ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ της ΕΕ

1. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ της ΕΕ Σπύρος Μπλαβούκος Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών (ΔΕΟΣ) Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

3. Τι είναι η ΕΕ;

6. ΔΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ • Ιστορική Επισκόπηση: Εξωτερικές Σχέσεις και Πολιτική Ολοκλήρωση • Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας: από το Μααστρίχτ στη Λισαβόνα (1991-2007) • Παράμετροι Επηρεασμού Εξωτερικών Σχέσεων ΕΕ • ΕΕ και Διεθνείς Οργανισμοί • Ψήφισμα ΓΣ ΟΗΕ 65/276 • Αποτίμηση Διεθνούς Παρουσίας ΕΕ

7. Διεθνής Διάσταση ΕΕ: Εισαγωγικές Παρατηρήσεις • ολιστική προσέγγιση (όχι μόνο ασφάλεια αλλά και εμπόριο, οικονομικές σχέσεις κλπ), • διευρυμένη αντίληψη ασφάλειας (όχι μόνο εδαφική άμυνα αλλά και π.χ. μετανάστευση, περιβάλλον, ενέργεια κλπ) • παράλληλη δράση και παρουσία (ορισμένες φορές και σύγκρουση) ΕΕ και μεμονωμένης δράσης κρατών-μελών (π.χ. αναπτυξιακή βοήθεια): μεθοδολογικές δυσκολίες

8. Εξωτερικές Σχέσεις και Πολιτική Ολοκλήρωση: Ιστορική Επισκόπηση • Σχέδιο Pleven (1950): Δημιουργία Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας (ΕΑΚ) με ενιαίο ευρωπαϊκό στρατό υπό ενιαία πολιτική εξουσία • Αποτυχία σχεδίου: ευρωπαϊκή ολοκλήρωση θα κινηθεί σε νεολειτουργιστική λογική(Schuman Plan) • Σχέδιο Fouchet(1961-2): διακυβερνητική συνεργασία παράλληλα με οικονομική ολοκλήρωση (η Γαλλική προσέγγιση)

9. Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία (ΕΠΣ) (1973) • Σύνοδος Κορυφής της Χάγης (1969): διεύρυνση/ επιτάχυνση/ εμβάθυνση • Ρεαλιστική προσέγγιση: τι είναι εφικτό • Εκτός θεσμικού πλαισίου Συνθηκών • Πλαίσιο διαβούλευσης, όχι λήψης δεσμευτικών αποφάσεων • Διεθνής ρόλος ΕΕ: όχι στρατιωτικός, ούτε σε ανταγωνισμό υπερδυνάμεων (ΗΠΑ-ΕΣΣΔ) αλλά η ΕΕ ως «πολιτική/πολιτισμική δύναμη» (civilian power) • Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986): ενσωμάτωση ΕΠΣ στις Συνθήκες

10. Συνθήκη Ευρ. Ένωσης (ΣΕΕ) και Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) (1991) • Υπόβαθρο (1989-90): • τέλος «Ψυχρού Πολέμου», θέμα ενσωμάτωσης επανενωμένης Γερμανίας στις ευρωπαϊκές δομές • Παράλληλη διαπραγμάτευση με ΟΝΕ • Δομή πυλώνων ΣΕΕ: • ΚΕΠΠΑ διακυβερνητική: αποφάσεις με ομοφωνία, εκτός δικαιοδοσίας ΕΔΚ και ΕΚ, • επιβεβαιώνεται η αυτονομία ΗΒ και Γαλλίας στο ΣΑ του • Εμπειρία ΚΕΠΠΑ: πρώτα χρόνια καταστροφικά (κρίση πρώην Γιουγκοσλαβίας και παράλυση)

11. Συνθήκη Άμστερνταμ (1997) και Ευρωπαϊκή Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης (ΕΔΤΑ)(1999) • Βελτιώσεις: • ‘Δημιουργική αποχή’ • Ύπατος Εκπρόσωπος • Ανάληψη αποστολών τύπου Petersberg (διατήρηση ειρήνης, βλ. ΟΗΕ) • Ε. Συμβούλιο Ελσίνκι (1999): Συμφωνία για ΕΔΤΑ • 50.000 με 60.000 προσωπικό έτοιμο εντός 60 ημερών και με δυνατότητα παραμονής και εμπλοκής τουλάχιστον για ένα χρόνο

12. Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας (2003/2008) • Βασικό κείμενο πολιτικής που η ΕΕ αποσαφηνίζει απειλές ασφάλειας και μέσα-σκοπούς διεθνούς εμπλοκής της • Απειλές: διεθνής τρομοκρατία, όπλα μαζικής καταστροφής, περιφερειακές κρίσεις, κράτη υπό κατάρρευση, οργανωμένο έγκλημα • Αποτελεσματική πολυμέρεια: έμφαση σε διεθνές δίκαιο και εύρυθμα λειτουργούντες διεθνείς οργανισμούς, αρχές και νόρμες • Συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς

13. Συνθήκη Λισαβόνας (2007) • Συνεργασία παραμένει διακυβερνητικού χαρακτήρα • ΕΕ αποκτά πλέον νομική υπόσταση (μπορεί να γίνει μέλος ΔΟ) • Θέση Ύπατου Εκπροσώπου («Υπουργός Εξωτερικών ΕΕ»): ενοποιούνται θέσεις Επιτρόπου εξωτερικών υποθέσεων και Ύπατου Εκπροσώπου ΚΕΠΠΑ • Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) • Ανανεωμένη λίστα «καθηκόντων Petersberg» (περιλαμβάνει αποστολές αφοπλισμού, μάχη κατά τρομοκρατίας, παροχή στρατιωτικής εκπαίδευσης) • Ρήτρα αλληλεγγύης: υποστήριξη σε περίπτωση τρομοκρατικής επίθεσης ή ανθρωπιστικής καταστροφής • Πρωτόκολλο «Μόνιμης Αρθρωμένης Συνεργασίας» (Permanent Structured Cooperation): προοπτική στενότερης συνεργασίας σε στρατιωτικά ζητήματα

14. ΕΕ- Διεθνές Εμπόριο και ΑΞΕ • 15.5 % παγκόσμιου εμπορίου (αγαθών)(2011) • 1η σε εξαγωγές 14.9% (2011) • 1η σε εισαγωγές16,1% (2011) • 1η σε απορρόφηση ΑΞΕ (€241.7 bn)

16. ΕΕ και Αναπτυξιακή Βοήθεια • ΕΕ μεγαλύτερος πάροχος αναπτυξιακής βοήθειας διεθνώς (56%)(ΗΠΑ: 24%) • Επιτροπή: δεύτερος μεγαλύτερος πάροχος αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας [παρουσία σε 150 χώρες περίπου]

18. Παράμετροι Επηρεασμού Εξωτερικής Δράσης ΕΕ • Ενδογενείς: • Πολιτική δυναμική ΕΕ (διευρύνσεις ΕΕ, ρόλος ΕΚ/Επιτροπής και ενδοθεσμικές ισορροπίες) • Εξελίξεις σε κράτη-μέλη (π.χ. Ελλάδα και σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας) • Εξωγενείς: • Διεθνείς κρίσεις • ασφάλειας (π.χ. Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Ιραν) • ανθρωπιστικές/περιβαλλοντικές/οικονομικές κρίσεις (π.χ. 2005 τσουνάμι, Νταρφούρ) • Ρόλος άλλων διεθνών δρώντων • Χώρες: HΠΑ, χώρες BRIC Countries • Διεθνείς Οργανισμοί

19. Ψήφισμα Γεν. Συνέλευσης ΟΗΕ 65/276 (Μάιος 2011) • Ερευνητικοί Στόχοι: • πώς η ΕΕ δραστηριοποιείται στον ΟΗΕ μετά το Ψήφισμα; • έχουν επηρεαστεί οι εσωτερικές διεργασίες διαμόρφωσης πολιτικής; • πώς διαμορφώνεται ο συντονισμός Βρυξελλών-Νέας Υόρκης;

20. Αποτίμηση Διεθνούς Δράσης ΕΕ

21. Αντί συμπερασμάτων:Quo Vadis Europe?

23. Τι διδάσκει η Ευρωπαϊκή ιστορία;