از مشکل تقلیدپذیری تا مسألۀ تقلیدپذیری

2. فهم فرآيند تقليدپذيري در خط­مشی­گذاري عمومی ايران:پژوهشی مبتنی بر روش­شناسی نظريه­پردازی داده­بنياد

3. از مشکل تقلیدپذیری تا مسألۀ تقلیدپذیری مشکلی در عصر و مصر حاضر

4. کارشناسان برنامه‌ریزی نمایندگان مجلس مدیران اجرایی احزاب سیاسی کارشناسان حقوقی گروههای فشار (ذینفع) جامعۀ علمی اعضای هیأت دولت

5. نظریۀ گروهی نظریۀ جریانات چندگانه کارشناسان برنامه‌ریزی نمایندگان مجلس نظریات جزئی-تدریجی نظریات نهادی مدیران اجرایی احزاب سیاسی کارشناسان حقوقی نظریۀ تعادلات گسسته نظریۀ نخبگان-توده گروههای فشار (ذینفع) جامعۀ علمی اعضای هیأت دولت

6. صنعتی شدن خصوصی­سازی کوچک­سازی دولت استانداردهای ایزو توسعۀ نهادهای غیردولتی تشویق سرمایه­گذاری خارجی مالیات بر ارزش افزوده کاهش جمعیّت حمایت و رفع تبعیض از زنان و ...

7. آیا مطالعۀ پدیدۀ تقلید در خط‌مشی­گذاری عمومی ایران اهمیّت دارد؟ • اثرات قابل توجه محیط جهانی بر خط‌مشی‌گذاری در کشورهایی مثل ایران • امکان‌ناپذیری فهم تطوّرات و تغییرات خط‌مشی‌های داخلی بدون توجه به عرصۀ جهانی • اوج‌گیری پدیدۀ اشاعۀ خط‌مشی‌ها • حاکمیّت مطالعات تطبیقی در سازمان‌های تصمیم‌ساز و برنامه‌ریز • تعاملات فرامرزی قانون‌گذاران داخلی و کارگزاران بخش عمومی، ویژگی تعیین کننده حکمرانی جهانی شده است

8. نگاهی نظری به تقلیدپذیری در خط‌مشی‌های عمومی بازگشت به تجربۀ بشری

9. رشته­های مطالعه‌کنندۀ پدیدۀ مشابهت خط‌مشی­ها در بین کشورها • مطالعات خط­مشی عمومی، • علوم سیاسی، به خصوص مطالعات سیاست تطبیقی، • مطالعات بین­الملل و روابط بین‌الملل، به خصوص مطالعات سازمان­های بین­الملل؛ • مطالعات سازمانی، به خصوص جامعه­شناسی سازمان، • روان­شناسی، • اقتصاد سیاسی تطبیقی و بین­الملل، • علوم ارتباطات، • ادارۀ امور عمومی، • مطالعات توسعه، • جغرافیا، و ...

10. برخی از اصطلاحات مربوط به مطالعۀ پدیدۀ مشابهت خط‌مشی کشورها به ترتیب حروف الفبا

11. سازماندهی و بررسی حجم انبوهی از منابع

13. اوّلین نشانه­ها • در جهان واقع: • اشاعۀ «حکومت­های ملّی با محدودیّت سرزمینی» پس از امضای معاهدۀ وستفالی در 1648 در سرتاسر جهان • در میان نظریه‌پردازان: • وودرو ویلسون 1887 • گِیبریول تارد (Gabriel Tarde) • یکی از اجداد روان­شناسی اجتماعی • کتاب «قوانین تقلید» (The Laws of Imitation) در 1890

14. منحنیS شکلِ اقتباس نوآوری‌ها

15. درس آموزی (Lesson-Drawing) • ریچارد رُز (Richard Rose)، سردبیر Journal of Public Policyدانشگاه کمبریج • کتاب «درس‌هایی از آمریکا» در 1974 • شمارۀ اختصاصی نشریۀ JPP با موضوع «درس­آموزی میان ملل» در 1991 • کتاب «درس­آموزی در خط‌مشی عمومی: راهنمایی برای یادگیری در عرض زمان و مکان» در 1993 • کتاب درسی «یادگیری از خط‌مشی عمومی تطبیقی: یک راهنمای کاربردی» در 2005 • حامی جدّی درس آموزی خودآگاهاز تجربیات دیگر کشورها

16. درس آموزی (Lesson-Drawing) • پرسش اصلی: • تحت چه شرایطی و تا چه مقدار، می‌توان یک برنامه‌ای را که در یک جغرافیا اثربخش است، به جغرافیای دیگری منتقل کرد؟ • آیا آنچه که دیگران امروز انجام می‌دهند، مقدّر است که شرایط را در اینجادر آیندهبهبود دهد؟ • جمع‌بندی: • هیچ تضمینی وجود ندارد که درس آموخته شده، هم مطلوب و هم عملیباشد. • درس آموزي نمي‌تواند به لحاظ سياسي خنثي باشد؛ زيرا هر برنامه‌اي داراي پيش‌فرض‌هاي ارزشي است و سياست نيز درباره ارزش‌ها و اهداف متعارضاست.

17. راه‌های مختلف درس آموزی

18. هفت اقتضاء درس آموزي • کمتر بودن عناصر با خصلت منحصر‌به‌فرد يک برنامه • جانشين­پذيری سازمان­هاي رسميِ حکومتيِ دخيل در اجراي برنامه • برابری و هم­ارزی منابع حکومت مقصد با منابع حکومت مبدأ • سادگی ساختار علّي-معلولي برنامه • کمتر بودن ميزانِ تغييرِ حاصل از اقتباس برنامه • بيشتر بودن وابستگي متقابل بين برنامه­هاي اِعمالي دو جغرافياي مبدأ و مقصد • تناسب بين ارزش‌های خط­مشي­گذاران و ارزش‌های برنامه

19. همگرایی خط‌مشی • همگرایی اجتماعی: • تمایل جوامع به شبیه­تر شدن و ایجاد مشابهت­هایی در ساختارها، فرآیندها و عملکردها • همگرایی خط‌مشی: • فرآیندی که در آن خط‌مشی‌ها در دو یا چند کشور، در طی زمان در ... به هم شبیه‌تر می‌شوند • اهداف خط‌مشی • محتوای خط‌مشی • ابزارهای خط‌مشی • اثرات، عواقب یا پیامدهای خط‌مشی • سبک خط‌مشی

20. دسته‌بندی و سیر مباحث ادبیّات همگرایی خط‌مشی

21. انتقال خط‌مشی • پایان­نامه­یِ دکتری دیوید دولوویتز و مقاله­ی مستخرج از آن در 1996: • Who Learns What from Whom: A Review of the Policy Transfer Literature • ویژه­نامۀ Governance در سال 2000 • انتقال خط‌‌مشی: • فرآیندی که توسط آن، دانشی درباره­ی خط‌مشی­ها، آرایش­های اداری، نهادها و ایده­ها در یک مجموعۀ سیاسی (در گذشته یا حال)، در ایجاد خط‌مشی­ها، آرایش­های اداری، نهادها و ایده­ها در یک مجموعه­ی سیاسی دیگر مورد استفاده قرار می­گیرد.

22. طیف انتقال خط‌مشی

23. چارچوب انتقال خط‌مشی

24. چرا انتقال­های نامناسب به طور مکرّر ادامه می­یابند؟

25. اشاعه‌پژوهی • قدیمی­ترین نوع مطالعات: از دهه­های ابتدایی قرن بیستم • 9 سنّت اشاعه­پژوهی در: 1) مردم شناسی، 2) جامعه­شناسی اولیّه، 3) جامعه­شناسی روستایی، 4) تعلیم و تربیت، 5) بهداشت عمومی و جامعه­شناسی پزشکی، 6) ارتباطات، 7) بازاریابی، 8) جغرافیا، 9) جامعه­شناسی عمومی • ظهور اورتامراجرز (Everett M. Rogers) مبدع نظریۀ مشهور «اشاعۀ نوآوری­ها» • ویرایش اوّل: 1962 ...... ویرایش پنجم: 2003 • اشاعه: • فرآیندی ارتباطی که به واسطۀ آن، نوآوری از طریق مجاری خاصّی، طیّ یک دوره­ی زمانی، در میان اعضای یک نظام اجتماعی رواج می­یابد. اشاعه نوع خاصّی از ارتباطات است که در آن پیام­های مورد نظر، ایده­های نو می­باشند.

26. انواع اشاعه­پژوهی • به موقع بودن اطلاع یافتن از نوآوری­ها توسط اعضای یک نظام اجتماعی؛ • نرخ اقتباس نوآوری­های مختلف در یک نظام اجتماعی؛ • نوآور بودن اعضای یک نظام اجتماعی؛ • رهبری افکار عمومی در نوآوری­های در حال اشاعه؛ • در شبکه­های اشاعه چه کسی با چه کسی تعامل می­کند؛ • نرخ اقتباس نوآوری­ها در نظام­های اجتماعی مختلف؛ • استفاده از مجاری ارتباطی؛ • پیامدهای یک نوآوری

27. اشاعۀ خط‌مشی • اشاعۀ خط­مشی: • فرآیندی که از طریق آن، انتخاب‌های خط‌مشی در یک کشور، انتخاب‌های خط‌مشی در کشور دوم را تحت تأثیر قرار می­دهد. • نوآوری: • برنامه­ای است که برای حکومتِ اتّخاذ کنندۀ آن، نو و جدید باشد. • در حالی که روایت‌های سنتیِ انتخاب‌های خط‌مشی، صرفاً به شرایط داخلی اشاره داشت، نظریه­پردازان اشاعۀ خط­مشی معتقدند انتخاب‌های خط‌مشی یک کشور، توسط انتخاب‌های دیگر کشورها شکل می‌گیرد. • بهره‌گیری مدل­های اشاعه از روش­شناسی­های کمّی بسیار پیشرفته • آخرین روش: فنّ «تحلیل تاریخ وقایع»

28. مشروط‌سازی (Conditionality) • هنگامی رخ می‌دهد که کشورهای قدرتمند، خودشان یا از طریق نهادهای بین‌المللی نظیر اتحادیۀ اروپا یا صندوق بین‌المللی پول، شرط‌هایی را برای کمک، وام یا سایر رسیدگی‌ها تعیین می‌کنند. • تسلیم کشورهای در حال توسعه در مقابل شروط مقرر شده، به دلیل: • نیازمندی به کمک مالی برای دور کردن بحران‌ها • سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌هایی که به سختی می‌توان از طریق بازارهای خصوصی برای آن تأمین بودجه کرد

29. رهبری خط‌مشی (Policy Leadership) • بحث شلینگ (برندۀ جایزۀ نوبل اقتصاد 2005) در نظریۀ بازی‌ها در خصوص «مشکلات هماهنگی» • در جایی که ملت‌ها نیازمند «هماهنگی» خط‌مشی‌های خودشان هستند، کشورهای حاضر ممکن است رفتار یک کشور قدرتمند را صرفاً به خاطر فضیلتِ «برجسته بودنِ» آن، پیروی کنند.

30. ایده­های سلطه­جویانه (Hegemonic Ideas) • نرم‌ترین، و در عین حال، شاید فراگیرترین شکلِ اعمال زور • هژمونی: • کنترل زندگی اجتماعی توسط یک گروه یا یک طبقه، از طریق ابزارهای فرهنگی • کینزین گرایی جهانی بیش از هر چیز مدیون جایگاه هژمونیک (سلطه‌طلب) ایالات متحده است. • اجماع واشنگتن (مدل اقتصادی نولیبرال): • انضباط مالی، تغییر جهت هزینه‌های عمومی، آزاد­سازی حساب تجارت و سرمایه، خصوصی­سازی، مقررات­زدایی، و تضمین حقوق مالکیّت • هنوز هم بسته خط‌مشی از نهادهای قدرتمندِ مستقر در واشنگتن صادر می‌شود؛ تنها چیزی که تغییر کرده است، دگرگونی در روش‌هایی است که در آن‌ها خط‌مشی‌های توسعه طرح ریزی می‌شوند و دگرگونی در انواع تبیینی است که از طریق آن خط‌مشی‌ها توجیه می‌شوند.

31. رقابت • بر خلاف نظریۀ اعمال زور، در رقابت، تغییرات ساخته و پرداختۀ بازیگران قدرتمند نیستند، بلکه ساخته و پرداختۀ رقابت کشورها بر سر بازارهای سرمایه و بازارهای صادراتی است. • حکومت‌ها انتخابی جز این ندارند که خط‌مشی‌هایی بازارپسند و سرمایه­گذارپسند انتخاب کنند تا سرمایه‌گذاری جهانی را جذب کنند و کالاهای صادراتی را قابل رقابت نگاه دارند؛ این اندیشه ادامه پیدا می‌کند، زیرا رقبای مستقیم آن حکومت‌ها نیز چنین کرده‌اند. • مطالعات بسیار متنوّع رقابت سعی دارد رقابت را به عنوان مکانیسم به وجود آمدن شباهت در خط‌مشی­های خصوصی سازی، مقررات زدایی، بودجه متوازن، تورم پایین و حقوق مالکیت قوی مطرح نماید.

32. ساخت اجتماعی • مطالعه اشاعه و تقلید از خلال عینک نظریۀ «ساخت اجتماعی واقعیّـت» پیتر بِرگر و توماس لوکمان از اواخر دهۀ 1970 • هم اهدافِ مشروع و هم ابزارهای مناسب، ساخت­های اجتماعی به اشتراک­گذارده­شده­ای هستند که از دوره­ای به دورۀ دیگر تفاوت می‌کنند. • تصوّر از کاری که تعرفه‌ها انجام می‌دهند، بسیار در سال‌های 1880، 1947 و 1995 متفاوت بوده است. • انتخاب­های خط‌مشی، بیش از آنکه مبتنی بر شواهد متقن باشد، مبتنی بر مُدهای روز، سرمشق‌های مورد ستایش، یا نظریه‌های انتزاعی است.

33. معروف‌ترین مطالعات ساخت‌گرایان اجتماعی • اشاعۀ خط‌مشی‌های «آموزشی» از جهان اول به جهان سوم • اثر جان مِیِر و همکارانش در 1977 با عنوان «انقلاب آموزشی جهانی: 1950 تا 1970» • اشاعۀ خط‌مشی‌های «حقوق بشری» از جهان اول به جهان سوم • پژوهش جالب ووتیپکا و رامیرِز در 2008 دربارۀ شرایطی که در آن­ها احتمال بیشتری دارد کشورها کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان را به تصویب برسانند • مطالعاتِ ساخت­گرایان اجتماعی در «روابط بین­الملل» • چگونه مؤسّسات بین­المللی و دولت­ها، به نحوی فعّال، نظریه­های اقدام و مدل­های رفتار متناظر آن‌ها را به صورت اجتماعی می­سازند • مطالعاتِ ساخت­گرایان اجتماعی در «اقتصاد سیاسی تطبیقی» • کتاب هال: «قدرت سیاسی ایده­های اقتصادی: کینزین­گرایی در بین ملّت­ها» • مطالعۀکوگات و مک فرسون در 2008: تعداد اقتصاددانان آموزش دیده در امریکا در یک کشور، اثر قابل توجهی در احتمال وقوع خصوصی­سازی در آن کشور داشته است

34. طریقه‌های پذیرش و ساخت اجتماعی یک خط‌مشی

35. رسیدن خط‌مشی‌های جدید به آستانۀ خاصی از اقتباس، به این می­انجامد که دیگران ضرورت آن خط‌مشی را مسلّم فرض کرده و آن خط‌مشی را اقتباس کنند، چه به آن نیاز داشته باشند، و چه نداشته باشند.

36. هم‌ریختی نهادی • مقالۀ بسیار مشهور دای­مَجیو و پاوِل در 1983 با عنوان «دیداری دوباره با قفس آهنین: هم­ریختی نهادی و عقلانیّت جمعی در حوزه-رشته­های سازمانی» • چه چیز سازمان­ها را این مقدار به هم شبیه می­کند؟ • بازیگران عقلایی در زمانی که دارند تلاش می­کنند که سازمان­های خود را تغییر دهند، آن­ها را بیشتر و بیشتر شبیه همدیگر می­کنند. • هم­ریختی نهادی: • فرآیندی بازدارنده و ناچار کننده که یک واحد را در یک جمعیّت، مجبور می­کند تا شبیه سایر واحدهایی شود که با همان مجموعه از شرایط محیطی مواجهند.

37. مکانیسم‌های هم‌ریختی نهادی

38. یادگیری • یادگیری از طریق فرآیندهای رسمی و غیررسمی • دو کشش مکمّل و گاهی به ظاهر متناقض اندیشمندان در مطالعۀ چگونگی یادگیری حکومت­ها از دهۀ 1960: • یک حس عدم اطمینان دربارۀ اینکه حکومت باید چه کند (حکومت­ها باید یاد بگیرند) • مشاهدۀ شباهت بسیاری بین خط‌مشی­ها و برنامه­های کشورهای مختلف در چنین فضایِ عدم اطمینانِ معرفتی (حکومت­ها دارندیاد می­گیرند) • امّا چگونه، چرا و بر اثر چه؟؟

39. نظریه‌های یادگیری • نظریۀ شان در باب «حکومت به مثابۀ یک نظام یادگیرنده» • نظریۀ هِکلو دربارۀ «یادگیری سیاسی» • نظریۀ اِثِرِج در خصوص «یادگیری حکومت» • نظریۀ ساباتیه در خصوص «یادگیریِ خط‌مشی­محور» • نظریۀ هال دربارۀ «یادگیری اجتماعی»

40. سه گونۀ یادگیری خط‌مشی(Bennett & Howlett, 1992, p. 289)

41. فهم از تقلیدپذیری در خط­مشی عمومی در حوزه­های مطالعاتی

42. جمع‌بندی نظریه‌های مختلف • تقلید خط‌مشی‌های عمومی: مسألۀ گذشته، حال و آینده • دغدغه‌ای مشترک؛ ادبیّاتی متفاوت • مقداری رقابت دانشگاهی و خط‌کشی در مورد شهرت و اهمّیت چارچوب‌ها و ادبیات‌های مختلف • چالش‌ها و مشکلات نظریه‌پردازی در باب: • ماهیّت تقلید • مکانیسم تقلید

43. فواید حاصل از مطالعه و نظریه­پردازی در باب تقلیدپذیری در خط­مشی­گذاری عمومی ایران • این مطالعه می‌تواند توجه بسیار کم به کشورهای در حال توسعه در مطالعات فعلی را رفع کند. • مطالعات فعلی یا از منظر کشور مبدأ به اشاعه و تقلید نگریسته­اند، یا فارغ از مبدأ و وقصد، نگاه خود را بر خود پدیده متمرکز کرده‌اند. این مطالعه به پدیده از منظر کشور مقصدنگریسته است. • خروج از جهل مرکّب و مهیا شدن برای مطالعات عمیق­تر خط­مشی • حداقل انگیزه­هایی برای خلّاقیت در خط‌مشی • درک عواقب تقلید کورکورانه، ناآگاهانه، و یا سطحی • سعی در فهم درست خط‌مشی­های کشورهای دیگر، پیش­نیازهای زیرساختی و نهادی، و نیز پیامدهای خط‌مشی­ها • شناسایی مکانیسم­ها و فرآیندهای جریان­آفرین در جامعه­ی بشری

44. عبرت آنچه ما به عنوان موضوعی عادی یا بی­اهمّیّت از کنار آن گذر می­کردیم، مورد اهتمام جدّی غرب قرار دارد و چندین رشتۀ دانشگاهی با تدوین انبوهی از نظریه­ها و آثار علمی، آن را مورد مداقّۀ جدّی قرار داده­اند. دریافتیم که برای آن­ها، نه تنها الگوبرداری و تقلید ما، جالب است، بلکه برای مدیریتِ آن، به برنامه­ریزی و خط­مشی­گذاری نیز می­پردازند.