Nynorskkurs

1. Nynorskkurs

2. Skriv i regelboka:Substantiv • Substantiv er namn på ting, fenomen og personar. • Tre kjønn: • Hankjønn: ein • Hokjønn: ei • Inkjekjønn: eit

3. Hovudreglar: HANKJØNNSORD får endingane–ar og –ane i fleirtal • Ein film – den filmen – fleirefilmar – alle filmane • Ein dag – den dagen – fleiredagar – alle dagane

4. Unntak: Nokon hankjønnsord får omlyd i fleirtal. • Ein son – sonen – søner – sønene • Ein bror – broren – brør – brørne • Ein fot – foten – føter – føtene

5. HOKJØNNSORD får endingane–er og –ene i fleirtal • Ei jente – den jenta – fleire jenter– alle jentene • Ei kake – den kaka – fleire kaker– alle kakene Hokjønnsorda blir bøygde som på bokmål.

6. Unntak: Ord som endar på –ing blir bøygde som i hankjønn fleirtal (valfritt!) • Ei meining – meininga – meiningar – meiningane Nokon hokjønnsord får omlyd i fleirtal: • Ei dotter – dottera – døtrer – døtrene • Ei bok – boka – bøker – bøkene

7. INKJEKJØNNSORD i fleirtal får inga ending i ubestemt form og endinga –a i bestemt form • Eit hus – huset – hus– husa • Eit problem – problemet – problem – problema

8. Bøying av substantiv – ein oversikt

9. Skriv i regelboka:Verb • Verb er ord som fortel kva som skjer, kva for handlingar som vert utførte. • Vi har både sterke og svake verb. • Infinitiv er utgangsforma på verbet, den forma som står i ordboka. • Vanlegvis bøyer vi eit verb i tid (infinitiv, presens, preteritum og perfektum).

10. Svake verb Vi kan skilje mellom e-verb og a-verb: A-verb • A-verb endar på –ar ipresens og –ai preteritum. • I ordlista står a-verba slik: vandre – a. • Eks: Å kaste – kastar – kasta – har kasta

11. Døme på a-verb:

12. A-verb er dei same verba som endar på –et eller –a i preteritum på bokmål. Dersom du lurer på om eit verb er eit e-verb eller eit a-verb, kan du sjekke kva du ville ha sagt i preteritum. • Eks på a-verb: I går vandret / vandra… I går hentet / henta… • Eks på e-verb: I går vurderte… I går noterte…

13. E - verb • E-verba endar på –er i presens og –te / - de i preteritum. • I ordlista står e-verba slik: vurdere – te. Eks: Å vurdere – vurderer – vurderte – har vurdert Å notere – noterer – noterte – har notert

14. E-verb vert bøygde på same måten som i bokmål.

15. Døme på e-verb

16. Je - verb • Je-verb er dei verba som har –je i infinitiv. • Desse verba får inga ending i presens. I preteritum får dei endinga – de eller – te. Eks: Å fortelje – fortel – fortalde (fortalte) – har fortalt

17. Døme på je-verb

18. Nå - verb • Nå-verb består av korte verb som får – r i presens og endinga – ddei preteritum. Eks: Å nå – når – nådde – har nådd / nått Å bu – bur – budde – har budd / butt Å tru – trur – trudde – har trudd / trutt

19. Uregelrette svake verb • Verb som ikkje passar inn i dei andre gruppene. Eks: Å vite / vete – veit – visste – har visst Å seie – seier – sa – har sagt Å setje / sette – set / sett – sette – har sett

20. Kort repetisjon av svake verb • A-verb: Å kaste – kastar – kasta – har kasta • E-verb: Å vurdere – vurderer – vurderte – har vurdert • Je-verb: Å fortelje – fortel_– fortalde (fortalte) – har fortalt • Nå-verb: Å nå – når – nådde – har nådd / nått

21. Sterke verb • Presens: Inga ending Eks: Bokmål: Hanne finner ikke pengene sine. Nynorsk: Hanne finn ikkje pengane sine. • Preteritum: Inga ending og vokalskifte – skifter vokal inne i ordet Eks: Bokmål: Hanne fant pengene sine til slutt. Nynorsk: Hanne fann pengane sine til slutt.

22. Heile bøyinga til sterke verb finn du i ordlista.

23. Dei viktigaste sterke verba

25. Plan for økta: • Felles gjennomgang av pronomen og genitivsuttrykk • Oppgåver • Oppsummering Mål: • Kunne skrive om genitivsuttrykk

26. Pronomen • Pronomen er ord som står i staden for andre ord, ofte for eit substantiv. • Ordet pronomen tyder ”i staden for substantivet”.

27. Spørjepronomen • kven hvem • kva hva • kva for ein/ei/eit/nokre hvilken/hvilket/hvilke Spørjeadverb • korleis hvordan • kvifor / korfor hvorfor • kor hvor

28. Eigedomspronomen • EINTAL • min • din • hans • hennar • FLEIRTAL • vår • dykkar • deira

29. Personlege pronomen Eit personleg pronomen kan stå i staden for både menneske, dyr og ting. OBS! På nynorsk bruker vi han om hankjønnsord og ho om hokjønnsord (i staden for den) Døme: Stormen var sterk. Han ødela fleire hus. Britt er frå Bergen. Ho er vestlending. Når kjem flyet? Det landar kl. 22.00.

31. Genitivsuttrykk på nynorsk • Genitiv fortel oss noko om eigedom.

32. I desse høva kan du nytte genitiv på – s i nynorsk: • I uttrykk for tid og mål: • Ein times pause, ein dags arbeid, i manns minne • Ved særnamn: • Ibsens ”Vildanden”, Noregs medlemskap i Nato, Pers datamaskin, Odas veske • Ved fellesnamn i ubestemt form eintal og fleirtal: • Lang dags ferd mot natt, i manns minne • I namn på offentlege institusjonar • Statens forureiningstilsyn, Statsministerens kontor

33. Omskriving av genitiv på nynorsk Ofte må vi skrive om genitivsuttrykk når vi skriv på nynorsk. Dette kan vi gjere på tre måtar: • med preposisjonar • med eigedomsord • med samansetjingar

34. Med preposisjonar:

35. Med eigedomsord:

36. Med samansetjingar: