Download
1 / 35
350 likes | 517 Views
موضوع: کشاورزی. تهیه کنندگان:. زهرا ارشادنیا مرضیه اسماعیلیان ساهره بلوغ زاده فاطمه سالاری فاطمه کی شمس. مقدمه: كشاورزي در بر گيرنده مجموعه‌اي از فعاليت‌هاي اقتصادي مي‌باشد كه هدف از آن تهيه نيازهاي خوراكي جامعه و توليد اوليه كشاورزي براي ديگر بخش‌هاي توليدي از جمله صنعت است.
E N D
موضوع: کشاورزی تهیه کنندگان: زهرا ارشادنیا مرضیه اسماعیلیان ساهره بلوغ زاده فاطمه سالاری فاطمه کی شمس
مقدمه: كشاورزي در بر گيرنده مجموعه‌اي از فعاليت‌هاي اقتصادي مي‌باشد كه هدف از آن تهيه نيازهاي خوراكي جامعه و توليد اوليه كشاورزي براي ديگر بخش‌هاي توليدي از جمله صنعت است. از ميانه‌‌هاي دوره قاجاريان، بخش كشاورزي ايران برخلاف هدف گذشته به جاي رشد متناسب با نياز بخش‌هاي مختلف داخلي به تدريج به توليد براي صنايع كشورهاي استعمار كشيده شد. با اين تغيير جهت تأمين مواد غذايي براي جمعيت كشور دچار نارسايي شد و قحطي و بيماري ناشي از آن مرگ و ميرهاي مزمن و حادي را به وجود آورد. بخش كشاورزي در ايران با وجود وابسته شدن از نظر نوع توليد به طور نسبي به بازار جهاني و سلطه سياست‌هاي استعماري برآن، توانست تا دهه پس از كودتاي 1332 نيز با افت‌خيزهايي به تقاضاي داخلي پاسخ دهد.
در سالهاي پس از كودتاي 1332 كشاورزي ايران مانند بخش صنعت مي‌رفت تا در مسير رشدي وابسته قرار گيرد اما در كنار ايجاد واحدهاي بزرگ و نوين دامپروري و مرغداري و برخي كشت صنعتها، كشاورزي ايران به ويژه زراعت و دامپروري سنتي، در برابر موج‌هاي وابستگي ايستادگي كردند. پراكندگي روستاها در ايران (به جز استانهاي شمالي)، كمبود آب و كوچك بودن زمينهاي كشاورزي آبي ايران را مي‌توان از جمله عوامل اساسي تأخير در وابستگي بخش كشاورزي ايران دانست.
بهره‌برداري‌هاي كشاورزي برحسب نوع فعاليت و استان1382:
تولید محصولات زراعی و باغی: هزار تن ماخذ: بانک مرکزی ایران
در سال زراعی 84-1383: مجموع توليد محصولات زراعي و باغي 82.5ميليون تن بود که نسبت به سال زراعي گذشته 7.1درصد افزایش داشت. در اين سال مجموع توليد محصولات زراعي 67.8ميليون تن و محصولات باغي 14.7ميليون تن برآورد گرديد که نسبت به سال گذشته به ترتيب از 5.9و 12.2درصد رشد برخوردار بوده اند. همچنين مجموع توليد غلات (گندم، برنج (شلتوک)، جو و ذرت دانه اي) به حدود 23.3ميليون تن رسيد که در مقايسه با سال قبل، از 1.3ميليون تن (6 درصد) افزايش برخوردار بود. در سال زراعي ١٣٨5: مجموع توليد محصولات زراعي و باغي 88.8ميليون تن بود که نسبت به عملکرد سال قبل 4.8درصد رشد داشت. رشد مزبور درسال قبل 7.1درصد بوده است. مطابق اين برآورد، مجموع توليد غلاتکشور شامل گندم، شلتوک برنج، جو و ذرت دانهاي دراين سال زراعي 4 /22 ميليون تن بود. در سال زراعي 86-1385: مجموع توليد محصولات زراعي وباغي بالغ بر 90 میلیون تن برآورد گرديد که نسبت به عملکرد سال قبل 3.6درصد رشد نشان مي دهد. از اين ميزان، 73.5ميليون تن به محصولات زراعي و 16.5ميليون تن به محصولات باغي اختصاص داشت که در مقايسه با سال قبل به ترتيب از رشدي معادل 3.1و 6.1درصد برخوردار بودند. • .
:عملكرد در هكتار محصولات زراعي سال زراعی87-86 ماخذ: وزارت جهاد کشاورزی
مشكلات زراعي ايران: 1. كمبود آب و وسايل آبياري 2. كمبود توليد در واحد سطح 3. محدوديت كشت و برداشت ماشيني 4. استفاده نامناسب و يا كمبود استفاده از كودهاي شيميايي 5. عمومیت نيافتن استفاده از بذر مرغوب 6. كمبود سرمايه‌گذاري 7. آفت‌هاي گياهي 8. كمبود آموزش كشاورزي 9. توسعه نيافتن راه‌هاي روستايي 10. پيشروي شنهاي روان و گسترش كويرها 11. انجام اصلاحات ارضي نامناسب و...
با دگرگوني‌هاي به وجود آمده در الگوي مصرف، افزايش پروتئين حيواني، به موازات افزايش جمعيت و عدم رشد متناسب (كيفي) دامداري و دامپروري در كشور، به تدريج اين فعاليت اقتصادي از دو سو به وابستگي كشيده شد. از يك سو در اثر رشد دامپروري بي‌تناسب با رشد زراعي واردات خوراك دام از خارج رواج يافت و از سوي ديگر به خاطر ناكافي بودن توليدات دامي براي مصرف داخلي، واردات اين توليدات نيز متداول شد. دامپروري: دامداري افزون بر تأمين فرآورده‌هاي دامي و پاسخگويي به بخش مهمي از نياز به مواد پروتئيني مي‌تواند بر فعاليت زراعي نيز تأثير مثبت داشته باشد. دامداري و دامپروري مكمل فعاليت‌هاي زراعي است.
انواع دامپروري: فعاليت دامپروري در ايران به سه شكل ايلي (كوچنده)، روستايي و نوين انجام مي‌گيرد. دامپروري ايلي: اين نوع دامپروري از ديرباز مهمترين شكل پرورش دام در ايران بوده است. در اين روش با استفاده از مناطق ييلاقي و قشلاقي دام به صورت طبيعي به چرا برده مي‌شود و تنها در مواقع استثنائي و يا روزهاي سرد، تغذيه دام به شيوه دستي انجام مي‌شود. مشكلات دامپروري ايلي: 1. دامپروري ايلي، تابع بارندگي سالانه و رشد علف‌ها است و به همين دليل خشكسالي، سرما و بيماري، تلفات شديدي را بر دام‌ها وارد مي‌كند. 2. به دليل فاصله زياد چراگاه‌ها از شهرها و كمبود خدمات دامپزشكي و نيز پراكندگي اين نوع فعاليت در سرزمين‌هاي گسترده از دريافت خدمات لازم ديگر بي‌بهره مي ماند. 3. كمبود صنايع تبديلي و شبكه حمل و نقل در مناطق ايلي به شدت محسوس است.
دامداري روستايي: اين شيوه دامداري در آبادي‌ها و روستاهاي ايران معمول است. هر خانواده در محدوده وضع مالي، مقدار علوفه و امكانات زراعي اقدام به نگاهداري تعدادي دام و مرغ مي‌كند. توليد عمده دام و مرغان روستايي بيش‌تر به مصرف خانواده روستايي مي‌رسد. دامداري نوين: اين نوع دامداريها با رشد سرمايه در ايران و بيش‌تر در سالهاي پس از كودتاي 28 مرداد 1332 با سرمايه‌گذاري بخش خصوصي در گرداگرد شهرهاي بزرگ، به ويژه تهران به وجود آمد كه براي نخستين بار در اداره آنها از متون جديد استفاده شد. در ساختار كنوني اقتصاد ايران، اين واحدهاي توليدي از نظر دام اصلاح شده، علوفه، دارو و شيوه‌هاي توليد وابسته به خارج هستند و رشد آنها نه با رشد زراعت در ايران، بلكه با امكانات وارداتي تناسب يافته است.
نارسايي‌هاي دامپروري ايران: 1. آگاهي اندك دامداران غيرصنعتي از اصول دامداري 2. محدوديت‌هاي خدمات بهداشتي و دامپزشكي 3. كمبود و نبود علوفه مناسب براي دام زير تأثير ويراني چراگاه‌ها و افزايش تعداد دام 4. بازدهي كم در دامپروري 5. تلفات زياد دام 6. كمبود صنايع تبديلي در مورد شير
تولید محصولات دامی: مجموع توليد محصولات دامي (گوشت قرمز، گوشت مرغ، شير، تخم مرغ و عسل)در سال 1384به بيش از 10 ميليون تن بالغ گرديد که در مقايسه با سال قبل از آن2/7 درصدافزايش نشانميدهد، اين ميزان در سال 1385 معادل 5/10643هزار تن بود که نسبت به سال قبل 3/6درصدافزايش نشان ميدهد، در سال ١٣86معادل 11349 هزار تن بود که نسبت به سال قبل ٧ درصد افزايش داشته ودر سال 1387 معادل 8/11975 هزار تن بود که نسبتبه سال قبل 7/5 درصد افزايش داشت.
ماهيگيري و پرورش ماهي: ماهيگيري فعاليت اقتصادي ويژه‌اي است كه تنها هزينه‌هاي مرحله برداشت آن در سرمايه‌گذاري مطرح است چرا كه ديگر هزينه ها را طبيعت مي‌پردازد و از اين نظر اقتصادي‌ترين شكل توليد پروتئين است. ايران با دسترسي به درياي خزر، خليج فارس، درياي عمان و همچنين داشتن آبگيرهاي فراوان داخلي، امكانات بالقوه گستره‌اي براي ماهيگيري و پرورش ماهي در اختيار دارد. در بهره‌برداري از منابع آبزيان، شركت شيلات شمال از سال 1331 در محدوده درياي خزر و شركت شيلات جنوب از سال 1340 در محدوده خليج فارس و درياي عمان نقش اساسي را در ماهيگيري و بهره‌برداري از آبزيان داشته‌اند.
ماهيگيري در درياي خزر: درياي خزر بزرگترين درياچه بسته جهان به شمار مي‌رود كه چندي است از راه مجراي «ولگا_دن»به درياي آزاد راه يافته است. حوزه ايران 7 درصد كل وسعت درياي خزر است. به طور كلي نزديك به 100 گونه و زيرگونه از ماهيان دريايي و مهاجر، در درياي مازندران زندگي مي‌كنند كه در حال حاضر از 15 تا 20 گونه آن بهره‌برداري مي‌شود. آبزيان مورد بهره‌برداري در درياي شمال به دو دسته خاوياري و غير خاوياري تقسيم مي‌شوند. چون درياي مازندران درياي بسته‌اي است، بهره‌برداري از اين دريا از راه مهاجرت آبزيان درياهاي ديگر جبران نمي‌شوند. به علاوه ماهيگيري بي‌رويه و عوامل نامساعد ديگر از جمله آلوده شدن آبها به سم‌هاي گياهي و ورود پساب‌هاي كارخانه‌ها و واحدهاي صنعتي به رودخانه‌هايي كه محل تخم‌ريزي و تكثير طبيعي برخي از آبزيان مهم درياي مازندران به شمار مي‌روند موجوديت منابع آبزي اين دريا را به خطر انداخته است.
ماهيگيري در خليج فارس و درياي عمان: حدود 1800 كيلومتر از كرانه‌هاي شمالي خليج فارس و درياي عمان در خاك ايران قرار دارد كه سرشار از ذخاير گوشتي و ديگر فرآورده‌هاي دريايي است. ميزان ذخيره قابل بهره‌برداري از درياي عمان 400 تا 600 هزار تن در سال انواع ماهي، فرآورده‌هاي ديگري چون روغن، چرم، كود، چسب، مرواريد، پلاستيك دارو و غيره است. ماهيان جنوب به دو دسته خوراكي و صنعتي بخش مي‌شوند. دسته اول براي تهيه تن و كنسرو به كار مي‌روند و دسته دوم براي مصرف مستقيم خوراكي صيد مي‌شوند. مهمترين گونه‌هاي اين ماهي‌ها عبارتند از: حلوا، شيرماهي، شوريده، قباده و سرخو.
توليد انواع آبزيان: همانطور كه گفته شد ذخيره‌ها و امكانهاي بالقوه ماهيگيري و پرورش ماهي در درياي خزر و جنوب و آبگيرها و كارگاه‌هاي پرورش ماهي به رقم بيش از 500 هزار تن در سال مي‌رسد. اما تا پيش از انقلاب به استفاده از امكانهاي بالقوه مزبور توجهي نمي‌شد و در نتيجه سرمايه‌گذاري‌هاي لازم هم انجام نگرفت. بعد از انقلاب در زمينه افزايش توليد تلاش مالي صورت گرفت. منتها استفاده از ذخاير بالقوه مستلزم تربيت كارشناسان، گسترش ناوگان ماهيگيري، تأمين وسايل ماهيگيري و ... است.
میزان ماهیگیری و تولید صنعتی آبزیان: درصد ماخذ: سالنامه آماری کشور
آشنایی با مناطق تولید کشاورزی ایران: گوناگونی بسیار سودمند مناطق ایران از نظر تولید محصولات کشاورزی و تنوع محصولات، وجود امکانات گسترده کشاورزی را در کشور نشان می دهد، که بهره برداری متناسب از آنها با توجه به گستردگی سرزمین ایران، بی نیازی به محصولات کشاورزی خارج راپدید می آورد. مجهز کردن بهره برداران کشاورزی اعم از زراعی، باغی و دامی به دانشها و فنون جدید همراه با گسترش تولیدات صنعتی مورد نیاز آنان می تواند در راستای بی نیازی به خارج، اقدامی حیاتی بشمار آید.
محصولات کشاورزی و مناطق عمده تولید آنها:
وابستگی در تامین محصولات کشاورزی: وخامت این مسئله از زمانی آشکار شد که دولت دست نشانده آمریکا پس از کودتای سال 1332، موفق به اجرای چند برنامه با هدف رشد سرمایه داری وابسته شد. با افزایش جمعیت و افزایش درآمد نفت الگوی مصرف تغییر یافت، همچنین عقب ماندگی صنعتی بر عقب ماندگی کشاورزی افزود و کشاورزی نه تنها از لحاظ تامین ماشین آلات، کود شیمیایی، سم ها و فنون نیازمند خارج شد بلکه به دلیل کمبود سرمایه گذاری و عدم حمایت از کشاورزان کم زمین این بخش نتوانست مواد غذایی مورد نیاز جامعه و مواد اولیه برای صنعت را تامین کند.
واردات محصولات کشاورزی: درصد ماخذ: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
با در نظر گرفتن كمبود مواد غذايي در سطح جهان و در نتيجه افزايش قيمت آن از يك سو و تداوم رشد جمعيت ايران از سوي ديگر، ضرورت حياتي دگرگوني بنيادي كشاورزي ايران و استفاده از هر امكاني هر چند اندك در هر گوشه ايران براي توليد محصولات كشاورزي مطرح مي‌شود. در اين زمينه علاوه بر استفاده از شيوه توليد براي بازار، زنده كردن خوداتكايي غذايي سنتي خانواده‌ها به ويژه خانواده‌هاي روستايي، مي‌تواند بسياري از نارسايي‌هاي كنوني را برطرف سازد.
ارزش افزوده فعالیتهای کشاورزی: به میلیارد ریال ماخذ: سالنامه آماری کشور
نتیجه جدول: سهم غالب را در ارزش افزوده بخش كشاورزي، فعاليت‌هاي زراعي به عهده داشته است. دومين زير بخش از نظر ارزش افزوده كشاورزي، دامپروري و شكار بوده، بعد از آن ماهیگیری و در نهایت جنگلداری کمترین سهم ارزش افزوده کشاورزی را به خود اختصاص داده است.
روابط مالكيت: مالكيت‌هاي بزرگ تا پيش از اصلاحات ارزي در ايران دوگونه بود: 1. اربابي: شامل زمينهاي ارباب و مالكان بزرگ، كه توليد در اين زمين‌ها بر پايه تقسيم محصول زمين به عوامل پنجگانه آب، بذر، زمين، دام و نيروي كار بين مالك و زارع انجام مي‌شد. 2. مالكيت‌هاي بزرگ با ماهيتي سرمايه‌دارانه: كه توليددر اين زمين‌ها براي تهيه محصول براي بازار با بهره‌گيري از كارگر روز مزد انجام مي‌گرفت.
اصلاحات ارزي: اصلاحات ارزي پس از استواري نخستين نظام كودتا و جريان دوباره‌ي درآمد نفت با هدف‌هاي واقعي چندگانه انجام شد. مهمترين هدف، ايجاد پايگاه اجتماعي براي نظام حاكم، از راه تبديل ارباب‌ها، خان‌ها و سردارها به زمين‌داران بزرگ بود. گسترش روابط پولي در روستاها، رواج مزد بگیری، از بين بردن خوداتكايي و ... از ديگر هدف‌هاي اصلاحات ارزي بود. قانون اصلاحات ارزي در 3 مرحله‌ي 1341، 1343 و 1348 ، تصويب شد. هدف در مرحله اول تقسيم زمينهاي مالكان غايب بود. در مرحله دوم هدف حذف نظام سهم‌بري و جايگزين كردن اجاره‌داري بدون تغيير نظام زمين‌داري بود. در مرحله 3 هدف از ميان برداشتن مناسبات ارباب- رعيتي بود.
پیامدهای اصلاحات ارضی: خوش نشين ها و افرادي كه قطعه زمين كوچك و غالبا نا مرغوبي به دست آوردند به زودي تبديل به كارگر مزدبگير شدند و راهي شهر. عكس آن در زمينهاي تحت مالكيت مالكان سابق رخ داد. به اين ترتيب سازمان پيشين توليد كشاورزي در ايران از هم گسيخت و روابط سرمايه داري بدون اينكه بتواند مسائل اين بخش از اقتصاد را حل كند جايگزين آن شد و ميليونها نفر روستايي را روانه شهر كرد و چند ده هزار روستا را خالي از جمعيت ساخت. تجربه ايران و ديگر كشورها نشان داده كه مسائل كشاورزي بويژه در كشورهايي از جمله ايران با پراكندگي روستايي، كمبود آب، ناموزوني زماني و مکانی بارندگی، اندك بودن مساحت زمينهاي واحدها و ... صرفاً از طریق تقسيم زمين و واگذاري حركت اقتصادي به نيروهاي با زار حل شدني نيست. در واقع نيروهاي با زار حتی در كشورهاي توسعه يافته سرمايه‌داري به دليل شرايط توليد كشاورزي نتوانسته‌اند به حل مشكلات بپردازند و دولت‌ها ناچار به دخالت به صورت‌هاي مختلف در اين زمينه شده‌اند.
تدابیر کمکی اصلاحات ارضی برای جلوگیری از شکست بیشتر اصلاحات ارزی راه حل هایی اندیشیده شد: 1) ایجاد شرکت های سهامی زراعی 2) واحد های کشت و صنعت 3) شرکت های تعاونی تولید و توزیع
اهداف ایجاد این شرکتها: هدف از ایجادشرکتهای سهامی-زراعییکپارچه کردن زمینهای خرد شده بر اثر اصلاحات ارضی، رفع کمبود مدیریت و سرمایه، افزایش نهاده های کشاورزی برای بالا بردن بازدهی و... بود. واحدهاي كشت و صنعتبا هدف متمركز كردن زمينهاي خرد شده، كاربرد گسترده ماشين آلات، استفاده از روش‌هاي نوين كشاورزي و ... بود. شركت‌هاي تعاوني روستايينیز با هدف پر كردن خلاء به وجود آمده در اثر اجراي اصلاحات ارزي و حذف نقش مالكان راه سازماندهي توليد، فروش محصولات روستائيان در شهر و خريد نيازهاي آنان، تهیه وسایل و ماشین آلات کشاورزی و پرداخت اعتبار به روستاییان بوجود آمد.
راهکارهایی برای رفع مشکلات کشاورزی: 1) ایجاد تشکل های تعاونی توسط روستاییان با کمک کارشناسان و نه زیر سلطه آنها 2) کاهش واسطه ها 3) نقش دولت در جلوگیری از اقدامات نادرست گذشته و بازبینی و خط مشی ها به گونه ای که روستاییان خود امور روستاها و توسعه آنرا عهده دار شوند. 4) دگرگونی در آموزش روستایی و انطباق آموخته ها با مسایل و امکانات و هویت راستین روستایی
5) کمک به روستاها و نه صرفا کمک به کشاورزان برای جبران کمبود سرمایه از راه اعتبارات بانکی ارزان قیمت • 6) شناساندن تولیدات روستایی به شهرنشینان و توسعه بازارهای داخلی آن، همراه با نزدیک کردن تولیدات به ذوق و سلیقه و معیارهای مصرفی شهری 7) ترویج بذرهای نوین در بخش کشاورزی 8) تخصیص اعتبار به روش های نوین آبیاری و مکانیزه کردن آبیاری در کشاورزی بر مبنای روش های روز دنیا و زهکشی اراضی در راستای کاهش هزینه های کشت
