้นแบบไร้พุง โดยต้องผ่านเกณฑ์การประเมินทุกข้อ

30. สรุป การดำเนินงานที่บอกว่าเป็นชุมชนเข้มแข็ง/ยั่งยืน นั้น จะประเมินจาก • ประชาชนกลุ่มปกติ/ขาว กว้างขึ้น (รอบเอว BMI น้ำตาล ในเลือด และความดันโลหิตปกติ) • กลุ่มเสี่ยง กลายเป็นกลุ่มปกติมากขึ้น, กลุ่มเสี่ยงกลายโรคน้อย (น้อยกว่าร้อยละ 5) • กลุ่มสงสัยเป็นโรค แล้วส่งยืนยัน • ส่งยืนยันแล้วไปพบแพทย์ กี่คน 1. เป็นโรคกี่คน 2. กลุ่มเสี่ยงกี่คน 3. กลุ่มปกติกี่คน • ส่งยืนยันแล้วไม่ไปพบแพทย์ กี่คน • การคัดกรองแต่ละปีพบผู้ป่วยรายใหม่กี่คน กี่เปอร์เซ็นต์

31. สวัสดี