De concurrentiepositie van de topsectoren in Noord-Brabant

1. De concurrentiepositie van de topsectoren in Noord-Brabant Welk vestigingsklimaat is nodig om internationaal te excelleren?

2. Centrale vraag:Welke investeringsagenda hoort bij het verbeteren van de concurrentiepositie van de topsectoren en het versterken van het concurrentievermogen van Noord-Brabant? Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

3. Inhoudsopgave • Achtergrond en aanpak • De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in Noord-Brabant • Positie Noord-Brabant t.o.v. andere Nederlandse regio’s (focus en afstemming) • Hightech en kennisinfrastructuur van Noord-Brabant onder de loep • Urgentietabel Noord-Brabant voor een excellent vestigingsklimaat • Bijlagen Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

4. 1. Achtergrond en aanpak Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

5. Gebaseerd op PBL studie naar concurrentiepositie topsectoren • Topsectoren-aanpak • Twee kanten van internationale competitie • Regio’s cruciaal • Nieuwe manier van benchmarken • Empirisch / kwantitatief (unieke data) • Uitgebreide literatuurstudies Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

6. Topsectoren-aanpak • Bedrijfslevenbrief ‘Naar de Top’ Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, 2011) • Investeren in topsectoren centraal: • AgroFood, Tuinbouw en uitgangsmaterialen, High Tech, Energie, Logistiek, Creatieve Industrie, Life Sciences, Chemie en Water. Daarnaast wordt aandacht besteed aan Hoofdkantoren • Dit zijn sectoren waarin Nederland wereldwijd sterk is en waarvoor de overheid extra aandacht heeft. • In de PBL studie worden de volgende sectoren meegenomen: • landbouw en voedingsmiddelen, Hightech en Materialen, Energie, Chemie, Logistiek en groothandel, Zakelijke diensten, Financiële diensten (zie bijlage en PBL 2012 voor afbakening) Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

7. Twee kanten van internationale competitie • Nederlandse bedrijven die hun producten en diensten over de hele wereld exporteren (ondervinden concurrentie van buitenlandse bedrijven die in dezelfde markten opereren) • Bedrijven van over de hele wereld die vestigingen hebben of opzetten in regio’s buiten hun eigen land (waarbij er concurrentie is om deze investeringen binnen te halen) Voor beide geldt dat ze belangrijk zijn voor economische ontwikkeling. We willen een excellent vestigingsklimaat hebben voor deze internationaal opererende bedrijven Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

8. Regio's cruciaal 'Global-local paradox'Porter'Triumph of the city'Glaeser'Geography and Trade'Krugman 'Reshaping Economic Geography'Worldbank'Competitive cities in a global economy'OECD'EU Agenda reformed cohesion policy; place-based approach'Barca Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 8

9. Nieuwe manier van Benchmarken: filosofie in de analyse • We benchmarken het vestigingsklimaat van Noord-Brabant met die regio’s waar bedrijven zitten waar Noord-Brabant daadwerkelijk mee in concurrentie is, zogenaamde ‘revealed competition‘, op: export en buitenlandse investeringen • Waar bevinden zich de belangrijkste concurrenten van de bedrijven in de topsectoren? • Welke factoren zijn belangrijk voor een goede concurrentiepositie? • Hoe verhoudt het Brabantse vestigingsklimaat zich op deze factoren tot haar belangrijkste concurrenten? • Op welke factoren is het in te lopen 'gat' met de concurrenten groot en welke factoren zijn goed op orde? Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

10. Empirisch en kwantitatief • 256 Europese regio’s • Mondiaal speelveld van competitie • Unieke databases over internationale handel tussen regio’s en de aanwezigheid van buitenlandse bedrijven • Dertig factoren van regionale vestigingsklimaat Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

11. 1. Buitenlandse bedrijven 2. Export Uitgebreide literatuurstudies Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

12. 2. Internationale positie topsectoren in Noord-Brabant Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

13. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 13

14. Internationaal sterkste sectoren • Top van Europa (top posities op beide kanten van competitie) • Landbouw* • Voedingsmiddelenindustrie • Subtop van Europa (sterke positie op ten minste 1 van de kanten van competitie) • Hightech industrie • Energie • Groothandel • Logistiek We focussen op deze 6 Brabantse topsectoren (de andere sectoren staan in de bijlage) * Let op: er zijn maar heel weinig buitenlandse bedrijven in de landbouw. Bij landbouw gaat het dus vooral om export Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

15. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 15

16. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 16

17. Conclusies voor landbouw • Concurrenten bevinden zich met name in aangrenzende regio's • In landbouw zeer weinig buitenlandse bedrijven actief, daarom analyse beperkt tot export • Belangrijkste concurrentiefactoren: • Kennisinfrastructuur • Bereikbaarheid (lucht en weg) • Netwerkoriëntatie (o.a transportkosten) • Positie Noord-Brabant • Goed: kennisinfrastructuur (universiteiten, private R&D en patenten) • Mist: massa en efficiënt netwerk (concurrenten hebben efficiëntere netwerken doordat ze handelen met grotere regio’s nabij) Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

18. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 18

19. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 19

20. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 20

21. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 21

22. Conclusies voor voedingsmiddelenindustrie • Verschillende concurrenten voor twee kanten van internationalisering • Aantrekken buitenlandse bedrijven: Oost-Europa van belang • Export: veelal vanuit aangrenzende regio's • Belangrijkste concurrentiefactoren verschillen: • Voor export private kennis belangrijker, voor buitenlandse bedrijven publieke kennis. • Maar ook overeenkomsten: belang van massa & dichtheid en connectiviteit door de lucht • Positie Noord-Brabant • Mist: agglomeratiekracht (massa en dichtheid), concentratie financiële diensten en connectiviteit via de lucht Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

23. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 23

24. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 24

25. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 25

26. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 26

27. Conclusies voor hightech industrie • Veelal dezelfde concurrenten voor twee kanten van internationalisering • Hierdoor ook dezelfde belangrijkste concurrentiefactoren: • Belang van topuniversiteit, private kennis (patenten en private R&D), agglomeratiekracht, connectiviteit lucht en weg • Voor hightech is cluster belangrijk (nabijheid van bedrijven in de keten om hightech producten te maken) • Positie Noord-Brabant • Goed: private kennisinfrastructuur • Mist: clusterkracht (het hightech cluster is relatief klein), connectiviteit lucht, agglomeratiekracht (massa en dichtheid), export door hightech Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

28. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 28

29. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 29

30. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 30

31. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 31

32. Conclusies voor energie • Verschillende concurrenten voor twee kanten van internationalisering • Veelal afkomstig uit Scandinavië • Verschillende belangrijke concurrentiefactoren: • Aanrekken buitenlandse bedrijven: publieke kennis, BRP • Export: private kennis • Positie Noord-Brabant • Mist: agglomeratiekracht (massa en dichtheid), concentratie financiële diensten en publieke kennis • Sterk: positie universiteiten en private kennis Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

33. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 33

34. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 34

35. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 35

36. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 36

37. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 37

38. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 38

39. Conclusies voor logistiek • Concurrenten deels overeenkomstig, deels anders • Overeenkomstig: Londen, Parijs, Kopenhagen en Oslo • Belangrijke concurrentiefactoren: • Aanwezigheid multinationals (bedrijven met vestigingen elders) • Agglomeratiekracht, topuniversiteiten, connectiviteit lucht en BRP • Positie Noord-Brabant • Mist: aanwezigheid multinationals, agglomeratiekracht (massa en dichtheid), connectiviteit lucht, BRP • Sterk: rankscore universiteiten en private kennis Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

40. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 40

41. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

42. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving 42

43. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

44. Conclusies voor groothandel • Verschillende concurrenten voor export en aantrekken buitenlandse bedrijven • Overeenkomstig: Londen en Parijs • Belangrijke concurrentiefactoren: • Veelal hetzelfde, volgorde wel verschillend • Aanwezigheid multinationals (bedrijven met vestigingen elders), bevolkingsdichtheid, rankscore universiteiten, congestie, private kennis, BRP en concentratie financiële diensten • Positie Noord-Brabant • Mist: agglomeratiekracht (massa en dichtheid), connectiviteit lucht, concentratie financiële diensten, BRP Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

45. Algemene conclusies internationale positie • Maatwerk vereist: • Concurrenten van de topsectoren bevinden zich in verschillende regio's; belang van concurrentiefactoren verschilt per topsector • Concurrenten verschillen soms per vorm van internationalisering • Vestigingsklimaat van Noord-Brabant: • Beperkingen • Gebrek aan agglomeratiekracht • Beperkte concentratie financiële diensten • Connectiviteit lucht minder goed dan concurrenten • Sterke positie • Rankscore universiteiten • Private kennis (private R&D investeringen en patenten) Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

46. 3. Nationale positie topsectoren in Noord-Brabant Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

47. Nationale vergelijking van belang Niet alleen internationale positie van belang ook nationale positie Regionaal afstemmen: niet elke Nederlandse regio moet proberen sterk te worden in elke topsector Voorkomen concurrentie onderling Wat is de focus van Noord-Brabant? Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

48. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

49. Nationale vergelijking: landbouw Groot aandeel van de export afkomstig uit Noord-Brabant, maar Zuid-Holland heeft een nog sterkere positie Aantrekken buitenlandse bedrijven minder relevant in landbouw Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving

50. Mei 2012 | Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen en Dario Diodato Planbureau voor de Leefomgeving